Растојца

Растојца — село во Општина Демир Хисар, во областа Железник, во околината на градот Демир Хисар.

Растојца
Поглед на селото Растојца
Растојца Местоположба на Растојца во Македонија Растојца на карта
Координати 41°19′43″N 21°11′38″E
Регион	Пелагониски
Општина	Демир Хисар
Област	Железник
Население	10 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	7244
Повик. бр.	047
Шифра на КО	16020
Надм. вис.	720 м
Слава	Ѓурѓовден[2]
Растојца на општинската карта Атарот на Растојца во рамките на општината
Растојца на Ризницата

Географија и местоположба

Улицата која води кон селото

Селото се наоѓа во крајниот северен дел на територијата на Општина Демир Хисар, недалеку од патот Демир Хисар-Крушево. Селото е ридско, сместено на надморска височина од 720 метри.^[3]

Атарот на селото зафаќа простор од 8 км², при што преовладуваат шумите со површина од 540 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 125 хектари, а на пасиштата 116 хектари.^[3]

Селото е мало, населено со македонско население. До 2004 година селото припаѓало на Општина Крушево, кој и физички е поблиску до селото, но сепак поради подобрата патна поврзаност било припоено кон Општина Демир Хисар. Најблиски соседни села се Кочиште и Ракитница.

Околни села се: Острилци од исток, Кочиште од север, Ракитница од југ, и Радово од запад. А исто така граничи и со градот Крушево од североисток.

Историја

Споменик за загинатите мештани за време на НОБ

Во XIX век, Растојца било христијанско село во рамките на Битолската каза (нахија Демир Хисар), на Отоманското Царство.

Легенда

Старото село, кое исто го викале Растојца, се наогало на друга местоположба, 6-7 километри југоисточно од сегашната, односно меѓу селата Прибилци и Ново Село на место викано „Стара Растојца“. За време на турското ропство, во близината на селото Прибилци бил разместен турски гарнизон. Аскерот, башибузукот често правеле зулуми. Населението давало отпор. Еден ден, биле убиени неколку турски војници. Аскерот се вратил во Прибилци, се прегрупирал имал за цел да го запали селото и сурово да го казни населението. Растојчани очекувале одмазда и штом забележале движење на аскерот кон нивното село, веднаш избегале од селото оставајќи го празно. Селото било опожарено, разурнато до темел. Мештаните заминале во различни правци, само со најнеопходното. Двајца браќа заминале во правец на север за да се скријат во густата шума. Тука оформиле живеалиште, а новото живеалиште го нарекле Растојца.

Стопанство

Селото во основа има полјоделско-шумарска функција.^[3]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 268 —     1953 286 +6.7% 1961 238 −16.8% 1971 138 −42.0% 1981 81 −41.3%	Година Нас. ±% 1991 38 −53.1% 1994 23 −39.5% 2002 19 −17.4% 2021 10 −47.4%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Растојца имало 170 жители, сите Македонци христијани.^[4] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Растојца имало 200 жители.^[5]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Растовица се води како чисто македонско село во Битолската каза на Битолскиот санџак со 32 куќи.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 250 Македонци.^[7]

Растојца е мало село, населено со македонско население. Така, во 1961 година броело 238 жители, а во 1994 година бројот се намалил само на 23 жители македонско население.^[3]

Според последниот попис од 2002 година, во селото живееле 19 жители, сите Македонци.^[8]

Зимно време има само неколкумина жители, не повеќе од 10. А летно време бројката се зголемува, до дваесетина жители.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 10 жители, сите Македонци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	170	200	268	286	238	138	81	38	23	19	10

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[9]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[10]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[11]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[12]

Родови

Растојца е македонско село.

Според истражувањата на Бранислав Русиќ во 1951 година родови во селото:^[13]

• Староседелци: Жулевци (18 к.), Торневци (15 к.) и Црнтеловци или Домазетовци (11 к.), порано живееле во Стара Растојца.

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на проширената Општина Демир Хисар, на која ѝ била додадена поранешната Општина Сопотница по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото припаѓало на Општина Демир Хисар.

Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Демир Хисар.

Во периодот 1952-1955, селото било во рамките на тогашната Општина Демир Хисар, во која покрај селото Растојца, се наоѓале и селата Бараково, Вардино, Белче, Граиште, Единаковци, Журче, Кутретино, Мургашево, Ново Село, Лесково, Прибилци, Ракитница, Сладуево, Слепче, Стругово и Суви Дол. Во периодот 1950-1952, селото било седиште на некогашната Општина Растојца, во која влегувале селата Зашле, Кочиште, Ново Село, Растојца, Радово и Ракитница.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 640 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на основното училиште.^[14]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 5 гласачи.^[15]

Културни и природни знаменитости

Камбанаријата на главната селска црква

Стариот даб во дворот на селската црква

Археолошки наоѓалишта^[16]

• Гумниште — старохристијанска базилика;
• Кула — утврдување од средниот век;
• Млаки Грмаѓи — рудник од средниот век;
• Над Сопатот — некропола од средниот век;
• Синоец — некропола од доцноантичко време.

Цркви^[17]

• Црква „Св. Богородица“ — главна селска црква

Споменици

• Споменик за НОБ

Природни реткости

• Стар даб во дворот на селската црква, едно од најстарите дрвја во Македонија
• Каменот
• Цуцулот
• Понорната река Жаба

Редовни настани

• Илинденски срцекази — традиционална мултимедијална манифестација^[18]

Личности

• Трајко Мирчевски (1940-2010) — македонски новинар^[19]
• Тале Сотировски (р. 1948) — новинар, уредник на Вечер Недела
• Андреа Андрески (1949-2004) — истакнат правник, во ЖТП Македонија, член на Државната Изборна Комисија во периодот 1995-1999
• Наќе Стојановски (р. 1950) — македонски политичар и пратеник во 3 мандата^[20]
• Живко Андревски (р. 1955) — декан и професор на Факултетот за политички науки на Европскиот Универзитет^[21]
• Петар Мирчевски (p. 1956) — глумец
• Миле Кузмановски (p. 1971) — естраден уметник
• Гоце Петрески — академик, професор на Економскиот факултет на Скопскиот универзитет
• Христо Петрески — новинар, писател, издавач, член на Друштвото на писатели на Република Македонија
• Живко Маминко — воен пилот, подоцна капетан во цивилно воздухопловство
• Ристо Вељанов Димоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[22]
• Степан Андрев Богојески — македонски револуционер од ВМОРО.^[23]
• Манојло Вељановски — македонски партизан.
• Трајан Деспотовски — македонски партизан.
• Крсте Сотировски — македонски партизан.

Иселеништво

Од родовите поединечно се знае за следните иселеници до 1951 година:

• Од Жулевци во: Трновци кај Битола (едно семејство), Кочиште (две семејства), Битола (едно семејство) и во Врбоец кај Крушево (едно семејство).
• Од Црнтеловци во: Кочиште (едно семејство).^[13]

Галерија

• 
  Руинирана градба во селото
• 
  Селските гробишта
• 
  Стариот даб