Staatscommissie

Een staatscommissie is binnen het Nederlandse staatsrecht een ad-hocadviesorgaan dat door de Kroon is ingesteld, en grotendeels uit niet-ambtenaren bestaat.^[1][2] Het Koninklijk Besluit waarbij de staatscommissie is ingesteld beschrijft als enige de functieomschrijving van de staatscommissie in kwestie.

In het verleden bestonden zij veelal uit (ex-)politici en academici, al waren er voldoende uitzonderingen daarop (bijvoorbeeld met alleen politici, of met leden 'uit de praktijk'). Opvallend is dat de door het kabinet-Balkenende IV ingestelde Staatscommissie-Thomassen (vrijwel) uitsluitend uit wetenschappers bestond. Het instrument staatscommissie wordt vaak gebruikt voorafgaand aan een grondwetsherziening.

Voor wat betreft grondwetgerelateerde vraagstukken verschilden de resultaten van de werkzaamheden van de diverse commissies nogal. De voorstellen van de Staatscommissie-Thorbecke werden grotendeels overgenomen en korte tijd later tot wet verheven. In 1917 leidden de adviezen van twee commissies tot een beperkte, maar wel zeer belangrijke Grondwetsherziening. Bij de - overigens niet unanieme - aanbevelingen die de Staatscommissie-Cals/Donner (1967-1971) deed, was dat echter veel minder het geval. Feitelijk zijn alle adviezen sinds 1917 over staatkundige vernieuwing, zoals over invoering van een referendum, een andere wijze van grondwetsherziening, de positie van de Eerste Kamer of een gekozen formateur, zonder resultaat gebleven. Dat was (vooralsnog) ook het geval met adviezen van de Commissie-De Koning (1991) en van de Nationale conventie (2006, formeel geen staatscommissie).

Overzicht staatscommissies

(chronologisch, niet uitputtend)

Naam commissie	Voorzitter	Overige leden	Onderwerp	Periode	Koninklijk Besluit	Rapport	Opmerkingen	Bronnen	Wikidata
Staatscommissie-Repelaer van Driel			herziening van regelingen met betrekking tot het almaar groeiende ambtenarenapparaat	1818-?	01-08-1818, Litt. F.F		Dit was een geheime staatscommissie
			Het herinvoeren van bepalingen rond huiszittende armen	1822-?	03-01-1822 no.36			[3]
Staatscommissie-Roëll	Willem Frederik Röell		Het onderzoeken van de toestand van de landbouw, met betrekking tot de prijs van granen, te onderzoeken	1822-1824	07-03-1822			[4]
Staatscommissie inzake het hoger onderwijs		o.a. Donker Curtius van Tienhoven	Hoger onderwijs	rond 1828
Staatscommissie ter beraming van een ontwerp van afscheiding van Nederland en België onder dezelfde dynastie		o.a. Donker Curtius van Tienhoven	beraming van een ontwerp van afscheiding van Nederland en België onder dezelfde dynastie	1830
Staatscommissie omtrent de reclames ten aanzien der abuizen, die zich in kadastrale werkzaamheden voordoen	Anton Joseph Lambert Borret	o.a. Cats, de la Court, de Jonge, van Lynden van Hemmen, van Nes van Meerkerk	reclames ten aanzien der abuizen, die zich in kadastrale werkzaamheden voordoen	1833-?
Staatscommissie ter overweging van de vraag in hoeverre er termen aanwezig zijn om ook in dit Rijk ijzeren spoorwegen tot stand te brengen		o.a. Van Rijckevorsel, Rochussen	De vraag in hoeverre er termen aanwezig zijn om ook in dit Rijk ijzeren spoorwegen tot stand te brengen	1836-?
Staatscommissie tot onderzoek der vroegere ontwerpen ter afleiding der rivierwateren en voorkoming van overstroomingen		o.a. Donker Curtius van Tienhoven	vroegere ontwerpen ter afleiding der rivierwateren en voorkoming van overstroomingen	1837
Staatscommissie inzake de financiële gevolgen van de overeenkomst met België		o.a. Van Asch van Wijck, Van de Poll	Financiële gevolgen van de overeenkomst met België	1839 - 1841
Staatscommissie tot onderzoek van de rekening der koloniale remises		o.a. Van Asch van Wijck	onderzoek van de rekening van de koloniale remises	1841			Mogelijk dezelfde commissie als die uit 1842, 1844
Staatscommissie herziening strafrecht en rechtspleging van land- en zeemacht		o.a. Nedermeyer van Rosenthal	herziening strafrecht en rechtspleging van land- en zeemacht	1841-?
Staatscommissie tot onderzoek van de rekening der koloniale remises		o.a. Van Panhuys	onderzoek van de rekening van de koloniale remises	1842
Staatscommissie inzake pensionering der ambtenaren		o.a. Van Rechteren van Appeltern	pensionering van ambtenaren	1842-?
Staatscommissie tot onderzoek van de rekening der koloniale remises		o.a. Van Panhuys, Van Rappard	onderzoek van de rekening van de koloniale remises	1844
Staatscommissie tot onderzoek van de rekening der koloniale remises		o.a. De Man	onderzoek van de rekening van de koloniale remises	1846
Grondwetscommissie-Thorbecke	Johan Rudolph Thorbecke		Grondwetsherziening van 1848	1848
Staatscommissie herziening wetten en verordeningen betrekkelijk de geneeskundige staatsregeling en uitoefening der onderscheiden takken van geneeskunde		o.a. Godefroi	herziening wetten en verordeningen betrekkelijk de geneeskundige staatsregeling en uitoefening der onderscheiden takken van geneeskunde	1848-?
Staatscommissie voor de Indische delfstoffen		o.a. Van Rijckevorsel	Indische delfstoffen	1850
Staatscommissie jaarlijks onderzoek koloniale financiën		o.a. Dirks	jaarlijks onderzoek koloniale financiën	1852
Staatscommissie onderzoek koloniale remises		o.a. Lotsy	onderzoek koloniale remises	1853
Staatscommissie voor de Slavenemancipatie	Jean Chrétien Baud	Bosch Reitz, Brugmans, Esser, Fiers Smeding, Groen van Prinsterer, Heemskerk Bzn., Van Raders, Rijk	Het doen van voorstellen voor de emancipatie van slaven in de Nederlandse koloniën	1853 - 1856[5]
Staatscommissie voor de nieuwe rechterlijke organisatie	Frederik van Rappard		nieuwe rechterlijke organisatie	1853-?
Staatscommissie onderzoek koloniale remises		o.a. Lotsy	onderzoek koloniale remises	1854
Staatscommissie onderzoek wetten omtrent de zeevisserij		o.a. Gerrit de Vries Azn	Wetten omtrent de zeevisserij	1854-?
Staatscommissie wijziging Wetboek van burgerlijke rechtsvordering	Frederik van Rappard		wijziging Wetboek van burgerlijke rechtsvordering	1854
Staatscommissie over het tegengaan van de omloop van vreemde specerijen in ons land		o.a. Van Rappard	het tegengaan van de omloop van vreemde specerijen in ons land	1855
Staatscommissie tot onderzoek van de zaken der Maatschappij van Weldadigheid	Frederik van Rappard	o.a. Dirks	Maatschappij van Weldadigheid	1855 - 1859
Staatscommissie onderzoek gevolgen aanleg Suezkanaal		o.a. Van Rijckevorsel	Gevolgen van de aanleg van het Suezkanaal	1856-?
Staatscommissie onderzoek algemene rekeningen der koloniale remises		o.a. De Vries Azn	Onderzoek algemene rekeningen van de koloniale remises	1864-1865
Staatscommissie van advies inzake de verdeling van de lasten voor gewoon en buitengewoon onderhoud der zeeweringen van calamiteuze polders in Zeeland	Gerrit de Vries Azn		De verdeling van de lasten voor gewoon en buitengewoon onderhoud der zeeweringen van calamiteuze polders in Zeeland	1867-1869
Staatscommissie-Boot	Cornelis Hendrik Boudewijn Boot	o.a. Mutsaers	herziening wetgeving eigendomsoverdracht van onroerende goederen, het hypotheekstelsel en notariaat	1867-1870
Staatscommissie onderzoek van bezwaren tegen de werking tot vorming der Nieuwe Merwede	Gerrit de Vries Azn		Bezwaren tegen de werking tot vorming van de Nieuwe Merwede	1869-1870
Staatscommissie over het plan tot indijken, droogmaken en in cultuur brengen van het zuidelijk deel der Zuiderzee	Gerrit de Vries Azn		Het plan tot indijken, droogmaken en in cultuur brengen van het zuidelijk deel van de Zuiderzee	1870-1872
Staatscommissie voor de zamenstelling van een wetboek van strafrecht	Johan de Wal	W.F.G.L. François (1870-1872), A.A. de Pinto (secretaris), M.S. Pols, A.E.J. Modderman, G.J.Th. Beelaerts van Blokland (adjunct-secretaris 1871-), J.J. Loke (1872- verving François)	Samenstellen van een ontwerp voor een nieuw Wetboek van Strafrecht	1870-1875	28 september 1870, no. 21	13 mei 1875	Ook bekend als 'Commissie De Wal'	[6]
Staatscommissie-Stieltjes	T.J. Stieltjes			1873-1873	8 februari 1873 no.8		Commissie tot onderzoek en beantwoording van eenige vraagpunten het Noordzeekanaal betreffende
Staatscommissie onderzoek naar de tegenwoordige toestand van het Zwolsche Diep	Gerrit de Vries Azn		De toestand van het Zwolse Diep	1878-1879
Staatscommissie tot herziening van het Wetboek van Koophandel			Herziening van het Wetboek van Koophandel	1879-?	22-11-1879 no.26		in ieder geval tot 1882
Staatscommissie vicarie-stichtingen			de voorbereiding van een wettelijke regeling van het onderwerp der vicarie-stichtingen	1880-?	28-02-1880 no.7		in ieder geval tot 1882
Staatscommissie tot herziening van het Burgerlijk Wetboek	Julius Jacobus van Meerbeke	o.a. E.W. Guljé	Herziening van het Burgerlijk Wetboek	1880-?	28-02-1880 no.8		in ieder geval tot 1882
Staatscommissie-Kalff	Jacob Kalff		Notariële examens	1880-?
Staatscommissie-Heemskerk	Jan Heemskerk	Asser, Beelaerts van Blokland, Binkes, Buys, Cremers, Farncombe Sanders, Lintelo de Geer van Jutphaas, Van Naamen van Eemnes, Van Nispen tot Sevenaer, Röell, De Savornin Lohman, Van der Star, Tellegen, Verheyen, De Vries Azn.	Grondwetsherziening van 1887, waaronder uitbreiding van het kiesrecht	1883 - 1884					d:Q2351131
Staatscommissie inzake de toestand van de landbouw		o.a. Borret	Toestand van de landbouw	1886 - 1890			ook wel: "Landbouwcommissie"
Staatscommissie-Bergansius		o.a. Reuther	voorbereiding van de dienstplichtwet	1888-1890
Staatscommissie inzake de werkliedenverzekering I		o.a. Heydenrijck	werkliedenverzekering	1881-1884
Staatscommissie-Kappeyne van de Coppello	Jan Kappeyne van de Coppello	o.a. Van Humalda van Eysinga	Administratieve rechtspraak	1891-1894	16-09-1891 no.14				Q19930367
Staatscommissie voor de Waterstaatswetgeving	o.a. Gerrit de Vries Azn, mr. E. Fokker	o.a. Schepel, Van Gelein Vitringa, Bosch van Rosenthal, Sandberg, Sijbenga, Wouda, Lovink, De Vos van Steenwijk, Scheltema, Van der Pot Bz., Rooseboom, Scheltema Jz., Bongaerts	Waterstaatwetgeving	1892-?	21-04-1892 no.4		Bestond in ieder geval tot 2000. Opnieuw ingesteld per 1997	[7][8]
Staatscommissie voor de herziening van het Indisch privaat- en strafrecht		o.a. du Mosch, Collard, van der Zwaan, Koster, Winkelman, Boekhoudt, Sonneveld	herziening van het Indisch privaat- en strafrecht	1892-?	30-07-1892 no.36		Bestond in ieder geval tot 1925	[9]
Staatscommissie inzake de afsluiting en droogmaking van de Zuiderzee				1892-?	08-09-1892 no.21			[10]
Staatscommissie begrafenisfondsen	Legerbeke, Dijkmans, Molengraaff		Werking van begrafenisfondsen en levensverzekeringsbedrijf	1892-1897	1892-04-04 no.20 1895-01-10 no.1		Taak verruimd om het hele levensverzekeringsbedrijf te omvatten.	[11]
Staatscommissie-Van Heek		o.a. Lovink	Onderzoek naar bevloeiing van gronden	1893-?
Staatscommissie inzake de drinkwatervoorziening in Amsterdam	Kromhout, Rutgers van Rozenburg		De drinkwatervoorziening binnen de stelling van Amsterdam in tijden van oorlog	1895-1899	1895-01-16 no.23
Staatscommissie inzake de comptabiliteit der rijkswerven	Gerardus Jacobus Goekoop		comptabiliteit van de Rijkswerven en de overzichtelijkheid van de marinebegroting.	1895-1898	1895-01-18 no.18
Staatscommissie inzake de werkliedenverzekering II / Staatscommissie-Pijnacker Hordijk	Cornelis Pijnacker Hordijk	o.a. Hintzen, Schaepman	werkliedenverzekering	1895-1898	1895-07-31 no.21			[12]
Staatscommissie-Conrad	Conrad		waterweg van Dordrecht naar zee bevaarbaar maken of houden	1896-1897	1896-04-04 no.19
Staatscommissie voor het internationaal privaatrecht	o.a. B.C.J. Loder, Offerhaus, Kosters, Teun Struycken, Paul Vlas	zie Lijst van leden van de Staatscommissie voor het internationaal privaatrecht	wetgeving inzake onderwerpen van internationaal privaatrecht	1897 - heden[13]	1897-02-20 no.1		(semi-)permanente commissie	[8][9]
Staatscommissie-Havelaar	Havelaar		aanleg, gebruik en exploitatie van telegrafische en telefonische geleidingen	1897-1900	1897-09-17 no.22
Staatscommissie inzake verontreiniging van openbare wateren	Van Lynden		maatregelen tegen verontreiniging van openbare wateren	1897-1901	1897-10-18 no.32
Staatscommissie voor de Nederlandse burgerlijke wetgeving			voorbereiding van wet- en regelgeving met betrekking tot nationaliteiten	1897-1986			in ieder geval actief tot na 1945. Mogelijk gewijzigd van naam rond 1919 en 1946. Is opgevolgd in 1986 door de "adviescommissie voor het burgerlijk procesrecht".
?			approviandering Stelling van Amsterdam?	13-12-1900 no.50				[14]
?			approviandering Stelling van Amsterdam?	24-02-1902 no.24				[14]
Ineenschakelingscommissie-Woltjer		o.a. de Visser	reorganisatie van het onderwijs	1903-1910
Staatscommissie van Enquête omtrent het Spoorwegpersoneel				1903-1904
Staatscommissie-Godin de Beaufort		o.a. Hintzen	financiële toestand van de gemeenten	1903-1906
Staatscommissie-Van Zinnicq Bergmann	Emilius Henricus Josephus Maria van Zinnicq Bergmann		de jacht	1904 - 1910			Van Zinnicq Bergmann overleed in 1908.
Staatscommissie-De Beaufort (1905-1906)	Willem Hendrik de Beaufort	Fokker, de Louter, Oppenheim, Ruijs de Beerenbrouck, de Savornin Lohman, Willinge	De invulling van kiesrechtuitbreiding	1905 - 1906			De commissie kwam niet tot een uitwerking van haar voorstellen.
Staatscommissie-Lovink			Landbouw; economische toestand van de landarbeiders	1906-?
Staatscommissie van Enquête omtrent het Tramwegpersoneel	A.S. Talma S. Laman Trip			1906-1909	29-05-1906, nummer 53	1909		[15]
Staatscommissie-Voorkoming Scheepsrampen	J.L.A. Salverda de Grave			1906-1907	24-08-1906 nummer 80			[16]
Staatscommissie-De Marez Oyens	Johannes Christiaan de Marez Oyens	o.a. Van Doorn, Truijen	Explotatie spoorwegen	1908-1911
Staatscommissie-Kraus		o.a. Hubrecht	de toegang van Nederland door het Noordzee-kanaal	1909-1911
Staatscommissie-Treub		o.a. Hermans, Jannink, de Visser	de werkloosheid	1909-1914
Staatscommissie-Heemskerk	Theo Heemskerk	van Citters, Cort van der Linden, van Doorn, Drucker, van der Feltz, van Idsinga, Kuyper, Loeff, van Lynden van Sandenburg, van Nispen tot Sevenaer, Nolens, Oppenheim, Reekers, de Savornin Lohman, Troelstra, Tydeman, van de Velde	Uitbreiding van het kiesrecht en het onderwijsartikel van de Grondwet.	1910 - 1912			Kwam niet tot een eensluidend advies
Staatscommissie-De Beaufort (1910-1912)	Willem Hendrik de Beaufort	o.a. Van Doorn	Grondwetsherziening	1910-1912
Staatscommissie-Bos (1910)		o.a. Jannink	Drinkwatervoorziening	1910-1913
Staatscommissie-Van Leeuwen		o.a. Charles Ruijs de Beerenbrouck	De inwendige organisatie van de departementen van Algemeen Bestuur	1910-1912	10-08-1910 no.26			[10]
Staatscommissie-Limburg		o.a. Jannink	Redactie der bepalingen omtrent de ouderlijke macht en de voogdij	1910-?
Staatscommissie-Van Vuuren / Legercommissie	Adrianus Cornelis Antonie van Vuuren	Duymaer van Twist, De Kanter, Ter Laan, Oud, De Vos van Steenwijk, Blomjousadviserend: de Josselin de Jong, von Schmid, Loeff, Diehl	Inrichting van de weermacht	1910-?	12-12-1910 no.56			[8][9]
Staatscommissie-Gratama		o.a. Anema	voorbereiding van de herziening van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering	1911-?
Staatscommissie-Bekaar/Jolles				1911-?	10-11-1911, nr. 30
Staatscommissie-Bos	Dirk Bos	De Beaufort, Ketelaar, Ter Laan, De Meester, Van der Molen, Nolens, Roodhuyzen, De Savornin Lohman, Troelstra, Tydeman, Van Veen, Van der Voort van Zijp, Van Wijnbergen	De regeling van de subsidiëring van het bijzondere onderwijs	1913 - 1916	31-12-1913, no.10		Het rapport leidde tot een Grondwetsherziening van 1917		d:Q14740345
Staatscommissie-Oppenheim	Jacques Oppenheim	Loeff, De Geer, Van Gelein Vitringa, Van Gilse, Koolen, Van Lynden van Sandenburg, Nijpels, Rink, Vliegen	Het nieuwe kiesstelsel	1913 - 1914			Het advies van de staatscommissie leidde tot invoering van het algemeen mannenkiesrecht en evenredige vertegenwoordiging.		d:Q19930314
Staatscommissie-Stieltjes-Van der Vegt	Emil Hendrik Stieltjes (tot zijn dood in 1923)	Stieltjes, van der Vegt (plv vz), Rosenwald, Burgdorffer,Huysinga de Jong, Kalff, Marinkelle, de Roode	Ter voorbereiding van werken welke ter verbetering van het spoorwegverkeer, het stadsverkeer en het verkeer te water in verband met de daarmee samenhangende handelsbeweging in en nabij Rotterdam [17]	1914-1925[17]	19-03-1914 no.21			[9]
Staatscommissie-Salverda de Grave				1916-?	04-12-1916, nr. 48
Staatscommissie-Dresselhuys		o.a. Charles Ruijs de Beerenbrouck	Rechtstoestand van de ambtenaar	1917-1918
Staatscommissie-Ruijs de Beerenbrouck	Charles Ruijs de Beerenbrouck	Anema, de Geer, Kappeyne van de Coppello, Limburg, Rink, Schaper, Struycken	mogelijke verandering van de Grondwet ten aanzien van de troonopvolging, de Staten-Generaal (met name de wijze van verkiezing van de Eerste Kamer), het volksinitiatief, het referendum en de instelling van nieuwe publiekrechtelijke lichamen	1918 - 1920
Staatscommissie sleeptank	A.D. Muller		de oprichting van een sleeptank	1918-1920				[18]
Staatscommissie-Oppenheim (1918-1920)	Jacques Oppenheim		Algehele herziening van de gemeentewet	1918-1920	1918-12-06 No.7			[19]
Staatscommissie-Röell		o.a. Schaper	Bestrijding tuberculose	1918-1922
Staatscommissie-Lorentz	Hendrik Antoon Lorentz	Wortman (plv vz), Van Everdingen (plv vz), Stoel (secr), Du Croix, Gallé, Gockinga, Kooper, Lely, Van Loon, Luymes, De Muralt, Phaff, Reigersman, Van der Stok, Van Vlissingen, Wouda, Wijtenhorst	het onderzoeken van de gevolgen van de afsluiting van de Zuiderzee met betrekking tot waterstanden en golfoploop	1918-?	04-07-1918 no.30			[9]
Staatscommissie bioscoopgevaar	R.B. Ledeboer, W.W. van der Meulen	Bemelmans, van Dijck, de Graaf, ter Hall, Hugenholtz-Zeeven, Limburg, Van der Meulen, Van der Molen Tz., Treussart, Veenstra	maatregelen die vanuit de overheid dienen te worden genomen om het zedelijke en maatschappelijk gevaar te bestrijden dat aan bioscoopvoorstellingen verbonden is.	1918-1927	02-11-1918 no.110		leidde tot de invoering van de Bioscoopwet	[8][9]
Staatscommissie-Raaijmakers	P. J. Raaijmakers	o.a. Van Beusekom, Coenen, Van Duin, Van Geelen, Guit, Harrebomée, Van der Have, Van Hinte, Huberts, de Jongh, Kempenaar, Kempers, Koenot, Köster Henke, Michielsen, Lommen, Luberti, Van Poelje, Roodenburg, Verschuur, Wesselingh	de bezoldiging van burgemeesters en gemeente-ambtenaren	1918-?	09-12-1918 no.69		in ieder geval in functie tot 1925, maar had haar eindverslag toen al ingediend.	[9]
Staatscommissie voor de Waterstaatwetgeving		o.a. Lovink	Waterstaatwetgeving	1918-1938
Staatscommissie-Bruins		o.a. Hermans	de duurte van levensbehoeften	1919
Staatscommissie inzake de poenale sanctie		o.a. Haazevoet, Schaper	Poenale sanctie	1919
Staatscommissie-Koolen		o.a. Kupers	ziekteverzekering van arbeiders	1919 - ?
Staatscommissie-Diepenhorst	prof.mr. P.A. Diepenhorst	Deckers, Mansholt, Meyers, Witlox	het pachtvraagstuk	1919-?	12-03-1919 no.10	1923	in ieder geval in functie tot 1928	[8][9]
Staatscommissie-Van der Lande / Staatscommissie voor het alcoholvraagstuk	Jan van der Lande	o.a. Amelink, Van Beresteyn, Van den Bovenkamp, Bruins, Gerhard, Van Groningen, Hermans, Kupers, Maas, Van der Meulen, Van Ogtrop, Richters, Van Rijzewijk, Rutgers (onder-voorzitter), Schürmann, Simonis, Slotemaker de Bruine, Snijder van Wissenkerke, Söhngen, Staalman, Struycken, Tak, Waller	Alcoholvraagstuk	1919-?	06-03-1919 no.16		in ieder geval in functie tot 1925	[9]
Staatscommissie-Bosch	J.A.A. Bosch	Bajema, Van Beurden, Goedhart, Kakebeeke, Kooistra, Libourel, Van Lingen, Gezelle Meerburg, Mulder, Nijkamp H.Gzn., Obbink, Polak, Simons, Sloos, Truijen, Warnaar, Zaaijer, Molier, Semplonius	Onderzoeken of wijziging van de Wet tot regeling der coöperatieve vereenigingen wenselijk is	1919-?	08-07-1919 no.35		in ieder geval in functie tot 1925	[9]
Staatscommissie inzake burgerlijke wetgeving	Joseph Limburg	o.a. Coninck Westenberg, Grosheide, Heemskerk, Van der Heyden, Loeff, Mendels, Michiels van Kessenich, Molengraaff, Molier, Offerhaus, Polak, du Pui, Rutgers, Scheltema, Schönfeld-Polano, Segers, Semplonius, Suijling, Veegens, Van der Vegte, Visser, Visser van IJzendoorn	Wijziging of aanvulling van het Burgerlijk Wetboek, het Wetboek van Koophandel, de Faillissementswet en het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering alsook de Minister van Justitie van advies te dienen over onderwerpen van privaatrechtelijke aard.	1919-1927	13-09-1919 no.51, gewijzigd 22-05-1924 no.31			[8][9]
Staatscommissie inzake het luchtverkeer	Jan Kan; Johann Peter August Laman de Vries	Van den Berch van Heemstede, Remijnse, Collard, Van Everdingen, Gelinck, Van Ginkel, Van Heeckeren, Heldring, Van Loon, De Menthon Bake, Plesman, Schönfeld, Stephan, Veder, Verbeek, Walaardt Sacré, Wolff	de te nemen voorzieningen omtrent de luchtvaart	1919-?	26-11-1919 no.38			[8][9]
Staatscommissie-Nolens	Wiel Nolens	Baas Kzn., Bierema, Blomjous, Bruins, Croll, Dekker, Gerbrandy, Hermans, Van den Heuvel, Jakobs, Kuiper, Marchant, van Schaik, Schaper, Smeenk, Spanjaard, Stenhuis, Stork, Stulemeijer, Treub, Verheggen, de Vooys, van der Waerden, Wibaut	Het socialisatie-vraagstuk	1919-?	11-03-1920 no. 5x?[20]			[9]
Staatscommissie-Rink/Pop	Pieter Rink; Willem Frederik Pop	de Vos van Steenwijk, de Monté verLoren, Oud, Fruytier, Zuyderhoff; Fentener van Vlissingen, Kalff, Van Royen, De Vooys, Westerman	Advisering omtrent en het doen van voorstellen voor bezuinigingen op de staatsdiensten	1920-?	20-12-1920 no.81, gewijzigd 29-09-1925 no.32			[8][9]
Staatscommissie-Limburg	Joseph Limburg	Brinkhorst, Donker, Gelinck, Van Goor, Köhler, Van Loon, Marinkelle	Een verbeterde scheepvaartweg van Amsterdam naar de Boven-Rijn	1921-?	07-01-1921 no.30			[8][9]
Staatscommissie-Vissering	Gerard Vissering	Bredius, Bruins, Fremery, Gerritsen, Hofstede de Groot, Suermondt Lzn., Vester	Herziening van het muntwezen in Nederland en Nederlandsch-Indië	1921-1926?	06-04-1921 no.19	06-03-1926		[8]
Staatscommissie-Van Lynden van Sandenburg (1921-1925)	Alex van Lynden van Sandenburg	van Beresteyn, Bongaerts, Gelderman, de Kanter, Lohr, Maas, Noome, van Rossem, Rutgers, Schönfeld, Johan Gerard Bellaar Spruyt, van der Waerden	Electriciteitsvoorziening	1921-1925	30-05-1921 no.96			[9]
Staatscommissie-Van Lynden van Sandenburg (1921-1927)	Alex van Lynden van Sandenburg	o.a. Van Aalten, Van Boeyen, Doorninck, Jonker, Patijn, Steinweg, Van den Tempel, Treub, De Wilde	Financiële verhouding tussen het Rijk en de Gemeente	1921-?	18-08-1921			[8]
Staatscommissie-Anema	Anne Anema		Kerkgenootschappen	1921-1922
Staatscommissie-instandhouding van de Zeemacht	Coenraad van der Voort van Zijp; Reinhardt Snoeck Henkemans	Van de Bilt, de Muralt, Brautigam, Bijleveld, Gerritsen, OudAdviserend: de Josselin de Jong, Meijneke, Prillevitz, de Wijs, Wijmans	Bekostiging van de instandhouding van de zeemacht	1922-?	24-01-1922 no.25			[8][9]
Staatscommissie-Patijn / Vlootcommissie	Rudolf Johan Hendrik Patijn	van Brink, Gooszen, Hasselman, Swart, Trip, Zuyderhoff	onderzoek in welk tempo de vlootwet uitgevoerd moest worden	1922-1923	21-11-1922 no.51			[9]
Staatscommissie-Colijn/Lorentz	Hendrik Colijn	Anema, Bouman, Hoogveld, Kouwer, Lely, Schokking, Slotemaker de Bruine, Symons, Vissering, van Wijnbergen	kostenbesparing in het hoger onderwijs	1923-1924	24-02-1923 no.8			[9]
Staatscommissie-Patijn	Rudolf Johan Hendrik Patijn	Bongaerts, Braambeek, Fentener van Vlissingen, Kalff, Pos, van der Vegte, van den Broek (secr)	de organisatie van het vervoer	1923-1936	12-05-1923 no.40			[8][9]
Staatscommissie-Lovink	Hermanus Johannes Lovink		Kosten en baten van het Zuiderzeeproject	1924
Staatscommissie-Ruijs de Beerenbrouck	Charles Ruijs de Beerenbrouck	o.a. Van Dijk	De radio-omroep	1925-?
Staatscommissie-Rutgers (1925)	Victor Henri Rutgers	o.a. Albarda, Casimir, Van Doorninck, Fockema Andreae, Hoogstra, Keysers, Kolkert, Tilanus, Van Wijnbergen	De ontwikkeling van het bijzonder voorbereidend hoger en middelbaar onderwijs en het verband met het personeel van de rijksscholen, gemeentescholen en bijzondere scholen	1925-1930	16-01-1925 no.10	11-05-1927		[8]
Staatscommissie-Rutgers (1926)	Victor Henri Rutgers	Ketelaar, Gerhard, Van der Grinten, de Jong, Jonker, Polak, Rutgers van Rozenburg, Terpstra, Tilanus, Westerman, Van Wijnbergen	bekostiging van het lager onderwijs	1926-?	02-07-1926			[8]
Staatscommissie-Vissering	Gerard Vissering	o.a. Van den Heuvel, Lovink	Uitgifte landbouwgronden in de nieuwe Zuiderzeepolders	1926-1930
Staatscommissie-Deckers	o.a. Ebels	o.a. Ebels	bodemprijzen/productiekosten in de land- en tuinbouw	1927-1933
Staatscommissie-Van Wijnbergen	Anthonius van Wijnbergen	Smeenge, Gordeau, Groeneweg, Jansen, Katz, Meijer, v.d. Molen Tz., Vorrink, de Vries	Gelijktrekking van de bekostiging en regulering van het aanvullend onderwijs	1927-?	07-03-1927 no.5			[8]
Staatscommissie-Van Doorninck		o.a. Van den Heuvel	Centralisatie middenstands- en kredietwezen	?1927-?
bezuinigingscommissie-Welter		o.a. Westerman	verlaging van het peil der rijksuitgaven	1930-1931
Staatscommissie-Rutten			Bedrijfsorganisatie in de mijnindustrie	1933-1945
Staatscommissie-De Wilde	Jacob Adriaan de Wilde	o.a. van Schaik, Aalberse, Albarda, Anema, Van den Bergh, Bierema, de Geer, van der Heyden, Joekes, Kranenburg, de Savornin Lohman, Schouten, de Vos van Steenwijk	Grondwettelijke bepalingen over onder meer vrijheid van drukpers, de schadeloosstelling en het pensioen van Tweede Kamerleden, de benoeming van ministers zonder portefeuille, instelling van een (derde) Kamer voor het bedrijfsleven, maatregelen tegen revolutionaire volksvertegenwoordigers en de herzieningsprocedure	1936					Wikidata:Q19973815
Staatscommissie inzake concentratie van scholen voor bijzonder lager onderwijs	Jan Rudolph Slotemaker de Bruïne		Concentratie van scholen voor bijzonder lager onderwijs	1936
Staatscommissie-Frederiks	Karel Johannes Frederiks	Andriessen, Bakker, Bakker Schut, Beckers, Drees, Van der Drift, De Graeff, De Jonge van Ellemeet, Van der Kaa, Mulder, Van der Schaar, Scheffer, Tjalma, Wilkens, Kouwenhoven (secr.) en Van Rooy (adj.-secr.)	Wijziging van de Woningwet	1938-?	16-02-1938, nr. 25
Staatscommissie-Romme	Carl Romme	o.a. Van den Bergh	Vaccinatie	1938-?
Staatscommissie-Van Bruggen		o.a. Kupers	verzekering kleine zelfstandigen	1940 - 1942
Staatscommissie-Vorrink		o.a. Van den Heuvel	het annexatie-vraagstuk	1945-?
Staatscommissie Beel I	Louis Beel		het onderzoeken van een andere wijze van grondwetsherziening	1946	22-02-1946	april 1946
Staatscommissie-Couvée			socialisatie van de vier particuliere mijnen in Limburg	1946-?	26-11-1946
staatscommissie-Van Heuven Goedhart	Gerrit-Jan van Heuven Goedhart		Coördinatie van de overheidsvoorlichting	1946-1947
Staatscommissie-Reinink		o.a. Rutten	Reorganisatie van het hoger onderwijs	1946-1948
Staatscommissie-De Monchy		o.a. Van den Bergh	Administratieve rechtspraak overheidsbeschikkingen	1946-1950
Staatscommissie-Fockema Andreae			Bezettingsrecht	1946-?	21-01-1946, nr. 53
Staatscommissie-Van Walsum	s'Jacob (tot 1958) De Vries van Walsum (vanaf 1958)		onderzoek van de financiële verhouding tussen kerk en staat in verband met een mogelijke herziening van de grondwet	1946-1967	21-05-1946, nr. 46	22-2-1967 (Rapport)		Rapport
Staatscommissie Beel II	Louis Beel	o.a. Romme, Stokvis	herziening van de structuur van het Koninkrijk	1947 - 1948	29-09-1947	maart 1948
Staatscommissie-Van den Bergh	George van den Bergh	o.a. Kupers	herziening Woningwet	1947-1950
Staatscommissie Vervanging Armenwet			Vervanging Armenwet	1947-1954	12-04-1947
Defensiecommissie			operationeel functioneren van de krijgsmacht	1948-1975	12 mei 1948	2 mei 1975	Opvolger van de Legercommissie en de Vlootcommissie
Commissie Belastingvereenvoudiging	Willem Hendrik van den Berge		Belastingvereenvoudiging	1948-?
Staatscommissie-Muntendam	Piet Muntendam		Kankerbestrijding	1948-?
Staatscommissie tot herziening der pensioenwetgeving			onderzorken of een herziening (vereenvoudiging) van de pensioenwetgeving gewenst is	1949-1957	22-06-1949
Staatscommissie-Tinbergen			Sanering zeevisserij	1950-1953
Staatscommissie-Van Schaik	Josef van Schaik	Van Maarseveen, Kranenburg, Beel, Kan, Van der Grinten, Van den Bergh, Debrot, Donner, François, Van der Goes van Naters, Gorsira (tot 1951), Hooykaas, Jonkman, Kernkamp (tot 1953), Kranenburg (tot 1953), Logemann, Molenaar, Oud, Pos, Revers, Romme, Rutgers, Schouten, Tilanus, Witteman	Herziening van de grondwet in verband met de dekolonisatie, de komst van internationale organen en maatschappelijke ontwikkelingen	1950 - 1954	17 april 1950	06-01-1954	Een interim-rapport verscheen in 1951		d:Q14740401
Staatscommissie-Kranenburg	Roelof Kranenburg		Status van de ambtenaren	1952-?
Staatscommissie Wijziging Verdrag van Chicago 1944			Wijziging Verdrag van Chicago 1944 inzake burgerlijke luchtvaart	1952-1956
Deltacommissie	August Godfried Maris	o.a. de Blocq van Kuffeler, van Kretschmar van Veen, Mesu, Nijhoff, Ringers, Thijsse, van Veen	Welke maatregelen er noodzakelijk waren om een volgende watersnoodramp te voorkomen	1953 - 1960			De eerste conclusies verschenen al in mei 1953.
Staatscommissie-Teulings/Donner	Frans Teulings (tot 1953), Jan Donner (vanaf 1953)	o.a. Van den Bergh, Van den Heuvel	Het Kiesstelsel en wettelijke regeling der politieke partijen	1953-1958	23-01-1953
Staatscommissie-Kranenburg	Roelof Kranenburg	o.a. Romme	nadere Grondwetswijziging betreffende de buitenlandse betrekkingen	1954-1955
Staatscommissie-Van der Grinten			de voorbereiding van wettelijke regelingen inzake het accountantswezen	1954-1959
Staatscommissie-Cals/Donner	Jo Cals & André Donner	Albrecht, Cramer, Daudt, Fortanier-de Wit, Gruijters, van der Hoeven, Jeukens, Kan, Meuwissen, de Pous, Prins, Scholten, Simons, Verbrugh, Witte	Algehele herziening van de Grondwet	1967 - 1971	26-08-1963	19-09-1969 29-03-1971 29-03-1971	Drie eindrapporten opgeleverd. Zie ook Grondwetsherziening van 1983		d:Q2180117
Staatscommissie Medische Beroepsuitoefening			Medische beroepsuitoefening	1967-1973
Staatscommissie-Veldkamp		o.a. van den Berge	Vereenvoudiging en codificatie sociale-zekerheidswetgeving	1967-1982	28-07-1967 28-02-1969		Ingesteld in 1967, en opnieuw ingesteld in 1969 met dezelfde opdracht
Staatscommissie-Toxopeus			toelaatbaarheid van collectieve acties van het overheidspersoneel (rechtskarakter van de ambtenaarsverhouding)	1970-1973		1973
Staatscommissie-Koopmans			Bescherming van persoonsgegevens	1972-1976	21-02-1972
Staatscommissie-Muntendam	Piet Muntendam		bevolkingsvraagstukken	1972-1977
Staatscommissie-Mommersteeg	Joep Mommersteeg		Personeelsvoorziening voor de krijgsmacht (vrijwilligersleger)	1975-1978		1976
Staatscommissie herziening rechterlijke organisatie			Het duidelijker scheiden van de taken van de verschillende rechterlijke organisaties	1976-?
Staatscommissie-Kleijn			Wettelijke regelingen met betrekking tot architectenbescherming	1980-1987
Staatscommissie-Biesheuvel	Barend Biesheuvel		relatie kiezers-beleidsvorming	1982 - 1985	17-05-1982		Technisch geen grondwetscommissie, maar had er wel verband mee. Adviseerde tot invoering van het correctief referendum. Tussenrapport in 1984.		d:Q14378690
Staatscommissie euthanasie			euthanasie en het verlenen van hulp bij zelfdoding	1982-1986	18-10-1982	1985
Staatscommissie-Elzinga[21]	Douwe Jan Elzinga	Alders, Bruins Slot, Rosenthal, Vis, van den Berg, ten Berge, Groen, Groen, van Oorschot, Stuiveling, de Vet, van der Vlies, Vonhoff	Dualisme en lokale democratie	1998 - 2000	30 september 1998	1999 (Rapport)	Het advies leidde tot de wet dualisering gemeentebestuur	Rapport
Commissie-Wallage			Toekomst van de overheidscommunicatie	2000-2001	25-04-2000	2001
Staatscommissie duurzame kustontwikkeling	Cees Veerman	Bakker, van Duijn, Fresco, Heidema, Kabat, Metz, van Oord, Stive	Duurzame kustontwikkeling	2007 - 2008					d:Q1809748
Staatscommissie-Thomassen	Willy Thomassen	Besselink, Claes, Gerards, Conçalves, Kortmann, de Lange, Oomen, Overkleeft, de Vries	De toegankelijkheid van de grondwet en de verhouding tussen grondrechten en uit verdragen voortvloeiende rechten	2009 - 2010					d:Q14740383
Staatscommissie herijking ouderschap	Aleid Wolfsen	de Beaufort, Braad, Eusman, Hermanns, Ibili, Koens, Liefaard, Nuytinck, Poortman	vraagstukken rond afstamming, het meerouderschap, meeroudergezag en het draagmoederschap	2014-2016					d:Q19973806
Staatscommissie parlementair stelsel	Johan Remkes	van Baalen, Janse de Jonge, Kohnstamm, Koole, Lagerwerf-Vergunst, van der Meer, Quik-Schuijt	Of er veranderingen nodig zijn in het parlementaire stelsel en de parlementaire democratie	2017-?				[22]
Staatscommissie Demografische ontwikkelingen 2050	Richard van Zwol	Sie Dhian Ho, de Valk, van Ark, Scheffer, Huizinga, Pastors, Elffers, Alkemade, Waldring, Essafi, van Vuuren, van Zoelen	Onderzoekt wat de komende drie decennia de maatschappelijke gevolgen zijn van veranderingen in de bevolking.	2022 - ?		14-01-2024 "Gematigde groei" [23]	Ingesteld op verzoek Tweede Kamer, motie Liane den Haan c.s	[24]
Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme	Joyce Sylvester	Gerards, Ghebreab, Ghorashi, Scheepers, Stoové, Terlouw, Zanoni	Het onderzoek richt zich op alle sectoren van de samenleving, inclusief een doorlichting op discriminatie en etnisch profileren binnen de overheid. Op basis van het onderzoek zal de Staatscommissie de regering adviseren over verbetering van beleid en regelgeving om discriminatie en racisme tegen te gaan.	2022 - ?				[25]
Staatscommissie Rechtsstaat	Henk Kummeling	González Pérez, Abdoeljamil, Yesilkagit, Numann, Vendrik, Çapkurt, Vliet en Hertogh	Het functioneren van de rechtsstaat analyseren en voorstellen doen voor versterking van de rechtsstaat. Met extra aandacht voor bescherming van burgers tegen onvoorziene en ongewenste gevolgen van overheidsmaatregelen.	2022-2024		10-06-2024 "De gebroken belofte van de rechtsstaat: tien verbetervoorstellen met oog voor de burger"[26]		[27]
Staatscommissie MDMA	Brigit Toebes	Van den Brink, Kolthoff, Vermetten, De Jonge, Gresnigt	De status van XTC (MDMA) in het kader van de volksgezondheid te onderzoeken en advies uit te brengen over de voor- en nadelen van medicinaal gebruik, met een analyse van risico’s voor de gezondheid, preventie en de Europese context en relevante verdragen.	2023-2024	11-01-2024, nr. 202400001	06-06-2024 "Voorbij de extase"[28]	Voornemen tot instelling aangekondigd in het coalitieakkoord Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst (2021)	[29]

Commissies die veel weg hadden van staatscommissies:

Naam commissie	Voorzitter	Overige leden	Onderwerp	Periode	Opmerkingen
Werkgroep Proeve van een nieuwe Grondwet	?		opstellen van een proeve voor een nieuwe grondwet	1963 - 1966
Commissie-De Koning	Jan de Koning		kiesstelsel voor de Tweede Kamer, de positie en verkiezing van de minister-president, de kabinetsformatie, de termijn van verkiezingen, het kiesstelsel voor de Eerste Kamer en een terugzendrecht voor de Eerste Kamer	1990 - 1991	Het advies leidde slechts tot een vergroting van de invloed van voorkeurstemmen
Nationale Conventie	Rein Jan Hoekstra		Herstel van vertrouwen tussen burger en politiek	2006

Bronnen en voetnoten

Bronnen, noten en/of referenties

• De informatie op deze pagina, of een eerdere versie daarvan, is geheel of gedeeltelijk afkomstig van www.parlement.com. Overname was tot 1 februari 2016 toegestaan met bronvermelding.

1. De functie van staatscommissies voor grondwetsherziening^{[dode link]}, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
2. Toon Kerkhoff & Joshua Martina, Beleid en Maatschappij 2015 (42) 2: "Advies aan de regering: staatscommissies in Nederland tussen 1814 en 1970" doi: 10.5553/BenM/138900692015042002002
3. Nederlandsche Staatscourant 24-03-1826
4. "Nederlanden", Groninger Courant, 27 januari 1824. Geraadpleegd op 10 juni 2024.
5. Archiefbeschrijving Nationaal Archief van de Staatscommissie voor de Slavenemancipatie
6. H.J. Smidt, Geschiedenis van het Wetboek van Strafrecht (deel 1), Haarlem: H.D. Tjeenk Willink 1891, p. 1
7. Instellingsbesluit commissie ter evaluatie van de Staatscommissie voor de waterstaatswetgeving (16-03-2000).
8. Staatsbegroting voor het dienstjaar 1928. 2 I 5J - Bijlage A van de Memorie van Antwoord
9. Staatsbegroting voor het dienstjaar 1925. 2. I. 6. Bijlage B van de Memorie van Antwoord: Staat van de ingestelde en nog niet ontbonden Staatscommissiën (...)
10. Nationaal Archief: Inventaris van een verzameling brochures, afkomstig uit de nalatenschap van de familie De Beaufort, (1827) 1863-1941 (1951). Archiefinventaris: 2.22.28
11. Database Nederlandse Staatscommissies: 1892/1. Centre for Public Values and Ethics (11 juni 2014).
12. Huygens ING over de Staatscommissie-Pijnacker Hordijk
13. volgens de Wet op de Staatscommissie voor het internationaal privaatrecht 1998
14. Staatsbegroting voor het dienstjaar 1910. 2. VIII. 11. Bijlage A.
15. W. Kraak, Nationaal Archief, [http://www.gahetna.nl/collectie/archief/pdf/NL-HaNA_2.16.14.02.ead.pdf Inventaris van het archief van de Staatscommissie van Enquête omtrent het Spoorwegpersoneel [1903- 1904] en van het archief van de Staatscommissie omtrent het Tramwegpersoneel [1906-1914]] (1975).
16. Archieven » Staatscie. Voorkoming Scheepsrampen - Zoeken: "salverda de grave" waterstaat | gahetNA. www.gahetna.nl. Geraadpleegd op 26 juni 2017.
17. Mededeelingen der staatscommissie ingesteld bij K.B. van 19 Maart 1914, No. 21
18. Archieven » Staatscie. Sleeptank - Zoeken: staatscommissie | gahetNA. www.gahetna.nl. Geraadpleegd op 10 oktober 2015.
19. (en) Vindplaatsen bij de database - 1918/9. vre.leidenuniv.nl. Geraadpleegd op 7 juni 2017.
20. exacte KB-nummer niet goed leesbaar in de bron: 54, 56 ofg 58?
21. Hoogleraar Elzinga wordt voorzitter staatscommissie, Volkskrant 26 september 1998
22. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Instelling staatscommissie parlementair stelsel. www.rijksoverheid.nl. Geraadpleegd op 27 januari 2017.
23. Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050, Rapport en bijlagen - Staatscommissie demografische ontwikkelingen 2050. www.staatscommissie2050.nl. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (15 januari 2024). Geraadpleegd op 15 januari 2024.
24. Zaken, Ministerie van Algemene, Benoemingen Staatscommissie Demografische ontwikkelingen - Nieuwsbericht - Rijksoverheid.nl. www.rijksoverheid.nl (8 juli 2022). Geraadpleegd op 18 maart 2023.
25. Zaken, Ministerie van Algemene, Benoeming leden Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme - Nieuwsbericht - Rijksoverheid.nl. www.rijksoverheid.nl (1 juli 2022). Geraadpleegd op 18 maart 2023.
26. Kummeling, Henk, Fatma Çapkurt, Marc Hertogh, Corissa Abdoeljamil, Eva González Pérez, Ernst Numann, Kees Vendrik, Diantha Vliet en Kutsal Yesilkagit. De gebroken belofte van de rechtsstaat: Tien verbetervoorstellen met oog voor de burger. Staatscommissie Rechtsstaat, Den Haag. NUR 820. Geraadpleegd op 10 oktober 2024.
27. Zaken, Ministerie van Algemene, Benoeming overige leden Staatscommissie rechtsstaat - Nieuwsbericht - Rijksoverheid.nl. www.rijksoverheid.nl (3 februari 2023). Geraadpleegd op 18 maart 2023.
28. Toebes, Brigit, Wim van den Brink, Femke Gresnigt, Martha de Jonge, Emile Kolthoff en Eric Vermetten (6 juni 2024). Voorbij de extase. Staatscommissie MDMA, Den Haag. ISBN 9789090386201. NUR 860. Geraadpleegd op 10 juni 2024.
29. Zaken, Ministerie van Algemene, Instelling staatscommissie MDMA - Nieuwsbericht - Rijksoverheid.nl. www.rijksoverheid.nl (17 maart 2023). Geraadpleegd op 18 maart 2023.