अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष

अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक निधि (अङ्ग्रेजी:इन्टरनेशनल मनीटरी फन्ड, लघुरूप:आईएमएफ) एउटा अन्तर्राष्ट्रिय संस्था हो, जसले यसका सदस्य देशहरूको वैश्विक आर्थिक स्थितिमाथि नजर राख्ने काम गर्छ। यसले आफ्ना सदस्य देशहरूलाई आर्थिक र प्रविधि सहायता दिन्छ। यो सङ्गठन अन्तर्राष्ट्रिय विनिमय दरलाई स्थिर राख्नुको साथ-साथ विकास कार्यलाई सुगम बनाउन सहायता गर्दछ। ^[२] यसको मुख्यालय वांशिगटन डी.सी, संयुक्त राज्यमा छ। यस सङ्गठनका प्रबन्ध निर्देशक डामनिक स्ट्रस छन्। आईएमएफलाई विशेष मुद्रा एसडीआर (स्पेशल ड्राइंग राइट्स) छ। अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार र वित्तको निम्ति केही देशहरूको मुद्राको प्रयोग गरिन्छ, यसलाई एसडीआर भनिन्छ। एसडीआरमा यूरो, पाउंड, येन र अमेरिकी डलर पर्छन्। आईएमएफको स्थापना सन् १९४४ मा गरिएको हो। विभिन्न देशहरूका सरकारका ४५ प्रतिनिधिहरूले अमेरिकाको ब्रिटेन बुड्समा बैठक गरेर अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक सम्झौताको रूपरेखा तयार गरे। २७ डिसेम्बर १९४५ का दिन २९ देशहरूले सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेपछि आईएमएफको स्थापना भयो।

वाशिंगटन डी.सी.मा मुख्यालय

अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष

आई.एम.एफ सदस्य देश हरियो रंगमा
केन्द्रीय कार्यालय	वाशिंगटन डी.सी., संयुक्त राज्य
स्थापना	जुलाई, १९४४
प्रबंध निदेशक	क्रिस्टीन लेगार्ड
मुद्रा	विशिष्ट ड्रइंग अधिकार XDR (आइएसओ ४२१७)
बैंक दर	३.४९% एस.डी.आरको लागि[१]
वेबसाइट	www.imf.org

आईएमएफका कुल १८६ सदस्य देश छन्। २९ जून २००९मा कोसोवो गणराज्य १८६औं देशको रूपमा सामेल भयो।^[३][४] आईएमएफको उद्देश्य आर्थिक स्थिरता सुरक्षित गर्नु, आर्थिक प्रगतिलाई बढावा दिनु, गरीबी कम गर्नु, रोजगारलाई बढाउनु र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार सुविधाजनक बनाउनु हो। सदस्य देशहरूको संख्या बढनुका साथै वैश्विक अर्थ-व्यवस्थामा आईएमएफको कार्य धेरै बढेर गएकोछ। कुनै पनि देशले आईएमएफको सदस्यताको लागि आवेदन गर्न सक्छ। सर्वप्रथम यो आवेदन आईएमएफको कार्यपालक बोर्डद्वारा विचाराधीन पठाइन्छ। त्यसपछि एग्जीक्यूटिव बोर्ड, बोर्ड अफ गर्वनेसलाई उसको स्वीकृतिको निम्ति पठाइन्छ। त्यहाँ स्वीकृत भएपछि सदस्यता प्राप्त हुन्छ।

सदस्य राष्ट्र

  IMF member states

  IMF member states not accepting the obligations of Article VIII, Sections 2, 3, and 4^[५]

  Former IMF states/non-participants/no data available

अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषका सबै सदस्य देशहरू सार्वभौम राष्ट्रहरू छैनन्, र त्यसैले आईएमएफका सबै "सदस्य देशहरू" संयुक्त राष्ट्र संघका सदस्यहरू छैनन्।^[६] आईएमएफका "सदस्य देशहरू" माझ जो संयुक्त राष्ट्र संघका सदस्य राष्ट्रहरू होइनन् ती गैर-सार्वभौम क्षेत्रहरू हुन् जुन विशेष अधिकारक्षेत्रहरू छन् जुन आधिकारिक रूपमा पूर्ण संयुक्त राष्ट्र सदस्य राष्ट्रहरूको सार्वभौमसत्ता अन्तर्गत छन्, जस्तै अरुबा, कुराकाओ, हङकङ र मकाउ, कोसोभो ।^[३][४] आईएमएफका सबै सदस्यहरू पनि पुनर्निर्माण र विकासका लागि अन्तर्राष्ट्रिय बैंक (IBRD)को सदस्य हुन्.^[७]

पूर्व सदस्यहरू क्युबा (जुन १९६४ मा बाहिरिए),^[८] र ताइवान, जुन १९८० मा तत्कालीन संयुक्त राज्य अमेरिकाका राष्ट्रपति जिमी कार्टरको समर्थन गुमाएपछि अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषबाट बाहिरिएको थियो^[९] र जनवादी गणतन्त्र चीनले प्रतिस्थापित गरेको थियो। ^[१०] यद्यपि, "चीनको ताइवान प्रान्त" अझै पनि आधिकारिक आईएमएफ सूचकांकमा सूचीबद्ध छ।^[११] पोल्याण्डले १९५० मा बाहिरियो - सोभियत संघ द्वारा दबाब - तर १९८६ मा फिर्ता भयो। पूर्व चेकोस्लोभाकियालाई "आवश्यक डेटा उपलब्ध गराउन असफल भएको" आरोपमा १९५४ मा निष्कासन गरियो र भेलभेट क्रान्ति पछि, १९९० मा पुन: फिर्ता गरियो।^[१२]

क्युबा बाहेक, संयुक्त राष्ट्र संघका अन्य सदस्य मोनाको र उत्तर कोरिया आइएमएफको सदस्य भएको छैन। २१ अक्टोबर २०२४ मा लिस्टेनस्टाइन १९१ औं सदस्य बन्यो।^{[१३][१४]}

कर्मचारी

बोर्ड अफ गभर्नर

बोर्ड अफ गभर्नरमा प्रत्येक सदस्य राष्ट्रका लागि एक गभर्नर र एक वैकल्पिक गभर्नर हुन्छन्। प्रत्येक सदस्य राष्ट्रले आफ्नो दुई गभर्नर नियुक्त गर्दछ। बोर्डको बैठक सामान्यतया वर्षमा एक पटक बस्छ र कार्यकारी बोर्डमा कार्यकारी निर्देशक चयन वा नियुक्ति गर्छ।

कार्यकारी बोर्ड

२४ कार्यकारी निर्देशकहरूले कार्यकारी बोर्ड बनाउँछन्। कार्यकारी निर्देशकहरू भौगोलिक रूपमा आधारित रोस्टरमा सबै १९० सदस्य देशहरूको प्रतिनिधित्व गर्छन्।^[१५] ठूला अर्थव्यवस्था भएका देशहरूको आफ्नै कार्यकारी निर्देशक हुन्छ, तर अधिकांश देशहरू चार वा बढी देशहरूको प्रतिनिधित्व गर्ने निर्वाचन क्षेत्रहरूमा समूहबद्ध हुन्छन्।  ^[१६]

प्रबन्ध निर्देशक

अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषको नेतृत्व एक प्रबन्ध निर्देशकद्वारा नेतृत्व गरिन्छ, जो कर्मचारीको प्रमुख हो र कार्यकारी बोर्डको अध्यक्ष को रूप मा काम गर्दछ। आईएमएफमा प्रबन्ध निर्देशक सबैभन्दा शक्तिशाली पद हो।^[१७] ऐतिहासिक रूपमा, आईएमएफको प्रबन्ध निर्देशक एक युरोपेली नागरिक र विश्व बैंकको अध्यक्ष एक अमेरिकी नागरिक भएको छ। यद्यपि, यो प्रणालीमा प्रश्न उठाइन्छ र यी दुई पदहरूका लागि प्रतिस्पर्धा चाँडै नै विश्वको कुनै पनि भागबाट अन्य योग्य उम्मेद्वारहरू समावेश गर्न खुल्न सक्छ। ^{[१८][१९]} अगस्ट २०१९ मा, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले यसको प्रबन्ध निर्देशक पदको लागि ६५ वर्ष वा माथिको उमेर सीमा हटाएको छ। ^[२०]

२०११ मा, विश्वको सबैभन्दा ठूलो विकासशील देशहरू, ब्रिक राष्ट्रहरूले युरोपेलीलाई प्रबन्ध निर्देशकको रूपमा नियुक्त गर्ने परम्पराले इम्फ को वैधतालाई कमजोर पारेको एक विज्ञप्ति जारी गर्‍यो र योग्यतामा आधारित नियुक्ति हुन आह्वान गरेको छ। ^{[१८][२१]}

प्रबन्ध निर्देशकहरूको सूची

Term	Dates	Name	Citizenship	पृष्ठभूमि
1	६ मे १९४६ – ५ मे १९५१	क्यामिल गुट	बेल्जियम	राजनीतिज्ञ, अर्थशास्त्री, वकिल, अर्थमन्त्री, वित्तमन्त्री
2	३ अगस्ट १९५१ – ३ अक्टोबर १९५६	इभर रुथ	स्विडेन	अर्थशास्त्री, अधिवक्ता, केन्द्रीय बैंकर
3	२१ नोभेम्बर १९५६ – ५ मे १९६३	Per Jacobsson	स्विडेन	अर्थशास्त्री, वकिल, शैक्षिक, राष्ट्र संघ, BIS
4	१ सेप्टेम्बर १९६३ - ३१ अगस्त १९७३	पियरे-पल स्विट्जर	फ्रान्स	वकिल, व्यापारी, निजामती कर्मचारी, केन्द्रीय बैंकर
5	१ सेप्टेम्बर १९७३ – १८ जुन १९७८	जोहान विटेभिन	नेदरल्यान्ड	राजनीतिज्ञ, अर्थशास्त्री, शिक्षाविद्, अर्थमन्त्री, उपप्रधानमन्त्री, CPB
6	१८ जुन १९७८ – १५ जनवरी १९८७	ज्याक डे लारोसिएर	फ्रान्स	व्यापारी, निजामती कर्मचारी, केन्द्रीय बैंकर
7	१६ जनवरी १९८७ – १४ फेब्रुअरी २०००	मिशेल क्याम्डेसस	फ्रान्स	अर्थशास्त्री, निजामती कर्मचारी, केन्द्रीय बैंकर
8	१ मे २००० - ४ मार्च २००४	होर्स्ट कोहलर	जर्मनी	राजनीतिज्ञ, अर्थशास्त्री, निजामती कर्मचारी, EBRD, अध्यक्ष
9	७ जुन २००४ - ३१ अक्टोबर २००७	रोड्रिगो रातो	स्पेन	राजनीतिज्ञ, व्यापारी, अर्थमन्त्री, अर्थमन्त्री, उपप्रधानमन्त्री
10	१ नोभेम्बर २००७ - १८ मे २०११	डोमिनिक स्ट्रस-कान	फ्रान्स	राजनीतिज्ञ, अर्थशास्त्री, वकिल, व्यापारी, अर्थमन्त्री, अर्थमन्त्री
11	५ जुलाई २०११ - १२ सेप्टेम्बर २०१९	क्रिस्टिन लागार्द	फ्रान्स	राजनीतिज्ञ, वकिल, अर्थमन्त्री
12	१ अक्टोबर २०१९ – हाल	क्रिस्टालिना जर्जिएभा	बुल्गेरिया	राजनीतिज्ञ, अर्थशास्त्री

On 28 June 2011, Christine Lagarde was named managing director of the IMF, replacing Dominique Strauss-Kahn.

प्रथम उप प्रबन्ध निर्देशक

प्रथम उप प्रबन्ध निर्देशकहरूको सूची

मुख्य अर्थशास्त्री

प्रमुख अर्थशास्त्रीको सूची

अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष कर्मचारी

सन्दर्भ सामग्रीहरू

1. महिनामारी विनिमय दर अभिलेख
2. सुलिवान, आर्थर; स्टीवन एम शेफ्रिन (२००३), इकनोमिक्स: प्रिंसिपल्स इन ऐक्शन, अपर सैडल रिवर, न्यू जर्सी 07458: पियरसन प्रेन्टिस हल, पृ: ४८८, आइएसबिएन 0-13-063085-3। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
3. स्टाफ रिपोर्ट्स्र (२९ जून, २००६), "कोसोवो गणराज्य अब आई.एम.एफ र विश्व बैङ्कको आधिकारिक सदस्य हो।", द कोसोवो टाइम्स, अन्तिम पहुँच २९ जून, २००६, "Kosovo signed the Articles of Agreement of the International Monetary Fund (IMF) and the International Bank for Reconstruction and Development (the World Bank) on behalf of Kosovo at the State Department in Washington."
4. "कोसोवो आई.एम.एफको १८६औं सदस्य बन्यो" (प्रेस विज्ञप्ति), आई.एम.एफ, २९ जून, २००६, अन्तिम पहुँच २९ जून, २००६।
5. Articles of Agreement of the International Monetary Fund, Article VIII – General Obligations of Members
   Section 2: Avoidance of restrictions on current payments;
   Section 3: Avoidance of discriminatory currency practices;
   Section 4: Convertibility of foreign-held balances.
6. "IMF Country Information", IMF, मूलबाट २० सेप्टेम्बर २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ८ मे २०२३।
7. "Member Countries", World Bank IBRD IDA, The World Bank, मूलबाट १५ अगस्ट २०१९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २२ अप्रिल २०२१।
8. "Brazil calls for Cuba to be allowed into IMF", Caribbean Net News, २७ अप्रिल २००९, अन्तिम पहुँच ७ मे २००९, "Cuba was a member of the IMF until 1964, when it left under revolutionary leader Fidel Castro following his confrontation with the United States."^{[स्थायी मृत कडी]}
9. "Toward Universal Membership", मूलबाट २०१६-०३-०३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१७-०७-१४।
10. Andrews, Nick; Bob Davis (७ मे २००९), "Kosovo Wins Acceptance to IMF", The Wall Street Journal, मूलबाट ९ जनवरी २०१५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ मे २००९, "Taiwan was booted out of the IMF in 1980 when China was admitted, and it hasn't applied to return since."
11. "World Economic Outlook Database for April 2012 – Country information", Imf.org, १७ अप्रिल २०१२, मूलबाट १३ अक्टोबर २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ नोभेम्बर २०१२।
12. "II The IMF and the Transition from Central Planning", International Monetary Fund, पृ: २५५, मूलबाट १९ नोभेम्बर २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १ नोभेम्बर २०२३।
13. Vogt, Desiree (१९ अक्टोबर २०२४), "Ab Montag ist Liechtenstein offiziell IWF-Mitglied", Liechtensteiner Vaterland (जर्मनेलीमा), अन्तिम पहुँच १९ अक्टोबर २०२४।
14. Ntow, Francis (२२ अक्टोबर २०२४), "Liechtenstein becomes 191st IMF member", Ghana News Agency, अन्तिम पहुँच २२ अक्टोबर २०२४।
17. Copelovitch, Mark; Rickard, Stephanie (२०२१), "Partisan Technocrats: How Leaders Matter in International Organizations", Global Studies Quarterly 1 (3), आइएसएसएन 2634-3797, डिओआई:10.1093/isagsq/ksab021।
18. Harding, Robin (२४ मे २०११), "Brics say European IMF claim 'obsolete'", Financial Times, मूलबाट १० डिसेम्बर २०२२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ जुन २०११।
19. Lua error in मोड्युल:Footnotes at line 275: attempt to call field 'has_accept_as_written' (a nil value)..
20. "IMF executive board recommends scrapping age limit for Georgieva", Reuters, २१ अगस्ट २०१९, मूलबाट २७ अगस्ट २०१९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २७ अगस्ट २०१९।
21. Mallaby, Sebastian (९ जुन २०११), "Can the BRICs Take the IMF?", Foreign Affairs, मूलबाट ८ फेब्रुअरी २०१५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २१ जुन २०११।

बाहिरका सूत्र

• इंटरनेशनल मनिटरी फंड आधिकारिक जालस्थल