Sjakk-vedunderbarn

Sjakk-vedunderbarn er barn som spelar sjakk så bra at dei er i stand til å slå meisterspelarar og også stormeistrar i sjakk, ofte i svært ung alder. Sjakk er ein av dei få sportsgreinene der barn kan konkurrere med vaksne på same vilkår, det er på såleis eit av dei få områda der det finst verkelege vedunderbarn. Det kan knyte seg store forventningar til sjakk-vedunderbarn, og somme har også blitt verdsmeistrar i sjakk, medan andre ikkje har hatt same framgangen som vaksne.

Sergej Karjakin vart stormeister i sjakk 12 år og sju månader gamal i 2002

Tidlege sjakk-vedunderbarn

Tidlege sjakk-vedunderbarn var Paul Morphy (1837–1884) og José Raúl Capablanca (1888–1942). Begge vann tvikampar mot sterke vaksne motstandarar då dei var 12 år. Samuel Reshevsky (1911–1992) gav simultan-oppvisningar då han var seks år.^[1] Morphy var å rekne som uoffisiell verdsmeister rundt 1860 - offisielle verdsmeistrar reknar ein med frå 1886. Capablanca vart verdsmeister, og sjølv om Reshevsky aldri vart verdsmeister, så var han ein av toppspelarane i verda i mange år.

Liste over yngste stormeistrar

Ein målestokk for sjakk-vedunderbarn er kva alder dei oppnådde tittelen Stormeister i sjakk. Her bør det takast eit visst omsyn til at denne tittelen berre har eksistert sidan 1950; og også at det har blitt noko enklare å oppnå tittelen i dei seinare åra - det har særleg blitt mange fleire høve til å delta i sterke turneringar og dermed kvalifisere seg for tittelen. Det har dermed blitt lettare å klare krava, sjølv om nivået på prestasjonen neppe har blitt vesentleg mindre.

Uansett, det har blitt fleire sterke sjakk-vedunderbarn dei siste åra. Dette kan skuldast teknologisk framgang, der datamaskiner med sjakkprogram gjer det mogleg å lære og trene raskare, og det har også blitt mogleg å spele mot sterke motstandarar på internett.

Rekordhaldarane

Lista under viser dei spelarane som har halde rekorden som yngste stormeister. Alderen oppgitt i lista er alderen då dei kvalifiserte seg for tittelen. Dette er ikkje den alderen dei offisielt vart Stormeister. Dette fordi Verdssjakkforbundet FIDE berre delar ut denne tittelen på sine offisielle møte, som er berre nokre få gongar i året. Spelarane er ført opp med nasjonaliteten dei hadde då dei oppnådde tittelen, ikkje deira seinare eller noverande nasjonalitet.

År	Spelar	Nasjon	Alder
1950	David Bronstein		26 år
1952	Tigran Petrosjan		23 år
1955	Boris Spasskij		18 år
1958	Bobby Fischer		15 år, 6 månader, 1 dag
1991	Judit Polgár		15 år, 4 månader, 28 dagar
1994	Péter Lékó		14 år, 4 månader, 22 dagar
1997	Étienne Bacrot		14 år, 2 månader, 0 dagar
1997	Ruslan Ponomariov		14 år, 0 månader, 17 dagar
1999	Bu Xiangzhi		13 år, 10 månader, 13 dagar
2002	Sergej Karjakin		12 år, 7 månader, 0 dagar

Dette er ei liste over dei spelarane som har klart krava til å bli stormeister før dei fylte 15 år:

Spelar	Nasjon	Alder
Sergej Karjakin		12 år, 7 månader, 0 dagar
Parimarjan Negi		13 år, 4 månader, 22 dagar
Magnus Carlsen		13 år, 4 månader, 27 dagar
Bu Xiangzhi		13 år, 10 månader, 13 dagar
Richárd Rapport		13 år, 11 månader, 6 dagar[2] [3]
Teimour Radjabov		14 år, 0 månader, 14 dagar
Ruslan Ponomariov		14 år, 0 månader, 17 dagar
Wesley So		14 år, 1 månad, 28 dagar [4]
Étienne Bacrot		14 år, 2 månader, 0 dagar
Maxime Vachier-Lagrave		14 år, 4 månader [5]
Péter Lékó		14 år, 4 månader, 22 dagar
Hou Yifan		14 år, 6 månader, 16 dagar[6]
Anish Giri		14 år, 7 månader, 2 dagar [7]
Jurij Kuzubov		14 år, 7 månader, 12 dagar [8]
Dariusz Swiercz		14 år, 7 månader, 29 dagar
Nguyen Ngoc Truong Son		14 år, 10 månader
Fabiano Caruana		14 år, 11 månader, 10 dagar [9]
Ray Robson		14 år, 11 månader, 16 dagar [10]

Dette er ei liste over dei yngste kvinnelege stormeistrane i sjakk. (Dette har ikkje noko å gjere med tittelen Kvinne-stormeister i sjakk (WGM), som er langt enklare å klare.)

År	Spelar	Nasjon	Alder
1978	Nona Gaprindasjvili		27 år
1984	Maia Tsjiburdanidze		23 år
1991	Susan Polgar		21 år
1991	Judit Polgár		15 år, 4 månader
2002	Koneru Humpy		15 år 1 månad
2008	Hou Yifan		14 år, 6 månader[11]

Bakgrunnsstoff

• Edward Winter, Chess Prodigies (2005, oppdatert i 2006 og 2007)
• Chessbase news about young Grandmasters

Fotnotar

1. Chessbase: "Chess Prodigies and Mini-Grandmasters"
2. Richard Rapport Becomes Hungary's Youngest Grandmaster, arkivert frå originalen 28. juli 2017, henta 1. april 2010
3. Intervju med Richárd Rapport hos Chessbase, vitja 8. april 2010
6. Hou Yifan – the youngest female grandmaster in history (Chessbase, December 8 2008) oppgir 14-6-2, men dette kan ikkje vere rett, for denne datoen, 29. august, var den første dagen i turneringa ho klarte det endelege kravet, Kvinne-verdsmeisterskapen i sjakk 2008. Ho klarte kravet ved slutten av turneringa, den 12. september 2008.
10. arkivkopi, arkivert frå originalen 16. oktober 2009, henta 12. november 2009
11. WWCC - Nalchik 2008 - and now there are just four!, FIDE nettside, 9. september 2008