Општина Дебар

Општина Дебар — општина во Западна Македонија. Седиште на општината е градот Дебар. Според пописот од 2002 година, општината имала население од 19.542 жители, од кои мнозинството се Албанци и Македонци.

Општина Дебар
Општина
Знаме Грб
Држава	Македонија
Регион	Југозападен
Година кога е основана	1913 (во рамки на Кралство Србија)
Седиште	Дебар
Населени места	Список Градот Дебар и селата: Баниште, Бомово, Гари, Горно Косоврасти, Долно Косоврасти, Коњари, Кривци, Могорче, Осој, Отишани, Рајчица, Селокуќи, Спас, Татар Елевци, Трнаник, Хаме и Џепиште
Управа
• Градоначалник	Хекуран Дука
Површина
• Вкупна	145,67 км2 (56,24 ми2)
Население (2021)[1]
• Вкупно	15.412
• Густина	110/км2 (270/ми2)
Час. појас	CET (UTC+01:00)
• Лето (ЛСВ)	CEST (UTC+02:00)
Повикувачки број	+046
Регистарски таблички	DB
Мреж. место	dibra.gov.mk

Карта на Општина Дебар со селските атари.

Демографска карта на Општина Дебар со селските атари.

Јазична карта на Општина Дебар. Мајчин јазик на населението, прикажано по населени места.

Географија

Општина Дебар се наоѓа во Западна Македонија, дел од Југозападниот Регион. Општината се наоѓа во Дебарскиот регион и има вкупна површина од 142.67 км². На исток граничи со Албанија, на југ со Центар Жупа и Струга, на исток со Кичево и на север со Маврово и Ростуше. Во општината се наоѓаат планината Крчин и Дебарското Езеро.

Стопанство

Главен стопанско објект во општината е ХЕЦ „Шпилје“. Градското население во општината се занимава со трговија, производство и услуги, а руралното население со сточарство, земјоделство и шумарство.

Демографија

Население

Според пописот на население од 2002 година, општината има вкупно население од 19. 542 жители со густина на население од 134.15 жители на километар квадратен. Етничкиот состав на општината бил следниот:^[2][3]

Народ	Жители	Удел
Македонци*	3.911	20,01%
Албанци*	11.348	58,07%
Турци*	2.684	13,73%
Роми	1.080	5,53%
Срби	22	0,11%
Бошњаци	3	0,02%
Власи	2	0,01%
останати*	492	2,52%

*Треба да се напомене дека иако во Дебар се попишани 1.415 луѓе како Турци, тоа се всушност Македонци-муслимани со оглед на тоа дека од попишаните Турци 98% за мајчин јазик се изјасниле дека им е македонскиот. Со тоа бројот на Македонци по националност во Дебар без разлика на вероисповеда е всушност 4469 или 30,69% (бројот на попишани со мајчин македонски јазик). Исто така и околните села на Дебар се во најголем дел македонски (населени со Македонци-муслимани). Дел од Македонците-муслимани се изјасниле и како Албанци. Мал број од Македонците-муслимани се изјасниле и како други.

Вероисповед	Вкупно
православни	734
муслимани	17.083
католици	57
протестанти	0
останати	78

Мајчин јазик

Мајчин јазик на населението според пописот од 2002^[4]:

Јазик	Жители	Удел
македонски	5.973	30,5
албански	12.051	61,6
турски	1.358	6,9
ромски	50	0,25
српски	19	0,09
босански	3	0,01
останати	88	0,45

	Македонци	Турци	Срби	Роми	Бошњаци	Албанци	Власи	останати / непознато
апсолутно мнозинство
релативно мнозинство

Општина Дебар	Вкупно	Македонци	Албанци	Власи	Турци	Бошњаци	Срби	Роми	останати
Баниште	90	10	80
Бомово	0
Гари	10	9							1
Горно Косоврасти	818	578			222				18
Дебар	14.561	1.054	10.768	2	1.415	2	22	1.079	219
Долно Косоврасти	813	388	4		244				197
Коњари	0
Кривци	9		9				1
Могорче	1.794	1.408	1		376	1		1	7
Осој	6	6
Отишани	530	302	46		170				12
Рајчица	131	42	72		1				16
Селокуќи	104		104
Спас	32		32
Татар Елевци	10	10
Трнаниќ	0
Хаме	135		135
Џепиште	499	105	96		276				22
Вкупно	19.542 100,00%	3.911 20,01%	11.348 58,07%	2 0,01%	2.648 13,73%	3 0,02%	22 0,11%	1.080 5,53%	492 2,52%

Иселеништво

Иселувањето на населението од Општина Дебар е процес кој се одвива подолг период. Во минатото, миграцијата била воглавно село-град или град-град, но денес е забележано големо отселување на населението во странски држави. Дебарски емигранти во Бугарија (1905/1906) издавале свои весник*.

Општествени установи

Цркви^[5]

• Црква „Св. Димитриј“ - Баниште - црква од 19 век;
• Црква „Св. Јован“ - Баниште - црква од 20 век;
• Црква „Св. Илија“ - Баниште - руинирана црква од 14 век;
• Црква „Успение на Пресвета Богородица“ - Гари
• Црква „Св. Никола“ - Долно Косоврасти - црква од 19 век, возобновена во 1985 година.
• Манастир „Св. Ѓорѓи Победоносец“ - Рајчица
• Црква „Св. Варвара“ - Рајчица, во маалото Рајчки
• Црква „Св. Атанасиј“ - Рајчица, во маалото Влаовци
• Црква „Св. Димитриј“ - Рајчица, во маалото Радовци

Училишта

• ОУ „Долно Косоврасти“ - Долно Косоврасти

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта^[6]

• Краста — средновековна црква и некропола;
• Ров — средновековна некропола;
• Арбановци — средновековна некропола;
• Заградишта — средновековна тврдина;
• Стар Пат — средновековен пат;
• Елица — средновековна црква и некропола;

Самоуправа и политика

Градоначалник на општина Дебар е Ружди Љата од редовите на ДУИ. Тој бил избран на локалните избори од 2017 година за мандат од четири години. Функцијата градоначалник ја извршувал и во периодот 2013-2017.^[7] Советот на општина Дебар е составен од 15 члена. Според последните локални избори од 2017 година, членовите на советот според политичката припадност за мандатот 2017-2021 се:

  ДУИ: 5 места

  СДСМ: 3 места

  АА: 3 места

  ВМРО-ДПМНЕ: 2 места

  БЕСА: 2 места

Во склоп на општина Дебар е градот Дебар и следниве села: Баниште, Бомово, Гари, Горно Косоврасти, Долно Косоврасти, Коњари, Кривци, Могорче, Осој, Отишани, Рајчица, Селокуќи, Спас, Татар Елевци, Трнаник, Хаме и Џепиште.

Личности

• Трифон Ангелов (Баниште, 1872 - ?) — револуционер^[8]
• Воислав Илиќ — (Баниште), поет и раскажувач, доктор на филолошки науки, литературен критичар и историчар.
• Божин Теофилов — македонски комита, учесник во Илинденското востание во четата на Георги Сугарев, војвода на ВМРО во Дебарско и Реканско
• Неделко и Ристе Китанови — македонски комити, членови на дебарската чета на ВМРО. Ристе загинал во 1902 во борба со турскиот аскер кај селото Јанче, а Неделко учествувал и се борел во Илинденското востание.
• Иван Аговски — македонски револуционер
• Ибе Паликуќа — учесничка во НОВ, народен херој на Југославија
• Лиман Каба — учесник во НОВ, народен херој на Југославија
• Благоја Деспотовски - Шовељ — учесник во НОВ
• Неџат Аголи — прв министер за социјална политика во македонската влада по Втората светска војна
• Живко Ошавков — социолог и филозоф, еден од основоположниците на социологијата во Бугарија
• Јордан Даниловски (р. 15 јануари 1957) — македонски поет, критичар, есеист, романописец.
• Васил Куноски (20 ноември 1916 - 13 јуни 1993) — македонски поет за деца.
• Иван Ивановски (10 јуни 1930) — македонски поет, раскажувач, писател за деца, театарски критичар.
• Алексиј Зографски — преродбеник
• Никола Аџиев — револуционер
• Силко Цветков — револуционер
• Тришо Стојановски — писател

Култура и спорт

• ФК Кораб (Дебар) — фудбалски клуб основан 1923 г. Има настапувано во Втората македонска фудбалска лига.

Наводи

1. „Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Северна Македонија, 2021 - прв сет на податоци“. Државен завод за статистика на Македонија. Посетено на 30 март 2022.
2. Попис на населението во Македонија, 2002
3. „Население во Република Македонија на 31.12 по специфични возрасни групи, по пол, по општини, по години“. Државен завод за статистика на Република Македонија. Посетено на 2 мај 2018.^{[мртва врска]}
4. Попис на Македонија 2002: јазик, националност и религија
5. „Цркви во Дебарко-реканската парохија“. Дебарско-кичевска епархија. Архивирано од изворникот на 2013-06-20. Посетено на 2011-02-25.
6. Коцо, Димче (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069
7. „Заклучок за конечност на резултати од гласањето во вториот круг на Локалните избори 2017“. Државна изборна комисија на Македонија. Посетено на 3 декември 2017.
8. „Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр.34.

Поврзано

• Југозападен Регион
• Општини во Македонија
• Дебар

Надворешни врски

„Општина Дебар“ на Ризницата ?

• Портал на Општина Дебар
• Општина Дебар во „АБВ - деловен именик“ Архивирано на 6 април 2016 г.
• Општина Дебар на „Златна Книга“
• Општина Дебар^{[мртва врска]} на mojsovetnik.org.mk