Spoorlijn Amsterdam - Zutphen

De Oosterspoorweg is de spoorweg van Amsterdam naar het oosten van Nederland. De lijn werd aangelegd door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) en loopt van Amsterdam via Hilversum, Amersfoort en Apeldoorn naar Zutphen. Vanaf Apeldoorn rijden doorgaande treinen verder over de aftakking Apeldoorn - Deventer.

Oosterspoorweg Amsterdam - Zutphen
Totale lengte	105,7 km
Spoorwijdte	normaalspoor 1435 mm
Aangelegd door	HIJSM
Geopend Amsterdam - Amersfoort: 10 juni 1874 Amersfoort - Zutphen: 15 mei 1876
Huidige status	in gebruik
Geëlektrificeerd Amsterdam - Amersfoort: 1946 Amersfoort - Apeldoorn: 1951 Apeldoorn - Zutphen: nee Amsterdam Centraal - Watergraafsmeer: 1952
Aantal sporen Amsterdam Centraal - Watergraafsmeer: 4 Watergraafsmeer - Apeldoorn: 2 Apeldoorn - Zutphen: 1
Baanvaksnelheid Amsterdam - Gaasperdammerweg: 130 Gaasperdammerweg - Weesp: 140 Weesp - Apeldoorn: 130 Apeldoorn - Zutphen: 100
Beveiliging Amsterdam - Apeldoorn: ATB EG Apeldoorn - Zutphen: ATB NG
Treindienst door Amsterdam - Apeldoorn: NS Apeldoorn - Zutphen: Arriva
Traject
Legenda lijn van Rotterdam Centraal lijn van Schiphol lijn van Den Helder opstelterrein 0,0 Amsterdam Centraal tram  26  Oosterdok 0,7 Amsterdam Oosterdok Oosterdok 1,8 Kattenburgerbrug Dijksgracht Rietlanden tram  7  Doklijn opgebroken naar Oostelijk Havengebied opgebroken Nieuwe Vaart Lozingskanaal tram  14  3,1 Sint Anthoniedijk Doklijn opgebroken tram  1   3  3,9 Amsterdam Muiderpoort lijn naar Elten aansluiting gasfabriek opgebroken Ringvaart 5,2 Watergraafsmeer 5,3 Amsterdam Science Park E35 6,7 Diemen voorheen Diemerbrug lijn van Leiden Centraal 7,6 Watergraafsmeer Oost aansl. Diem 8,2 Overweg langs de Diemen 9,8 Gaasperdammerweg aansluiting tramlijn Amsterdam - Laren opgebroken Muiderspoorbrug Amsterdam-Rijnkanaal 13,2 Weesp Vecht lijn naar Lelystad Gooiboog 16,6 Keverdijk aansluiting 16,6 Keverdijksche Weg tramlijn van Huizen opgebroken 22,1 Naarden-Bussum Wim de Bie tunneltje 23,0 Heerenstraat 23,8 Bussum Zuid 23,8 Bussummergrindweg 23,9 Grintweg 24,4 Crailoo, Railpro bovenbouwwerkplaats Natuurbrug Zanderij Crailoo 26,1 Kraailooschenweg 23,8 Nieuwe Crailoseweg 26,9 Hilversum Media Park 27,0 Johannes Geradtsweg tramlijn van Huizen opgebroken tramlijn van 's-Graveland opgebroken 28,4 Hilversum lijn naar Utrecht Lunetten Alexiatunnel 31,4 Zwarte Weg grens Noord-Holland - Utrecht   Amsterdamsestraatweg 36,5 Baarn tramlijn naar Soest opgebroken Baarn Buurtstation lijn naar Den Dolder Praamgracht 38,3 Groote Melmweg   Amsterdamseweg Amersfoort Bokkeduinen lijn van Utrecht Centraal tramlijn van Arnhem opgebroken 44,4 Amersfoort Centraal tot 1901 Amersfoort Aansluiting lijn naar Kesteren (Ponlijn) goederen 44,6 Amersfoort NCS 45,6 Kleine Koppel Eem Bloemendaalscheweg 47,0 Valleikanaal 47,1 Amersfoort aansluiting lijn naar Kampen E30 51,4 Hoevelaken grens Utrecht - Gelderland 54,1 Terschuur 60,5 Barneveld aansluiting lijn naar Ede-Wageningen 61,1 Barneveld-Voorthuizen lijn Ede-Wageningen - Nijkerk opgebroken   Harselaartunnel, Stationsweg 68,0 Stroe 68,0 aansluiting Munitieopslag tijdens Tweede Wereldoorlog   Faunatunnel Kootwijkerzand 74,3 Kootwijk 74,4 aansluiting Radio Kootwijk opgebroken E30 78,0 Assel Laan van Spitsbergen 85,9 aansluiting Brouwersmolen opg. 86,4 87,1 lijn naar/van Zwolle opgebroken 88,0 Apeldoorn lijn naar Dieren museumlijn Apeldoorns Kanaal lijn naar Deventer 90,3 Apeldoorn De Maten E30 aansluiting houtzagerij Klarenbeek opgebroken 96,8 Klarenbeek 101,4 Voorst-Empe voorheen Voorst 104,6 Hoven 104,7 26,6 lijn van Arnhem IJssel tramlijn van Emmerik, tramlijn van Hengelo opg. 105,7 Zutphen tramlijn naar Deventer opgebroken Nieuwstad stamlijn Zutphen opgebroken lijn naar Gelsenkirchen-Bismarck lijn naar Leeuwarden lijn naar Glanerbrug

Het traject Amsterdam – Amersfoort wordt ook wel de Gooilijn genoemd, in de gemeente Barneveld staat de Oosterspoorweg ook bekend als het Hollandse spoor. De spoorlijn doorsnijdt tussen Weesp en station Naarden-Bussum het Naardermeer.

Geschiedenis

ICMm passeert station Hilversum Media Park.

In de tijd dat de spoorwegmaatschappijen nog met elkaar concurreerden, besloot de HIJSM een eigen spoorlijn tussen de hoofdstad en het Duitse Ruhrgebied aan te leggen, als alternatief op de spoorlijn Amsterdam - Elten van de NRS. Het deel tussen het Amsterdamse station Oosterdok en Amersfoort (de Gooilijn) werd geopend in 1874. De verlenging naar Apeldoorn en Zutphen kwam in 1876 gereed.

In Apeldoorn werd in 1887 ook een aftakking aangelegd die rechtstreeks naar paleis Het Loo liep; de zogeheten Loolijn (ook wel Paleisspoorlijn of Koningslijn). Vanaf Zutphen zorgde de Nederlandsch-Westfaalsche Spoorweg-Maatschappij voor de aanleg van de spoorlijn naar Duitsland. Het traject naar Winterswijk kwam in 1878 gereed. De spoorlijn naar het Duitse Borken werd ten slotte in 1880 in gebruik genomen. Hiermee had de oudste spoorwegmaatschappij van Nederland een eigen spoorwegverbinding met het Duitse Ruhrgebied. De nieuwe verbinding was in het begin vooral van belang voor het kolenvervoer.

In 1874 werd tevens de zijtak van Hilversum naar Utrecht Maliebaan en Utrecht Lunetten geopend. Hierdoor kreeg de HSM, naast de ruim 30 jaar oudere Rhijnspoorweg, ook een eigen spoorverbinding tussen Amsterdam en Utrecht.

Stations en gebouwen

Zie verder: Spoorlijn Hilversum - Lunetten.

De Oosterspoorweg begon aanvankelijk in het tijdelijke station Amsterdam Oosterdok. Dit station lag ten oosten van de Oosterdoksdoorgang. In 1879 brandde het station Oosterdok af. Hierna werd de in 1878 aangelegde verbindingsbaan tussen de stations Oosterdok en station Amsterdam Westerdok, waar de HSM-treinen naar Haarlem en Zaandam hun vertrekpunt hadden, ook voor reizigersvervoer gebruikt en kregen de treinen van de Oosterspoorweg Amsterdam Westerdok als start- en eindpunt. Tien jaar later kwam het nieuwe Centraal Station gereed.

Bij de opening van het eerste gedeelte van de lijn in 1874 kwamen er ook stations in Weesp, Naarden-Bussum, Hilversum en Baarn. In Amersfoort werd gebruikgemaakt van het station van de NCS. In 1876 kwam de lijn naar Zutphen gereed. De stations die dat jaar langs deze lijn werden geopend waren: Barneveld-Voorthuizen, Assel, Apeldoorn en Voorst. In Zutphen werd gebruikgemaakt van het station van de SS aan de spoorlijn Arnhem - Leeuwarden.

Na de opening van de spoorlijn werden er nog diverse stations en halteplaatsen langs de spoorlijn geopend. In 1882 werd station Klarenbeek geopend en in 1890 werd station Amsterdam Muiderpoort in Amsterdam-Oost geopend.

In Amersfoort werd in 1902 een nieuw gezamenlijk station in gebruik genomen voor de Oosterspoorweg en de spoorlijn naar Kesteren van de HSM en de Centraalspoorweg van de NCS. Een jaar later werd de spoorlijn Nijkerk - Ede-Wageningen geopend. Deze lijn kruiste bij station Barneveld-Voorthuizen de Oosterspoorweg met een viaduct. Om overstappen tussen beide spoorlijnen mogelijk te maken werd de Stopplaats Barneveld Kruispunt in gebruik genomen. De lijn Nijkerk - Barneveld werd in 1937 alweer gesloten. Ter hoogte van de kruising werd een verbindingsspoor met de Oosterspoorweg aangelegd. Het oude station Barneveld-Voorthuizen aan deze lijn werd in 1938 gesloten en heropend aan het verbindingsspoor. In 1981 kreeg dit station de naam Barneveld Noord. Tegenwoordig zijn er weer plannen in Barneveld opnieuw een station aan de Oosterspoorweg te openen. Eveneens in de jaren dertig werden de sporen ten oosten van Amsterdam in het kader van de Spoorwegwerken Oost op een verhoogd dijklichaam gelegd. De halte Muiderpoort werd in 1939 door een nieuw hooggelegen station vervangen. Dit station werd een zogenaamd Vorkstation waar voortaan ook de treinen konden stoppen die via de omgelegde Rhijnspoorweg naar Utrecht reden.

Na de Tweede Wereldoorlog werden langs de Oosterspoorweg diverse voorstadshaltes geopend. In 1966 werd het station Bussum Zuid in gebruik genomen. In 1974 volgden Diemen en Hilversum NOS. In 2006 werden de haltes Apeldoorn De Maten en Voorst-Empe geopend. De laatstgenoemde halte kwam op de plaats waar tot 1938 het station Voorst in gebruik was. Op 13 december 2009 werd tussen de bestaande stations Amsterdam Muiderpoort en Diemen de nieuwe halte Amsterdam Science Park geopend.

Van de oorspronkelijke stationsgebouwen zijn alleen de gebouwen van Baarn en Apeldoorn bewaard gebleven. In Naarden-Bussum kwam in 1926 het huidige stationsgebouw gereed en in 1967 werd het stationsgebouw van Weesp vervangen. Het oorspronkelijke stationsgebouw van Hilversum werd in 1992 vervangen door nieuwbouw. Het stationsgebouw van Amersfoort volgde in 1997.

In 2007 werd het emplacement van station Hilversum gereconstrueerd. Er werd een tweede eilandperron aangelegd en de grote overweg werd vervangen door een fietstunnel. Door deze aanpassingen werd het mogelijk om vanaf december 2007 weer alle Intercity's in Hilversum te laten stoppen. Hiermee is de situatie van voor 1995 hersteld. Uiteindelijk werd ook de oude Post T, verkeersleidingspost, gesloopt om ruimte te maken voor een verlenging van het eerste eilandperron.

Hieronder een overzicht van alle stations langs de lijn (cursief: voormalig station):

Station	Geopend	Huidig gebouw
Amsterdam Centraal	1889	1889, SS, 1e gebouw, uniek ontwerp van o.a. Cuypers
Amsterdam Oosterdok	1874	geen, station gesloten in 1879
Kattenburgerbrug	1882	geen, station gesloten in 1897
Sint Anthoniedijk	1882	geen, station gesloten in 1896
Amsterdam Muiderpoort	1896	1939, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Schelling, station gesloten tussen 1937 en 1939
Amsterdam Science Park	2009	2009, NS, 1e gebouw, uniek ontwerp
Diemen	1882	1974, NS, 2e gebouw, type Sextant, station gesloten van 1913 tot 1974
Overweg langs de Diemen	1882	geen, station gesloten in 1914
Weesp	1874	1967, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Douma
Keverdijksche Weg	1874	geen, station gesloten in 1930
Naarden-Bussum	1874	1926, HIJSM, 2e gebouw, uniek ontwerp van Schelling
Heerenstraat	1895	geen, station gesloten in 1914
Bussum Zuid	1966	1974, NS, 1e gebouw, type Sextant
Grintweg	1874	geen, station gesloten in 1915
Kraailooschenweg	1881	geen, gesloten in 1907
Hilversum Media Park	1974	1974, NS, 1e gebouw, uniek ontwerp van Douma
Hilversum	1874	1992, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Van Belkum
Zwarte Weg	1874	geen, station gesloten in 1898
Baarn	1874	1874, HIJSM, 1e gebouw, uniek ontwerp van van Gendt
Groote Melmweg	1892	geen, station gesloten in 1898
Amersfoort Aansluiting	1889	geen, station vervangen door Amersfoort Centraal in 1901
Amersfoort Centraal	1901	1997, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Van Belkum
Amersfoort NCS	1863	1863, NCS, 1e gebouw, NCS 1e klasse, station in 1901 vervangen door nieuw station Amersfoort
Amersfoort Koppel	1905	geen, station gesloten in 1938
Bloemendaalsche Weg	1901	geen, station gesloten in 1905
Hoevelaken	2012	2012, NS, 1e gebouw, uniek ontwerp
Terschuur	1888	geen, station gesloten in 1944 en tussen 1931 en 1942
Barneveld-Voorthuizen	1876	geen, station gesloten in 1938
Stroe	1881	geen, station gesloten in 1938
Kootwijk	1902	geen, station gesloten in 1934
Assel	1876	geen, station gesloten in 1944 en tussen 1935 en 1943
Apeldoorn	1876	1875, HIJSM, 1e gebouw, uniek ontwerp
Apeldoorn De Maten	2006	2006, NS, 1e gebouw, uniek ontwerp
Klarenbeek	1882	geen, gebouw gesloopt in 1976, station gesloten tussen 1938 en 1940 en van 1941 tot 1942
Voorst-Empe	1876	geen, gebouw gesloopt in 1946, station gesloten van 1938 tot 2006
Hoven	1882	geen, station gesloten in 1941 en van 1917 tot 1940
Zutphen	1865	1952, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Schelling

De stations Amersfoort NCS en Zutphen waren al eerder aan andere spoorlijnen geopend.

Elektrificatie

De elektrificatie van de Gooilijn Amsterdam – Hilversum – Amersfoort kwam gereed in 1946. De lijn Amersfoort – Apeldoorn werd in 1951 geëlektrificeerd. Omdat de spoorlijn Apeldoorn - Deventer en verder naar Twente en Noord-Duitsland na de fusie tussen de verschillende spoorwegmaatschappijen in 1917 de belangrijkste Oost-westverbinding was geworden, werd deze lijn in 1951 geëlektrificeerd. De lijn Apeldoorn – Zutphen degradeerde hiermee definitief tot zijlijn en heeft nog altijd geen bovenleiding. De dienst wordt hier sinds de jaren vijftig uitgevoerd met dieseltractie.

Uitbreidingen vanaf de jaren 80

Sinds 1987 is er in Weesp een aftakking naar Almere en Lelystad, de Flevolijn. Hiertoe is het station van Weesp uitgebouwd tot overstapstation. In 1993 kwam ook de aansluiting op de zuidelijke tak van de Ringspoorbaan tot stand, waardoor het Gooi en Weesp ook een verbinding kregen met Duivendrecht, Amsterdam Zuid en Schiphol. Tussen 1994 en 1997 werd in het kader van Rail21 het spoor verdubbeld tussen de Gaasperdammerweg en Weesp, hiervoor was ook een tweede spoorbrug nodig over het Amsterdam-Rijnkanaal. Tussen de Gaasperdammerweg aansluiting en de brug is de lijn zessporig. Sindsdien zijn de treindiensten op deze lijnen en de Gooilijn geïntegreerd. Sinds 2003 is de Gooiboog in gebruik. Hierdoor is een rechtstreekse treindienst mogelijk tussen Almere en Naarden-Bussum, Hilversum en Utrecht.

In tegenstelling tot aan andere drukke spoorlijnen, zoals Utrecht – Arnhem, waar een spoorverdubbeling was gepland, is tot op heden nog nooit een plan geweest om Amsterdam Centraal – Amersfoort in zijn geheel te verdubbelen naar vier sporen. Voor de gedeeltes Weesp – Hilversum en Muiderpoort – Gaasperdammerweg zijn wel plannen geweest voor een spoorverdubbeling.

Dienstregeling

DM '90 rijdt vanuit Zutphen Apeldoorn binnen. Het treinstel is onder de frontruit voorzien van een sticker voor deze dienst.

De Oosterspoorweg is door de HSM aangelegd als verbinding tussen Amsterdam en het Duitse Ruhrgebied. De lijn moest concurreren met de bestaande Rhijnspoorweg van de NRS. De treinen van de HSM gingen hierbij in Winterswijk de grens over. Vanaf 1890 mocht de HSM ook via Kesteren en Nijmegen naar Duitsland rijden. Tussen Amsterdam en Amersfoort reden deze treinen ook via de Oosterspoorweg. Weer enkele jaren later was de oorspronkelijke lokaallijn van de KNLS tussen Apeldoorn en Almelo verbouwd tot hoofdspoorweg en kon de HSM ook via Oldenzaal de grens over. De HSM verzorgde de exploitatie op deze lijn.

Door de belangengemeenschap die SS en de HIJSM in 1917 sloten, kwam er een eind aan de concurrentie. De grensovergangen bij Nijmegen en Winterswijk werden hierbij al snel minder belangrijk. De meeste reizigerstreinen die over de Oosterspoorweg naar Duitsland reden, gingen via de grensovergang bij Oldenzaal. De lijn via Winterswijk werd voornamelijk nog gebruikt voor kolenvervoer. In 1940 werd deze lijn gesloten voor reizigersvervoer. Via Kesteren en Nijmegen reden wel enkele doorgaande treinen naar Zuid-Limburg die 's zomers doorreden naar bijvoorbeeld Bazel. De doorgaande D-treinen naar Nijmegen en Duitsland via Kleef reden tot begin jaren dertig. Op 7 september 1944 kwam er definitief een einde aan de doorgaande treindiensten via Kesteren. De Rijnbrug bij Rhenen was gebombardeerd en werd niet meer hersteld voor spoorwegverkeer. Het treinverkeer op de Oosterspoorweg concentreerde zich na de Tweede Wereldoorlog dus op de lijn Amsterdam – Amersfoort – Apeldoorn – Deventer – Twente / Noord-Duitsland. Daarnaast gingen er na het samengaan van de spoorwegmaatschappijen ook doorgaande treinen tussen Amsterdam, Zwolle en de noordelijke provincies rijden. De lijn Apeldoorn – Zutphen werd gedegradeerd tot regionale zijlijn.

Na de Tweede Wereldoorlog

De treindienst op de Oosterspoorweg bestond na de oorlog lange tijd uit doorgaande sneltreinen tussen Amsterdam en Enschede, Groningen en Leeuwarden, een enkele keer aangevuld met een trein van/naar Duitsland en voorts stoptreinen tussen Amsterdam en Amersfoort en Utrecht (via Hilversum). Tussen Amersfoort en de aansluiting bij Barneveld-Voorthuizen reden de treinen naar Ede-Wageningen en tussen Amersfoort en Apeldoorn reden ook de sneltreinen uit Rotterdam, Den Haag en Utrecht naar Enschede. Op dit traject reden geen stoptreinen vanwege het ontbreken van tussenstations. Ten slotte reden vanaf begin jaren 50 tussen Apeldoorn en Zutphen doorgaande stoptreinen naar Winterswijk en (niet in elke dienstregeling) Enschede.

Spoorslag '70

Bij het invoeren van de nieuwe dienstregeling bij Spoorslag '70 werd de dienstregeling op het traject geïntensiveerd. De sneltreinen werden intercity's en gingen in plaats van (voornamelijk) eenmaal per uur voortaan ieder half uur rijden. Het ene halfuur werd naar Zwolle en het noorden gereden, het andere halfuur naar Twente. De intercity's uit Utrecht reden hierbij juist om en om naar de andere bestemming. In Amersfoort kon cross-platform overgestapt worden, waardoor er in principe een halfuurdienst ontstond tussen de grote steden in de Randstad en de grote steden in het noorden en oosten van het land. De stoptreinen tussen Amsterdam en Amersfoort reden voortaan eenmaal per uur door naar Zwolle. Dit duurde echter maar enkele jaren. Voor de treindienst tussen Apeldoorn en Zutphen veranderde weinig.

Nieuwe spoorlijnen, nieuwe diensten

Door de komst van een aantal nieuwe spoorlijnen en aansluitingen tussen 1987 en 2003, veranderde de dienstregeling op de Oosterspoorweg, met name tussen Amsterdam en Amersfoort, regelmatig. In 1987 kwam het eerste gedeelte van de Flevolijn gereed. Hierdoor werd de treindienst tussen Amsterdam en Weesp sterk geïntensiveerd. Zes jaar later werd de Zuidtak van de Ringspoorbaan in gebruik genomen. Onder andere de stoptreinen uit Utrecht reden voortaan via deze spoorlijn richting Schiphol. Vanaf 1995 werden de intercity's uit het noorden en oosten in Amersfoort gesplitst in een deel naar Amsterdam Centraal en een deel naar Amsterdam Zuid en Schiphol via de Zuidtak. Hierdoor werd het aantal intercity's op het traject Weesp - Amersfoort verdubbeld. De stop in Hilversum kwam hierbij te vervallen. De stoptreinen tussen Amsterdam en Amersfoort werden sneltreinen die het ene halfuur tussen Amsterdam en Amersfoort reden en het andere halfuur tussen Schiphol en Amersfoort. Eenzelfde constructie werd bedacht voor de stoptreinen naar Flevoland en Utrecht. In Weesp kon telkens cross-platform worden overgestapt voor de andere richting. In de loop der jaren zijn deze constructies een aantal keer veranderd en vereenvoudigd. Ten slotte kwam in 2003 de Gooiboog gereed. Hierdoor ging een aantal treinen uit Utrecht en Hilversum richting Almere rijden.

Tussen alle nieuwe spoorlijnen en ingewikkelde constructies door kwam er in 1993 een einde aan de rechtstreekse stoptreinen tussen Apeldoorn en Winterswijk. Voortaan werd er gependeld tussen Apeldoorn en Zutphen en tussen Zutphen en Winterswijk.

Vanaf Dienstregeling 2007

Olietrein bij Terschuur in oktober 1979.

In december 2006 nam de NS een geheel nieuwe dienstregeling in gebruik. De intercity's uit het noorden en oosten rijden voortaan geheel naar Amsterdam Zuid en Schiphol. Voor de intercitydienst tussen Amsterdam Centraal en Amersfoort werd een aparte treindienst ontwikkeld. Deze treinen reden in de spits en op enkele andere tijdstippen van en naar Deventer. Een jaar later keerde de intercity-stop in Hilversum terug en gingen de sneltreinen tussen Amsterdam en Amersfoort weer als stoptrein rijden.

De treindienst tussen Apeldoorn en Zutphen werd tussen 2004 en 2012 uitgevoerd door RegioNS, een samenwerkingsverband van personeel van de Nederlandse Spoorwegen in Zutphen. Zij exploiteerden in een grote mate van zelfstandigheid de spoorlijn tussen Apeldoorn en Zutphen. Voor die dienst waren 4 DM '90-treinstellen beschikbaar. Sinds 9 december 2012 wordt het traject Apeldoorn – Zutphen door Arriva geëxploiteerd.

Treindiensten

Serie	Treinsoort	Route	Bijzonderheden
140/240 IC 77	Intercity (NS International / DB Fernverkehr)	Amsterdam Centraal – Hilversum – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer – Hengelo – Bad Bentheim – Rheine – Osnabrück Hbf – Bünde (Westf) – Hannover Hbf – Berlin-Spandau – Berlin Hbf – Berlin Ostbahnhof	Stopt niet in Almelo. Rijdt elke twee uur.
1500	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Hilversum – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer	Rijdt op werkdagen tijdens de spits van/naar Deventer. Tussen de spits is dat 1x per 2 uur.
1600	Intercity (NS)	Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Duivendrecht – Hilversum – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer – Almelo – Hengelo – Enschede	Vormt tussen Schiphol en Amersfoort Centraal een halfuursdienst met serie 11600. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Enschede een halfuursdienst met serie 1700.
1700	Intercity (NS)	Den Haag Centraal – Gouda – Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer – Almelo – Hengelo – Enschede	Vormt tussen Den Haag Centraal en Amersfoort Centraal een halfuursdienst met serie 11700. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Enschede een halfuursdienst met serie 1600.
2400	Intercity (NS)	(Lelystad Centrum – Almere Buiten – Almere Centrum – Amsterdam Zuid – )Schiphol Airport – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht	Rijdt alleen tijdens de spits van maandag t/m donderdag tussen Schiphol Airport en Lelystad Centrum v.v. Tussen de spitsen en vrijdag de gehele dag tot 20:00 is deze serie gekoppeld te Schiphol Airport aan de 3500. Rijdt niet na 20:00 en in het weekend.
2600	Intercity (NS)	Almere Centrum – Amsterdam Centraal
4600	Sprinter (NS)	(Den Haag Centraal – )Leiden Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Centraal – Weesp – Almere Centrum – (Almere Buiten – Almere Oostvaarders)	Rijdt in de avonduren en het weekend ook van/naar Den Haag Centraal. Rijdt enkel in de spitsuren tussen Almere Centrum en Almere Oostvaarders. Vormt tussen Hoofddorp en Weesp een scheve kwartierdienst met Sprinter 5800. Vormt tussen Weesp en Almere Centrum een scheve kwartierdienst met Sprinter 4300.
4900	Sprinter (NS)	Utrecht Centraal – Hilversum – Almere Centrum	Stopt niet in Hollandsche Rading, Hilversum Media Park en Bussum Zuid. Rijdt in de vroege ochtend, 's avonds na 20:00 en in het weekend als 14900.
5700	Sprinter (NS)	Utrecht Centraal – Hilversum – Weesp – Amsterdam Zuid – Schiphol Airport – Hoofddorp	Rijdt alleen van maandag t/m donderdag (tot 20:00 uur).
5800	Sprinter (NS)	Amersfoort Vathorst – Amersfoort Centraal – Hilversum – Weesp – Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk – Schiphol Airport – Hoofddorp	Rijdt in de vroege ochtend en na 20:30 uur niet tussen Amersfoort Vathorst en Amersfoort Centraal.
11600	Intercity (NS)	Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Duivendrecht – Hilversum – Amersfoort Centraal – Amersfoort Schothorst	Vormt tussen Schiphol Airport en Amersfoort Centraal een halfuurdienst met serie 1600. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Amersfoort Schothorst een halfuurdienst met serie 11700.
12600	Intercity (NS)	Groningen – Assen – Zwolle – Lelystad Centrum – Almere Centrum – Amsterdam Centraal	Een trein op vrijdag- en zaterdagnacht in de richting van Amsterdam Centraal.
14900	Sprinter (NS)	Almere Centrum – Hilversum – Utrecht Centraal	Rijdt alleen 's avonds en in het weekend. Stopt niet in Bussum Zuid en Hilversum Media Park. Wordt doordeweeks overdag gereden door serie 4900.
17800 RS 30	Stoptrein (Arriva)	Zutphen – Apeldoorn
30400 RE 30	Sneltrein (Arriva)	Apeldoorn – Zutphen – Winterswijk	Rijdt 's avonds van Zutphen naar Apeldoorn en van Apeldoorn naar Winterswijk. Rijdt in het weekend de gehele dag tussen Winterswijk en Apeldoorn. Stopt tussen Zutphen en Winterswijk op alle tussengelegen stations.
31300 RS 34	Sprinter (Keolis)	Amersfoort Centraal – Barneveld Centrum – Ede-Wageningen	Onderdeel van de formule RRReis.
31400 RS 34	Sprinter (Keolis)	Amersfoort Centraal – Barneveld Centrum – Barneveld Zuid	Onderdeel van de formule RRReis.
Nachttrein 32790	Nachttrein (Arriva)	Groningen – Assen – Zwolle – Lelystad Centrum – Almere Centrum – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport	Rijdt alleen in de nacht van vrijdag op zaterdag.

Materieelinzet

In 1938 werd het het zogenaamde Middennet geëlektrificeerd en verschoof het moderne dieselelektrische stroomlijnmaterieel uit 1934 door naar de lange-afstandsverbindingen tussen de Randstad en het noorden en oosten van het land. De DE 3 treinstellen bleven ook na de elektrificatie van de Gooilijn in 1946 tussen Amsterdam en Amersfoort rijden. Nog tot het begin van de jaren 50 reden zij de doorgaande treinen naar Enschede, Groningen en Leeuwarden. Tussen Amsterdam en Amersfoort reden toen ook het Blokkendoosmaterieel en het elektrische stroomlijnmaterieel, Materieel 36 en Materieel '40. In 1951 werden de laatste dieseltreinstellen vervangen door elektrische treinstellen. Het oudere materieel en reed hierbij vooral tussen Amsterdam en Amersfoort, de diensten naar Friesland, Groningen en Twente werd door de naoorlogse treinstellen, Materieel '46 en later voornamelijk Materieel '54, gereden. Daarnaast reden er ook een aantal getrokken treinen tussen Amsterdam en Enschede. Halverwege de jaren 60 kwamen de treinstellen Plan T in de stoptreindienst op de Gooilijn te rijden. Eind jaren zestig volgden de treinstellen Plan V. Het vooroorlogse materieel werd toen buiten dienst gesteld.

Na Spoorslag '70

Met de invoering van het nieuwe intercitynetwerk in 1970 werden een aantal materieeltypen bestemd om deze diensten te rijden. Het Materieel '54 ging het grootste deel van de intercity's tussen de Randstad, Noord-Nederland en Twente rijden. Ook reden nog altijd een aantal getrokken treinen tussen Amsterdam en Enschede. In deze treinen reden voornamelijk Plan E-rijtuigen. De treinstellen Materieel '46 reden dan nog enkele spitsdiensten op de Gooilijn. Aan het begin van de jaren tachtig was het gedaan met de inzet van Materieel '46. Het Materieel '64 reed daarna alle stoptreindiensten tussen Amsterdam, Hilversum en Amersfoort.

Ondertussen werd eind jaren zeventig speciaal voor de intercitydiensten het nieuwe Intercitymaterieel (ICM) ontwikkeld. De treinstellen werden voorzien van een zogenaamde doorloopkop, hierdoor wordt het voor reizigers en personeel mogelijk om ook tijdens de rit van treinstel te wisselen. Dit is voor de intercitydiensten tussen de Randstad en het noorden en oosten van Nederland gewenst omdat er vaak op gedeeltes van de trajecten gekoppeld gereden wordt. In 1983 startte de seriebouw van deze treinstellen en tussen 1984 en 1994 namen de 'Koplopers' (ICM) in etappes de Noord-Oost-verbindingen over van de oude Hondekoppen (mat' 54). In 1984 gingen de meeste treinen tussen Amsterdam en Groningen en Leeuwarden met het nieuwe materieel rijden. Vanaf 1986 volgden de intercity's tussen Rotterdam / Den Haag en Enschede. In dezelfde periode werden de Plan E-rijtuigen vervangen door de nieuwe intercityrijtuigen (ICR). Ten slotte werd in 1994 zowel het Materieel '54 als de getrokken treinen tussen Hoofddorp, Amsterdam en Enschede vervangen door de ICM-treinstellen.

In de stoptreindiensten op de Gooilijn verscheen halverwege de jaren tachtig in de spits het eerste Dubbeldeksmaterieel. Later kwam ook het Dubbeldeks aggloregiomaterieel (DD-AR) en het Stadsgewestelijk Materieel (SGM) zeer wisselend in de verschillende stoptreindiensten te rijden. De stoptreindiensten werden in 2009 door zowel Materieel '64, SGMm en DD-AR-materieel gereden. Materieel '64 treinstellen reden voornamelijk de treindiensten tussen Utrecht, Hilversum en Almere / Leiden. Deze treindiensten werden gemengd met DD-AR-materieel gereden. De dubbeldekkers reden daarnaast in het weekend een aantal stoptreinen tussen Amsterdam en Amersfoort. De overige treindiensten op deze verbinding werden door het SGMm gereden.

Apeldoorn - Zutphen

Tussen Apeldoorn en Zutphen werd in 1954 de stoomtractie vervangen door de nieuwe Plan X treinstellen. De motorrijtuigen DE 1 en treinstellen DE 2 reden tot de buitendienststelling van het materieel in 1985 op deze verbinding. Daarna verschenen hier de treinstellen Plan U. Eind jaren negentig kwamen de nieuwe DM '90 treinstellen hier te rijden. Sinds 9 december 2012 rijden er rood-witte Zwitserse Stadler-treinen van het type Spurt van Arriva.

Varia

Op 8 juni 2024 werd op diverse plekken langs de Oosterspoorweg, bij stations Naarden-Bussum, Hilversum, Baarn, Amersfoort en het huidige spoorwegmuseum Maliebaan gevierd dat het 150 jaar geleden is dat deze spoorlijn geopend werd.^[1]

Literatuur

• De Oosterspoorweg, De spoorlijn Amsterdam-Zutphen met zijtak Hilversum-Utrecht, auteur Michiel Ten Broek ISBN 9789462586352

Zie ook

• Lijst van wachtposten aan de spoorlijn Amsterdam - Zutphen
• Lijst van spoorlijnen in Nederland

Bronnen, noten en/of referenties

1. Viering 150 jarig bestaan Oosterspoorweg (8 juni 2024).