Offenburg

Offenburg is een plaats in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg. Het is de Kreisstadt van de Ortenaukreis. De stad telde op de peildatum van de meest recente statistiek 60.388 inwoners.^[1]

Offenburg

Stad in Duitsland
Situering
Deelstaat	Baden-Württemberg
Landkreis	Ortenaukreis
Regierungs­bezirk	Freiburg
Coördinaten	48° 28′ NB, 07° 56′ OL
Algemeen
Oppervlakte	78,37 km²
Inwoners (31-12-2020[1])	60.388 (771 inw./km²)
Hoogte	163 m
Burgemeester	Marco Steffens (CDU)
Overig
Postcodes	77652, 77654, 77656
Netnummer	0781
Kenteken	OG, BH, KEL, LR, WOL
Gemeentenr.	08 3 17 096
Website	Officiële website
Locatie van Offenburg in Ortenaukreis
Foto's
Het stadhuis van Offenburg in 2022
Portaal    Duitsland

Geografie

Offenburg ligt ongeveer midden tussen Karlsruhe (66 kilometer noordwaarts) en Freiburg (54 kilometer zuidwaarts), en 20 kilometer ten zuidoosten van Straatsburg. De stad ligt dus niet ver ten oosten van de grens met Frankrijk. Offenburg, bijgenaamd "Poort naar het Zwarte Woud", ligt aan de monding van het Kinzigdal in de Boven-Rijnse Laagvlakte. De Kinzig stroomt vanuit het Zwarte Woud door Offenburg en mondt bij Kehl, verder westwaarts, uit in de Rijn. Enkele stadsdelen liggen hoger en maken reeds deel uit van het eigenlijke gebergte Zwarte Woud (hoogste punt van de gemeente Offenburg: 686 meter).

Stadsdelen

Naast de kernstad behoren, blijkens de Hauptsatzung (hoofdgemeenteverordening) van Offenburg, 11 stadsdelen (Ortschaften) tot de gemeente. Dit zijn:

• Bohlsbach, ten noorden van de stad
• Bühl
• Elgersweier, ten zuiden van de stad en dichtbij het vliegveld
• Fessenbach
• Griesheim
• Rammersweier, ten noordoosten van de stad
• Waltersweier
• Weier, beide ten westen van de stad
• Windschläg
• Zell-Weierbach, ten oosten van de stad en
• Zunsweier.

De kernstad Offenburg wordt onderverdeeld in 4 stadswijken:

• de Kernstadt in engere zin
• Albersbösch, tussen het centrum en Elgersweier
• Hildboltsweier en
• Uffhofen.

Wapens van de Ortsteile

• 
  Fessenbach
• 
  Zell-Weierbach
• 
  Bühl
• 
  Elgersweier
• 
  Griesheim
• 
  Rammers-weier
• 
  Waltersweier
• 
  Weier
• 
  Zunsweier
• 
  Bohlsbach
• 
  Windschläg

Naburige gemeentes

Met de naburige gemeentes Durbach, Hohberg, Ortenberg en Schutterwald is de stad een zogenaamde Vereinbarte Verwaltungsgemeinschaft aangegaan. Dat houdt in, dat de gemeente Offenburg van deze kleine gemeentes een aantal bestuurstaken, maar ook verplichtingen overneemt. Zie de afwijkende kleurstelling op het kaartje in het kader.

Niet tot deze Verwaltungsgemeinschaft behorende buurgemeentes van Offenburg zijn Appenweier, Ohlsbach, Berghaupten, Hohberg, de grensstad Kehl en Willstätt.

Verkeer en vervoer

• 
  Station
• 
  Vliegveld
• 
  Kaart fietsersnetwerk

Wegverkeer

Afrit 55 van de Autobahn A 5 bevindt zich 2 km ten westen van de buitenwijken van Offenburg en 4 km ten westen van het stadscentrum. Deze afrit is vanuit de stad te bereiken over de Bundesstraße 33 en 33a. Bij Elgersweiher en Albersbösch is een wegenknooppunt aangelegd, waar de B 33 en de Bundesstraße 3 samenkomen. Ten noorden van Offenburg splitst de B3 weer van de B33 af en loopt noordwaarts.

Verder is de streek, waar Offenburg in ligt, bekend om zijn fietstoegankelijkheid. Er bestaat een regionaal RadNetz, fietsersnetwerk, met fietsroutes, die niet alleen voor fietstoerisme, maar ook voor woon-werk- of woon-school-verkeer bedoeld zijn.

Spoorwegen

Station Offenburg, ten noorden van het stadscentrum, is een spoorwegknooppunt in het passagiersvervoer en is het startpunt van de Schwarzwaldbahn. Het station ligt aan de internationale spoorlijn Mannheim - Bazel. De vroegere economische betekenis als spoorwegstad is na het sluiten van de herstelwerkplaats en het rangeerterrein echter verloren gegaan.

Overig

• Drie kilometer ten zuid-zuidwesten van de stad, bij stadsdeel Elgersweier, bevindt zich een vliegveld. Deze Flugplatz Offenburg (ICAO-code: EDTO) heeft een geasfalteerde start- en landingsbaan van 910 meter lengte en 20 meter breedte. Het veld wordt alleen gebruikt door de leden van plaatselijke hobby-vliegclubs. Het zag er anno 2023 naar uit, dat de dagen van dit vliegveld geteld zijn. Men wil een nieuwe Autobahnafrit aanleggen op de plek van de startbaan.
• De Kinzig loopt van zuid naar noord door de westelijke buitenwijken van de stad als een kaarsrecht, ingedijkt kanaal. Een binnenhaven voor de scheepvaart ontbreekt.

Economie

• 
  De Burda-Tower
• 
  Gezicht op de Kinzig en het bedrijventerrein West vanuit de Burda-torenflat
• 
  Vlagvertoon van de consumentenbeurs
• 
  Land- en Amtsgericht
• 
  Hogeschool

Offenburg is zetel van de Burda-uitgeverij van o.a. handwerkbladen. Dit bedrijf bezit een markante torenflat in de stad, het Burda-Hochhaus.

Jaarlijks vindt in grote tenten rondom Offenburg een consumentenbeurs plaats, die eind september begint en 9 dagen duurt. Deze draagt de naam Oberrhein Messe Offenburg-Ortenau.

De stad bezit twee grote bedrijventerreinen: een ten westen van de stad en de Kinzig, en een ten westen van stadsdeel Elgersweier. Regionaal en lokaal midden- en kleinbedrijf, waaronder detailhandel, overheerst daar. In het eerstgenoemde gebied zetelt de in 1927 opgerichte onderneming Meiko. Dit is een machinefabriek, die in 2021 te Offenburg aan 1.200 mensen werk bood. Het bedrijf maakt o.a. zeer grote vaatwasmachines voor in ziekenhuizen, kazernes, bedrijfskantines e.d..

In de stad zijn diverse regionale bestuurskantoren gevestigd, alsmede een Amtsgericht en een gevangenis. Het (zeer grote) belastingkantoor te Offenburg handelt alle perikelen af rondom omzetbelastingheffing voor Franse en Monegaskische ondernemingen, die in Duitsland zaken doen.

De stad heeft sinds 1964 een technische, media-kundige en economische hogeschool, met anno 2023 circa 3.500 studenten. De instelling heeft een dependance te Gengenbach.

Wijnbouw

Offenburg ligt in het wijnbouwgebied Baden. Hier en in Fessenbach, Zell-Weierbach en Rammersweier rijpen met name Rieslingdruiven.

Geschiedenis

• 
  Bij Offenburg gevonden Romeins keramiek^[2]
• 
  Merian-prent van Offenburg, midden 17e eeuw
• 
  Gebied van de Vrije Rijksstad Offenburg, kaart uit 1725
• 
  Monument vrijheidsstreven (1847/48): Jonathan Borofsky, Freiheit – männlich/weiblich^[3]
• 
  Als museum gereconstrueerde voormalige herberg Salmen, adres: Lange Straße 52

Van de tweede helft van de 1e eeuw tot en met de 3e eeuw lag het gebied van de huidige stad Offenburg in het Romeinse Rijk. Talrijke archeologische vondsten, die aantonen, dat de Romeinen hier o.a. castella en nederzettingen hadden, zijn in musea in de regio te zien. Ook de plaatsnamen op -weier herinneren aan de Romeinse tijd. Evenals overal in Midden- en Zuid-Duitsland voorkomende plaatsaanduidingen op -weiler (het Duitse woord voor gehucht) zijn deze namen afgeleid van Laat-Latijn villare, nederzetting bij een Romeinse villa rustica of villa.

Offenburg was een tot de Zwabische Kreits behorende rijksstad binnen het Heilige Roomse Rijk.

De stad wordt voor het eerst in 1101 vermeld. De hertogen van Zähringen bouwden toen een burcht in hun functie van graaf van de Mortenau (later Ortenau). Bij de burcht ontstond een stadje. In 1148 werd het als Castrum Offinburc vermeld. In de strijd om de erfenis van de dynastie Zähringen lijfde keizer Frederik II de Ortenau met Offenburg bij het rijksgoed in. Omstreeks 1235 verhief hij Offenburg tot rijksstad.

In de veertiende eeuw werd de stad verpand aan de bisschop van Straatsburg, later ook aan de keurvorst van de Palts en de graaf van Fürstenberg. In 1504 ontstond een klein territorium, doordat de stad van keizer Maximiliaan na de Landshuter Successieoorlog de dorpen Kinzigdorf en Uffhofen ontving. De reformatie werd in 1525 ingevoerd, in 1530 gevolgd door een contrareformatie.^[4] Omstreeks 1550 breidden de aartshertogen van Oostenrijk hun macht in de regio uit door de inlijving van het rijksgoed in de Ortenau. De stad werd de zetel van de keizerlijke landvoogd in de Ortenau. Dit alles vormde een bedreiging voor de zelfstandigheid van de rijksstad. In vereniging met de naburige rijkssteden Gengenbach en Zell am Harmersbach werd deze verdedigd. Van 1586 - 1631 was de stad berucht vanwege heksenprocessen. 89 Vrouwen stierven in en om Offenburg door de hand van de beul een gruwelijke dood als vermeend heks.

Na veel schade in de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) werd de stad in 1689 tijdens de Paltsische Successieoorlog door Franse soldaten vrijwel volledig verwoest. Van 1701 tot 1771 werd Offenburg met de andere bezittingen in de Ortenau als leen in het bezit gesteld van de markgraven van Baden-Baden. Formeel bleef Offenburg een vrije rijksstad tot aan de Napoleontische tijd. In de 18e eeuw vond het herstel van de stad plaats.

In de Reichsdeputationshauptschluss van 25 februari 1803 werd in artikel 5 de inlijving bij het nieuwe keurvorstendom Baden vastgesteld.

In 1844 verkreeg Offenburg aansluiting op het spoorwegnet.

In de aanloop van de Badense revolutie, deel van de Maartrevolutie van 1848/1849, werd in de herberg Salmen^[5] op 12 september 1847 het "Offenburger programma" openbaar gemaakt, dat dertien eisen namens "het volk van Baden" bevatte. Naast de afscheiding van de besluiten van Karlsbad werden ook grond- en mensenrechten zoals persvrijheid en een progressieve inkomstenbelasting geëist.^[6] Op 19 maart 1848 vond de Offenburgse volksassemblee met 20.000 deelnemers plaats, die de eisen van 1847 bekrachtigde en uitbreidde. Uiteindelijk leidde dit alles tot niets. De revolutie werd door troepen uit Pruisen onderdrukt, en de status quo ante hersteld. Veel aanhangers van de democratische beweging emigreerden in de daaropvolgende jaren naar de Verenigde Staten.

Offenburg is een van de weinige plaatsen in Duitsland, die reeds tijdens de Eerste Wereldoorlog door geallieerde luchtaanvallen werden getroffen. Zo werd in 1918 het station van de stad gebombardeerd, waarbij tientallen doden vielen. In de jaren tot 1923 was Offenburg tijdelijk door Franse troepen bezet.

In de periode van het Derde Rijk was Offenburg vanaf de Kristallnacht, 10 november 1938, het toneel van wrede jodenvervolgingen. De zeker al vanaf het begin van de 19e eeuw bestaande joodse gemeenschap werd geheel verdreven door de deportaties naar Gurs in Zuid-Frankrijk, in het kader van de zogenaamde Wagner-Bürckel-Aktion (22 oktober 1940). In 1944 en het voorjaar van 1945 bevond zich in Offenburg een Außenlager van concentratiekamp Natzweiler-Struthof. Zeshonderd dwangarbeiders moesten van hieruit o.a. puinruimen en andere oorlogsschades verhelpen, zwaar werk, onder onmenselijke omstandigheden; de gevangenen werden regelmatig door SS'ers mishandeld. Na de bevrijding van de stad wisten Duitse Wehrmachtsoldaten nog een kazerne in Offenburg binnen te dringen en er tijdbommen te plaatsen. Deze bommen explodeerden op 4 mei, drie weken na de overgave van de stad aan de Fransen, en doodden 114 daar verblijvende voormalige concentratiekamp- en krijgsgevangenen.

Op 27 november 1944 werd de stationsbuurt van Offenburg door geallieerde luchtbombardementen verwoest; hierbij vielen circa 75 burgerslachtoffers. In de eerste vier maanden van 1945 werd de stad diverse malen door Franse troepen beschoten, en uiteindelijk op 15 april door hen veroverd, waarmee voor Offenburg een eind kwam aan de Tweede Wereldoorlog.

Begin jaren '70 werd in verband met een gemeentelijke herindeling 11 voormalig zelfstandige gemeenten in de stad ingelijfd.

Van 1896 tot 1993 waren er in kazernes in de stad Offenburg Duitse en Franse legeronderdelen gestationeerd.

Bestuur

Burgemeesters sinds 1949

• Karl Heitz (1949–1975)
• Martin Grüber (1975–1989)
• Wolfgang Bruder (1989–2002)
• Edith Schreiner (2003–2018)
• Marco Steffens (sinds 2018)

Bondsdagafgevaardigde (Directmandaat)

• Dr. Wolfgang Schäuble (CDU)

Cultuur, bezienswaardigheden, toerisme

Offenburg heeft enkele historische bouwwerken. Het belangrijkste daarvan is het zogenaamde Ritterhaus, dat het grootste museum van de stad herbergt. Verder is te noemen: het Gasthaus Salmen, het Jodenbad (de mikwe), beide dependances ven het museum in het Ridderhuis, het voormalig koningshof, het raadhuis, het Salzhaus en de Dreifaltigkeitskirche (Kerk der H. Drieëenheid).

Offenburg behoort tot de plaatsen, waar jaarlijks uitbundig de Alemannische variant van carnaval gevierd wordt.

In de gemeente Offenburg zijn veel wandel- en fietsroutes uitgezet. Onder andere kan men in stadsdeel Zell-Weierbach naar de bijna 686 meter hoge berg Brandeckkopf wandelen, het hoogste punt van de gemeente Offenburg. Bovenop deze berg staat nog een 23 meter hoge, betonnen uitzichttoren.

Afbeeldingen

• 
  Museum im Ritterhaus
• 
  De Dreifaltigkeitskirche (bouwjaar 1908) in Offenburg in 2004
• 
  Rooms-katholieke Heilig-Kruiskerk (18e eeuw, barokstijl)
• 
  Interieur van dit kerkgebouw
• 
  Evang.-lutherse stadskerk (1864)
• 
  Historisch stadhuis van Offenburg
• 
  Voormalige Königshof, tegenwoordig politiebureau
• 
  Zunsweier, R.K. St.-Sixtuskerk (18e eeuw)
• 
  R.K.Weingartenkirche, Zell-Weierbach^[7]
• 
  De 23 m hoge uitzichttoren op de berg Brandeckkopf

Partnersteden

Offenburg onderhoudt jumelages met:

• Altenburg (Duitsland), sedert 1988
• Lons-le-Saunier, Frankrijk, sedert 1959
• Weiz (stad), Stiermarken, Oostenrijk, sedert 1964
• Borehamwood, Groot-Brittannië, sedert 1982

• Olsztyn (vóór 1945: Allenstein), Polen, sedert 1999
• Pietra Ligure, Italië, sedert 2007

Uitgaande van stadsdeel Zell-Weierbach:

• Saint-Jean-de-Losne, Frankrijk, sedert 1964

Uitgaande van stadsdeel Bohlsbach:

• Perrigny, Frankrijk, sedert 1993

Bekende personen

Geboren in Offenburg

• Wolfgang Dachstein (Offenburg, circa 1487 - Straatsburg, 7 maart 1553), organist, componist, schreef psalmberijmingen, zowel tekst als muziek, voor een der eerste lutherse kerkliedbundels
• Lorenz Oken (Bohlsbach, tegenwoordig stadsdeel van Offenburg), 1 augustus 1779 – Zürich, 11 augustus 1851), gerenommeerd natuurkundige en oprichtingsrector van de universiteit Zürich. Hij was een aanhanger van de opvattingen van Friedrich von Schelling.
• Gustav Rée (Offenburg, 16 november 1810 – Freiburg im Breisgau, 7 augustus 1869), Badisch politicus, ten tijde van de door hem ondersteunde Badische revolutie burgemeester van Offenburg. Naar hem is in de stad een plantsoen genoemd.
• Lothar von Seebach (Offenburg-Fessenbach, 26 maart 1853 - Straatsburg, 23 september 1930), impressionistisch kunstschilder
• Kurt-Peter Müller, (Offenburg, 10 maart 1894 - Pfullingen, 11 februari 1993), arts en generaal in de SS
• Erika Heymann (Offenburg, 31 augustus 1895 - Amsterdam, 6 april 1950), verzetsstrijdster in de Tweede Wereldoorlog
• Aenne Burda (Offenburg, 28 juli 1909 – aldaar, 3 november 2005), uitgeefster van tijdschriften.
• Hanns-Martin Schleyer (Offenburg, 1 mei 1915 – bij Mulhouse, 18 oktober 1977), manager en economisch functionaris
• Dieter Ilg (1961), jazzmusicus
• Martin Wagner (1968), voetballer
• Christian Bau (Offenburg-Zunsweier, 14 januari 1971), befaamd kok, goed voor drie Michelinsterren in zijn restaurant te Nennig, een dorpje in de gemeente Perl (Saarland)
• Madeline Juno (1995), singer-songwriter

Overleden in Offenburg

• Franz Burda (Philippsburg, 24 februari 1903 – Offenburg, 30 september 1986), uitgever en oprichter van de Burda-uitgeverij
• Otto Kumm (1909-2004), SS-officier, betrokken bij oorlogsmisdaden in 1944 in voormalig Joegoslavië
• Wolfgang Schäuble (1942-2023), vooraanstaand politicus, Bondsminister