Borṡi e Veressi

Bòrṡi e Veréssi (Bòrṡi e Ver̯éssu in veresìn, Bòrzi e Veéssu o Veéssi in-tu parlâ da Prìa, Borsi e Verési in finarìn, Bòrxi e Verésso in ṡeneṡe, Borgio Verezzi in italiàn) i sun dûi paìṡi da pruvinsa de Savuna ünìi in-te 'n sulu cumün, ch'u cunta 2.053 abitanti (dêti agiurnê a-u 2023).

BO	Sta pagina chi a l'è scrita in borṡin

Borṡi e Veréssi cumün
Borṡi e Veréssi – Veduta Vista da Veréssi de Borṡi e du gurfu da Prìa
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Ligüria
Provìnsa	Savuna
Aministraçión
Scìndico	Renato Dacquino (lista sivica "Nuova via per Borgio Verezzi") da-o 16-5-2011 (3º mandòu da-o 4-10-2021)
Dæta de instituçión	1933
Teritöio
Coordinæ:	44°09′36.01″N 8°18′16.68″E44°09′36.01″N, 8°18′16.68″E (Borṡi e Veréssi)
Altitùdine	10 m s.l.m.
Superfìcce	2,73 km²
Abitanti	2 053[1] (31-5-2022)
Denscitæ	752,01 ab./km²
Fraçioìn	Borṡi (sede du cumün), Veréssi
Comùn confinanti	A Prìa, Finâ, U Tû
Âtre informaçioìn
CAP	17022
Prefìsso	019
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009013
Cod. cadastrâ	B005
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2]
Cl. climàtica	zöna C, 1 351 GG[3]
Nomme abitanti	borṡìn, veresìn
Sànto patrón	san Pê
Giórno festîvo	29 ṡügnu
Cartògrafîa
Borṡi e Veréssi
Borṡi e Veréssi – Mappa Puṡisiùn du cumün de Bòrṡi e Veréssi in-ta pruvinsa de Savuna
Scîto instituçionâle

Geugrafìa

U cumün u l'è cunpostu da-i dûi pàiṡi de Bòrṡi (in scia còsta, faciòn sciü-u Gurfu de Löa in-ta sö estremitê ciü a levànte) e de Veréssi (in scia culîna, a 200 m slm, cunpostu da-e burghê da Cröṡa, du Pöṡṡu, da Ciassa e du Rucàru).^[4]

U burgu de Borṡi

Borṡi u l'è in-ta valâ du turente Butassàn, ch'u marca u cunfìn cumünâle a punènte, cu-A Prìa, mentre u cunfìn a levànte u l'è marcòn da-u Riàn da Fin, ch'u nasce in teritòriu finarìn in sìmma a-u Càvu da Cravasòppa e u l'ha ascì in ràmmu de surgenti 'n-ta lucalitê veresìna de San Martìn.^[5] A setentriùn u cumün u l'è cunfinante cu-U Tû, ch'u se tröva a-u de là du Munte Grossu (299 m).

De lungu pàrte du basin du Butassàn u Riàn da Lescìa, so afluente de manca, ch'u nasce a-i cunfìn cu-U Tû.^[6] Tantu Borṡi cuantu Veréssi i sun traversê fina da-u Riàn da Batuéṡṡa, ch'u scûre a partì da-a lucalitê du Castelâ de Veréssi e u traversa, a l'artéssa de Borṡi, e gròtte de Vâdemìn, cunplessu carscicu svilupòn in-te dulòmie e in-ti carchê dîti de San Pê di Munti, scrövîu du 1930.^[4]

Stòria

Veréssi, burgâ du Pöṡṡu

Urigine du numme

U numme Borṡi u deriva da-u latìn Burgus Albingaunum^[7], a indicâ a l'insediamentu stéssu, ligòn a-a Arbénga vista a presensa in êpuca prerumâna da tribü ligüre di ingàuni. Veréssi, invêxe, a l'è de l'ablatîvu preruman Veletiis, latiniṡòn in Veretium^[8][9] o Viretium, pöi divegnüu Veretio, fin a-a furma da giurnâ d'ancö.

Preistòria

Üna de prìmme testimuniânse de frecuentasiùn ümâna in-tu teriròriu cumünâle a l'è rapreṡentâ da-u Castelâ de Veréssi, ch'u se tröva in-ta lucalitê cu-u mêximu numme. U scitu, incuadròn in-ta primma etê du fêru, fra i seculi IV e III a.C..^[10] Difêti sta tipulugîa de custrusiùi a l'êa tìpica de pupulasiùn ligüri antìghe, devöê cumme scistémma difenscìvu a-e spàlle da maîna.^[11]

Êpuca rumâna

A duminasiùn ligüre a làscia u sö postu a cuélla rumâna cu-a canpagna de cuncuista purtâ avanti da-u console Lucio Emilio Paolo. Du 181 a.C. u l'incumènsa cuscì u prucessu de rumaniṡasiùn da zôna, segnòn survatüttu da-a custrusiùn da Via Julia Augusta, fêta custruî du 13 a.C., in mòddu da culegâ Rumma cu-e növe têre cunquistê, integrê in-ta Regio IX Liguria. A ṡôna a l'è dunca a-u de sutta da mansio du Pulupixe.^[12]

Etê de meṡṡu

Cu-a caütta de l'Inperu Ruman i dui sentri i sübiscian e incursciùi barbariche, primma lungubarde e poi di Franchi. Cuand'u möe Carlu Magnu, in-te l'814, u duminiu u pàssa a Berengariu II. U l'è cun lê ch'a nasce a diviṡiun du teritòriu in marche. Tantu Borṡi cuantu Veréssi sun dunca parte da Marca Arduinica, a-i cunfìn cun cuélla Aleramica, da cuâle u faxeva parte Finâ.

A mantegnî u cuntròllu l'è u vescuvòn d'Arbenga, forte da sö preṡensa a-A Prìa, armenu fin a-u 1076, annu ch'u vegghe u pasaggiu de pruprietê firmòn cun l'Abasìa de San Pê in Varatèlla.^[13] Grassie a stu chi i benedetìn i l'êan sciurtìi a espande i sö pusedimenti, vistu ch'i l'êan pruprietàri de serti teren d'in gîu a-u Butassàn.

L'è cu-u seculu XIII che u marchezòn finarìn u pröva a espandise a-u de là da Cravasòppa, anetendu Borṡi e Veréssu du 1212, püe se l'espansciùn a nu düa ciü de cuarche annu, scicumme che dòppu pocu i dui paìṡi finiscen turna in man a-i veschi arbenganeṡi, sutta a-u castéllu da Prìa.

A situasiun a cangia turna du Trexentu, cuande a Repübbrica de Ṡena a riscatta a pudesterìa da Prìa da Pappa Ürban VI, pe in tutâle de 60 mìlla fiurìn, duvüi in scangiu de l'agiüttu militâre risevüu cuntru u regnu de Napuli.^[14]

Etê muderna

In-ti seculi a vegnî a situasiùn a nu mustra di grandi cangiamenti, a Repübbrica a mantegne u sö cuntròllu in sci dui paìṡi, ch'i duxevan d'in ànnu in ànnu versâ di tribüti a-u pudestê. Du Sincuesentu, a seguitu de incursciùi barbaresche, a l'è a cuncesciùn da Ṡena pe e òpere de furtificasiùn, du cuâle Borṡi a n'êa spruvìsta fin a cuéllu periudu. Du 1564 a vegne tiâ sciü a primma tûre a bastiùn, dapö seguîa, in-tu 1588, da-a custrusiùn d'in forte ch'u surmuntava u burgu, dund'aù a se tröva a gêxa de San Pê.^[15]

D'âtru cantu u prublema a Veréssi u nu se preṡentâva, vista a culucasiùn aretrâ rispettu a-a còsta, l'è ascì pe sta mutivasiùn lì che in cuélli ànni gran nümeru de borṡìn u s'êa trasferìu in-te burghê veresìne.

Cu-a guêra fra a Repübbrica e u ducòn di Savoia, u se ascìste a l'invaxùn da pudesterìa priéṡe, liberà cu-a batàggia deciṡiva cunbatüa a-i 30 de màṡṡu du 1625, a-a cuàle i l'axevan dêtu u sö cuntribütu ascì i òmmi de dûe vìlle.

Etê cuntenpuranea

U duminiu ṡeneṡe u vegne a mênu a seguitu di eventi da Batàggia de Löa, du 1797. In-tu dixenbre de st'annu lì Borṡi e Veréssi venan inseîi a-u de sutta du Dipartimentu da Maémua da Repübbrica Ligüre, cun sêde a-a Prìa. In-te l'avrî du 1798 i sun pasê a-u III Cantun da Giürisdisiùn de Aêne Candide, trasfurmòn du 1803 in-tu VI Cantun da Giürisdisiùn Cuùnbu, de lungu cu-a sö sêde a-Prìa.^[14]

Caüttu Napuleùn, du 1814, u cuntrollu u pàssa a-u Regnu de Sardegna e i dui cumün i sun inseîi drent'a pruvinsa d'Arbenga, dapö trasfurmâ in sircundàriu sutta a-a pruvinsa de Ṡena. Füxi in-tu 1933, i dûi cumün l'han cuscì furmòn u növu ente aministrativu d'ancö.^[16]

Abitanti

Evulusiùn demugrafica

Abitanti censìi^[17]

Minuranse furèste

Pe l'ISTAT, a-u 1° de zenâ du 2020 a Borṡi e Veréssi i ghe sun 137 rescidénti furèsti^[18].

Cugnummi ciü difüṡi

I cugnummi ciü difüṡi a Borṡi e Veréssi i sùn: Bergallo, Bianchi, Perata, Locatelli e Finocchio^[19].

Pòsti d'interèsse

Architetüe religiuṡe

Borṡi

• 
  A gêxa de San Pê
• 
  A gêxa de San Stêva
• 
  A gêxa növa de Borṡi

• Gêxa de San Pê, a paruchiâle de Borṡi, tiâ sciü da-i resti du forte ṡeneṡe custruìu du 1588 e divegnüu inservibile. Utegnüu u cunsensu da Repübbrica de trasfurmâlu in gêxa in-tu 1789 u l'è stêtu inauguròn du 1808, vixitòn da-u Pàppa Piu VII du 1814. A strutüa a l'è baṡa in sce cuélla da veggia furtessa, a parte a müàggia du fundu, caciâ ṡü pe fa pòstu a l'abscide.^[15] Ancö veghemmu l'edifissiu carateriṡòn da 'na faciâ neuclascica ch'a mustra a stàtua du santu sciü-a sö sìmma, finacòn da dûi canpanìn binélli. U de drentu u l'è a 'na scingula navâ, dutâ de sei capélle laterâli, mentre a otta a preṡenta l'afrescu da Glòria de San Pê, fêtu da Raffaele Arbertella.^[20]
• Santuàju da Madònna du Bun Cunsiggiu, cunusciüa ascì cumme San Stêva, a l'üna de gêxe ciü antighe du teritòriu borṡìn, edificâ cun tütta prubabilitê fra i seculi VII e VIII, forscia in sce 'n presedente tenpiu pagàn. Esenpiu architetonicu de riliêvu, l'è in stîle rumanicu-goticu, cu-a particularitê d'avê l'abscide urientòn a levànte. A tréi navê, l'è stêtu ciü òtte restrutüòn, ṡà in-tu 1076 s'ha nutìssia da custrusiun du canpanìn, pe pöi vegnî anlpiòn du 1485, ànnu da sö elevasiùn a retòria. Ingrandìu ancùn in-tu Seisentu faxendughe u portegu in faciâ e elevandulu in artéssa. Cun l'inaugurasiùn da gêxa de San Pê u l'ha cangiòn de denuminasiù in favû de cuélla ch'a g'ha aù.^[21]
• Gêxa du Redentù, custruìa in-ti ànni '70 sutta a Don Pissarello e terminâ sutta a Don Doglio, l'è cunusciüa ascì cumme A gêxa növa. A ciànta retangulâre, a l'ha in teitu a cabànna che in-tu frunte u da urigine a 'n pòrtegu. Particulâri e vedrê, dixöttu in tüttu, che abeliscian l'anbiente.^[22]

Veréssi

• 
  A paruchiâle de San Martin
• 
  L'oatòju de Santa Marìa Madalêna
• 
  A gêxa de San Giüṡeppe

• Gêxa de San Martìn, paruchiâle veresìna, a l'è stêta edificâ du 1625 da Tommaso Cucchi, priù, espunente de üna de famìggie ciü inpurtanti du paìṡe. A l'è stêta tiâ sciü li dunde a se truvavan l'antiga gêxa du postu (seculi XIV-XV) e a cà di fràtti, de l'uriginâle edifissiu u resta ben pôcu, a parte in afrescu datòn 1512. A strutüa a l'è senplice, cun sulu 'na navâ, ma u de drentu u l'è decuròn in stîle baroccu. In-ti travaggi de restauru da pavimentasiùn a l'è stêta ascì truvâ ina làpide de marmu datâ du Seisentu cu-u stémma da famiggia Cucchi. De pregiu u canpanìn che a surmunta, realiṡòn in prìa lucâle, segundu u stîle rumanicu.^[23]
• Oatòju de Santa Marìa Madalêna, ascì cunusciüu cumme Santuàju de Maria Regina, mensciunòn pe a primma otta in-tu 1600. Vixin a-a paruchiâle, a g'ha ina sula navâ, in stîle baroccu. Chi sun cunservê e stàtue ch'e rafigüan, San Giuachìn, Sant'Anna, Geṡù e San Giüṡeppe.^[24]
• Capélla de Sant'Agustin, in-ta burgâ da Ciàssa, l'è de urigine du Trexentu, de dimensciui picîne, a g'ha ina cuertüa cun otta a butte e u de drentu intunacòn. In-tu seculu XIX a l'êa devöâ ascì cumme scöa, primma che sta chi a vegnìsse purtâ in-ta cà cumünâle.^[25]
• Capélla da Madònna di Canpi, cunusciüa ascì cumme Madònna da Ricunciliasiùn. A se tröva a pôca distansa da-a burgâ da Crösa, lungu a stràdda ch'a porta a Gura. A l'è ina gēxétta tiâ sciü in-tu 1606 (cumme veghemmu in sce l'architrâve) surva a-i resti de 'n edifissiu ciü véggiu. Se sa che antigamente a l'êa parte da Turetta di Sassetti, interna a-u scistemma de furtificasiùn du castéllu de Veréssi, devöòn da-i marchéṡi de Finâ.^[26] A ṡôna a l'è stêta ascì teâtru de arcüne apparisiui fra u 1987 e u 1994.^[27]
• Gêxa de San Giüṡeppe, edifissiu religiuṡu mudernu edificòn du 1963, vusciüu da Don Bruno Oddone, a-u sö de drentu u cunserva 'na grande cruxe fêta a-a fìn de l'Öttusentu, ciü e stàtue de légnu da Madònna e de San Giüṡeppe e 'n'âtra in gessu, dedicâ a-u Sacru Cö, restaurâ du 1998.^[28]

Architetüe militâri

• Tûre bastiunâ in scia stràdda de San Stêva, a Borṡi, parte de l'òpera de difeṡa vusciüa da-i pudestê pe cuntu da Repübbrica de Ṡena in-tu 1564.^[15] Inisialmente in puṡisiùn avansâ versu a maîna, a-u dì d'ancö inglubâ in-te chè du burgu, in-ta sö parte de punente.^[29]

Architetüe sivìli

• Muìn feniciu, a Cröṡa, u l'è ina custrusiùn in prìa, bassa e spéssa, scitüâ in-te 'na ṡôna carscica surva e chè da burgâ. Pa ch'a strutüa, in tenpu furnìa de pale a-u de drentu, a fusse devöâ pe maxinâ gràn e scimili. Segundu de âtre idée podâse ch'u l'avesse ascì ina funsiùn de turetta d'avistamentu o de fàru, vista a scarsa preṡensa de venti, limitê a punente e a setentriùn da-e culîne d'in gîu.^[30]
• Palàssu Cucchi, rescidensa da nobile famìggia veresìna di Cucchi, in-tu burgu de Veréssi. Tiòn sciü in-tu Seisentu, u cunserva a-a sö intrâ in edicula de prêgiu, dedicâ a-a Madònna e surmuntâ da l'arma de sta famìggia chi.^[31]

Natüa

Vista de l'internu de gròtte de Borṡi

• Gròtte de Vâdemìn, cunplessu carscicu cun in svilüppu de 1600 m e in dislivellu de 36 m, averta a-e vìxite türistiche in-tu 1970 cun in percursu de 800 m. Scuèrte pe câxu in-tu 1933, da trei figiö borṡìn, e prìmme indagini ciü aprufundìe e sun stête fête de dòppu a guèra (1951, grassie a l'òpera de Giovanni Dentella du Gruppu Speleulogicu Ingàunu). Ṡà da-i ànni '20 u s'êa scavòn però in pussu, in seguitu a-a decixùn da parte du pudestê borṡin de slargâ u cursu du turente Batuéṡṡa, che ancùn aù in-ti periudi de cîna u spaìsce drentu a-e cavitê da grótta e u furma di laghetti suttu têra, ün de sti chi propiu a-u de sutta da Gêxa de San Pê. ^[32]

Ecunumia

A-a giurnâ d'ancö l'ecunumìa du cumün a l'è baṡâ pe a ciü parte sciü-u türiṡmu, in particulâ d'estê, méntre de tradisiùn l'attivitê ciü inpurtante a l'è de lungu stèta cuélla agrìcula, tantu che i borṡìn i sun ancùn dìti i "favê"^[33][34]. Da Veréssi a gh'è pe cuntru a prudusiùn tipica de üna varietê de seulla, a seulla de Veréssi, ch'a l'ha guagnòn u ricunusciméntu De.Co.^[35]

In-ta frasiùn veresìna i gh'êan ascì e inpurtanti câve du cuscì dìtu marmu o prìa röṡa de Veréssi, ṡà in funsiùn in-tu Sincueséntu e serê du tüttu in-ti anni '80 du séculu pasòn; in particulâ e trê câve ciü inpurtanti i l'êan quélla da Gêxa, arénte a-a gêxa de San Martìn ch'a g'ha dètu u numme^[36], a Câva Véggia, serâ du 1900 doppu che a sö otta a l'êa vegnüa ṡü^[37], e a Câva da Colla, l'ürtima a ésse serâ^[38].

Cultüa

Istrusiùn

Bibliutêche

• Bibliutêca Civica: a l'è a bibliutêca cumünâle e a se tröva in-te 'na cà afaciâ sciü Vìa Mateotti, a Borṡi. A bibliutêca a l'è stèta fundâ du 1979 in-ta sö primma séde de Vìa di Oîvi, vegnindu menâ a l'inprincìpiu da vuluntài. Du 2005 a l'è stèta mesciâ in-te 'na prupietê du cumün giüstu rangiâ, a mêxima dund'a gh'è u Céntru Sociu-Cultürâle. A bibliutêca, ch'a l'è dréntu a-u scistêma bibliutecàju "Pollupice" cun cuélle da Prìa, de Cârxi, du Finâ, de Giüsténixe e du Tû, a g'ha a-a giurnâ d'ancö tostu vintimilla pèssi in-ta sö culesiùn^[39].

Scöe

A Borṡi i ghe sun e scöe di trèi livèlli de aṡilu, elementâri e médie, ch'i fan tütte parte de l'Istitütu Cunprenscìvu da Prìa. L'aṡilu, a gestiùn püblicu-religiuṡa, u l'è stètu inauguròn du 2022 in-ta sö növa séde de Villa Mater Domini^[40], e âtre scöe i sun invêxe in-te 'n edifissiu diferénte, de lungu a Borṡi^[41], cu-e médie ch'i sun stète intitulê a-u Camillo Sbarbaro^[42].

Asuciasùi

• Società agricola, de Borṡi: a l'è stèta fundâ, a-u 24 de ṡügnu du 1893, da-i cuntadìn de Borṡi pe méggiu inandiâ a spedisiùn de früta e ortaggi pe méṡṡu da feruvìa. Difêti, di giurni u vegnìva fermòn ün vagùn in-ta culissa da "picina vulisitê" da stasiùn de Borṡi, cuscì caregòn de mérse pe i mercòi de Ṡéna, Türìn e Milan, e dunca, pe gestì e pratiche e i vagùi, a l'è stèta fundâ a sucietê agricula^[43].
• Società Operaia di Mutuo Soccorso "Concordia", de Veréssi: in ativitê ancùn a-a giurnâ d'ancö, a l'è stèta creâ u giurnu doppu l'agricula de Borṡi, a-i 25 de ṡügnu du 1893. A l'è nasciüa cumme asuciasiùin pe a diféṡa di interèssi di "minòr", i minaùi de câve de Veréssi, diventê in-te cuélli anni a ciü inpurtante ativitê du paìṡe; aùa a cüa üna série de manifestasiùi cumme, in particulâ, a storica sagra da lümassa^[44].

Teatri

U teatru de Borṡi

• Cìne-teatru "Gassman": mudèrnu teatru a Borṡi, u se tröva in-ta Vìa IV Nuvénbre, arénte a-a gêxa du Redentù. Dedicòn a-u Vittorio Gassman, a strutüa a g'ha üna sala cun 304 posti e u servissiu café^[45].

Dialétti borṡìn e veresìn

Da-u puntu de vista linguisticu u cumün u l'è de lungu diviṡu in-ti dûi paìṡi ch'i u furman, cu-i sö parlê ch'i g'han de cêe diferénse. A ogni moddu ste varietê, spécce cuélla de Borṡi, i se suméggia paéggiu cu-u parlâ da Prìa^[46] che, pe i sö trêti, u l'è de tranṡisiùn tra u ligüre de séntru-punénte e u ligüre sentrâle.

A diferénsa ciü marcâ tra Borṡi e Veréssi a végne da-a prununsia da léttera "r", ch'a carateriṡṡa in moddu strétu i dûi parlê: in-te cuéllu de Borṡi, cuandu a nu caṡṡe du tüttu (spécce se in-tu méṡṡu a dûe vucâle), a l'è prununsiâ [r], a Veréssi a l'è dìta [ɹ] e a sajâ scrìta cu-u ségnu r̯^[47]. Inta cocina veresìna a gh'è ascì ina sèrta velariṡasiùn da léttera "a" cuand'a se tröva in puṡisiùn tonica, scrìta cu-u ségnu ä^[47]. In-te frasiùi finarìne de Gura e de Ulle a l'è devöâ 'na variante du finarìn scimile a-u parlâ de Veréssi^[48][49].

Fèste e fée

A Ciassa de Sant'Agustin, dund'a se tégne u festival teatrâle

• Festival teatrâle de Borṡi e Veréssi: a manifestasiùn ciü cunusciüa du paìṡe, fèta pe a primma otta du 1967 pe vuluntê du scìndicu Enrico Rembado, a se tégne tütti i anni, d'estê, in-ta burgâ veresìna da Ciassa^[50]. A manifestasiùn a se cunpune d'üna raségna de rapreṡentasiùi in-ta bèlla curnîxe da Ciassa de Sant'Agustin, cun de anteprimme nasiunâli, mustrê tra i méṡi de lüggiu e de agustu. In-tu cursu du festival, da-u 1971, u l'è asegnòn ascì u prémmiu "Veretium", guagnòn da l'attù in prôṡa ch'u se ségge fètu nutà pe cualitê in-te l'ürtima stagiùn teatrâle^[51].
• Fèsta de San Pê: a l'è a fèsta du patrùn de Borṡi e du cumün intregu, ch'a se tégne tra u 28 e u 29 de ṡügnu. A-u 28 a gh'è a prucesciùn, cu-a figüa du santu che, caregâ sciü-in gussu, a l'è fèta desbarcâ a-a maîna de Borṡi e de lì cunpagnâ in gìu pe u paìṡe da-i Cristi de cungréghe da ṡôna^[52].
• Sagra da lümassa: inandiâ a primma otta du 1966 pe vuluntê du paricu Bruno Oddone, a se tégne d'agustu in-ta frasiùn de Veréssi. A sagra a l'è dedicâ a-a specialitê lucâle de lümasse a-a veresìna, üna de trê De.Co. du cumün insémme a-a seulla de Veréssi e a-a varietê du postu da turta de sücca duse, e a l'è urganiṡâ da-a S.M.S. Concordia^[53][35].
• A Türba: a l'êa l'antîga fèsta ch'a se tegnìva a-u lünedì de Carlevâ a Borṡi, ch'a veghéva a partecipasiùn de génte da l'intrega pudesterìa da Prìa. A Türba, ch'a l'è stèta inandiâ fin-a-i anni '50, a cunprendéva a sfilâ di câri e di mascheri, ch'i mettévan in mustra i rapiménti di Mòi ascì^[14].

Sport

Intu teritoriu du cumün se trövan paéggi sciti pe fâ de ativitê spurtive:

• Canpu cumünâle de Borṡi: scituòn in-ta regiùn da Valle, u l'è u canpu da balùn dund'a ṡöga a scuaddra du paìṡe, a U.S.D. Borgio Verezzi, che a-u 2023 a l'è in-tu gîùn B da primma categurîa ligüre^[54]. A Borgio Verezzi, fundâ du 1962, a l'è a sucietê ch'a gestisce u canpu da balùn, umulugòn da-u C.O.N.I. du 1968, e e âtre strutüe du céntru spurtivu, che aùa u cunprénde ascì di canpi da bocce, ün da balùn a 5 e dûi da ténnis^[55].
• Riva de Séntu Corde: a l'è ün müaggiùn in-ta câva véggia de Veréssi, atresòn du 2014 pe praticâghe a ranpinâ spurtiva. U se cunpune de 23 percursci, pe 300 metri in tüttu, cun de dificultê cunpréṡe tra 4A e 6B^[56].

Aministrasiùn

U palassu du cumün, a Borṡi

Perîodo		Prìmmo çitadìn	Partîo	Càrega	Nòtte
1933	1933	Celso Accattino		Cum. Pref.	[57]
1933	1938	Pietro Giuseppino Staricco		Cum. Pref.	[57]
1938	1943	Antonio Ghigliazza		Cum. Pref.	[57]
1943	1943	Nicolò Cassullo		Cum. Pref.	[57]
1943	1944	Spartaco Rolla		Cum. Pref.	[57]
1944	1945	Andrea Firminetti		Cum. Pref.	[57]
1945	1945	Abele Piva		Scìndicu	[57]
1945	1946	Giacomo Bottaro		Scìndicu	[57]
1946	1951	Felice Santambrogio		Scìndicu	[57]
1951	1956	Vincenzo Pagano		Scìndicu	[57]
1956	1958	Giuseppe Boido		Scìndicu	[57]
1958	1962	Emanuele Finocchiaro		Scìndicu	[57]
1962	1972	Giacomo Bottaro		Scìndicu	[57]
1972	1975	Guido Piva		Scìndicu	[57]
1975	1988	Enrico Rembado		Scìndicu	[57]
8 lüggiu 1988	7 ṡügnu 1993	Enrico Rembado	PRI	Scìndicu
7 ṡügnu 1993	28 avrî 1997	Enrico Rembado	DC	Scìndicu
28 avrî 1997	14 maṡṡu 2001	Enrico Rembado	L'Ulivo	Scìndicu
14 maṡṡu 2001	30 maṡṡu 2006	Giovanni Vadora	lista civica	Scìndicu
30 maṡṡu 2006	16 maṡṡu 2011	Giovanni Vadora	lista civica	Scìndicu
16 maṡṡu 2011	6 ṡügnu 2016	Renato Dacquino	Borgio Verezzi Viva (lista civica)	Scìndicu
6 ṡügnu 2016	4 otubre 2021	Renato Dacquino	Borgio Verezzi Viva (lista civica)	Scìndicu
4 otubre 2021	in càrega	Renato Dacquino	Nuova via per Borgio Verezzi (lista civica)	Scìndicu

Vìe de cumünicasiùn

A stasiùn de Borṡi e Veréssi

Stradde

A stradda ciü inpurtante ch'a travèrsa u teritoriu du cumün a l'è a SS1 Aurelia, che chi a và da-u Finâ, a levante, a-a Prìa, a punénte, pasandu sübitu ciü indarê da maîna de Borṡi. Pö a gh'è ancùn a stradda cumünâle pe Veréssi e cuélla ch'a và aprövu a-u Riàn de Butassàn, in diresiùn du Tû.

A stradda pe Veréssi, fèta a-u postu de trê antìghe müatêe de Sevore, di Pasti e de Vaixélle e ancö dedicâ a-u Nazario Sauro, a l'è stèta inaugurâ in-te l'autünnu du 1885. In particulâ, a munta da l'Aurelia sciü pe a regiùn da Varavêa e, doppu dûi chilometri de percursu panuramicu, a travèrsa e burghê du Pöṡṡu e da Ciassa^[58], pasandu dunca i cunfìn du cumün pe muntà fin-a-a frasiùn finarìna de Gura, dund'a s'atacca a-a pruvinsâle du Melognu^[14].

Feruvìe

U mêximu arguméntu in detaggiu: Staçión de Bòrzi e Veresso.

U cumün de Borṡi e Veréssi u g'ha 'na sö stasiùn sciü-a feruvìa Ṡena-Vintimìggia, ch'a se tröva ciü a valle du céntru storicu de Borṡi. A l'inaugurasiùn da feruvìa, du 1872, in-tu paìṡe u nu gh'êa però ina vêa stasiùn, cu-i trêni ch'i se fermâva da-u "Caṡéllu" du pasaggiu a livéllu fètu du 1870^[59], ch'a sajà avèrta, cumme cuélla du Burghéttu, sulu cuarche annu doppu grassie a l'inscisténsa di borṡìn^[60]. In particulâ, giütê da-i veresìn e da-i emigrê in Argentina e Uruguay, i paiṡê i l'han canpòn da lê tütte e sustanse ch'i servìva pe tiâ sciü a stasiun, fabricâ in-tu 1882, ch'a l'è stèta a prìmma a ésse fèta de müaggie in-te l'intrega Rivêa de Punénte, a-u postu de gabine de légnu devöê in-te cuélli anni^[61].

Nòtte

1. Dæto Istat - Pupulasiùn rescidente a-u 31 de maṡṡu du 2023.
2. Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
3. Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
4. (IT) Giuseppe Vicino, Daniele Arobba e Guido Imperiale, Comunità Montana Pollupice. Le valli e l'entroterra delle valli di Finale L.-Pietra L.-Loano Guida e Carta topografica, Nuvara, Istituto Geografico De Agostini, 1988.
5. (IT) Cién de Basìn du Riu Butassàn (PDF), in sce pianidibacino.ambienteinliguria.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
6. (IT) Reticolo idrografico del comune di Borgio Verezzi, in sce pianidibacino.ambienteinliguria.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
7. (IT) Goffredo Casalis, Dizionario geografico-storico-statistico-commerciale degli stati di S. M. il re di Sardegna, Baceno-Buttogno, Turìn, Gaetano Maspero e G. Marzorati, 1834, pp. 460.
8. (IT) Goffredo Casalis, Dizionario geografico-storico-statistico-commerciale degli stati di S. M. il re di Sardegna, Verd-Vintebbio, Turìn, Gaetano Maspero e G. Marzorati, 1854, pp. 17.
9. (IT) Veréss, Ün di burghi ciü belli d'Italia, in sce borghipiubelliditalia.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
10. (IT) Henry de Santis, Il Castellaro di Verezzi, in Notiziario di preistoriae protostoria, vol. 3.1, Firense, Istituto italiano di preistoria e protostoria, 2016.
11. (IT) R.Rembado, I Castellari di Ranzi, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 17.
12. (IT) R.Rembado, La mansione romana di Pullopice, in La Villa di Ranzi e il suo territorio, Arbenga, Tipolitografia Bacchetta, 1996, p. 28.
13. (IT) Cumün de Borṡi, SIUSA, in sce siusa.archivi.beniculturali.it. URL consultòu o 17 seténbre 2023.
14. (IT) Borgio Verezzi, storia e tradizioni, in sce comuneborgioverezzi.gov.it. URL consultòu o 17 seténbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 23 frevâ 2013).
15. (IT) Mauro Minila e Beppe Ronco, Lungo la costa da Andora a Pietra Ligure, in Castelli e Fortezze di Liguria, Zena, Ligurpress, 2020, pp. 84-85, ISBN 978-88-6406-089-7.
16. (IT) REGIO DECRETO 23 marzo 1933, n. 386, in sce normattiva.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
17. Statistiche I.Stat - ISTAT;  URL cunsültòn u 30-12-2023.
18. (IT) Bilancio demografico popolazione straniera al 31 dicembre 2020, in sce demo.istat.it. URL consultòu o 26 seténbre 2023.
19. (IT) I cugnummi ciü difuṡi cumün pe cumün, Borṡi e Veréssi, in sce cognomix.it. URL consultòu o 26 seténbre 2023.
20. (IT) Gêxa de San Pê, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
21. (IT) Santuàju da Madonna du Bun Cunsiggiu, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
22. (IT) Gêxa du Redentù, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
23. (IT) Gêxa de San Martìn, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
24. (IT) Santuàju de Marìa Regina, in sce parrocchiasanmartinoborgioverezzi.org. URL consultòu o 22 seténbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 22 frevâ 2015).
25. (IT) Capella de Sant'Agustin, A Ciassa, in sce verezzi.eu. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
26. (IT) A Madonna di Canpi, Veréssi, in sce parrocchiasanmartinoborgioverezzi.org. URL consultòu o 22 seténbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 22 frevâ 2015).
27. (IT) Don Sergio Montanari, Croce dei Santi. Verezzi. Messaggi di Gesù, della Madonna, di San Pio da Prietralcina e dei Santi, apparsi a Verezzi dal 02/06/1987 al 07/09/1994 (PDF), Borṡi e Veréssi, Gruppo Amici Devoti della Madonna Regina dei Santi (archiviòu da l'url òriginâle o 14 arvî 2016).
28. (IT) Gêxa de San Giüṡeppe, Veréssi, in sce parrocchiasanmartinoborgioverezzi.org. URL consultòu o 22 seténbre 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 22 frevâ 2015).
29. (IT) Tûre versu l'oatòju de San Stêva, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
30. (IT) Mauro Vigano, Il Faro Mediterraneo diventa un Mulino Fenicio a Sua Insaputa., p. 2.
31. (IT) Gonzalo A. Demaria e Marco Leale, I Cucchi di Verezzi, 2003, pp. 5-6.
32. (IT) E Grótte de Borṡi e Veréssu, in sce grottediborgio.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
33. (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Borgio, 2ª ed., Borṡi e Veréssi, Centro storico culturale di San Pietro, Maṡṡu 1989, p. 72.
34. (IT) Gastronomia e vini, in sce comune.borgioverezzi.sv.it. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
35. (IT) Gastronomia: le De.Co. (Denominazioni Comunali), in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
36. (IT) Cava della Chiesa, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
37. (IT) Cava Vecchia, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
38. (IT) Cava del Colle a Verezzi, in sce mudifinale.com. URL consultòu o 22 seténbre 2023.
39. (IT) La Biblioteca, in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 20 seténbre 2023.
40. (IT) Scuola dell'Infanzia di Borgio Verezzi, in sce icpietraligure.edu.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
41. (IT) Scuola Primaria di Borgio Verezzi, in sce icpietraligure.edu.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
42. (IT) Scuola Secondaria di I grado 'C. Sbarbaro' di Borgio Verezzi, in sce icpietraligure.edu.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
43. Nari, 1993, p. 55
44. Nari, 1993, pp. 55-56
45. (IT) Cinema Teatro Gassman, in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 21 seténbre 2023.
46. (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Borgio, 2ª ed., Borṡi e Veréssi, Centro storico culturale di San Pietro, Maṡṡu 1989, p. 7.
47. (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Verezzi, Borṡi e Veréssi, Centro storico culturale di San Pietro, Frevâ 1986, p. 9.
48. (LIJ, IT) Luigi Alonzo Bixio, Dizionario delle parlate finalesi, Finâ, Centro Storico del Finale, Seténbre 2000, p. 16.
49. (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Gorra e Olle, Inpéria, Pro Loco Gorra - Olle Editore, Tipolitografia Nante, Lüggiu 2000.
50. (IT) Una storia lunga un Festival, in sce festivalverezzi.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
51. (IT) Premio Veretium, in sce festivalverezzi.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
52. (IT) Festa Patronale di San Pietro, in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
53. (IT) Torna la 57°sagra della lumaca di Verezzi, in sce ivg.it. URL consultòu o 18 seténbre 2023.
54. (IT) Borgio Verezzi, in sce tuttocampo.it. URL consultòu o 16 seténbre 2023.
55. (IT) L'Unione Sportiva di Borgio Verezzi festeggia i 50 anni di attività, in sce ivg.it, 12 dexénbre 2012. URL consultòu o 16 seténbre 2023.
56. (IT) La "Falesia delle Cento Corde" a Borgio Verezzi (PDF), in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 16 seténbre 2023.
57. Nari, 1993, p. 61
58. Nari, 1993, pp. 46-47
59. Nari, 1993, pp. 37-38
60. (IT) AA. VV., Quando a Borghetto..., Arbénga, Litografia Bacchetta, Nuvénbre 2010, p. 97.
61. Nari, 1993, pp. 39-40

Bibliugrafìa

• (IT) Gianni Nari, Storia di Borgio e di Verezzi: secoli 1700 e 1800, Savuna, Dan. Er Editore, Ṡügnu 1993.

Âtri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Borṡi e Veressi

Ligammi de föa

• (IT) Scitu du cumün, in sce comune.borgioverezzi.sv.it. URL consultòu o 17 seténbre 2023.
• (IT) Scitu türisticu ufisiâ, in sce visitborgioverezzi.it. URL consultòu o 17 seténbre 2023.

Contròllo de outoritæ	VIAF (EN) 241228076 · WorldCat Identities (EN) 241228076