Loading AI tools
religieus boek Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een sacramentarium is een boek met gebeden die de priester oplas tijdens de mis.
Het was het boek voor de priester die de mis opdroeg en bevatte alle gebeden die hij moest zeggen, maar geen andere teksten. In de tijd dat deze boeken werden geschreven was het nog niet de gewoonte dat de priester bij het altaar de woorden herhaalde die het koor of de misdienaren zongen, zoals regel werd in de Tridentijnse Mis. Daarom bevatten sacramentaria alleen de collecten, prefaties en de canon, maar geen lezingen uit de Bijbel en ook geen introïtussen, graduales of offertoria.[1]
Aan de andere kant voorziet het sacramentarium in gebruik buiten de mis. Omdat de boeken doen alsof de celebrerende priester gewoonlijk een bisschop is, voorzien ze hem de gebeden die hij nodig had bij ordinaties, kerk- en altaarwijdingen en bij uitdrijvingen, zegeningen en wijdingen die later in het Pontificaal en het Rituaal terechtkwamen.[1]
De benaming sacramentarium is gelijkwaardig aan andere vergelijkbare vormen, zoals Liber Sacramentorum (bijvoorbeeld in het Gelasiaanse sacramentarium). De vorming van het woord is vergelijkbaar met het woord hymnarium, een boek met hymnes. Gennadius van Marseille (5e eeuw) zegt over Paulinus van Nola: "Fecit et sacramentarium et hymnarium (= hij heeft zowel een sacramentarium als een hymnarium gemaakt)" (De viris illustribus, xlviii). Het woord sacramentum of sacramenta betekent in dit geval de mis. Sacramenta celebrare of facere is een gebruikelijke Latijnse term voor het opdragen van de mis.[2].[1]
Andere boeken die bij de viering van de mis werden gebruikt waren het graduale (vooral psalmteksten, met toegevoegde muzieknoten), het evangeliarium of evangelieboek en het epistolarium, dat de andere teksten van het Nieuwe Testament bevatte, met de nadruk op de brieven van Paulus.
In de latere middeleeuwen begon men deze boeken te combineren, zodat de priester de mis kon opdragen zonder hulp van koor of andere helpers. Dit leidde tot de verschijning van het Missale plenum ("vol of geheel missaal") dat alle teksten van de mis bevat (echter zonder de muziek voor het koor).
Paus Pius V liet in 1570 een officiële versie van het missaal uitgeven dat bekendstaat als het Romeins missaal.
Gehoor gevend aan het Tweede Vaticaanse Concilie liet paus Paulus VI het aantal Bijbelteksten dat tijdens de mis gelezen diende te worden aanmerkelijk verhogen, net als, hoewel in mindere mate, het aantal gebedsformules. Dit leidde ertoe dat de lezingen weer in een apart boek terechtkwamen: het lectionarium. Een los evangelarium met extracten uit het lectionarium wordt aanbevolen maar is niet verplicht. Het Romeinse missaal bleef echter uitgebreide rubrieken behouden en ook antifonen enzovoort die niet in het sacramentarium stonden.
Een aantal sacramentaria, hoofdzakelijk uit de Romeinse ritus, bestaat nog steeds, geheel dan wel deels. De drie belangrijkste hiervan zijn het Leonische, het Gelasiaanse en het Gregoriaanse. Hun ouderdom, schrijver, plaats van herkomst en oorspronkelijke doel is onderwerp van heftig debat.[1] De meeste van de hierna genoemde exemplaren zijn voorzien van illuminaties.
Daarnaast:
Sinds de late 20e eeuw wordt het Engelse equivalent sacramentary in de Verenigde Staten ook gebruikt als naam voor de Engelse vertaling van het Romeins missaal, hoewel historisch gezien een missaal geen sacramentarium is.[1]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
