From Wikipedia, the free encyclopedia
Куфу (со полно име Кнум Куфу, познат на Грците како Кеопс, бил древен египетски владетел кој бил втор фараон на Четвртата династија, во првата половина од периодот на Старото кралство (26 век п.н.е.). Куфу го наследил својот татко Снофру како крал. Тој е општо прифатен дека ја нарачал Големата пирамида од Гиза, едно од седумте чуда на античкиот свет, но многу други аспекти од неговото владеење се слабо документирани.[5][9]
| Куфу | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Кеопс, Суфис, Кнобос,[1] Софе[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg) Статуа на Куфу во музејот во Каиро | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фараон на Египет | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Владеел | 2589–2566 п.н.е.[3][4] (63 години според Манетон); (23 или 46 години според современите историчари)[5], Четврта династија | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Претходник | Снофру | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Наследник | Џедефре | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Владетелски звања
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сопружници | Мерититес I, хенутсен, Рекетре ?[3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Татко | Снофру | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Мајка | Хетеферес I | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Роден | Непознато | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Починал | 2566 г. п.н.е. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Споменици | Големата пирамида од Гиза, Брод Куфу | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Единствено целосно зачуван портрет на кралот е фигурина од слонова коска три инчи висока пронајдена во урнатините на храмот подоцна во Абидос во 1903 година. Сите други релјефи и статуи биле пронајдени во фрагменти, а многу градби на Куфу се изгубени. Сè што се знае за Куфу доаѓа од натписите во неговата некропола во Гиза и подоцнежните документи. На пример, Куфу е главниот лик забележан во Папирусот Весткар од Тринаесеттата династија.[5][9]
Повеќето документи кои го спомнуваат кралот Куфу биле напишани од древни египетски и грчки историчари околу 300 г. п.н.е. Некрологот на Куфу е презентиран таму на конфликтен начин: додека кралот уживаше долготрајно зачувување на културното наследство во периодот на Старото Кралство и Новото Кралство, античките историчари Манетон, Диодор и Херодот прикажуваат многу негативен опис на карактерот на Куфу. Благодарение на овие документи, опстојува нејасната слика за личноста на Куфу.[5][9]
Името на Куфу било посветено на земното божество Кнум, што може да укаже на зголемување на популарноста и на верското значење на Кнум. Всушност, неколку кралски и религиозни титули воведени во неговото време може да укажат дека египетските фараони сакале да го нагласат нивното божествено потекло и статус со посветување на нивните официјални имиња на картри на одредени божества. Куфу можеби се сметал себеси за божествен творец, улога што веќе му била дадена на Кнум, богот на земјата, создавањето и растот. Како последица на тоа, кралот го поврзал името на Кнум со своја. Полното име на Куфу (Кнум-Куфу) значи „Кнум ме заштитува“.[10][11]
Куфу е добро познат под неговото хеленизиранио име Кеопс или Киопс (грчки: Χέοψ, име со кое го именуваат Диодор и Херодот) и помалку познат под друго хеленизирано име, Суфис (грчки: Σοῦφις, според Манетон).[5][9] Ретка верзија на името на Куфу, која се користи од страна на Јосиф, е Софи (грчки: Σόφε).[2] Арапските историчари, кои запишале мистични приказни за Куфу и пирамидите во Гиза, го нарекле Саурид (арап. سوريد) или Салхук (سلهوق).[12]
Кралското семејство на Куфу било прилично големо. Не е сигурно дали Куфу бил всушност биолошкиот син на Снофру. Водечките египтолози сметаат дека Снофру бил таткото на Куфу, но само затоа што од подоцнежните историчари било објавено дека најстариот син или избраниот потомок го наследува престолот.[13] Во 1925 г. гробницата на кралицата Хетеферес I, G 7000x, била пронајдена источно од пирамидата на Куфу. Содржела многу скапоцени погребни предмети, а неколку натписи ѝ даваат титулата Мут-несут (што значи „мајка на крал“), заедно со името на кралот Снофру. Затоа, на почетокот, се чинеше дека Хетефере била сопруга на Снофру, и дека тие двајца биле родители на Куфу. Меѓутоа, од неодамна, некои се сомневаат во оваа теорија, бидејќи Хетеферес ја немала титулата Хемет-несут (што значи „кралска жена“), титула неопходна за да се потврди кралскиот статус на кралицата.[13][14] Наместо името на брачниот другар, Хетеферес го носеле само насловот Сат-нетер-кетеф (буквално: „ќерка на неговото божествено тело“, симболично: „кралска телесна ќерка“), титула што се споменува за првпат.[14] Како резултат на тоа, истражувачите сега сметаат дека Куфу можеби не бил биолошки син на Снофру, но Снофру го легитимирал рангот и семејната позиција на Куфу преку брак. Со тоа што неговата мајка била ќерка на жив бог, бил обезбеден новиот чин на Куфу. Оваа теорија може да биде поддржана од околностите дека мајката на Куфу била погребана близу до нејзиниот син, а не во некрополата на нејзиниот сопруг, како што би се очекувало.[13][14][15]
Сè уште не е познато колку долго владеел Куфу со Египет, бидејќи историските подоцнежни документи се контрадикторни, а современите извори се ретки. Сепак, Кралскиот список од Торино од 19-тата династија дава 23 години владеење за Куфу.[5][16] Античкиот историчар Херодот му дава 50 години, а античкиот историчар Манетон дури 63 години владеење. Овие бројки сега се сметаат за претерување или погрешно толкување на застарени извори.[5]
Има само неколку записи за политичките активности на Куфу во и надвор од Египет. Во Египет, Куфу е документиран во повеќе натписи и статуи. Името на Куфу се појавува во натписите на Елкаб и Елефантин и во локалните каменоломи во Хатуб и Вади Хамамат. Во Сакара се пронајдени две теракотни фигури на божицата Бастет, на кои на основата е вметнато Хоровото име на Куфу. Тие се наоѓале во Сакара за време на Средното Кралство, но биле создадени за време на Куфу.[17]
Во Вади Магхарех во Синај, натпис на карпа го прикажува Куфу со двојна круна. Куфу испратил неколку експедиции во обид да пронајде тиркизни и бакарни рудници. Како и сите други кралеви, како што се Секемхет, Снофру и Сахуре, кои исто така се прикажани таму на импресивни релјефи, тој бил во потрага по овие два скапоцени материјали.[18] Куфу, исто така, одржувал контакти со Библос. Тој испратил неколку експедиции до Библос во обид да тргува со бакарни алати и оружје за скапоценото ливанско кедрово дрво. Овој вид на дрво било од суштинско значење за изградба на големи и стабилни погребни чамци, и навистина чамците откриени во Големата пирамида биле направени од него.[19]
Нови докази за политичките активности на Куфу биле пронајдени неодамна на местото на античкото пристаниште Вади ал-Џарф на брегот на Црвеното Море, источно од Египет. Првите траги на такво пристаниште биле ископани во 1823 година од страна на Џон Гарднер Вилкинсон и Џејмс Бартон, но местото брзо било напуштено и потоа заборавено. Во 1954 година, француските научници Франсоа Биси и Рене Чабот-Морисо повторно го ископувале пристаништето, но биле прекинати од Суецката криза во 1956 година. Во јуни 2011 година, археолошкиот тим предводен од француските египтолози Пјер Талет и Григори Маруард, организирани од Францускиот институт за ориентална археологија (ИФАО), започнале да работат на локацијата. Меѓу другите материјали, била пронајдена и збирка од стотици папирусни фрагменти.[20][21]
Десет од овие папири се добро сочувани. Поголемиот дел од овие документи датираат до 27 година од владеењето на Куфу и опишуваат како централната администрација испратила храна и набавки на морнарите и приградските работници. Датирањето на овие важни документи е обезбедено со фрази карактеристични за времето на Старото Кралство, како и фактот дека писмата се адресирани до самиот крал, користејќи го неговото Хорово име. Ова било типично кога кралот кому му се обраќаат бил сѐ уште жив, а кога владетелот веќе бил мртов, му се обраќале со неговото име од картушата или роденото име. Еден документ е од особен интерес: дневникот на Меер, официјален претставник вклучен во изградбата на Големата пирамида. Користејќи го дневникот, истражувачите успејаа да реконструираат три месеци од неговиот живот, обезбедувајќи нов увид во секојдневниот живот на луѓето од Четвртата династија. Овие папируси се најраните примери на отпечатени папируси некогаш пронајдени во Египет. Друг натпис, кој се наоѓа на варовничкиот ѕид на пристаништето, го споменува шефот на кралските писари кој ја контролира размената на стоки: Иду.[20][21]
Единствениот тридимензионален приказ на Куфу, кој речиси целосно е зачуван, е мала и добро обновена фигурина од слонова коска позната како Статуа на Куфу. Го прикажува кралот со црвената круна од Долниот Египет.[22] Кралот седи на престол со краток потпирач, на левата страна од неговото колено стои неговото Хорово име Меџеду, а на десната страна е видлив фрагмент од долниот дел на картушата, Кнум-Хуф. Куфу држи пламен во левата рака, а десната рака лежи на десната нога. Артефактот бил пронајден во 1903 година од Флиндерс Петри во Ком ел Султан во близина на Абидос. Фигурата била пронајдена без глава; според Петри, тоа било предизвикано од несреќа при копањето. Кога Петри ја препознал важноста на откритието, тој ги прекинал сите други работи и понудил награда на секој работник кој може да ја најде главата. Три седмици подоцна, главата била пронајдена по интензивно копање на подлабоко ниво во собата со урнатините.[23] Денес малата статуа е обновена и изложена во Египетскиот музеј во Каиро во просторијата 32 под инвентар број JE 36143.[24] Повеќето египтолози сметаат дека статуетката е од времето на Куфу, но некои научници, како Захи Хавас, сметаат дека тоа е уметничка репродукција од времето на Дваесет и шестата династија. Тој тврди дека ниту една градба, која јасно датира од Четвртата династија, некогаш била ископана во Ком ел Султан или во Абидос. Понатаму, тој укажува дека лицето на Куфу е невообичаено, и не покажува емоционален израз. Хавас го споредувал стилот на лицето со статуи на кралеви од тоа време, како што се Снофру, Каефра и Менкара. Лицата на овие три кралеви се убави, и со љубезен израз - јасен резултат на идеалистичките мотиви, а не на реалноста. Изгледот на Куфу на статуата од слонова коска изгледа како уметникот да не се грижел многу за професионализмот или трудољубивоста. Тој верува дека самиот Куфу никогаш не би дозволил да биде прикажан на таква невешто изработена работа. И, конечно, Хавас, исто така, тврди дека видот на престолот на кој се наоѓа фигурата не се совпаѓа со уметничките стилови на кој било артефакт од Стариот Кралство. Но, доказот кој го убедува Хавас дека статуата е репродукција од многу подоцнежно време е пламенот во левата рака на Куфу. Претставување на крал со таков пламен како церемонијално обележје се појавува не порано од Средното Кралство. Захи Хавас затоа заклучува дека фигурата веројатно била направена како амајлија за среќа, со цел да се продаде на побожните граѓани.[22][24]
Каменот од Палермо на својот фрагмент C-2 го објавува создавањето на две огромни статуи на кралот, и се вели дека се направени едниот од бакар, а другиот од чисто злато.[5][22]
Куфу е прикажан во неколку релјефни фрагменти пронајдени расфрлени во неговата некропола и на други места. Сите релјефи се направени од ситно полиран варовник. Некои од нив потекнуваат од руинираниот пирамидален храм и уништениот насип, каде што некогаш ги покривале ѕидовите. Други биле пронајдени повторно употребени во пирамидалната некропола на кралот Аменемет I во Лишт и кај Танис и Бубастис.[5][22] Еден од релјефните фрагменти покажува картуш на Куфу со фразата: „Градење на светилишта на боговите“. Уште еден покажува ред дебели волови украсени со цвеќиња - очигледно биле подготвени како жртви за принос. Водечкиот натпис ги нарекува „околината на Тефеф му служи на Куфу“, „убавите бикови на Куфу“ и „повикување за Куфу“.[25] Третиот покажува најраното познато претставување на кралското војување: сцената се нарекува „подготовка на стрелците“, бидејќи ги покажува стрелците што ги подготвуваат своите лакови. И четвртиот пример го прикажува кралот со двојна круна кој убива нилски коњ.[26][27]
Пирамидалната некропола на Куфу била подигната во североисточниот дел на платото Гиза. Можно е дека недостатокот на градежен простор, недостатокот на локални варовнички каменоломи и олабавената земја во Дахшур го принудиле Куфу да се пресели на север, далеку од некрополата на неговиот претходник Снофру. Куфу го избрал високиот крај на природното плато, така што неговата пирамида би била надалеку видлива. Куфу одлучил да ја нарече неговата некропола Ахет-Куфу (што значи „хоризонтот на Куфу“).[28][29][30][31]
На крајот од Осумнаесеттата династија, бил изграден храм за божицата Изида на пирамида G1-c (онаа на кралицата Хенутсен) во некрополата на Куфу. За време на Дваесет и првата династија храмот се проширил, и за време на Дваесет и шестата династија, доградбите продолжиле. Од тој период тука работеле неколкумина „свештеници на Изида“ (Хем-нетјер-Исет), кои исто така биле „свештеници на Куфу“ (Хем-нетјер-Куфу). Од истата династија, во Гиза бил пронајден златен печат со името на свештеникот Неферибри.[5][9][32]
За време на доцниот период огромен број на скарабеи со името на Куфу биле продадани на граѓаните, веројатно како некој вид амајлија за среќа. Зачувани се повеќе од 30 скарабеи. Во храмот Изида е изложено семејно дрво на свештениците на Изида, во кое се наведени имињата на свештениците од 670 до 488 година п.н.е. Од истиот период доаѓа познатата Стела, во која се наведуваат Куфу и неговата сопруга Хенутсен. Сепак, современите египтолози се прашуваат дали Куфу лично сè уште бил обожуван како кралски предок во тоа време, и сметаат дека е поверојатно дека Куфу веќе се сметал за симболична основа од историјата на храмот на Изида.[5][9][32]
Подоцнежниот египетски историчар Манетон го нарекол Куфу „Суфис“ и му припишал владеење од 63 години. Тој исто така споменува дека Куфу ја изградил Големата пирамида, а потоа тврдел дека неговиот современик Херодот вели дека пирамидата била изградена од кралот „Кеопс“. Очигледно, Манетон сметал дека Кеопс и Суфис се двајца различни кралеви. Манетон, исто така, вели дека Куфу ги презирал боговите и дека напишал света книга за тоа, и дека тој (Манетон) ја примил таа книга за време на неговото патување низ Египет. Приказната за наводната „Света книга“ е доведена во прашање од страна на современите египтолози, зашто би било многу невообичаено фараонот да напише книга, и дека толку скапоцен документ може да се продаде толку лесно.[33][34][35]
Грчкиот историчар Херодот, наместо тоа, го опишува Куфу како еретик и суров тиранин. Во своето дело „Историја“, книга II, поглавје 124-126, тој пишува: „„Кеопс стана крал, и ги доведе до секаков вид страдања: ги затвори сите храмови; по ова тој ги натера свештениците да жртвуваат таму, а потоа ги принуди сите Египќани да работат за него. На некои им било наредено да извлечат камења од каменоломите во арапските планини до Нил, а други биле принудени да ги земат камењата откако биле пренесени преку реката во чамци, и да ги донесат до оние што се викале либиски планини. И тие работеа со 100.000 мажи во исто време, за секој три месеци постојано. Од ова угнетување поминаа десет години, додека насипот беше направен, а тоа е работа не многу помалку, како што ми се чини, од пирамидата. За должината на тоа е 1000 метри ширина и 18 метри висина, на највисокиот дел, и е направен од полиран камен и со фигури насликани врз него. За ова, рекоа тие, десет години беа потрошени, а за подземните комори на ридот на кој стоеја пирамидите, што тој ги порача како гробници за себе на островот, водејќи таму канал од Нил.
За изработка на самата пирамида има поминато период од 20 години, а пирамидата е квадратна, секоја страна е со големина 800 стапки (околу 243 метри), и висината е иста. Изградена е од камен измазнет и споен на најсовршен начин, а ниту еден од камењата не е помал од 30 стапки (9 метри).
На пирамидата со египетското писмо е објавено колку е потрошено за ротквички и кромид и праз за работниците, и ако паметам точно што толкувачот ми кажа при читањето на овој натпис, се потрошила сума од 1600 сребрени таленти. Кеопс, исто така, дошол до таков степен на зло, што поради потреба од пари ја испратил својата ќерка во бордел и ѝ наредил да земе од оние што дошле одредена сума пари (колку тие не ми рекоа). Но, таа не само што ја добила сумата што била назначена од нејзиниот татко, туку и самата дизајнирала за себе споменик за да остави зад себе: таа побарала од секој човек кој дошол кај неа да ѝ даде еден камен за нејзиниот градежен проект. И од овие камења, ми рекоа дека е изградена пирамидата која стои пред големата пирамида во средината на трите, секоја страна со должина од 150 стапки (околу 45 метри).“[32][34][35]
Истото важи и за приказната за кралот Кафре. Тој е прикажан како директен следбеник на Куфу и исто толку зол, и дека владеел 56 години.[32][34][35]
Во 642 година од нашата ера Арапите го освоиле Египет. По пристигнувањето кај пирамидите во Гиза, побарале објаснување за тоа кој би можел да ги изгради овие споменици. Во тоа време, ниту еден жител на Египет не можел да каже, и никој повеќе не знаел да ги преведе египетските хиероглифи. Како последица на тоа, арапските историчари ги запишале своите теории и приказни.[36]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
