Høgnorsk

Høgnorsk er ei nemning på ei uoffisiell form for nynorsk der målet er halde ved like i ubroten tradisjon etter det første nynorske skriftmålet (landsmål), som ein finn det hjå Ivar Aasen, Aasmund Olavsson Vinje, Arne Garborg og andre. Offisiell nynorsk veik av frå denne tradisjonen først og fremst ved rettskrivingsendringa i 1938, med ei tilmåting til rettskrivinga og ordvalet i bokmål og til målføra i Nord-Noreg, i Trøndelag og på Austlandet. Det er altså på desse områda høgnorsken skil seg frå offisiell nynorsk.

Denne sida finst òg på høgnorsk — sjå «Hn/Høgnorsk».

Høgnorskrørsla er i dag organisert i samskipnaden Ivar Aasen-sambandet. Dei to største lokallaga er Høgnorskringen i Oslo og Vestmannalaget i Bergen. Vestmannen og Målmannen er tidsskrift som kjem ut på høgnorsk.

Norsk Ordliste frå 1921 av Lars Eskeland er gjerne nytta som ordliste for høgnorsk.^[1]

Namnet

Omgrepet «høgnorsk» vart gjort kjent av Torleiv Hannaas i 1922 i artikkelen «Høgnorsk eller flatnorsk?». Der brukar han omgrepsparet høgnorsk og flatnorsk etter mønster frå høgtysk og plattysk. Hannaas dreg opp eit skilje mellom høgnorsken som blir tala i fjell-Noreg og fjordbygdene motsett flatnorsken ein tala i byane og bygdene på det flate Austlandet (dei same nemningane nytta òg Knut Liestøl i 1918, i ei utgreiing av 1917-rettskrivinga i Syn og Segn). «Høgnorsken» såg Hannaas som den beste og mest ekte, «flatnorsken» meinte han var mest oppblanda med dansk. Artikkelen er ein polemikk mot samnorskpolitikken som var i emning.

Grammatikk

Bøying av namnorda

Høgnorske namnord og lagord vert bøygde i tal og bundenskap. Namnorda har tre kjønn; hankjønn, hokjønn og inkjekjønn. Desse har anten sterk eller linn bøying, som viser seg i endinga.

Døme på regelbundne sterke og linne namnord i alle kjønn:

	eintal		fleirtal			sidefall
						eintal	fleirtal
kjønn	ubd.	bd.	ubd.	bd.		bd.	bd.
svakt hankjønn	bakke	bakken	bakkar	bakkane		-am	-om
sterkt hankjønn	hest	hesten	hestar	hestane		-em
	kvist	kvisten	kvister	kvistene
sterkt hokjønn	sol	soli	soler	solene		-enne
	elv	elvi	elvar	elvane
	bok	boki	bøker	bøkene
svakt hokjønn	visa	visa	visor	visone		-onne
sterkt inkjekjønn	land	landet	land	landi		-in
	stykke	stykket	stykke	stykki			-jom
svakt inkjekjønn	auga	augat	augo	augo		-an	-om

Sjå òg

• Samnorsk
• Riksmål
• Høgislandsk

Kjelder

Fotnotar

1. Nordbø, Børge (23. august 2015). «Høgnorsk». Store norske leksikon. Henta 1. juni 2018.

Bakgrunnsstoff

• «Høgnorsk eller flatnorsk?» - artikkel av Torleiv Hannaas. Arkivert 2017-09-25 ved Wayback Machine.
• Høgnorskringen
• Mållekken - ein wiki til kunnskap om og bruk av høgnorsk. Arkivert 2020-05-30 ved Wayback Machine.
• Ivar Aasen-sambandet Arkivert 2011-09-27 ved Wayback Machine.
• Vevsida Høgnorskportalen
• Bladet Målmannen

• Høgnorskgrammatikken «Norsk Formlæra»
• Høgnorskordlista «Norsk Ordliste»