Filazantsara araka an' i Marka

Ny Filazantsara araka an' i Marka, na Vaovao Mahafaly araka an' i Marka, na Evanjely araka an' i Masindahy Marka dia faharoa amin' ny filazantsara kanônika ao amin' ny Testamenta Vaovao ao amin' ny Baiboly. Ny asa nataon' i Jesoa na Jesosy no tian' ny mpanoratra hampitaina: asehony i Jesoa eo am-panatanterahana ny asany amin' ny fanasitranana ny marary, amin' ny fampitomboana isa ny mofo ho an' ny vahoaka. Tantarain' ny mpanoratra izany asa izany mba hanaporofoany ny maha avy amin' Andriamanitra an' i Jesosy. Tsy latsaky ny 18 ny isan' ny fahagagana tantarainy. Ao amin' ny andininy voalohany fotsiny dia efa milaza sahady ny mpanoratra fa i Jesoa no "Zanak' Andriamanitra" (Mar. 1:1) ary any amin' ny faran' io vaovao mahafaly io dia taterin' ny mpanoratra ny resak' ilay manamboninahitra miaramila rômana teo am-pototry ny hazo fijaliana hoe: "Marina tokoa fa Zanak' Andriamanitra io lehilahy io" (Mar. 15:39).

Manoratra ny Vaovao Mahafaliny i Marka araka ny soratononina ataon' i Petera, sary nataon' i Pasquale Ottino taimin' ny taonjato faha-17

Asehon' ny mpanoratra koa fa tsy nataon' i Jesoa hitadiavany laza ny fahagagana nataony: fantatr' i Jesosy fa tsy maintsy hijaly izy. Izany no nahatonga ny mpanoratra haneho ny fiainan' i Jesoa ho toy ny fiomanany amin' ny hahafatesany. Imbetsaka i Jesosy no manambara mialoha ny hijaliany sy ny hahafatesany. Amin' ny mpanoratra dia vaovao tsara izany fahafatesany izany satria heveriny fa mahatanteraka ny faminanian' i Isaia (Isaia 53:12): avy izy "hanolotra ny ainy ho avotra hisolo ny maro" (Marka 10:45) sady araka ny efa nambarany dia hitsangana amin' ny maty izy satria tsy afaka ny hitoetra ao am-pasana ny Zanak' Andriamanitra.

Ny Filazantsaran' i Marka dia nosoratana ho an' ny Kristiana avy amin' ny Jentilisa (na Jentily) izay tokony hanazavana tsara ny fitenenana avy amin' ny fiteny arameana sy hebreo ary tokony hanazavana ny fomba amam-panao jiosy na jody. Anisan' ny filazantsara sinôptika ny Filazantsaran' i Marka. Teo anelanelan' ny taona 60 sy 75 no nanoratana azy. Misy toko 16 ity boky ity.

Ny anaran' ny boky

Ny hoe Filazantsara araka an' i Marka, na Evanjely araka an' i Marka, dia fanagasiana ny teny grika hoe Kατὰ Μάρκον εὐαγγέλιον / Kata Markon euangélion. Amin' ny teny latina dia Evangelium secundum Marcum no iantsoana azy.

Ny Prôtestanta malagasy dia manoratra hoe Filazantsara araka an' i Marka na Filazantsara nosoratan' i Marka. Ny Katôlika malagasy kosa dia manoratra hoe Evanjely araka an' i Masindahy Marka na Evanjely nosoratan' i Masindahy Marka. Fiteny ihany koa ny hoe Vaovao Mahafaly araka an' i Marka na Vaovao Mahafaly nosoratan' i Marka.

Ny amin' ny fiforonan' ny boky

Ny mpanoratra

Araka ny lovantsofina dia i Marka, no nanoratra ny Filazantsara araka an' i Marka.

Ny fotoana nanoratana

Teo anelanelan' ny taona 60 sy 75 no nanoratana ny Filazantsara araka an' i Marka.

Ny toerana nanoratana

Araka an' i Klemento avy any Aleksandria dia tao Rôma no nanoratana ny Evanjelin' i Marka. Mihevitra anefa ny mpikaroka sasany fa mety tao Palestina na tao Siria na tany Galilea (na Galilia) no nanoratana izany.

Fizaràn' ny boky

Azo zaraina telo na efatra lehibe ny Filazantsaran' i Marka:

• i Jesoa tany Galilea na Galilia (Mar. 1:1 - 7:23);
• ny asa sy tenin' i Jesoa tany ivelan' i Galilea (Mar. 7:24-10:52);
• ireo herinandro farany nandalovan' i Jesoa tao Jerosalema (11:1 - 13:36)
• ny fijalian' i Jesoa sy ny fitsanganany ho velona (14:1-16:19)

I Jesoa tany Galilea (1:1 - 7:23)

Sarintanin' i Galilea na Galilia

Ny fisehoan' i Jesoa voalohany (1:1-45)

• I Joany Batista sy ny nanaovany batemy an' i Jesoa (1:1-11)

• I Jesoa tany an-tany efitra (1:12-13)

• Ny nanombohan' i Jesoa ny asany (1:14-15)

• Ny niantsoan' i Jesoa ny mpianany efatra voalohany (1:16-20)

• I Jesoa tany Kapernahoma na Kafarnahoma nanasitrana demoniaka (1:21-28)

• Ny nanasitran' i Jesoa ny rafozambavin' i Simôna sy olona hafa (1:29-34)

• Ny fitetezan' i Jesoa an' i Galilea (1:35-39)

• Ny nanasitranan' i Jesoa ilay boka (1:40-45)

Ny tsy fankasitrahan' ny mpanohitra an' i Jesosy

• Ny nanasitranana ilay olona malemy (2:1-2.12)

• Ny niantsoan' i Jesosy an' i Levy (2:13-14)
• Niara-nisakafo tamin' ny mpanota i Jesosy (2:15-17)
• Tsy nifady hanina ny mpianatr' i Jesosy (2:18-22)
• Ny salohim-bary notazana tamin' ny andro Sabata (2:23-28)
• Ny nanasitranan' i Jesosy ilay maty tanana tamin' ny andro Sabata (3:1-6)
• Ny fanasitranana nataon’ i Jesosy teo amoron-dranomasina (3:7-12)

Ny fianakaviana sy ny mpianatr' i Jesoa (3:13-35)

• Ny fiantsoana ny Apôstôly roa ambin' ny folo (3:13-19)
• Ny fianakavian' i Jesoa (3:20-21)
• Ny fanaratsian' ny mpanora-dalàna an' i Jesoa (3:22-30)
• Ny tena fianakavian' i Jesoa (3:31-35)

Ny fanoharana efatra (4:1-34)

• Ny fanoharana ny amin' ny mpamafy (4:1-9)
• Ny antony ampiasan' i Jesosy fanoharana (4:10-12)
• Ny fanazavan' i Jesosy ilay fanoharana ny amin’ ny mpamafy (4:13-20)
• Ny fanoharana ny amin' ny jiro saromana vata famarana (4:21-25)
• Ny fanoharana ny amin' ny voa naniry ho azy (4:26-29)
• Ny fanoharana ny amin' ny voan-tsinapy (4:30-32)
• Ny teny amehezan' i Jesosy ny lanjan' ny fanoharana nataony (4:33-34)

Ny fahagagana hafa nataon' i Jesoa (4:35-5.43)

• Ny nampitsaharan' i Jesoa ny tafio-drivotra mahery (4:35-41)
• Ilay olona azon' ny devoly tany Gergesà na Gerasena (5:1-20)
• Ilay vehivavy nitsi-dra sy ny fananangana ny zanak' i Jairo tamin' ny maty (5:21-43)

Ny fandavana an' i Jesosy sy ny fanambaràny ny hahafatesany (6:1-6:29)

• Ny fitsidihan’ i Jesosy an’ i Nazareta sy ny fandavana azy tao (6:1-6)
• Ny nanirahan' i Jesosy ny Apôstôly (6:7-13)
• Ny nahafatesan' i Jaona mpanao batisa (6:14-29)

Ny fahagagana nataon' i Jesosy (6:30-56)

• Ny fampitomboan' i Jesoa ny isan' ny mofo ho an' olona dimy arivo (6:30-44)
• Ny nandehanan' i Jesoa teny ambony rano (6:45-52)
• Ny fanasitranana nataon' i Jesoa tany Genesareta (6:53-56)

Adihevitra isan-karazany (7:1-23)

• Ny adihevitra momba ny fampianaran' ny razana (7:1-13)

• Ny amin' ny fampianarana ny madio sy ny maloto (7:14-23)

I Jesoa tany ivelan' i Galilea (7:24-10:52)

Ny fahagagana nataon' i Jesoa (7:24-8:10)

• Ny fanasitranana ny zanakavavin' ilay vehivavy foenikiana (7:24-30)
• Ny nanasitranan’ i Jesoa ilay moana marenina (7:31-37)
• Ny nampitomboan' i Jesoa ny isan' ny mofo ho an' olona efatra arivo (8:1-10)

Adihevitra tamin' ny Fariseo (8:1-21)

• Ny nangatahan' ny Fariseo (na Farisianina) famantarana tamin' i Jesosy (8:11-13)

• Ny masirasiran’ ny Fariseo sy ny an’ i Herôda (8:14-21)

Ny fahagagana nataon' i Jesoa sy ny hahafatesany (8:22-26)

• Ny fanasitranan' i Jesoa ny jamba tao Betsaida (8:22-26)
• Ny fiaikem-pinoan' i Petera (na Piera) ny amin' i Jesoa (8:27-30)
• Ny fanambaran' i Jesoa voalohany ny hijaliany sy ny hahafatesany (8:31-33)
• Ny fepetra fanarahana an' i Jesoa (8:34-9.1)
• Ny fiovan-terehin' i Jesoa teo an-tendrombohitra (9:2-8)
• Ny fanontaniana ny amin' i Elia (9:9-13)
• Ny nanasitranan' i Jesoa an' ilay mararin' ny androbe (9:14-29)
• Ny nanambaran' i Jesoa ny hijaliany sy ny hahafatesany (9:30-32)

Ny fanjakan’ Andriamanitra sy ny fanarahana an' i Jesosy (9:33-10:12)

• Ny lehibe indrindra eo amin' ny fanjakan' Andriamanitra (9:33-37)
• Ny fampiasana ny anaran' i Jesosy (9:38-40)
• Ny hatao amin' izay tia na mankahala ny mpianatr' i Jesosy (9:41-42)
• Ny fanafintohinana (9:43-50)
• Ny amin' ny fisaraham-panambadiana (10:1-12)
• Ny nitsofan' i Jesosy rano ny ankizy madinika (10:13-16)

Ny resaka nataon' i Jesoa teny an-dalana mankany Jerosalema (10:17-31)

• Ilay lehilahy mpanakarena (10:17-22)
• Ny loza azo avy amin' ny harena (10:23-27)
• Ny valisoa ho azon' izay mahafoy harena (10:28-31)
• Ny fanambaràn' i Jesoa fanintelony ny hijaliany sy ny hahafatesany (10:32-34)
• Ny fangatahan’ i Jakôba sy i Joany zanak' i Zebedio (10:35-40)
• Ny lehibe tsy maintsy manompo (10:41-45)
• Ny nanasitranan' i Jesoa an' i Bartimeo jamba (10:46-52)

I Jesoa tany Jerosalema (11:1 - 13:37)

Ny nanadiovan' i Jesosy ny tempoly (11:1-33)

• Ny nidiran' i Jesosy tao Jerosalema (11:1-11)
• Ilay aviavy tsy namoa (11:12-14)
• Ny nandroahan' i Jesosy ny mpivarotra tao an-Tempoly (11:15-19)
• Ny lesona avy amin' ilay aviavy maina (11:20-26)
• Ny fanontaniana ny amin' ny fahefan' i Jesosy (11:27-33)

Ny fanontanian' ny Fariseo sy ny fitsikeran' i Jesoa azy (12:1-44)

• Ny fanoharana ny amin' ny mpamboly voaloboka ratsy fanahy (12:1-12)
• Ny amin’ ny hetra aloa ho an' i Kaisara (12:13-17)
• Ny fitsanganan-ko velona (12:18-27)
• Ny didy lehibe indrindra (12:28-34)
• I Kristy, zanak' i Davida nefa Tompony koa (12:35-37)
• Ny fanamelohan' i Jesoa ny Fariseo sy ny Mpanoradalàna (12:38-40)
• Ny rakitr' ilay vehivavy mpitondratena (12:41-44)

Ny nilazan' i Jesosy ny amin’ ny zavatra hiseho amin' ny andro farany (13:1-37)

• Ny nilazan' i Jesosy ny amin' ny haharavan' ny Tempoly (13:1-2)
• Ny toriten' i Jesosy ny amin' ny andro farany (13:3-4)
• Ny fiandohan' ny fahoriana (13:5-13)
• Ny fahoriana hihatra amin' i Jerosalema (13:14-23)
• Ny hisehoan' ny Zanak' olona amim-boninahitra (13:24-27)
• Ny fanoharana ny amin' ny aviavy (13:28-32)
• Ny fampiambenana nataon' i Jesosy (13:33-37)

Ny fijalian' i Jesoa sy ny fitsanganany ho velona (14:1-16:19)

Ny fiomanan' i Jesoa amin' ny fisamborana sy ny famonoana azy (14:1-42)

• Ny teti-dratsy hamonoana an' i Jesoa (14:1-2)
• Ny nanosoran' ilay vehivavy menaka an' i Jesoa tao Betania (14:3-9)
• I Jodasy sy ireo lohandohan' ny mpisorona (14:10-11)
• Ny fanomanana ny sakafon' ny Paska (14:12-16)
• Ny nanambaràn' i Jesoa izay  hamadika azy (14:17-21)
• Ny fanasan' ny Tompo (14:22-25)
• Ny nilazan' i Jesoa mialoha ny handavan' i Petera (na Piera) azy (14:26-31)
• I Jesoa tao Getsemane nivavaka (14:32-42)

Ny fisamborana sy ny fitsarana ary ny fanomboana an' i Jesosy (14:43-15:47)

• Ny nisamborana an' i Jesosy (14:43-52)
• I Jesoa teo anatrehan' ny Sinedriona (14:53-65)
• Ny nandavan’ i Petera an' i Jesosy (14:66-72)
• Ny nanadinan’ i Pilato an' i Jesosy (15:1-5)
• Ny nanamelohana an' i Jesosy ho faty (15:6-15)
• Ny nampisatrohana tsilo an' i Jesosy (15:16-19)
• Ny lalan' ny hazofijaliana (15:20-22)
• Ny namantsihana an' i Jesosy teo amin' ny hazofijaliana (15:23-32)

Ny nahafatesan' i Jesoa sy ny nandevenana ary ny nitsanganany amin' ny maty (16:1-20)

• Ny nahafatesan' i Jesoa (15:33-41)
• Ny nandevenana an' i Jesoa (15:42-47)
• Ny nitsanganan' i Jesoa ho velona (16:1-8)
• Ny nisehoan' i Jesoa tamin' i Maria Magdalena (16:9-11)
• Ny nisehoan' i Jesoa tamin' ny mpiany roa (16:12-13)
• Ny nisehoan' i Jesoa tamin’ ny mpianany iraika ambin' ny folo (16:14-18)
• Ny niakaran’ i Jesoa any an-danitra (16:19-20)

Fifandraisan' ny Filazantsaran' i Marka amin' ny filazantsara sinôptika hafa

Araka ny petra-kevitry ny loharano roa dia manana anjara toerana amin' ny famahana ny "olana sinôptika", dia ny fisian' ny fifanahafana sy ny tsy fitoviana eo amin' ny filazantsara telo, ny Filazantsaran' i Marka. Araka io petra-kevitra io dia ny Filazantsaran' i Marka no tranainy indrindra amin' ny filazantsara sinôptika telo, ary ny mpanoratra ny Filazantsaran' i Matio sy ny Filazantsaran' i Lioka dia naka ampahany avy ao amin' ny Filazantsaran' i Marka.

Ny fifanahafana hita amin' ireo filazantsara sinôptika ireo dia azo aseho amin' ny alalan' ny tarehimarika. Ny 80 %n' ny lahatsoratra ao amin' ny Filazantsaran' i Marka (andininy miisa 523 amin' ny 661) dia miseho koa ao amin' ny Filazantsaran' i Matio ary ny 55 % (andininy 364 amin' ny 661) dia hita ao amin' ny Filazantsaran' i Lioka. Amin' ny andininy 661 ao amin' ny Filazantsaran' i Marka dia 26 ihany no azy manokana, ny 330 dia itambarany amin' ny Filazantsaran' i Matio sy ny Evanjelin' i Lioka, ary ny 325 dia noraisin' ny Filazantsaran' i Matio na ny Filazantsaran' i Lioka. Ny lahatsoratry ny Filazantsaran' i Marka dia hita saika manontolo ao amin' ny filazantsara roa hafa, izany hoe andininy miisa 635 amin' ny 661^[1].

Ny andalana iraisan' ny Filazantsaran' i Matio sy ny Filazantsaran' i Lioka nefa tsy hita ao amin' ny Filazantsaran' i Marka dia mety notovozina tamin' ny loharano faharoa, izay tsy ananana intsony amin' izao, dia ny Loharano Q (ny Q dia fanafohezana ny teny alemàna hoe Quelle, izay midika fotsiny hoe "loharano"), izay fanangonan-tenin' i Jesoa (atao amin' ny teny grika hoe Logia).

Jereo koa

• Filazantsara araka an' i Matio
• Filazantsara araka an' i Lioka
• Filazantsara araka an' i Jaona
• Filazantsara
• Evanjelista

• Epistilin' i Paoly
• Epistily katôlika
• Asan' ny Apôstôly
• Apôkalipsin' i Joany
• Testamenta Taloha

Loharano

1. Daniel Marguerat, « Le problème synoptique », in Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie, Labor et Fides, 2008, p. 31-32.