Жиковишта

Жиковишта (дијалектно: Жиковишча; грчки: Σπήλιος, Спилиос; до 1927 г. Ζηκοβίστα, Зиковиста^[2]) — село во Костурско, Егејска Македонија, денес во општината Рупишта од Костурскиот округ на Западна Македонија, Грција. Селото отсекогаш било македонско и останало такво до денес.^[3]

Жиковишта Σπήλιος
Жиковишта
Местоположба во областа Жиковишта Местоположба на Жиковишта во Костурскиот округ и областа Западна Македонија
Координати: 40°21.27′N 21°12.12′E
Земја	Грција
Област	Западна Македонија
Округ	Костурски
Општина	Рупишта
Општ. единица	Рупишта
Надм. вис.	&10000000000000860000000860 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	12
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Географија

Селото се наоѓа на 23 км југозападно од Рупишта, на јужните падини на планината Одре. Во близина е сместен Жиковишкиот манастир „Св. Атанасиј“ од 1629 г.

Историја

Во Отоманското Царство

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Жиковишта (Зиковища) има 300 жители Македонци, но смета дека во селото веројатно има и некои Грци или погрчени Македонци. Машкото население начелно знаело грчки, но по дома зборувало македонски.^[4][5]

На почетокот на XX век целото население на Жиковишта било под врховенството на Цариградската патријаршија, но по Илинденското востание на почетокот од 1904 г. прешло под врховенството на Бугарската егзархија.^[6] Според Георги Константинов Бистрицки, Жиковишта пред Балканските војни се состоело од 40 македонски куќи.^[4][7]

Во егзархиската статистика за 1908/09 г. Атанас Шопов го води Циковишта во списокот на македонските патријаршистички, полупогрчени села во Населичката каза.^[4][8]

Според Георгиос Панаjотидис, учител во Цотилската гимназиja, Зиковишта (Ζηκόβιστα) заедно со Либешево (Λιμπίσοβον) и Лучишта (Λουτσίστα) се дел од областа Костенарија и во 1910 г. во трите села имало 130 македонојазични семејства. Според Панајотидис трите села биле такви уште од старо време, но под под влијание на браковите во соседните „грчки“ села, тој во скоро време очекува погрчување, земајќи предвид дека во Либешево погрчувањето наводно било веќе во последни фази.^[9] Во селото работело основно грчко училиште со 1 учител и 30 машки ученици.^[10]

Во Грција

За време на Балканските војни селото е окупирано од грчка војска и во 1913 г. тоа е припоено кон Грција. Таа година населението броело 214 жители.^[3] Боривое Милоевиќ („Јужна Македонија“) вели дека во Жиковишта (Зиковишта) пред Балканските војни имало 35 македонски христијански куќи.^[11] Во 1920 г. бројот на жители се намалил на 153 лица.^[3] Во 1927 г. селото е преименувано во Спилиос.

Населението било релативно сиромашно и одело на печалба.^[3]

За време на Граѓанската војна селото страдало од напади на вооружени монархистички банди. По војната започнало значајо иселување во прекуокеанските земји и во Костур, каде жиковиштани работеле во крзнената индустрија.^[3]

Во 1972 г. Жиковишта, заедно со Нестиме и Либешево е одвоено од Кожанскиот и префрлено во Костурскиот округ. Во црковен поглед трите села останале во составот на Шишанско-сачишката епархија.^[12]

Месности во Жиковишта преименувани со службен указ на 31 јули 1969 г.

Име	Грчки	Ново име	Грчки	Опис
Џувеир[13]	Τζουβεΐρ	Вардас	Βάρδας[14]	врв на Одре на И од Жиковишта (928 м)[13]

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	194	137	115	64	79	25	29	14	12

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Наводи

1. „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
2. Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας. Ζηκόβιστα -- Σπήλιος
3. Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). I дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 22. ISBN 9989-9819-5-7.
4. Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
5. Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 268. ISBN 954430424X.
6. Силяновъ, Христо (1943). Освободителнитѣ борби на Македония (PDF). II. Следъ Илинденското възстание. София: Издание на Илинденската Организация. стр. 125.
7. Бистрицки (1919). Българско Костурско (PDF). Ксанти: Издава Костурското Благотворително Братство „Надежда“ в гр. Ксанти. Печатница и книжарница „Родопи“. стр. 9.
8. Георгиев, Величко, Стайко Трифонов (уред.) (1996). История на българите в документи 1878 - 1944. I, част втора: Българите в Македония, Тракия и Добруджа. София: Издателство „Просвета“. стр. 247. ISBN 954-01-0558-7.
9. Παναγιωτίδης, Γιώργος Π. Σ (1911). „Τα Καστανοχώρια“. Μακεδονικόν Ημερολόγιον (грчки). εν Αθήναις: Τύποις «Αυγής Αθηνών», Θ. Ν. Αποστολοπούλου. Δʹ: 134. Архивирано од изворникот на 2020-10-25. Занемарен непознатиот параметар |lang-hide= (help)
10. Παναγιωτίδης, Γιώργος Π. Σ (1911). „Τα Καστανοχώρια“. Μακεδονικόν Ημερολόγιον (грчки). εν Αθήναις: Τύποις «Αυγής Αθηνών», Θ. Ν. Αποστολοπούλου. Δʹ: 135. Архивирано од изворникот на 2020-10-25. Занемарен непознатиот параметар |lang-hide= (help)
11. Милојевић, Боривоје Ж (1921). Јужна Македонија (PDF). Насеља српских земаља. стр. 18.
12. „Ιεροί Ναοί του Προφήτη Ηλία στο Βόιο“. Το Βόιον. Архивирано од изворникот на 3 јануари 2015. Посетено на 3 јануари 2015.
13. По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
14. „Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 483. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 147): 1051. 1969. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)