Малцинствата во Грција — мали по големина во споредба со балканските регионални стандарди, а земјата е главно етнички хомогена.[1] Ова главно се должи на размената на население помеѓу Грција и соседна Турција (Конвенција од Лозана) и Бугарија (Нејски договор), која ги отстранило повеќето муслимани (со исклучок на муслиманите од Западна Тракија) и оние христијански Словени кои не се идентификувале како Грци од грчка територија. Договорот предвидувал и преселување на етничките Грци од тие земји, а подоцна следувале и бегалците. Нема официјални информации за големината на етничките, јазичните и верските малцинства бидејќи поставувањето прашања на населението во врска со оваа тема е укината од 1951 година.[2]
Главното официјално признаено „малцинство“ (μειονότητα, meionótita ) е муслиманското малцинство (μουσουλμανική μειονότητα, mousoulmanikí meionótita) во Тракија, Северна Грција, кое според пописот од 2001 година броело 120.000 и главно се состои од Турци, Помаци и главно се населени во Западна Тракија, а исто така и Роми, кои се наоѓаат особено во средна и северна Грција. Други признати малцински групи се Ерменците кои бројат приближно 35.000, и Евреите (сефардите и романотите) кои се приближно 5.500.
Грчкиот устав ја дефинира Источната православна црква како „преовладувачка религија“ во земјата, а над 95% од населението тврдат дека се дел од црквата. Секоја друга религија која не е експлицитно дефинирана со закон (на пример за разлика од исламот и јудаизмот, кои се експлицитно признати) може да добие статус на „позната религија“, статус кој им овозможува на приврзаниците на религијата слободно да се поклонуваат и да имаат уставно признавање. По судска одлука, критериумите за стекнување статус на „позна религија“ биле дефинирани како „религија или догма чија доктрина е отворена, а не тајна, се предава јавно и нејзините обреди на богослужба се исто така отворени за јавноста, без разлика дали нејзините приврзаници имаат религиозни авторитети; таквата религија или догма не треба да биде признаена или одобрена со акт на државата или црквата“. Ова ги опфаќа повеќето верски малцинства како што се римокатолиците, евангелистите, пентекосталците, адвентистите од седмиот ден, методистите и Јеховините сведоци. Сите познати религии кои треба да се земат предвид од страна на грчките државни правни лица според приватно право мора да основаат здружение, фондација или добротворна комисија за собирање средства во согласност со Граѓанскиот законик. Римокатоличката црква одбива да се смета за правно лице според приватно или јавно право и побарала признавање со сопственото канонско право. Во јули 1999 година, по парламентарниот амандман, статусот на правно лице на сите институции на Римокатоличката црква основани пред 1946 година бил повторно потврден. Не постои формален механизам за да се добие признание како „позната религија“. Постојат и околу две илјади Грци кои се придржуваат кон реконструкција на античката грчка религија.[3][4] Местото за богослужба е признато како такво од судот.[5]
Муслимани
Постои муслиманско малцинство кои е со грчко државјанство и кое живее во Тракија, концентрирано во регионалните единици Родопи и Ксанти (Скеча). Според пописот од 1991 година, во Западна Тракија живееле 98.000 муслимани, од кои 50% од турско етничко потекло, со 35% Помаци, а останатите 15% биле Роми.[6][7] Други извори ја проценуваат големината на муслиманското малцинство на 0,95% од населението, или приближно 110.000.[8] Настрана од домородното муслиманско малцинство во Грција, муслиманското имигрантско население во останатиот дел од земјата се проценува на 200.000 до 300.000, иако тоа се неодамнешни мигранти и генерално не се сметаат за малцинство.[9] Под грчка администрација, муслиманското малцинство во Грција усвоило умерена, неполитичка форма на исламот.[10] Според условите од Лозанскиот договор грчката влада ги дефинираат правата на муслиманските заедници во Западна Тракија, и турските и помачките, врз основа на религија наместо на етничка припадност.
Турци
Турска заедница моментално живее во Западна Тракија, во североисточниот дел на Грција. Според пописот од 1991 година, живееле околу 50.000 Турци, од околу 98.000 муслиманско малцинство во Грција. Други извори ја проценуваат големината на малцинството меѓу 120.000 и 130.000.[11][12] Турците од Тракија потекнуваат од турското население кое живеело во областа за време на отоманскиот период. Како и Грците од Истанбул, тие биле изземени од размената на населението во 1923 година; за разлика од тоа, грчките муслимани во Егејска Македонија не биле изземени од размената и така биле иселени во Турција.[13]
Грчката влада продолжува со дозвола на државно образование на турски јазик поради кое има две исламски теолошки семинарии, една во Ѓумурџина и една во Ехинос. Турската заедница на Грција ужива целосна еднаквост според законот, усвојувајќи турски имиња, објавувајќи бројни весници на турски јазик, преку работење на радио станици на турски јазик, слободно разговараат на турски и користат турски јазик во грчките судови.[10] Ним им е дозволено да одржуваат свои училишта на турски јазик, кои се грижат за околу 8.000 ученици според податоци за учебната 1999-2000 година. Од 1920 година, припадниците на турското малцинство учествуваат на изборите, избирајќи претставници во парламентот. Големото мнозинство турски муслимани во Тракија се залагаат за умерени политички ставови и се подготвени да работат и да напредуваат како граѓани на грчката држава, со исклучок на релативно мала група етноцентрични активисти.
Во 1922 година, Турците поседувале 84% од земјиштето во Западна Тракија, но денес малцинството проценува дека оваа бројка е 20-40%. Ова произлегува од различните практики на грчката администрација со која етничките Грци се охрабруваат да купуваат имоти од турското малцинство [14][15] Грчката влада ја нарекува турската заедница како грчки муслимани и не признава турско малцинство во Западна Тракија. Грчките судови, исто така, ја забраниле употребата на зборот „турски“ за да се опише турската заедница.[16][17] Во 1988 година, грчкиот висок суд ја потврдил одлуката на Апелациониот суд на Тракија од 1986 година во која било наредено затворање на Унијата на турските здруженија од Западна Тракија. Судот оценил дека употребата на зборот „турски“ се однесува на граѓаните на Турција и не може да се користи за опишување на граѓаните на Грција; употребата на зборот „турски“ за да се опишат „грчките муслимани“ се смета за загрозување на јавниот ред.[17] Грција продолжила со овој став во почетокот на 21 век кога грчките судови донеле одлука за распуштање или забрана за формирање турски здруженија.[18][19]
Освен во Тракија, мало малцинство Турци живеат и на додеканеските острови Родос и Кос. Тие не биле вклучени во размената на населението во 1923 година бидејќи Додеканезите биле припоени од Италија во 1947 година по Втората светска војна. По анексијата на островите, нивните муслимански жители, грчки и турски говорници, добиле грчко државјанство. Денес, околу 5.000 Турци [20] живеат на додеканеските острови Родос (околу 3.000) и Кос (околу 2.000) и го користат турскиот јазик во секојдневниот живот. Во Родос и Кос, наставата на турски јазик била де факто укината во раните 1970-ти.
Помаци
Муслиманското малцинство кое зборува бугарски или македонски, зависно од гледиштето, е познато како Помаци (грчки: Πομάκοι Помакои). Тие живеат главно во селата на Родопите во Тракија, во регионалните единици Еврос, Ксанти и Родопи во Грција. Според грчкиот попис од 2001 година, се проценува дека вкупно има 36.000 Помаци, од кои 23.000 живеат во регионалната единица Ксанти, 11.000 живеат во регионалната единица Родопи и 2.000 живеат во регионалната единица Еврос.[21]
Јазикот кои го зборуваат е генерално класифициран како дијалект на бугарскиот, а поконкретно е „централно родопски дијалект“ или смолјански дијалект.[22] И покрај нивниот мајчин јазик, многу Помаци исто така се самоидентификуваат како Турци Ова турцификација има повеќе причини, вклучувајќи го и фактот дека Турците и Помаците биле дел од истиот милет во годините кога нивната татковина била дел од Отоманското Царство.
Според грчкиот закон, муслиманското малцинство (вклучувајќи ги и Помаците) има право на образование на свој јазик. Меѓутоа, во пракса се користи само турскиот јазик. Ова се должи на турската самоидентификација на Помаците и фактот што овој тренд до неодамна го промовирале грчките власти (кои од 1968 до 1980-тите дури и официјално ги признале Помаците како Турци) [23] Објавени се грчко-помачки речници и објавен е јазичен буквар на бугарски јазик (на грчко писмо) за употреба во помачките училишта.[24] Во последно време почнало да се емитуваат вести на мајчиниот јазик на Помаците.[25]
Повеќето Помаци течно ги зборуваат своите помачки дијалекти (се зборуваат меѓу себе), турскиот (нивниот јазик на образование и главниот јазик на муслиманското малцинство), грчкиот (официјален јазик на грчката држава) и можеби знаат малку арапски (јазикот на Куранот).
Ерменци
Во Грција според податоците, живеат приближно 35.000 Ерменци од кои приближно 20.000 можат да зборуваат ерменски јазик.[26] Главниот политички претставник на заедницата е Ерменскиот национален комитет на Грција; Неговото седиште се наоѓа во Атина со филијали низ цела Грција. Заедницата управува и со сопствени образовни институции. Приближно 95% од Ерменците во Грција се ерменски православни христијани, а останатите се ерменски католици или евангелисти. Некои од овие Ерменци припаѓаат на црквата на Грција, и тие се нарекуваат Хајхурум.
Евреи
| Година | Вкупно поп. | Еврејски поп. | еврејски % |
|---|---|---|---|
| 1842 | 70.000 | 36.000 | 51% |
| 1870 | 90.000 | 50.000 | 56% |
| 1882/84 | 85.000 | 48.000 | 56% |
| 1902 | 126.000 | 62.000 | 49% |
| 1913 | 157.889 | 61.439 | 39% |
| 53.000 | |||
| 2001 година | 363.987 [28] | 1.000 | 0,3% |
Население на Солун [27]
Интеракцијата меѓу Грција и Евреите датира уште од античко време. Александар Македонски пристигнал до античка Јудеја и бил пречекан од Евреите. По неговата смрт, избувнала војна помеѓу елинизираните Евреи и Грци и еврејските конзервативни Макавејци кое ги загорчувало односите меѓу Грците и Евреите со векови.
За време на Отоманското Царство, Евреите како и сите други немуслимани имале одреден степен на автономија според системот Милет кој ги класифицирал населението според религијата, а не според етничката припадност или јазикот. Конкретно Солун имал големо еврејско население, претежно составено од Сефарди кои се населиле во османлиските земји по протерувањето на Евреите од Шпанија во 1492 година. Сефардите зборувале ладино до 20 век. Романиотте, од друга страна, се Евреи кои живееле на територијата на денешна Грција и соседните области повеќе од 2.000 години. Нивниот јазик е грчкиот (и грчкиот дијалект наречен Јевански јазик); тие го добиле своето име од византиското име за Грците, „Романиоти“.
По прогласувањето на независноста во 1821 година, Грција продолжила да има значајна и активна еврејска заедница со долго и богато културно наследство.
Еврејското население во Грција значително се зголемило по Грчко-турската војна (1919–1922) кога Солун станал дел од новото грчкото кралство, иако размената на населението меѓу Грција и Турција во 1923 година го намалило еврејското население во Солун.
За време на холокаустот, 86% од грчките Евреи, особено оние во областите окупирани од Нацистичка Германија и Бугарија, биле убиени, и покрај напорите на хиерархијата на Грчката православна црква, движењето на отпорот ЕАМ и одделни Грци (и христијански и комунистички) да ги засолнат Евреите. Овие напори биле особено забележителни во Закинтос, каде што ниту еден местен Евреин не бил убиен во Холокаустот.
Етнички Македонци
Во 2008 година, независен експерт на Обединетите нации за малцински прашања, Геј Мекдугал, лично ја посетил Грција за да ја провери тогашната ситуација во однос на малцинствата. Како што се вели во извештајот објавен на интернет-страницата на Советот за човекови права на ОН [29]:
„Независниот експерт се сретна со бројни лица кои се идентификуваа како етнички Македонци“.
Понатаму:
„Владата на Грција да се повлече од спорот за тоа дали има македонско или турско малцинство во Грција и да се фокусира на заштита на правата на самоидентификација, слободата на изразување и слободата на здружување на тие заедници“.
Покрај горенаведените малцинства, во Грција живеат и различни етнолингвистички заедници со посебен идентитет и јазик, но чии членови етнички се идентификуваат како Грци и не се сметаат себеси за „малцинство“.
Албански говорници
Албанските економски мигранти не треба да се мешаат со грчките православни арванити, која претставува група која традиционално зборува на тоскиски албански јазик покрај грчкиот и се самоидентификуваат како Грци,[31] кои одиграле значајна улога во Грчката војна за независност и грчката култура.
Чамите биле етничка албанска заедница која порано ја населувала областа Теспротија, дел од грчкиот регион Епир. Повеќето од нив биле протерани во Албанија преку етничко чистење поддржано од страна на владата [32] на крајот на Втората светска војна.[33][34][35][36]
Постојат и други заедници кои зборуваат албански јазик, кои се наоѓаат низ другите региони на Грција. Во регионот на Лерин, албански говорници може да се најдат во селата Негован, Бел Камен, Идроса и Петорица.[37] Понатаму, се проценува дека 39 главно или делумно села на албански јазик може да се најдат во Западна Тракија и Централна Македонија.[38]
По 1991 година, со распадот на комунизмот во Албанија, огромен број албански имигранти живеат и работат во Грција. Во пописот од 2001 година, биле пријавени се 274.390 етнички Албанци кои живеат во Грција,[39][40] главно економски мигранти. Албанците според податоците, сочинуваат 63,7% од вкупното документирано мигрантско население во Грција, а потоа следат Бугарите, Грузијците, Романците, Русите и Украинците.[41]
Романски говорници
Власи
Во Грција, Власите (грчки: Βλάχοι) имаат бројни фестивали кои ја слават влашката култура. Нивниот јазик, ароманскиот (на грчки познат како τα βλάχικα, односно влашки), е во опасност од исчезнување и најчесто го зборуваат постарите луѓе. Меѓутоа, има мал број Власи во Грција кои повикуваат на поголемо признавање на влашкиот јазик, како што е Сотирис Блецас. Се претпоставува дека овие Власи потекнуваат од римската колонизација на Балканот и се потомци на латинизирани домородни народи и римски легионери кои се населиле на Балканот.[42][43][44] Германскиот истражувач Теде Кал тврдел дека исто така документирал некои случаи на асимилација на влашкото население во региони кои денес главно се зборува грчки.[45] Панхеленската федерација на културните здруженија на Власите јавно изјавила дека не сакаат влашкиот јазик да биде признаен како малцински јазик, ниту пак да се вметне во образовниот систем,[46] и истата организација исто така протестирала [47] кога Теде Кал разговарал во документ дали тие можат да бидат назначени како „малцинство“.
Мегленороманци
Меглено-Власите се концентрирани во регионот Моглена во Егејска Македонија. Тие го зборуваат мегленовлашкиот јазик кој е познат како Влахеште од неговите говорници. Околу 4.000 говорници може да се најдат во регионот што ги опфаќа регионалните единици на Пела и Кукуш во Централна Македонија. Најголемата мегленовлашка населба е Ноти.[48]
Роми
Историјата на Ромите во Грција датира од 15 век. Името Цигани кое понекогаш се користело за Ромите првпат им било дадено од Грците кои претпоставувале дека се Египќани по потекло. Поради нивната номадска природа, тие не се концентрирани во одредена географска област, туку се распространети низ целата земја. Поголемиот дел од грчките Роми се православни христијани кои покрај грчкиот го зборуваат и влашко-ромскиот јазик. Поголемиот дел од Ромите кои живеат во Западна Тракија се муслимани и зборуваат на дијалект на истиот јазик.[49]
Ромите во Грција живеат расфрлани низ целата територија на земјата, но во најголем дел се концентрирани во поголемите градови (главно Атина и Солун). Значајни центри на ромскиот живот во Грција се Аја Варвара, која има многу успешна ромска заедница и Ано Лиосија, каде што условите се полоши. Ромите во голема мера ги одржуваат сопствените обичаи и традиции. Иако голем број Роми прифатиле седентарен и урбан начин на живеење, во некои области сè уште посојат номадски населби. Номадите во населбите често се разликуваат од останатото население. Тие се 200.000 на број, според грчката влада. Според Националната комисија за човекови права тој број е поблиску до 250.000, а според грчката група Хелсинки воч до 300.000.[49]
Како резултат на занемарувањето од страна на државата, меѓу другите фактори, ромските заедници во Грција често се соочуваат со неколку проблеми, вклучувајќи високи случаи на детски труд и злоупотреба, слаба посетеност на училиштата, полициска дискриминација и трговија со дрога. Најсериозното прашање претставува проблемот со домувањето бидејќи голем број на Роми во Грција сè уште живеат во шатори, на имоти кои првно не ги поседуваат, што ги прави предмет на иселување. Во изминатата деценија овие прашања добиле пошироко внимание и одредено државно финансирање.[49]
Словени
Словенските јазици се зборувале во регионот на Македонија заедно со грчкиот и другите од инвазијата на Словените во 6 и 7 век.[50] Во делови од Егејска Македонија, во регионите на Македонија (Μακεδονία) и Тракија (Θράκη), словенските јазици продолжуваат да се зборуваат од луѓе со широк опсег на самоидентификација. Вистинската лингвистичка класификација на овие дијалекти е нејасна, иако повеќето лингвисти најчесто ги класифицираат како бугарски или македонски, земајќи ги предвид бројните фактори, вклучувајќи ја сличноста и меѓусебната разбирливост на секој дијалект со стандардните јазици и самоидентификацијата на говорителите. Денес, овие луѓе главно се идентификуваат како етнички Грци.[51][52]
Христијанскиот дел од словенското говорно малцинство во Грција обично се нарекува славофони (од грчкиот Σλαβόφωνοι Slavophōnoi — буквално „словенски говорници“) или Допии (што значи „месни“ на грчки). Огромното мнозинство од нив се залагаат за грчки национален идентитет. Тие живеат претежно во регионот на Западна Македонија и се придржуваат до Грчката православна црква. Фактот што мнозинството од овие луѓе се самоидентификуваат како Грци го прави нивниот број неизвесен. Втората група ја сочинуваат оние кои отфрлаат каков било национален идентитет (грчки или македонски), но имаат посебен етнички идентитет, кој може да го наречат „домороден“ или македонски јазик. Најмалата група ја сочинуваат оние кои имаат јасен македонски национален идентитет и се сметаат себеси за дел од истата нација што преовладува во соседна Република Македонија.[53][54] Клучен елемент на таа контроверзност е самото име Македонец, бидејќи исто така го користат многу побројна група луѓе со грчки национален идентитет за да го означат нивниот регионален идентитет. Словенските говорители го користат и терминот „Македонци“ или „Славомакедонци“, иако во регионална, а не во етничка смисла. До и вклучувајќи го пописот во 1951 година, прашањето за мајчиниот јазик било поставено низ цела Грција, така што ова дава груба идеја за големината на оваа група, а подоцнежните проценки обично се засноваат на оваа бројка.
Националниот идентитет на оваа заедница честопати била оптоварена со политички импликации. Протоколот Политис-Калфов потпишан на 29 септември 1925 година наводно ги признала словенските говорители на грчка Македонија како Бугари, но овој протокол никогаш не бил ратификуван. Во август 1926 година бил потпишан краткотраен договор со биле признати како српско малцинство.[55]
Во 1925 година со донесување на одлуката од страна на грчката влада за печатење на Абецедарот јавно било признаено постоењето на словенско население во северните делови на Грција. Абецедарот имал цел за образование на македонски јазик во Грција, но тоа траело краток период. Со доаѓањето на Јоанис Метаксас на власт македонскиот јазик бил официјално забранет. За време на Граѓанската војна во Грција македонскиот јазик бил учен во 87 училишта на 10.000 ученици во северна Грција.
На пописот од 1951 година, 41.017 луѓе тврделе дека зборуваат словенски јазик.[56]
- Центар за македонски јазик во Грција
- Демографија на Грција
- Хеленизација
- Културна асимилација
- Грчко-турска војна (1919-1922)
- Гркомани
- Човекови права во Грција
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
