![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/K%25C3%25B6sem_Sultana.jpg/640px-K%25C3%25B6sem_Sultana.jpg&w=640&q=50)
Косем (султанија)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Косем султан (османски турски: كوسم سلطان, целосно име: Девлетлу Исметлу Махпејкер Косем Валиде султан Алијету Шан Хазретлери, родена околу 1589 година [4] – починала на 2 септември 1651 [5]), позната и како Махпејкер султан[6] [5] (персиски: ماه پيكر) — сопруга на османлискиот султан Ахмед I, валиде султан како мајка на султаните Мурад IV и Ибрахим, и бујук („регент“) на султанот Мехмед IV од 1649 година. Таа станала една од најмоќните и највлијателните жени во отоманската историја, како и централна фигура во периодот познат како Султанат на жените.[7]
Косем султан Махпејкер султан | |
---|---|
![]() | |
Регент на Османлиско Царство | |
1-во регенство | 10 септември 1623 – 1632 |
Претходник | нема |
Наследник | себеси |
Султан | Мурат IV |
2-ро регенство | 8 август 1648 – 3 септември 1651 |
Претходник | себеси |
Наследник | Турхан Хатиџе султан |
Султан | Мехмед IV |
Валиде султан на Османлиско Царство | |
На позиција | 10 септември 1623 – 3 септември 1651 |
Претходник | Халиме султан |
Наследник | Турхан Хатиџе султан |
Хасеки султан на Османлиско Царство | |
На позиција | 26 ноември 1605 – 22 ноември 1617 |
Претходник | Сафије султан |
Наследник | Ајше хатун |
Роден(а) | Анастасија околу 1589–1590 Тинос, Ејалет Мореја, Османлиско Царство[1] (денеска територија на Грција) |
Починал(а) | 3 септември 1651 Цариград, Османлиско Царство |
Почивалиште | |
Сопружник | султан Ахмед I |
Деца | Мурат IV Ибрахим I Шехзаде Сулејман Шехзаде Ќасим Ајше султан Фатма султан Џеверхан султан [2] Ханзаде султан[3] |
Вероисповед | ислам, претходно православие |
Родена во Тинос во семејство на грчки православен свештеник, таа била киднапирана и продадена како робинка во Босна пред да биде испратена во царскиот харем во Цариград, османлискиот главен град. Таму таа се прославила, станувајќи миленичка на султанот Ахмед I, кој подоцна се оженил со неа и ја направил негова законска сопруга. Со текот на времето, нејзиното влијание врз султанот се зголемило и таа станала негов најдоверлив советник. Историчарите ѝ признаваат дека го убедила Ахмед да го поштеди животот на неговиот помлад полубрат Мустафа, ставајќи крај на вековната практика на братоубиство во Отоманското Царство. Откако Ахмед починал во 1617 година, таа била важна во устоличувањето на Мустафа I. По вознесувањето на Осман II, таа накратко била протерана во Стариот дворец (Ески-сарај).
За време на нејзиниот мандат како регент на Мурад IV, Ибрахим и Мехмед IV, Косем собрала огромна озлогласеност и наклонетост меѓу нејзините поданици и имала неспоредлива политичка моќ во Отоманското Царство. Нејзините рани години како регент биле обележани со турбуленции и нестабилност, кои започнале кога Сафавидското Царство анектирало голем дел од Ирак и го зазел Багдад во 1624 година, вклучувајќи ги Османлиите во 16-годишен судир со Сафавидите што предизвикало серија бунтови, упади и движењата за независност низ Отоманското Царство. За време на ескалацијата на тензиите меѓу Отоманското Царство и Република Венеција во 1640-тите, таа и нејзините сојузници биле обвинети за притисок врз Ибрахим да изврши поморски напад на островот Крит, контролиран од Венеција. Таа морала да се бори со венецијанската блокада на Дарданелите, која кулминирала со поморската битка кај Фоки во 1649 година, како и со трговските востанија предизвикани од финансиската криза во годините што следеле.
Улогата на Косем како заштитник на отоманската династија била поздравена и од современиците и од историчарите. Сепак, неколкумина ги доведуваат во прашање нејзините намери и мотиви за застапување на каузата на јаничарите за време на нејзините 28 години на власт. Некои тврделе и дека таа собрала големо богатство со нелегитимни средства. Таа, сепак, добро ги искористила парите што ги стекналала од нејзините земји и приходи, преземајќи добротворни работи и градежни проекти како опипливи манифестации на грижата на династијата за нејзините поданици. Затоа, по нејзиниот брутален атентат кој предизвикал немири и погубување на стотици мажи во Цариград,[8] таа била нарекувана со имињата: „ Vālide-i Muazzama “ (величествена мајка), „ Vālide-i Maḳtūle “ (убиена мајка) и „ Vālide-i Şehīde “ (маченичка мајка).[9]