Каталонија
From Wikipedia, the free encyclopedia
Каталонија (каталонски: Catalunya; окситански: Catalonha; шпански: Cataluña; изворно изговарана како Каталуња) е автономна заедница на Шпанија и е службено признаена како народност.[1] Каталонија е составена од четири покраини: Барселона, Жирона, Љеида и Тарагона. Главен и најголем град е Барселона, втор најголем град во Шпанија и средиште на една од најголемите метрополитенски области во Европа. Ја содржи најголемиот дел од територијата на поранешното кнежевство Каталонија, додека остатокот сега се наоѓа во Франција. Каталонија се граничи со Франција и Андора на север, Средоземното Море на исток и шпанските региони Арагон и Валенсија на запад и на југ соодветно. Службени јазици се каталонски, шпански и арански (окситански дијалект).[2]
 | Оваа статија можеби бара дополнително внимание за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме подобрете ја оваа статија ако можете. |
За други значења на поимот, видете Каталонија (појаснување) и Каталуња (појаснување).
| Каталонија Catalunya (каталонски) Catalonha (окситански) Cataluña (шпански) | |||
|---|---|---|---|
| Автономна заедница | |||
| |||
| Химна: Els Segadors (Жетвачи) | |||
 Местоположба на Каталонија во рамките на Шпанија. | |||
| Координати: 41°49′N 1°28′E | |||
| Држава | Шпанија | ||
| Главен град | Барселона 41°23′N 2°11′E | ||
| Покраини | Барселона, Жирона, Љеида, Тарагодина | ||
| Управа | |||
| • Вид | децентрализирана влада во рамки на уставна монархија | ||
| • Орган | Женералитет на Каталонија | ||
| • Претседател | Карлес Пучдемон (PDeCAT) | ||
| Површина | |||
| • Вкупна | 32.114 км2 (12,399 ми2) | ||
| Население (2016) | |||
| • Вкупно | 7.448.332 | ||
| • Густина | 230/км2 (600/ми2) | ||
| • Место | 2, (16% од Шпанија) | ||
| Демоним | Каталонци català, catalana (ca) catalán, catalana (es) | ||
| Час. појас | CET (UTC+1) | ||
| • Лето (ЛСВ) | CEST (UTC+2) | ||
| ISO 3166-2 | CT | ||
| Повикувачки број | +34 97- (Каталонија) +34 93 (Барселона) | ||
| Службени јазици | каталонски, шпански, арански (окситански) каталонскиот знаковен јазик е исто така признаен | ||
| Статут на автономија | 9 септември 1932 18 септември 1979 9 август 2006 | ||
| Светец-заштитник | Св. Георги (Sant Jordi) | ||
| Парламент | 135 пратеници | ||
| Конгрес | 47 пратеници (од 350) | ||
| Сенат | 16 сенатори (од 264) | ||
| Мреж. место | Женералитат де Каталуња | ||
Во 10 век, источните грофовии на Шпанската марка станале независни од Франките, обединувајќи се како вазали на Барселона. Во 1137, Барселона и Арагон ја создале Арагонската Круна и Каталонија станала седиште на арагонската поморска моќ во Средоземното Море. Во тоа време процветала средновековната каталонска литература. Помеѓу 1469 и 1516, круните на Арагон и Кастиља се обединиле и го создале Кралството Шпанија, меѓутоа ги задржале нивните различни институции. Во текот на Сегадорското востание (1640–52), Каталонија се спротивставила против Шпанија, станувајќи република под француска заштита. Со одредбите од Пиринејскиот договор во 1659, со кој завршила Франко-шпанската војна, Франција ги повратила северните делови на Каталонија, главно приклучени во Грофовијата Русијон. Во текот на Војната за шпанското наследство (1701–14), Арагонската Круна застанала против Филип V од Шпанија, чија последователна победа довела до укинување на каталонските институции и конечно воведување на шпанскиот јазик во јавниот живот.[3]
И покрај репресијата и Наполеоновите и граѓанските војни, Каталонија доживеала економски раст и индустријализација. Во текот на втората половина на 19 век, областа имала културна ренесанса придружена со почетниот национализам, а воедно се појавиле и неколку работнички движења. Во 1913, четирите каталонски покраини создале Комонвелт и со појавувањето на демократијата во текот на Втората Шпанска Република (1931–39), бил повторно воспоставен Женералитатот на Каталонија. По Шпанската граѓанска војна, диктаторството на Франкова Шпанија донело репресивни мерки, укинувајќи ги каталонските институции и повторно забранувајќи го каталонскиот јазик. Во текот на 1950-тите и 1960-тите, Каталонија имала силен економски раст и станала важно туристичко одредиште, привлекувајќи многу работници од цела Шпанија и правејќи ја Барселона една од најголемите индустриски метрополитенски области во Европа. Од воведувањето на повторна демократија во Шпанија (1975–82) Каталонија добила политичка и културна автономија и сега е една од економски најразвиените региони на Шпанија. Каталонската влада ја објавила намерата да одржи референдум за можна независност од Шпанија во 2014.[4]
Името Каталуња (Catalunya) или Каталонија (Catalonia) започнало да се користи кон крајот на 11 век како татковина на „Каталонците“ (Catalanenses), веројатно употребуван и порано во однос на групата на земји што ја сочинувале шпанската марка.[5] Потеклото на терминот е предмет на различни толкувања поради недостиг на докази.
Една теорија навестува дека Каталуња (латински Gathia Launia) потекнува од името Готија (Gothia или Gauthia; „земја на Готите“), поради потеклото на каталонските грофови.[6][7] Во текот на средниот век, византиските хроничари тврделе дека Каталонија потекнува од локалната мешавина на Готи и Алани, првично создавајќи ја Гот-Аланија.[8]
Други помалку издржливи теории наведуваат:
- Каталуња потекнува од терминот „земја на замоци“ што е изведено од терминот castlà, средновековен термин за владетел на замок.[6] Оваа теорија наведува дека имињата Каталуња и Кастиља имаат ист корен.
- Изворот е од келтско потекло, што означува „борбен водач“. Иако за областа не е позната дека била окупирана од Келтите, келтската култура била присутна во внатрешноста на Иберија во времињата пред Рим.[9]
- Лачетани, ибериско племе кое живееле во областа и чие име, поради римското влијание, можеле да прерасне во Кателани и потоа Каталани.[10]
Кај нас како општо прифатено име за регионот се користи Каталонија, а нејзиното изворно име се изговара Каталуња.
detalle.jpg)
Во предримските времиња, областа на денешна Каталонија, како и другите делови на средоземниот брег на Пиринејскиот Полуостров, била населена од Иберите. Крајбрежните трговски колонии биле основани од Старите Грци, кои се населиле околу областа на Росас. И Грците и Картагинците кратко владееле со територијата по Втората пунска војна и тргувале со околното ибериско население.
По поразот на Картагина од Римската Република, станала првата област од Иберија која потпаднала под римска власт и станала дел од римската Хиспанија, најзападниот дел на Римското Царство. Тарако, сега наречен Тарагона, бил еден од најважните римски градови во Хиспанија.
Каталонија, потпаднала под власт на Визиготите цели четири века по распаѓањето на Западното Римско Царство и била владеена како дел од Визиготското кралство скоро два и пол века. Во VIII век, таа потпаднала под муслиманска власт и станала дел од Ал-Андалус. Сепак, по освојувањето на Русијон во 760 и освојувањето на Барселона во 801, Франките ги освоиле поранешните држави на Визиготите кои биле заробени од страна на муслиманите или станале сојузници со најсеверниот дел од Каталонија. Карло Велики во 795 ја создава познатата тампон зона, Шпанската марка, надвор од покраината Септиманија составена од локално административни одделни мали царства која послужила како одбранбена бариера помеѓу Омајадите и Маврите на Ал-Андалус и Кралството на Франките.
Културата на Каталонија започнала да се развива во текот на средниот век во голем број на овие мали кралства организирани како мали држави во најсеверниот дел од Каталонија. Грофовиите на Барселона биле водени од франкиски вазали поставени од страна на императорот, а потоа и крал на Франција, на кого му биле феудалци (801-987).
Во 987 грофот на Барселона Вилфред I не го признал францускиот крал Иго Капет и неговата нова династија, која делотворно ја ставила Каталонија под владеењето на Франките. Во 1137, Рамон Беренгер IV, гроф на Барселона, кој бил во брак со кралицата Петронила од Арагон, го вовел сојузот на државата Барселона со Кралството Арагон, создавајќи ја Арагонската Круна и правејќи каталонски грофовии кои биле обединети во грофовијата Барселона да станат кнежевство во рамките на Арагонската Круна.
Со Договорот од Корбел, од 1258 година, Кралот на Франција формално ја предал феудална власт во окрузите на кнежевството Каталонија на кралот на Арагон, Јаков I, потомок на Рамон Беренгер IV. Овој договор ја трансформира де факто автономијата во де јуре директно владеење на Арагон. Како дел од Арагонската Круна, Каталонија станува поморска сила, помагајќи го проширувањето на Круната, со трговија и освојување во Кралството Валенсија, Балеарските Острови и на крајот дури и Сардинија, Сицилија, Корзика, Неапол, Атина.
Арагон биле многу сериозно погодени од “Црната Смрт” со продолжувањето на епидемиите на чума. Според Џон Хукстабл Елиот, "Помеѓу 1347 и 1497 кнежевството загубило 37% од неговите жители, и било сведено на население од околу 300.000." Во 1410, кралот Мартин I умира без потомци. Како резултат на тоа, од страна на Пактот на Каспе, Фердинанд од Антеќера од кастиљската династија на Трастамара, ја добива Круната на Арагон како Фердинанд I од Арагон. Неговиот внук, кралот Фердинанд II од Арагон, и кралицата Изабела I Кастиљска се венчаваат во 1469, стануваат католички владетели; подоцна, овој настан бил забележан како изгревот на Кралството Шпанија. Во тој момент, иако лично и неформално обединети, и Круните на Кастиља и Арагон одржувале различни територии, имајќи секој свои традиционални институции, парламенти и закони. Кастиља била овластена за експедиции на Америка, а профитирала од колонијалното богатство. Политичка моќ се префрлала од Арагон кон Кастиља а потоа, од Кастиља кон шпанската империја. Кралот Карл V бил првиот монарх кој ги имал круните и на Арагон и на Кастиља.
Подолг период, Барселона (не Каталонија), како дел од поранешното Кралство Арагон, продолжила да ги негува своите обичаи и закони, но тие биле постепено уништени во текот на преминот од феудализмот кон модерна држава, поткрепена со кралската борба за поцентрализирани територии. Во текот на наредните неколку векови, Каталонија, генерално, била на губитничката страна на серијата на локални конфликти кои постепено довеле до поголема централизација на власта во Шпанија, како и на Војната на жетварите (1640-1652). Во 1659 на Шпанската круна ја понудил територијата на Кралството Русијон на Кралството Франција. Денес ова е територијата на областа на источните Пиринеи , а исто така е наречена Северна Каталонија (Catalunya Nord). Најзначаен конфликт била Војната за шпанското наследство, која започнала кога Чарлс II од Шпанија (последниот од шпанската Хабсбуршка династија) починал без директен наследник во 1700. Каталонија, како и другите територии, кои биле формирани под круната на Арагон во средниот век, се кренале за поддршка на Хабсбурговскиот претендент Чарлс VI од Валенсија, светиот римски цар, додека остатокот од Шпанија главно се придржувала до францускиот Бурбон тужител, Филип V . По распаѓањето на Барселона на 11 септември 1714, на "специјален статус" на териториите кои припаѓале на поранешната круна на Арагон и нејзините институции биле укинати од страна на декретите на Нуева Планта, според кои сите свои земји ги вметнале во Круната на Кастиља како покраини, во рамките на обединета шпанска администрација, додека Шпанија се насочила кон централизирана влада под новата династија Бурбон. Во втората половина на 19 век, Каталонија станала индустриски центар, кој до ден-денес останува еден од најиндустријализирани делови на Шпанија. Во првата третина на 20 век, Каталонија неколкупати добила и изгубила различен степен на автономија, добивајќи го својот прв статутот на автономија за време на Втората Шпанска Република (1931). Овој период бил обележан со политички немири и надмоќ на анархистите во текот на Шпанската граѓанска војна (1936-1939). Анархистите биле активни на почетокот на 20 век, остварувајќи го првиот осум-часовен работен ден во светот во 1919 година. По поразот на Републиката во граѓанската војна, која го донела генералот Франциско Франко на власт, неговиот режим ги потиснал јавните дејности од каков било вид поврзани со каталонскиот национализам анархизам, социјализам, комунизам или демократија, вклучувајќи го и објавувањето на книги на овие теми или едноставно дискусија за нив на јавни состаноци. Како дел од ова потиснување, употребата на каталонските државни институции во текот на јавни настани било забрането. Во текот на подоцнежните фази на режимот на Франко, одредени каталонски фолклорни и верски празници продолжиле да се толерираат. Употребата на каталонскиот јазик на масовните медиуми бил забранет, но на почетокот на 1950 била дозволена неговата употреба во театарот. Издавањето на каталонски јазик продолжило за време на диктатурата. По смртта на Франко (1975) и со усвојување на демократскиот шпански устав (1978), Каталонија ја обновува политичката и културната автономија. Денес, Каталонија е еден од најдинамичните економски региони на Шпанија. Каталонскиот главен и најголем град, Барселона, е голем меѓународен културен центар и големо туристичко одредиште.
Во 2010 година, Каталонија ставила забрана за борбата со бикови, која стапува на сила од првиот ден од 2012 година.
Климата на Каталонија е разновидна. Населените места кои се наоѓаат покрај брегот како што се: покраината Тарагона, Барселона и Жирона, имаат средоземја клима. Во внатрешната страна (вклучувајќи ја и покраината Љеида и внатрешниот дел на покраината Барселона) најзастапена е континентално средоземна клима. На врвовите на Пиринеите има планинска, па дури и алпска клима на највисоките врвови.
Во средоземната област летото е суво и топло со морско ветре, и максимална температура од околу 26-31 °C. Зимата е повеќе или помалку студена во зависност од локацијата. Често врне снег на Пиринеите, а не толку често и на пониската надморска височини, дури и од страна на крајбрежјето. Пролет и есен се обично најдождовните сезони, со исклучок на пиринејските долини, каде што летото е проследено со бури. Внатрешниот дел од Каталонија е потопол и посув во лето. Температурата може да достигне 35 °C, некои денови дури и 40 °C. Ноќите се поладни таму отколку на брегот, со температура од околу 14-16 °C. Маглата не е невообичаена во долините и рамнините, може да се задржи и подолг период, со епизоди на мрзнење во текот на зимата, по долината на реката Сегре и други речни долини.
Во шпанскиот устав од 1978 година, Каталонија заедно со Баскија и Галисија, е дефинирана како "историска националност" и е одделена од другиот дел на Шпанија. Истиот устав на Каталонија 'и доделил автоматско право на автономија, што резултирал со статут на автономија на Каталонија од 1979 година. Остатокот од Шпанија, во еден процес предводен од Андалусија, по што следеле Астурија, Кастиља и Леон, кој завршил во 1985 година, додал 14 дополнителни автономни региони кои подготвиле свој статутот на автономија. Тековниот статут одобрен во 2006 и статутот на автономија од 1979 година, навеле дека "Каталонија, како националност, има својата самоуправа конституирана како автономна заедница во согласност со Уставот и со статутот на автономија на Каталонија, што е основата на институционалниот закон, според законот во Шпанија.“ Во преамбулата на 2006 статутот на автономија на Каталонија наведува дека парламентот на Каталонија ја има дефинирано Каталонија како нација, но дека "шпанскиот Устав, национална реалност на Каталонија, ја признава како националност". Додека статутот бил одобрен и санкционирани од страна на каталонските и шпанските парламенти, а потоа со референдум спроведен во Каталонија, претставувал предмет на правно несогласување од страна на околните автономни региони како Арагон, Балеарските Острови и заедницата Валенсија, како и од страна на конзервативната Народна партија. Приговорите се засновале на различни прашања, како што се спорното културно наследство, но и наводно прекршување на принципот на статутот за "солидарност меѓу регионите" во фискалните и образовни прашања загарантирани со Уставот. По правна дебата, уставниот суд на Шпанија на 28 јуни 2010 година, ја објавил својата пресуда за главните обвинувања за неуставност презентирани од страна на Народната партија во 2006 година. Пресудата дала јасни одговори во 182 написи од 223 што го сочинувале основниот текст. Судот одобрил 73 од 114 статии кои ги оспорила Народната партија, додека пак прогласил 14 статии за делумно или во целост неуставни и вовела рестриктивна интерпретација на 27 други. Судот ја прифатил конкретната одредба со која е опишана Каталонија како "нација", но сепак одлучил дека тоа е историски и културен термин без правна тежина и дека Шпанија останува единствената нација призната со уставот.
Според најновит лингвистички попис одржан од страна на Владата на Каталонија од 2009 година, мнозинството се изјаснило дека шпанскиот е "нивни јазик" (46,53% шпански во споредба каталонски 37,26%). Во секојдневна употреба, 11,95% од населението тврди дека ги употребува двата јазика подеднакво, додека 45,92% главно го употребуваат шпанскиот и 35,54% го употребуваат каталонскиот јазик. Постои значителна разлика меѓу градската област на Барселона (и, во помала мера, од областа Тарагона), каде што се зборува повеќе шпански од каталонски, а во остатокот од Каталонија, каталонскиот преовладува над шпанскиот јазик. Исто така, со статутот на автономија од 1979 година, аранскиот (дијалект на Гасконско- окситански) е официјализиран и е предмет на посебна заштита на Аранската долина. Оваа мала површина од 7.000 жители била единственото место каде дијалектот на окситански добил целосен официјален статус. Потоа, на 9 август 2006 година, кога новиот Статут стапил на сила, окситанскиот јазик станал официјален низ Каталонија. Окситански е мајчин јазик на 22,4% од населението на Аранската долина. Потекнувајќи од историска територија на Каталонија, каталонскиот ужива посебен статус, со одобрување на статутот на автономија на 1979 година кој го прогласува како "мајчин јазик на Каталонија". Други јазици со официјален статус, се шпански, која има официјален статус низ Шпанија, и Аранско- окситански, кој ужива ко-официјален статус со каталонскиот и шпанскиот во Аранската долина. Под диктатурата на Франко, каталонскиот јазик е исклучен од јавниот образовен систем и друга службена употреба, така што на пример на семејствата не им било дозволено официјално да ги запишуваат децата со каталонски имиња. Иако никогаш целосно забрането, објавувањето на каталонски јазик било строго ограничено за време на раните 40-ти, објавени биле само религиозни текстови и мали самостојни текстови. Некои книги биле тајно објавени или надмудрувајќи ги ограничувањата со покажување на датуми на издавање пред 1936 година. Ова правило било сменето во 1946 година, кога накратко продолжило неограниченото објавувањето на каталонски. Рурално-урбаните миграции со потекло од другите делови на Шпанија, исто така, ја намалила социјална употреба на јазикот во урбаните области, а ја зголемила употребата на шпанскиот јазик. Во последно време, ваков социолингвистички феномен се случил и со странска имиграција. Каталонската културна активност се зголемила во 1960-тите и започнале каталонските часови благодарение на иницијативата на здруженија, како Омниум културал (Omnium Cultural). По завршувањето на диктатурата на Франко, новоформираните самоуправни демократски институции во Каталонија отпочнале со долгорочната јазична политика за да се зголеми употребата на каталонскиот јазик и, од 1983 година, стапиле на сила закони кои се обидувале да ја заштитат и да ја прошират употребата на каталонскиот јазик. Оваа политика, позната како "лингвистичка нормализација" (на каталонски normalització lingüística, на шпански normalización lingüística) е поддржана од огромното мнозинство на каталонски политички партии во текот на последните триесет години. Некои групи сметаат дека овие напори на некој начин ја обесхрабруваат употребата на шпанскиот јазик, додека некои други, вклучително и каталонската влада и Европската унија сметаат дека ја почитува употребата на шпанскиот јазик, па треба и да послужи и како пример кој треба да "прошири низ целата Унија". Неодамна, некои од овие политики беа критикувани дека се обидуваат да го промовираат каталонскиот јазик со изрекување парични казни на бизнисите;. како што се законот на каталонски кина кој стапил на сила од март 2010 година, со кој се утврдило дека половина од филмовите прикажани во кино мора да бидат на каталонски јазик, проследено со генерален штрајк на 75% од кината кои биле потив спроведување на законот. Овие критики главно доаѓале надвор од Каталонија, особено од конзервативните, либерални и конзервативни класично либерални кругови на шпанското општество. Во Каталонија, од друга страна, постои висок општествен и политички консензус за јазичните политики на фаворизирање на каталонскиот јазик, меѓу шпанските говорители и говорителите на други јазици. Во Каталонија, политиката за каталонскиот јазик е оспорени од страна на некои анти-националистички интелектуалци како Алберт Боадела. Од 2006 година, либералната Граѓанска - партија на граѓаните е една од најупорните критичари на политиката на каталонски јазик во Каталонија.Локалната каталонски гранка на Народната партија, има повеќе двосмислена позиција по прашањето: од една страна, таа бара двојазичено каталонско-шпанско образование и побалансирана јазична политика која ќе го брани каталонскиот без фаворизирање над шпанскиот, додека пак од друга страна, неколку локални ПП политичари помагале во општинските мерки за фаворизирање на каталонскиот над шпанскиот јазик и бранеле неколку аспекти на политиките поврзани со службениот јазик, понекогаш и против гледиштето на своите колеги од другите делови на Шпанија. Денес, каталонскиот јазик е главен јазик на каталонската автономна власт и другите јавни институции кои се под нејзина надлежност. Основното јавното образование се одвива на каталонски јазик, освен наставата од два часа неделно за упатство за шпански медиуми.Од бизнисите се бара да ги прикажуваат сите информации (на пр менија, постери) на каталонски за чие непочитувае постојат парични казни. Не постои обврска да се прикажат овие информации на окситански или шпански, иако не постои ограничување на тоа на овие или други јазици (кое се прави често, особено во Шпанија). Употребата на паричните казни е воведена со законот за јазик од 1997 кој има за цел да ја зголеми јавната употреба и да ги брани правата на каталонскиот јазик. Законот гарантира дека и каталонскиот и шпанскиот јазик – двата службени јазици - можат да се користат од страна на граѓаните, без предрасуди, во сите јавни и приватни активности, но во основното образование може да се одбере само на каталонски јазик. Генералитетот го употребува каталонскиот за своја комуникација и известувања кои се однесуваат на општата популација, но, исто така, граѓаните можат да добијат информации од Генералитетот на шпански, ако тие така сакаат. Дебатите во каталонски парламент се одвиваат скоро исклучиво на каталонски и каталонската државната телевизија емитува програми само на каталонски. Како последица на интензивната миграција која Шпанија и Каталонија ја искусиле во првата декада на 21 век, се употребуваат многу странски јазици во разни културни заедници во Каталонија, од кои почести се тарифско- берберски, марокански, арапски, романски и урду.
Распределба на сектори, како што следуваат:
- Примарниот сектор: 2,8%. Износот на земјиштето за земјоделска употреба е 33%.
- Секундарниот сектор: 37,2% (наспроти 29% на Шпанија)
- Терцијарниот сектор: 60% (наспроти 67% на Шпанија)
Во 2008 година регионалниот БДП на Каталонија бил 216.900.000.000 € ($ 314.400.000.000), што е највисоко во Шпанија, а БДП по жител е 30.700 € - бил сличен на оној на земји како што се Велика Британија или Австрија. Сепак, тоа бил четврт БДП по жител во Шпанија, кој е значително зад Баскија (34.100 €), Мадрид (автономна заедница) (34.100 €) и Шпанија (32.900 €). Во таа година, БДП пораст бил 3,7%. [53] Во контекст на финансиската криза од 2008 се очекува Каталонија да доживее рецесија во износ од речиси 2% намалување од регионалниот БДП во 2009 година. Главни туристички одредишта во Каталонија се градот Барселона, плажите на Коста Брава во Жирона и Коста Даурада во Тарагона. На Пиринеите постојат неколку скијачки одморалишта. Голем број на штедилници се наоѓаат во Каталонија: 10 од 46 шпански штедилници се каталонски а од нив и "La Caixa" која е врвна штедилница на Европа. Првата приватна банка во Каталонија била Сабадел банка, сега е на четврто место на шпански приватни банки.
Берзата на Барселона, на која во 2004 година се тргувале речиси 205.000 € милиони, е втора по големина во Шпанија по таа во Мадрид и Fira de Barcelona организира меѓународни изложби и конгреси кои се занимаваат соразлични сектори на економијата.
Главен економски трошок на каталонските семејствата е набавката на домот. Според податоци од Друштвото на Процена на 31 Декември 2005 година Каталонија била, по Мадрид, втор најскап регион во Шпанија за домување: 3.397 € / m² во просек .
Административна поделба на Каталонија
По смртта на Франко во 1975 година и усвојувањето на демократски устав во Шпанија во 1978 година, Каталонија ги обновила и проширила, овластувањата што го добила во статутот на автономија од 1932, но ги загубила со падот на Втората Шпанска република на крајот од Шпанската граѓанска војна во 1939 година. Регионот постепено постигнувал поголема автономија од 1979 година. На Генералитетот има ексклузивна надлежност во културата, животната средина, комуникациите, транспортот, трговијата, јавната безбедност и локалната власт и дели надлежност со шпанската влада во образованието, здравството и правда. Релативно голем сегмент од популацијата поддржува идеи и политики на каталонски национализам (исто така познат како Каталанизам Catalanism), политичко движење што ја брани идејата дека Каталонија е посебен народ и се залага за натамошна политичка автономија или полна независност на Каталонија. Во последните каталонски парламентарни избори, партиите кои се сметале за националистички добиле 50,02% од гласовите и 72 од 135 места во каталонскиот парламент. Партиите кои подджувале целосна независност од Шпанија добиле 11,56% од гласовите, што значело намалување од 14,08% во 2006 и 16,5% во 2003 година. Партиите, кои се сметале за каталонско националистички односно индепендисти (independentists), биле присутни во сите каталонски влади од 1980 година. Најголемата каталонска националистичка партија, Конвергенција и унија, ја предводела Каталонија од 1980 до 2003, и се вратила на власт по изборите во 2010 година. Помеѓу 2003 и 2010 година, левичарска коалиција, составена од социјалистичката каталонска партија, републиканската левица за про-независност на Каталонија и на левичарско- околинската иницијатива за Каталонија - Зелените, спроведиле политика со која ја зголемиле каталонската автономија од Шпанија.
Поддршката за каталонскиот национализам бил придвижен од желбата за независност од Шпанија изразенa од страна на каталонските индепендисти, до една поопшта побарувачката за понатамошна автономија и федерализација од Шпанија. Од 2007 година, поддршката за каталонската независност е во пораст. Според една анкета, од јули 2007 година, две третини од каталонците веруваат дека Каталонија треба да има повисоко ниво на автономија, но имаат само 16,5% поддршка за целосна независност од Шпанија. Првото истражување по одлуката на Уставниот суд да намали елементи од Статут на автономија од 2006, во изданието на "Ла Вангуардија (La Vanguardia)“ на 18 јули 2010 година, покажало дека мнозинството ќе ја поддржи независноста на референдум. Веќе во февруари истата година, една анкета од страна на Слободниот универзитет на Каталонија дала добри резултати помалку или повеќе. Други анкети покажале понизок процент на поддршка за независноста, зачудувачки од 40% до 49%.
Во десетици необврзувачки локални референдуми за независност, кои ги организирал целиот регион од 13 септември 2009 година, големо мнозинство гласале за независност, иако критичарите тврдат дека гласањето во најголем дел било одржано на гласачки места кои биле определени како про-независност. Од декември 2009 година, 94% од оние кои гласале ја поддржале независноста од Шпанија, од излез на гласачи од 25%. На 9 ноември 2014 година, жителите на Каталонија излегле на необврзувачки референдум на кој биле поставени две прашања: прво, дали Каталонија треба да биде држава и второ, дали сакаат таа држава да биде независна? На гласањето присуствувале повеќе од два милиони луѓе, од кои над 80% гласале за независност. Шпанската влада го отфрлила реферндумот како политичка пропаганда, а уставниот суд го прогласил референдумот за неуставен.[11]
Статутот на автономија на Каталонија претставува основен закон, на второ место само по шпанскиот Устав, од кој потекнува Статутот. Каталонскиот статут на автономија утврдува дека Каталонија е политички организирана со Генералитeтот на Каталуња, објавен од страна на собранието, претседателството на Генералитетот, владата односно извршниот совет и другите институции создадени од страна на собранието. Седиштето на извршниот совет е градот Барселона. Од обновувањето на Генералитетот за враќањето на демократијата во Шпанија, претседателите на Каталонија се Жорди Пујол (1980-2003), Пасквал Марагал (2003-2006), Жозе Монтиља Агилера (2006-2010) и Артур Мас на должност од 2010 година. Каталонија е поделена на четири покраини: Барселона, Жирона, Љеида, и Тарагона, кои се поделени на комарки (comarques, приближно еднакви на окрузи), и понатаму на локалните општини.
Каталонија има свои полициски сили, Mossos d'Esquadra, чие потекло датира од 18 век. Од 1980 година тие биле под команда на Генералитетот, а од 1994 година, тие ја зголемиле својата бројност со цел да ја заменат националната граѓанска Гвардија и националната полиција, која е под директна надлежност на домашната административна единица на Шпанија. Националните тела задржуваат персонал во рамките на Каталонија да врши функции во националнен обем како што се надгледување на пристаништа, аеродромите, бреговите, меѓународните граници, царински канцеларии, за идентификација на документи и меѓу другото, контрола. Поголемиот дел од правниот систем е спроведен од страна на националните судски институции. Системот на кривичната правда е еднаков во целата Шпанија, додека "граѓанското право" е спроведено одделно во рамките на Каталонија. Навара, Баскија и Каталонија се шпански региони со највисок степен на автономија во однос на спроведувањето на законот.
Каталонија територијално е организирана на покраини. Статутот на автономија на Каталонија од 2006 година воспоставува административна организација на три локални власти: општините, комарки (comarques) и вегери (vegueries).
Каталонија административо е поделена на четири покраини, на раководното тело на чие чело е претставништво (diputacio). Четирите покраини и нејзиното население се:
Комарки (comarques) се ентитети составени од страна на општините да управуваат со нивните одговорности и услуги. Актуелната регионална поделба има свои корени во декретот на Генералитeтот на Каталуња од 1936 година на сила сè до 1939 кога бил угнетен од Француско. Во 1987 година владата повторно ја вовела територијалната поделба, а во 1988 година биле додадени и три нови комарки (comarques, Alta Ribagorça, Pla Pla d'Urgell i Pla de l'Estany). Во моментов постојат 41 комарки (comarques). Комарката (comarca) на Val d'Aran има посебен статус и автономна влада именувана Conselh Generau d'Aran.
Вегери (vegueria) се нарекува новата поделба дефинирана како посебна територијална површина за остварување на власта и меѓу локална соработка со статус на правно лице.
Со територијалниот план на Каталонија (Pla territorial general de Catalunya) се предвидени шест општи функционални области, но била обновена со 24 / 2001 Закон, на 31 декември, препознавање на Алт Пиринеу (Alt Pirineu) и Аран (Aran) како нови функционални области диференцирани на Понент (Ponent). На 14 јули 2010 година на каталонски Парламент го одобрил создавањето на функционална област на Пенедес (Penedès).
- Alt Pirineu i Aran: Alta Ribagorça, Alt Urgell, Cerdanya, Pallars Jussà, Pallars Sobirà and Val d'Aran.
- Àmbit Metropolità de Barcelona: Baix Llobregat, Barcelonès, Garraf, Maresme, Vallès Oriental and Vallès Occidental.
- Camp de Tarragona: Tarragonès, Alt Camp, Baix Camp, Conca de Barberà and Priorat
- Comarques gironines: Alt Empordà, Baix Empordà, Garrotxa, Gironès, Pla de l'Estany, La Selva and Ripollès.
- Comarques Centrals: Anoia (7 municipalities of 33), Bages, Berguedà, Osona and Solsonès.
- Penedès: Alt Penedès, Baix Penedès, Anoia (26 municipalities of 33) and Garraf.
- Ponent: Garrigues, Noguera, Segarra, Segrià, Pla d'Urgell and Urgell.
- Terres de l'Ebre: Baix Ebre, Montsià, Ribera d'Ebre and Terra Alta
Каталонија покрива површина од 32.114 км ², со официјален број на население од 7.354.411 жители (2008), од кои не шпански имигранти претставуваат околу 12,3%. Урбаниот регион на Барселона вклучува 5.217.864 жители и зафаќа површина од 2,268 км ² и околу 1,7 милиони жители живеат во полупречник од 15 километри од Барселона. Во 1900 година населението на Каталонија било 1.984.115 жители, а во 1970 година, 5.107.606 жители. Тоа зголемување настанало како резултат на демографската експанзија во Шпанија за време на 60-тите и раните 70-ти, а исто така се должело на големата внатрешна миграција од руралната внатрешност на Шпанија кон своите индустриски градови. Во Каталонија, бранот на внатрешни миграции пристигнал од неколку региони на Шпанија, особено Андалусија, Мурсија и Екстрамадура. Имиграцијата од други земји го пронашла своето место во Каталонија во 1990-тите и 2000-тите години, голем број миграции пристигнале од Африка и Латинска Америка, а помал број од Азија и Источна Европа, често населувајќи ги урбаните центри, како што се индустриските области и Барселона.
Аеродроми
Аеродромите во Каталонија се во сопственост и управувани од Аена (Aena, ентитет на шпанската влада), освен двата аеродрома во Љеида кои се управувани од страна Аеродромите на Каталуња (ентитет кој припаѓа на владата на Каталонија).
- Меѓународен аеродром Барселона (BCN, Aena)
- Аеродром Жирона-Коста Брава (GRO, Aena)
- Аеродром Реус (REU, Aena)
- Аеродром Љеида-Алгуаре (ILD, Aeroports de Catalunya)
- Аеродром Сабадел (QSA, Aena)
- La Seu d'Urgell Airport (LEU, Aeroports de Catalunya)
Комерцијални и патнички пристаништа
Двете главни трговски и патнички пристаништа во Каталонија се во сопственост и управувани од Пуертос де Естадо (Puertos del Estado, ентитет на шпанската влада).
- Пристаниште на Барселона
- Пристаниште на Тарагона
- Пристаниште на Паламос (само за патници)
Патишта
Има 12.000 километри патишта низ Каталонија. Главен автопат е АП-7 исто така познат како Аутописта де Медитерани (Autopista дел Mediterrani). Тој го следи брегот од француската граница на Валенсија, кој се наоѓа јужно од Тарагона. Главните патишта најчесто се разгрануваат од Барселона. А-2 (А-2) и АП- 2 (АP-2) ја поврзуваат внатрешноста со надворешноста, до Мадрид. Други поголеми патишта се:
- АП-2 (AP-2)
- А-2 (A-2)
- ЕН-2 (N-II)
- Ц-12 (C-12)
- А-16 (A-16) или Ц-32(C-32)
- Ц-16 (C-16)
- Ц-17 (C-17)
- Ц-25 (C-25)
- А-26 (A-26)
- Ц-32 (C-32)
- Ц-60 (C-60)
Железници
Каталонија ја виде првата железничка конструкција на Пиринејскиот Полуостров во 1848 година, која ја поврзувала Барселона со Матаро. Со оглед на топографијата, повеќето линии се разгрануваат од Барселона. Градот има и приградски и меѓуградски услуги. Главната линија на источниот брег поминува низ покраината поврзувајќи ги СНЦФ (SNCF, француски железници) со Портбоу (Portbou) на брегот. Постојат две јавно железнички компании кои работат во Каталонија: Каталонската ФГЦ (FGC) и националната шпанска РЕНФЕ (RENFE) која работи со Железничките линии на Каталонија (Rodalies de Catalunya), МД (MD), ЛД (LD) и железничките лини со голема брзина (AVE и Avant). Железничката линија со голема брзина (AVE, Alta Velocidad Española) од Мадрид достигнала до Љеида, Тарагона и Барселона. Линијата од Барселона до Мадрид била пуштена на 20 февруари 2008 година. Сега, патувањето Барселона-Мадрид трае околу два и пол часа. Изградбата на брзите железнички линии започнала да се проширува северно, со цел да се поврзи со француската мрежа на брзи линии ТГВ (TGV). Оваа нова линија поминува низ Гирона и има тунел низ Пиринеите.
_01.jpg)
Каталонија има свои претставителни и карактеристични симболи како што се:
Знамето на Каталонија, наречено Сењера (Senyera), е вексилологичен симбол основан на хералдичкиот грб на Грофовите на Барселона и грбот на круната на Арагон, кој се состои од четири црвени ленти на златна позадина. Тоа е службен симбол од Статутот на Каталонија од 1932 година.
Националниот ден на Каталонија е 11 септември, и тоа обично се нарекува ла диада (la diada). Се прославува поразот на опсадата на Барселона од 1714 за време на War of the Spanish Succession. Химна на Каталонија е Els Segadors и била напишана во нејзината сегашна форма од страна на Емили Гуанивантес во 1899 година. Песната била официјализирана со закон на 25 февруари 1993 година. Таа се заснова на настаните од 1639 и 1640 година за време на каталонски буна.
Денот на Св. Ѓорѓи (каталонски: Diada de Sant Jordi) нашироко се слави во сите градови на Каталонија, на 23 април. Тоа е ден каде што покрај размената на книги и рози, Каталонците со гордост ќе ги прикажат нивните сенјери (senyeres).
Постојат неколку објекти на светското наследство на УНЕСКО во Каталонија:
- Археолошки Ансамбл на Тарако, Тарагона
- Каталонско-романескнаата црква во Долината на Кралот
- Манастирот Поблет, покраината Тарагона
- Музичката палата на Каталонија и болницата Сант По, Барселона
- Делата на Антони Гауди:
- Саграда Фамилија, Барселона
- Парк Гвељ, Барселона
- Дворец Гвељ, Барселона
- Каза Мила (Ла Педрера), Барселона
Кастељерс (castellers) е една од главните каталонски манифестации на популарната култура. Активноста се состои во градење на човечки кули од страна на натпреварувачките colles castelleres (тимови).Оваа практика потекнува од јужниот дел на Каталонија од18 век.
Сардана (sardana) е еден од најкарактеристичните каталонски популарни танци, другите групи, исто така, ги практикуваат Ball de bastons, moixiganga или jota во јужниот дел. Музички, Havaneres се исто така се карактеристични за крајбрежните места на Коста Брава, особено за време на летните месеци, кога овие песни се пеат на отворено придружени со изгорен рум. Румбата е позастапен танцувачки стил.
На големите прослави најчесто се присутни други елементи на каталонската популарна култура како што се: парадите на gegants (гиганти) и correfocs на ѓаволи и петарди. Друга традиционална прослава во Каталонија е La Patum de Berga прогласена за ремек-дело на оралното и недопирливо културно наследство на човештвото од страна на УНЕСКО во 25 ноември 2005 година. Во прилог на традиционалната локална каталонска култура, можат да се најдат и традиции од други делови на Шпанија како резултат на миграција од другите региони. На 28 јули 2010 година, Каталонија станува втор шпански регион, по Канарските Острови, на кој ќе се забрани борбата со бикови. Забраната, која ќе биде делотворна од 1 јануари 2012 година, потекнала од популарна петиција поддржана од повеќе од 180.000 потписи.
- „Во чест на Каталонија“ - книга на британскиот писател Џорџ Орвел од 1938 година.[12]
- .cat
- Каталонски национализам
- Каталонско вино
- Историја на Каталонија
- Каталонци
- Спорт во Каталонија
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
