Ransu
comûne italiàn From Wikipedia, the free encyclopedia
Ransu (Ranso in zenese, Ranzo in italiàn, Rōnzu in urmeàscu[4]) a l'è ina cumüna ligüe de 554 abitànti da Pruvinsa de Impe(r)ia[1].
|
«Ransu, de ün ghe n'è d'avànsu» |
| (dìtu pupulàre) |
AR |
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese |
| Ransu cumüna | ||
|---|---|---|
| ||
 Vista du sentru stòicu de Ransu
| ||
| Localizaçión | ||
| Stâto |  Itàlia
| |
| Región |  Liguria
| |
| Provìnsa |  Imperia
| |
| Aministraçión | ||
| Scìndico | Giancarlo Cacciò (lista sivica "Uniti per Ranzo") da-o 10-6-2024 | |
| Dæta de instituçión | 1947 | |
| Teritöio | ||
| Coordinæ: | 44°03′33.91″N 8°00′52.6″E | |
| Altitùdine | 124 m s.l.m. | |
| Superfìcce | 10,86 km² | |
| Abitanti | 554[1] (31-10-2023) | |
| Denscitæ | 51,01 ab./km² | |
| Fraçioìn | 21 burgàe ciü A Costa de Basé(r)ega | |
| Comùn confinanti | Aquila d'Aròscia, U Burghettu d'Aròscia, Casanöva (SV), Naxin (SV), Unsu (SV) | |
| Âtre informaçioìn | ||
| CAP | 18020 | |
| Prefìsso | 0183 | |
| Fûzo oràrio | UTC+1 | |
| Còdice ISTAT | 008048 | |
| Cod. cadastrâ | H180 | |
| Targa | IM | |
| Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] | |
| Cl. climàtica | zöna E, 2 103 GG[3] | |
| Sànto patrón | San Dunàu | |
| Giórno festîvo | 7 aùstu | |
| Cartògrafîa | ||
  Ransu | ||
.svg) | ||
| Scîto instituçionâle | ||
Ransu u se tröva inte l'entrutèra de Arbenga, inta valà de l'Aroscia, inta zona da mediu-bassa valle. U paesaggiu u l'è caraterizàu da boschi de castagni in sce a rìva destra, mentre a scinistra a l'è ciü dûse e curtivà. U l'è distante 30 chilometri da Ineia, 20 da Arbenga e 110 da Zéna. U teritò(r)iu cumünâle u cumprende 21 burgàe (Faudu, Ciassa, Favài, Uivéu, Cûgnu, A Parocchia de Basé(r)ega, Pònteruttu, Stra', Mu(r)ìn, Degolla, Canà, Martinettu, Calabria, Arma, Canéu, Frantinun, Villa, A Parocchia da Costa, A(r)aca', Bunfia(r)a e Ricci) ciü ina frasiùn: A Costa de Basé(r)ega. Cun ste chi u teritò(r)iu cumünâle u cröve 10,58 km2.[5]
U teritò(r)iu cumünâle de Ransu u cunfìna a nord cun Àuguia d'Aròscia, U Burghettu d'Aròscia a punènte, Unsu (SV) a nord e levànte, mèntre cun Casanöva (SV) e Naxin (SV) a levànte.
Zà in epuca pre rumàna i teritò(r)i da vàla Aròscia i l'éan stài ucupài dae pupulasiùi ligü(r)i antighe, ligàe ai Ingàuni, ch'i se estendévan fin ascì inte l'entrutèra de valàe vixìne. Sti chi i vegnen pe(r)ò scacciài da l'avansâ rumana avegnüa aturnu au 180 a.C.[6] Doppu l'Impe(r)u Ruman ascì u teritò(r)iu du Burghettu u l'è stàu interessau dae invaxuì di barbari[6], cun duminasiùi Longobarde e di Franchi. Intu periudu carulingiu u l'éa pasàu assemme ai atri paixi du funduvalle sutta u Cuntadu de Arbenga e, ancùa doppu, intu periudu sucescìvu, sutta aa Marca Arduinica inse(r)ìu inta giü(r)isdisiun du cumitàu arbenganese.[6]
A primma citasiùn de l'insediamentu, inta pusisiùn che cunuscemmu ancöi, a se(r)éva rizalènte au seculu XIII cun u nomme de Rantium ad Plebem, poi divegnüu Rancio. A denuminasiùn ligü(r)e pe(r)ò a pò esse fà rizalì au numme "panciu", che antigamente u vuxéva dì "diféza".[7] Quande a se và a desfà a Marca Arduinica u cuntrollu in sce u feudu lucale u pàssa ai marchexi de Clavesana, cuntempuranea a sta duminasiùn chi a l'è rizalènte a custrusiùn de in castellu furtificàu, prubabilmente pé frenà e vuluntài de espansciùn du lìbe(r)u cumün de Arbenga, ma ascì pé evità e incursciùn di Saracén, a partì dau X seculu.[6]
Aturnu au 1233, cun u rafursamèntu du cuntrollu zenese in scia Cêve a pupulasiùn de Ransu a partecipa a l'incrementu da demugrafìa du növu burgu cevése, cumme u l'avegnìva cun e autre pupulasiùn aruscìne de l'epuca.
I Clavesana, cuscì intu 1355 i dàn ina pursiùn du teritòiu de Ransu ai Del Carretto, mentre a parte restante a vegne sedüa aa Repübbrica de Zena, che pe(r)ò a và a aministrà u paìse pe vìa du marchese Emanuele de Clavesana. Doppu i suceddan növi scuntri, fra e famìe de Séva, Del Carretto e Clavesana pé i pusediménti inta bassa valà, cun l'interventu intu 1386 du dùxe de Zena Antoniotto Adorno. Che u spartisce u feudu cun i Del Carretto pé in quartu. Ransu u divegne pe(r)ò zenese a tütti i efètti sulu intu 1393. Dü(r)ante l'aministrasiùn diretta di zenesi Ransu u và a fa parte, cumme pé i àtri burghi da valà, du capitanàu da Cêve. A situasiùn a cangia in moddu sustansiàle quande u 'rìva l'esercitu fransése, guidàu da Napuleùn Bunaparte.
U teritò(r)iu cumünàle u entra dunca a fa pàrte da Repübbrica Ligüe (divegne duca sede de in cantun, cun ascì i burghi da media vàlle primma, poi desfàu e sciurbìu da quellu cevése), smembrâ intu 1802, quande i teritòi cunquistài i vàn a fà parte de l'Impe(r)u Fransese, sutta u Dipartimentu Muntenötte. Cun a restaurasiùn du 1815 u passa sutta i pusedimenti du Regnu de Sardegna, divegnüu poi Regnu d'Italia dau 1861, inse(r)ìu inta pruvinsa de Impe(r)ia. I ürtimi cangiamènti teritu(r)iàli subìi i sun rizalènti au 1928, difatti i teritòi de Ransu e Àuguia i vegnan piài dau cumün di Burghettu e ricustituìi sulu intu 1947, in ànnu doppu a custitusiùn da növa Repübbrica Italiana.
Evulusiùn demugrafica
Abitanti censìi[8]
Minu(r)ànse furèste
Segundu u ISTAT, ai 31 de dexembre du 2019, a Ransu i ghe sun 73 rexidenti furèsti.
Persune legàe a Ransu
Péu e Zorzu Guîdu da Ransu, espunenti de üna de famìe ciü impurtanti du cumün, sun famùsi pé avé afrescàu a magiurànsa de géxe da valà de l'Aroscia, ma ascì a Arbenga e Impeia, tantu che a vélli u l'è dedicàu u percursu museàle du paìse, upeatìvu a Basé(r)ega e Ransu.[9][10]
Architetüe religiuse
Faciâ da géxa de San Dunàu
A vista fruntàle de San Pantaleu
L'uatòiu da Madonna de Vigne
A gêxa da Sunta a Basé(r)ega
L'uatòiu de San Bastiàn aa Ciassa
A capella de l'Imaculà Cuncesciùn ai Favài
-Faciâ_03.jpg)
_01.jpg)
_05.jpg)
-Faciâ_02.jpg)
_04.jpg)
_01.jpg)
A livellu religiùsu u teritòiu de Rànsu u l'è divìsu in 2 parocchie, quella da Sunta e de San Dunàu a Basé(r)ega e quella de San Bernardu (a A Costa de Basé(r)ega).
- Parocchia da Sunta e de San Dunàu
- Géxa da parocchia de San Dunàu, a se tröva inta burgà de Costa Paròcchia. De ciànta baròcca a cunta sei atài tutàli, ciü in impurtante du Cristu in Crùxe, òpe(r)a de Orazio De Ferrari[6]. Fin au 1964 u l'éa sede de l'ufissiu lucàle da diocexi de Arbenga e Impeia.
- Géxa de San Pantaleu a se tröva intu Burgu de Ransu. Custruìa intu XV seculu in sce ina ciànta zà existénte, de stìle rumanicu, prubabilmente du XI seculu. Chi a l'è cunservà in pàa d'atà dipinta da Zorzu Guîdu de Ransu du 1554, ch'u l'ha ascì dipìntu e decuràu u portegu da géxa, assèmme aa scöa di Lapicidi Sénu(r)a.
- Uatòiu da Madonna de Vigne, intu Burgu de Ransu, u cunserva a pà(r)a d'atà dipinta da Zorzu Guîdu, realisàu intu 1544.
- Uatòiu de l'Imaculà Cuncesciùn e de Santa Lüsìa, a l'estremitài de punènte da burgà de Canéu.
- Uatòiu de San Bastiàn, inta burgà da Ciassa.
- Uatòiu de Santa Cruxe inta burgà de Costa Paròcchia.
- Uatòiu de San Giacumu inta burgà de Canà.
- Uatòiu de San Mauru inta burgà de A(r)acà.
- Capella de l'Angéu Cüstode, de d'atu da burgà de Uivéu.
- Capella de l'Imaculà Cuncesciùn ai Favài, custruìa du 1755, grassie aa vuluntài da pupulasiùn da burgà.
- Capella de Sant'Antunìn inta burgà de Degolla.
- Capella di Santi Fabiàn e Sebastiàn inta burgà de Bunfia(r)a.
- Capella de Santa Lüsìa, inta burgà di Favài.
- Santuàiu da Madonna da Miseicordia, de d'atu da burgà de Canéu.
- Géxa da parocchia da Sunta, se tröva inta frasiùn de Basé(r)ega, edificà intu XV seculu[6], a g'ha in purtà e di dipinti de Péu Guîdu de Rànsu, pàe de Zorzu, du XVI seculu.
- Uatòiu de San Bertumé inta frasiùn de Basé(r)ega, faciàu in sciù veju camìn du stradùn.
- Parocchia de San Benardu
- Géxa parucchiàle de San Benardu a A Costa de Base(r)ega, custruìa fra u 1618 e u 1628.
- Uatòiu de San Carlu a A Costa de Base(r)ega.
- Uatòiu da Madonna da Neve, u se tröva a A Costa Base(r)ega, vixin aa paròcchia.
- Uatòiu di Santi Péu e Paulu inta burgà de Faudu.
- Capeletta de San Bertumé inta burgà de Fantinùn, restaurà intu 2007.
Castéllu
Pé evità e incursciùi di Piràtti Sa(r)acéi a pupulasiùn lucàle atùrnu a l'ànnu Mìlle a l'axéva edificàu in primmu scistemma de difésa, poi incrementàu dai marchesi de Clavesana, chi i l'axevan culegàu cun quellu de Àuguia, ancöi peò i se ponan vegghe sulu pochi resti de sta furtificasiùn chi.[11]
L'ecunumia du paise a l'è bazà in sce l'agricultü(r)a, svilupà a cultivasiun de l'u(r)ivu tagiascu e a prudusiun de ö(r)iu e u(r)ive da ménsa. Difüza ascì curtivasiun inte vigne, pregiàu difatti u pigau de prudusiùn lucàle.
Dialettu de Ransu
U dialettu parlàu a Ransu u l'è de stampu arbenganese e u fa parte du grùppu du Ligüe sentru-ucidentàle, u presenta carateristiche peò ciü particulàri, riscuntrabili inte tütta a valà de l'Aroscia, legà stu(r)icamènte a Arbenga, ma ascì a a sitài de Impeia.
Enugastrunumìa
E tradisiùi legàe aa cuxìna e sun diferenti, nu mancan sulitamente u cunìu aa ligüe, i raviöi, a buridda, e lümasse e ascì u pàn frìtu. De lungu sti piatti tipici i se trövan abinài cun u vin pigàu, ma ascì l'ö(r)iu e l'àggiu i sun bén cunusciüi.[12]
- A festa di Ciappagòtti, a se tegne aa Pro loco de Ransu cun müxica dau vìvu e roba da mangià, a se tegne u fìn da setemàna primma de Natàle.
- Presepiu vivente, u se tegne intu Burgu de Ransu aa vigilia de Natàle.
- E Rüstìe, castagnà de l'autunnu, cun e castagne fàe cöxe pé e vìe du paìse.
- Féa du primmu de màzzu, cun mercatìn e bancarelle pé e vie de Ransu.
- U Rumpe pignàtta pé Carlevà, dedicàu ai matétti e urganisàu da a Pro Loco.
- Festa patrunàle, ai 7 d'aùstu, dedicà a San Dunàu.
| Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
|---|---|---|---|---|---|
| 3 utùbre 1988 | 27 mazzu 1990 | Giovanni Allegro | Demucrassìa Cristiana | Scindicu | |
| 19 zügnu 1990 | 24 arvì 1995 | Giovanni Allegro | Demucrassìa Cristiana | Scindicu | |
| 24 arvì 1995 | 14 zügnu 1999 | Giovanni Allegro | lista sivica | Scindicu | |
| 14 zügnu 1999 | 14 zügnu 2004 | Giovanni Allegro | lista sivica | Scindicu | |
| 14 zügnu 2004 | 8 zügnu 2009 | Agnese Vinai | lista sivica | Scindicu | |
| 8 zügnu 2009 | 26 mazzu 2014 | Agnese Vinai | Uniti per Ranzo (lista sivica) |
Scindicu | |
| 26 mazzu 2014 | 26 mazzu 2019 | Piero Raimondi | X Ranzo (lista sivica) |
Scindicu | |
| 27 mazzu 2019 | 10 zügnu 2024 | Piero Raimondi | X Ranzo (lista sivica) |
Scindicu | |
| 10 zügnu 2024 | in càrega | Giancarlo Cacciò | Uniti per Ranzo (lista sivica) |
Scindicu | |
U teritòiu de Ransu u l'è traversàu da a Stradda Nasiunàe 453 da valà de l'Aròscia, che permette u culegamentu cun Casanöva, Unsu e Utuvé versu levante e U Burghettu versu punénte. Impurtanti ascì e stradde pruvinsàli, cumme quella che culega Ransu cun Àuguia (SP 14), cun ascì a Stradda Pruvinsàle 78, che pàssa pé Costa Base(r)ega, versu Ùnsu e Àuguia.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
