From Wikipedia, the free encyclopedia
Во физиката, хорор вакуи (horror vacui) или пленизам, вообичаено се наведува како „природата се гнаси од вакуум“ и е постулат кој му се припишува на Аристотел. Тој артикулирал верување, подоцна критикувано од атомизмот на Епикур и Лукрециј, дека во природата нема празнотија (вакуум) затоа што погустиот околен материјален континуум веднаш би ја пополнил ретката почетна празнина.[1] Исто така, тој не се согласувал со празнината во поапстрактна смисла (како „разделна“), на пример, дека по дефиниција самата празнина (недвосмислено?) не е ништо, а по Платон ништото не може со право да се каже дека постои. Понатаму, бидејќи празнината би била без својства, не би можела да се осети ниту со сетилата, ниту пак претпоставката дека постои не ќе може да даде дополнителна објаснувачка моќ. Херо од Александрија ја оспорил теоријата во I век од нашата ера, но неговите обиди да создаде вештачки вакуум биле неуспешни.[2] Теоријата била дебатирана во контекст на механиката на флуиди од XVII век. меѓу другите, од Томас Хобс и Роберт Бојл[3] и на почетокот на XVIII век од Сер Исак Њутн и Готфрид Лајбниц[4].
Во празнина, никој не може да каже зошто нешто што еднаш се движи треба некаде да запре; зошто да застане тука, а не на друго место? Па така, секое нешто или ќе мирува или ќе мора да се преместува бесконечно, освен ако нешто помоќно не му се најде на патот.
Понатаму, сега се смета дека работите се движат во празнината бидејќи таа тоа го допушта; но во празнина оваа особина е присутна насекаде подеднакво, така што работите треба да се движат во сите правци.
Понатаму, вистината на она што го тврдиме е јасна од следниве размислувања. Гледаме дека иста тежина или тело се движи побрзо од друго поради две причини, или затоа што има разлика во она низ што се движи, како низ водата, воздухот и земјата, или затоа што, ако другите работи се еднакви, телото што се движи се разликува од другите поради прекумерна тежина или леснотија.
Сега, медиумот предизвикува разлика затоа што го попречува движечкото нешто, најмногу ако се движи во спротивна насока, но во секундарен степен дури и ако е во мирување; а особено медиум кој не може да се дели лесно, т.е. медиум кој е донекаде густ. Значи, „A“, ќе се движи низ „B“ за време „G“, и низ „D“', кој е со помала густина, за време „E“ (ако должината на „B“ е еднаква на таа на „D“), пропорционално на густината на телото што го спречува. Зашто нека „B“ е вода, а „D“ е воздух; тогаш колку што воздухот е поредок и понетелесен од водата, толку „А“ ќе се движи низ „D“ побрзо отколку низ „B“. Нека едната брзина има ист сооднос со другата брзина, колку што воздухот е поредок од водата. Така, ако воздухот е двапати поредок, телото ќе го помине „B“ за двапати подолго време од „D“, а времето „G“ ќе биде двојно подолго од времето „E“. И секогаш, колку што медиумот е понетелесен и помалку отпорен и полесно се дели, толку движењето ќе биде побрзо.
Сега не постои сооднос во однос на кој празнината е поретка од некое тело, бидејќи нема однос на број спрема нула. Зашто, ако 4 е поголем од 3 за 1, и од 2 за повеќе од 1, и од 1 за уште повеќе отколку што е поголем од 2, сепак не постои сооднос со кој ја надминува 0; бидејќи она што надминува мора да биде деливо на вишокот + она што е надминато, така што ќе биде она за што го надминува 0 со + 0. И поради оваа причина, правата не надминува точка освен ако не е составена од точки! Слично, празнината не може да носи никаков сооднос со исполнетоста, и затоа ништо не може да се движи низ едното побрзо од движењето на истото тоа низ другото, но ако нешто се движи низ најдебелиот медиум такво и такво растојание во такво и такво време, тогаш истото тоа се движи низ празнина со брзина над секој можен однос. Така, нека „Z“ е празнина, еднаква по големина на „B“ и „D“. Тогаш, ако „А“ треба да помине и да се движи низ „Z“ во одредено време „H“, време помало од „Е“, во онолкав размер колку празнината е поретка до исполнетоста. Но, во време еднакво на „H“, „А“ ќе го помине делот „О“ од „А“. Во тоа исто време, сигурно ќе ја помине секоја супстанција „Z“ која е погуста од воздухот во истиот однос во кој се поставени времето „Е“ и времето „H“. Зашто, ако телото „Z“ е толку поретко од „D“ колку што „Е“ е подолго од „H“, „А“, ако се движи низ „Z“, ќе го помине во време обратно од брзината на движењето, т.е. во време еднакво на „H“. Ако тогаш нема тело во „Z“, „А“ ќе го помине „Z“ уште побрзо. Но, претпоставивме дека за неговото поминување низ „Z“ кога „Z“ е празнина е потребно време „H“. Така што ќе го помине „Z“ за исто време без разлика дали „Z“ е полно или празно (има или нема густина). Но, ова е невозможно. Значи, јасно е дека ако има време во кое ќе се движи низ кој било дел од празнината, ќе следи овој невозможен резултат: ќе се открие дека телото поминува одредено растојание, без разлика дали медиумот е полн или празен, за еднакво време; зашто ќе има некое тело кое е во ист однос со другото тело како што е односот на едното време и другото време.[1]
—Аристотел, 'Физика, Книга IV, секција 8
Пленизам значи „полност“ (од латински plēnum, англиски „plenty“), сроден преку прото-индоевропски до „полн“. На старогрчки, терминот за празнина е τὸ κενόν ( to kenón ).
Идејата била реформулирана како „Natura abhorret vacuum“ од Франсоа Рабле во неговата серија книги со наслов Гаргантуа и Пантагруел во 1530-тите. [5] Теоријата била поддржана и повторена од Галилео Галилеј на почетокот на XVII век како „Resistenza del vacuo“(Отпор на вакуумот). Галилео бил изненаден од фактот дека водата не може да се издигне над одредено ниво во цевката за аспирација во неговата пумпа за вшмукување, што го натерало да заклучи дека постои ограничување на феноменот.[6] Рене Декарт предложил пленична интерпретација на атомизмот за да се елиминира празнината, која ја сметал за некомпатибилна со неговиот концепт за просторот. Теоријата била отфрлена од подоцнежните научници, меѓу кои бил и ученикот на Галилео Еванџелиста Торичели, кој го повторил неговиот експеримент со жива. Блез Паскал успешно го повторил експериментот на Галилео и Торичели и предвидел дека нема причина зошто во принцип не може да се постигне совршен вакуум.[7] Шкотскиот филозоф Томас Карлајл го спомнал експериментот на Паскал во Единбуршката енциклопедија во напис од 1823 година насловен „Паскал“.[8]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.