чин на напуштање на сопствената држава или регион со намера да се насели во друга држава или регион From Wikipedia, the free encyclopedia
Иселување, или отселување, или емиграција ― чин на напуштање на земјата на живеење или местото на живеење[1] со намера да се насели на друго место (трајно да ја напушти земјата).[2] Спротивно на тоа, доселувањето го опишува движењето на луѓето во една земја од друга (трајно да се преселат во земја).[3] Еден мигрант „се иселува“ од својата стара земја и „се доселува“ во неговата нова земја. Така, и иселувањето и доселувањето ја опишуваат преселбата, но од гледишта на различни земји.
Демографите ги испитуваат факторите за притискање и повлекување за луѓето да бидат истиснати од едно место и привлечени кон друго. Може да има желба да се избегнат негативните околности како што се недостигот на земја или работни места или нефер третман. Луѓето можат да бидат привлечени кон можностите достапни на друго место. Бегањето од угнетувачки услови, да се биде бегалец и да се бара азил за да се добие статус на бегалец во странска земја, може да доведе до постојано иселување.
Присилното раселување се однесува на групи кои се принудени да ја напуштат својата родна земја, како на пример со принудно префрлање на населението или закана од етничко чистење. Бегалците и барателите на азил во оваа смисла се најмаргинализираните крајни случаи на селење,[4] кои се соочуваат со повеќе пречки во нивното патување и напорите да се вклучат во новите средини.[5] Изучувачите во оваа смисла повикале на меѓусекторски ангажман од бизнисите, невладините организации, образовните установи и другите засегнати страни во заедниците кои примаат.[6][7]
Моделите на иселување се обликувани од бројни економски, општествени и политички промени ширум светот во последните неколку стотини години. На пример, милиони поединци избегале од сиромаштијата, насилството и политичките превирања во Европа за да се населат во Америка и Океанија во текот на 18, 19 и 20 век. Исто така, милиони луѓе ја напуштиле јужна Кина во кинеската дијаспора во текот на 19 и почетокот на 20 век.
Демографите ги разликуваат факторите на потеклото што ги туркаат луѓето надвор, наспроти оние на одредиштето што ги влечат внатре.[8] Мотивите за селење може да бидат или стимулации што ги привлекуваат луѓето, познати како фактори „на влечење“, или околности што го охрабруваат лицето да замине. Разновидноста на факторите за притискање и повлекување ја информира стипендијата за управување во нивните напори да го разберат движењето на мигрантите.[4][9]
Некои научници го критикуваат пристапот „буткање-влечење“ за разбирање на меѓународното селење.[10] Во врска со списоците на позитивни или негативни фактори за некое место, Хосе К. Моја пишува „лесно може да се состават слични списоци за периоди и места каде што не се случила преселба“.[11]
За разлика од доселувањето, во многу земји се евидентирани малку или воопшто записи[б 1] или се одржуваат во однос на лицата кои ја напуштаат земјата на привремена или на трајна основа. Затоа, проценките за иселувањето мора да бидат изведени од второстепени извори како што се евиденцијата за иселување на земјата примач или евиденција од други административни агенции.[14]
Стапката на иселување продолжило да расте, достигнувајќи 280 милиони луѓе во 2017 година.[15]
Во Ерменија, на пример, преселбата е пресметувана со броење на луѓето кои пристигнуваат или ја напуштаат земјата преку авион, воз, железница или други превозни средства. Овде, индексот на иселување е висок: 1,5% од населението ја напушта земјата годишно.[16] Всушност, таа е една од земјите каде што иселувањето станало дел од културата од 20 век. На пример, помеѓу 1990 и 2005 година, околу 700.000-1.300.000 Ерменци ја напуштиле земјата. Високо зголемениот број на иселување е директен одговор на општествено-политичките и економските области во земјата. Внатрешната преселба (преселба во земјата) е голема (28,7%), додека меѓународната преселба е 71,3% од вкупната преселба на лица на возраст од 15 години и повеќе. Важно е да се разберат причините за двата вида на преселба и достапноста на можностите. На пример, во Ерменија, сè е локализирано во главниот град Ереван, така што внатрешната преселба е од селата и малите градови до најголемиот град во земјата. Причината за преселбата може да биде работа или студирање. Меѓународната преселба го следи истото резонирање на преселбата: работа или студирање. Главните одредишта за Ерменците се Русија, Франција и Соединетите Држави.[17]
Некои земји ја ограничуваат можноста на нивните граѓани да се иселат во други земји. По 1668 година, династијата Ќинг ја забранила преселбата на Хан Кинези во Манџурија. Во 1681 година, императорот наредил изградба на Врбовата палисада, пречка над која на Кинезите им било забрането да навлегуваат во манчуриските и монголските земји.[18]
Советските социјалистички републики на подоцнежниот Советски Сојуз започнале такви ограничувања во 1918 година, со заострување на законите и границите додека дури и незаконското иселување не било речиси невозможно до 1928 година.[19] За да го зајакнат ова, тие воспоставиле внатрешни пасошки контроли и поединечни градски дозволи (т.н. прописка, „место на живеење“), заедно со внатрешни ограничувања на слободата на движење, кои честопати се нарекуваат 101 километар, правила кои во голема мера ја ограничуваа мобилноста дури и во мали области.[19]
На крајот на Втората светска војна во 1945 година, Советскиот Сојуз зазел неколку земји од Средна Европа, заедно наречени Источен блок, при што мнозинството од оние што живееле во новостекнатите области се стремат кон независност и сакале Советите да заминат.[20] Пред 1950 година, над 15 милиони луѓе се иселиле од источноевропските земји заземени од Советскиот Сојуз и се иселиле на запад во петте години веднаш по Втората светска војна.[21] До почетокот на 1950-тите, советскиот пристап за контролирање на движењето на народот бил имитиран од повеќето од остатокот од Источниот блок.[19] Ограничувањата спроведени во Источниот блок го запреа повеќето преселувања исток-запад, со само 13,3 милиони преселби на запад помеѓу 1950 и 1990 година.[21] Сепак, стотици илјади Источнигерманци годишно се иселувале во Западна Германија преку „дупка“ во системот што постоел помеѓу Источен и Западен Берлин, каде што четирите окупаторски сили од Втората светска војна управувале со движењето.[22] Иселувањето резултирало со масовен „одлив на мозоци“ од Источна Германија во Западна Германија на помлади образовани професионалци, така што речиси 20% од населението на Источна Германија се преселило во Западна Германија до 1961 година.[19] Во 1961 година, Источна Германија подигнала пречка од бодликава жица која на крајот ќе се прошири преку изградбата во Берлинскиот ѕид, ефикасно затворајќи ја дупката.[23] Во 1989 година паднал Берлинскиот ѕид, по што следело повторно обединување на Германија и во рок од две години распадот на Советскиот Сојуз.
До почетокот на 1950-тите, советскиот пристап за контролирање на меѓународното движење бил имитиран од НР Кина, Монголија и Северна Кореја.[19] Северна Кореја сè уште строго го ограничува иселувањето и одржува една од најстрогите забрани за иселување во светот,[19] иако некои Севернокорејци сè уште успеваат незаконски да се иселат во НР Кина.[24] Други земји со строги ограничувања за иселување во еден или друг период и тие се: Ангола, Египет,[25] Етиопија, Мозамбик, Сомалија, Авганистан, Бурма, Демократска Кампучија (Камбоџа од 1975 до 1979 година), Лаос, Северен Виетнам, Ирак, Јужен Јемен и Куба.[19]