दक्षिण सुडान आधिकारिक रूपमा गणतन्त्र दक्षिण सुडान[18] पूर्व/मध्य अफ्रिकाको एक भू-भूपरिवेष्ठित देश हो।[19][20] यसको सिमाना पूर्वमा इथियोपिया, उत्तरमा सुडान, पश्चिममा मध्य अफ्रिकी गणतन्त्र, दक्षिण-पश्चिममा प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कङ्गो, दक्षिणमा युगान्डा र दक्षिणपूर्वमा केन्याद्वारा घेरिएको छ। यहाँको जनसङ्ख्या १.१०६ करोड रहेको छ। जसमध्ये ५ लाख २५ हजार ९५३ जना राजधानी र सबैभन्दा ठूलो सहर जुबामा बसोबास गर्छन्।
गणतन्त्र दक्षिण सुडान | |
|---|---|
 झन्डा
 निशान छाप
| |
आदर्श वाक्य: "न्याय, स्वतन्त्रता, समृद्धि" | |
_highlighted.svg) दक्षिण सुडान गाढा हरियोमा, विवादित क्षेत्र हलुका हरियोमा | |
 दक्षिण सुडान-अवस्थिति (dark blue) – अफ्रिका-এ (फिक्का निलो & dark grey) | |
| राजधानी र सबैभन्दा ठुलो सहर | जुबा ०४°५१′उ॰ ३१°३६′पू॰ |
| आधिकारिक भाषाहरू | अङ्ग्रेजी[1] |
| मान्यता प्राप्त राष्ट्रिय भाषाहरू |
र ६० अन्य भाषाहरू [note 1] |
| बोलिने भाषाहरू[3] | |
| धर्म (सन् २०२०)[8] | |
| रैथाने(हरू) | दक्षिण सुडानी |
| सरकार | सङ्घीय राष्ट्रपतीय संवैधानिक गणतन्त्र[9] |
| साल्भा किर मायार्दित | |
• उपराष्ट्रपति | रियक माचर[10] |
• उपराष्ट्रपति | जेम्स वानी इग्गा[10] |
• उपरा | तबान दुङ गाई [10] |
• उपराष्ट्रपति | रेबेका न्यादेङ ले माबियोर[10] |
• उपराष्ट्रपति | हुसेन अब्देलबागी[10] |
| व्यवस्थापिका | सङ्क्रमणकालीन राष्ट्रिय संसद |
| राज्य परिषद् | |
| सङ्क्रमणकालीन राष्ट्रिय व्यवस्थापिका–संसद् | |
| स्थापित | |
• मिस्री अङ्ग्रेज सुडानको अन्त्य | १ जनवरी १९५६ |
• विस्तृत शान्ति सम्झौता | 6 January 2005 |
• स्वाधिनता | ९ जुलाई २००५ |
• सुडानबाट स्वतन्त्र | ९ जुलाई २०११ |
• संयुक्त राष्ट्रसङ्घका दाखिला | १३ जुलाई २०११ |
| क्षेत्रफल | |
• जम्मा | ६,४४,३२९ किमी२ (२,४८,७७७ वर्ग माइल) (४१औँ) |
| जनसङ्ख्या | |
• सन् २०१९ अनुमानित | १,२७,७८,२५० (७५औँ) |
• सन् २००८ जनगणना | ८२,६०,४९० (विवादित)[11] |
• घनत्व | १३.३३ /किमी2 (३४.५ /वर्ग माइल) (२१४औँ) |
| कुल ग्राहस्थ उत्पादन (क्रय शक्ति समता) | सन् २०१८ लगत |
• जम्मा | $१८.४३५ अर्ब[12] |
• प्रति व्यक्ति | $१,४२०[12] (२२२औँ) |
| कुल ग्राहस्थ उत्पादन (साङ्केतिक) | सन् २०१८ लगत |
• जम्मा | $३.१९४ अर्ब[12] |
• प्रति व्यक्ति | $२३६[12] |
| गिनी (सन् २०१६) | ४४.१[13] मध्यम |
| मानव विकास सूचकाङ्क (सन् २०१९) | ०.४३३[14] न्यून · १८५औँ |
| मुद्रा | दक्षिण सुडानी पाउन्ड (SSP) |
| समय क्षेत्र | अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय+२ (मध्य अफ्रिकी समय) |
| मिति ढाँचा | दिन/महिना/वर्ष |
| सडक प्रयोग | दायाँ[15] |
| टेलिफोन कोड | +२११[16] |
| आइएसओ ३१६६ सङ्केत | SS |
| इन्टरनेट डोमेन | डटएसएस[17]क |
| |
यसले सन् २०११ मा गणतन्त्र सुडानबाट स्वतन्त्रता प्राप्त गरेको थियो। यसले सन् २०२१ सम्म व्यापक मान्यता पाउँदै सबैभन्दा पछिल्लो सार्वभौम राज्य वा देश बनेको छ।[21] देशमा श्वेत नाइल नदीद्वारा गठित र स्थानीय रूपमा बहर अल जबलको अर्थ "पर्वतीय नदी" भनेर चिनिने सुदको विशाल दलदल क्षेत्र समावेश छ। मोहम्मद अली वंशको अधीनमा रहेको मिस्रले सुडानलाई कब्जा गरेको थियो र सन् १९५६ मा सुडानी स्वतन्त्रता नभएसम्म मिस्री अङ्ग्रेज सुडान रूपमा शासित थियो।[22] पहिलो सुडानी गृहयुद्धपछि सन् १९७२ मा दक्षिणी सुडान स्वायत्त क्षेत्र स्थापना गरियो र यो सन् १९८३ सम्म चल्यो। सन् १९८३ मा दोस्रो सुडानी गृहयुद्ध सुरु भएको थियो र सन् २००५ मा व्यापक शान्ति सम्झौतासँगै अन्त्य भएको थियो।[23][24] पछि सोही वर्ष दक्षिणी सुडानको स्वायत्त सरकार स्थापना हुँदा दक्षिणी स्वाधिनता पुनः स्थापित भएको थियो। जनवरी २०११ को जनमत सङ्ग्रहमा स्वतन्त्रताको लागि ९८.८३% समर्थन पछि दक्षिण सुडान ९ जुलाई २०११ मा स्वतन्त्र राज्य बनेको थियो। देशले जातीय हिंसाको सामना गर्नु परेको छ र व्याप्त मानव अधिकारको दुरुपयोग भएको गृहयुद्धमा फसेको छ। डिसेम्बर २०१३ देखि २०२० फेब्रुअरीसम्म विभिन्न जातीय नरसंहार र विभिन्न पार्टीहरूले पत्रकारहरूको हत्या गरेका थिए।[25] जब प्रतिस्पर्धी लडाकू नेताहरू साल्भा किर मायार्दीत र रिएक मकरले एकता सम्झौता गर्दै गठबन्धनको सरकार गठन गरेका थिए जसले गर्दा शरणार्थीहरूलाई घर फर्कने बाटो खुलेको थियो।[26]
दक्षिण सुडानी जनसङ्ख्या धेरै जसो निलोटिक जातिहरू मिलेर बनेको छ।[27] अधिकांश बासिन्दाहरू इसाई धर्म वा विभिन्न आदिवासी धर्मको पालन गर्छन्। देश संयुक्त राष्ट्र सङ्घ[28][29][30], अफ्रिकी सङ्घ,[31] पूर्वी अफ्रिकी समुदाय, विकाससम्बन्धी अन्तर सरकारी प्राधिकरण र जेनेभा सम्मेलनको सदस्य राष्ट्र हो।[32] सन् २०१९ सम्म, संयुक्त राष्ट्रसङ्घको विश्व शान्त सूचकाङ्कको नवीनतम प्रतिवेदन अनुसार दक्षिण सुडान तेस्रो सबैभन्दा कम स्थानमा रहेको छ। यो विश्व शान्ति सूचकाङ्कमा तेस्रो सबैभन्दा कम स्थानमा रहेको छ।[33][34]
शब्दको उत्पत्ति
सुडान नाम पश्चिमी अफ्रिकादेखि पूर्वी मध्य अफ्रिकासम्म फैलिएको सहाराको दक्षिणमा पर्ने भौगोलिक क्षेत्रलाई दिइएको नाम हो। यो नाम अरबी शब्द बिलाद अस-सुडान (بلاد السودان), वा "अश्वेतहरूको भूमि" बाट लिइएको हो।[35]
टिप्पणी
सन्दर्भ सामग्रीहरू
बाह्य कडीहरू
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
