Dominica
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Dominica | |||
| |||
|
| |||
| Basisgegaevens | |||
| Officieel taal | Ingels | ||
| Huidsjtad | Roseau | ||
| Sjtaotsvörm | parlemintair rippubliek | ||
| Sjtaotshoof (lies) | Charles Savarin | ||
| premier | Roosevelt Skerrit | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
| Religie | {{{religie}}} | ||
| Opperflaakde – % water |
750 km² 1,6% | ||
| Inwoeners – Deechde: |
72.660 (2009) 105/km² | ||
| Biekómmende gegaeves | |||
| Munteinheid | Oos-Caribischen dollar (XCD) | ||
| Tiedzaone | UTC -4 | ||
| Nationale fiesdaag | 3 november | ||
| Vouksleed | Ilse of Beauty, Isle of Splendour | ||
| Web | Code | Tel. | .dm | DMA | +1[1] | ||
Dominica (officieel (Ingels) Commonwealth of Dominica) is 'n eilandnatie in 't Caribisch gebeed, deil vaan de Klein Antille, zuielek vaan Guadeloupe en noordelek vaan Martinique. Wie dees naobereilen heet Dominica 'n Franssprekende bevolking, meh in tegestèlling detouw is 't tot vrij recint Brits bezit gewees. Wel is 't, in tegestèlling tot aander geweze Britse kolonies in de regio, gei dominion meh 'n rippubliek. Me moot Dominica neet dooreinhole mèt de Dominicaanse Rippubliek.
Dominica is verdeild in 10 gemeintes/parochies (parishes).
|
|
Op 't groondgebeed vaan Saint David ligk 't Caribisch Territorium, 'n indiaonerizzervaot mèt beperkde beveugheid.
Dominica, eint vaan de Bovewindse Eilen, mèt 750 veerkentege kilometer en is daomèt good e daarde vaan Nederlands Limbörg. 't Geit dus um e bezunder klei land; 't is 't 176e land nao oppervlaakde (nao Bahrein en veur Tonga). Dominica is bergechteg, daankzij doezende jaore vaan völkanische activiteit. D'n hoegste berg is Morne Diablotins op 1447 meter. Allewel tot 't eiland geologisch gooddeils tot rös is gekoume, gief 't nog wel doorgoonde völkanische activiteit, wie me oonder aandere trökzuut in 't zoegeneump Boiling Lake. Tropisch klimaot vaan 't eiland is bepaold naat, mèt 5000 mm aon de kös aon loefzij, 1800 mm aon de lijzij en tot wel 9000 tege de berg aon de loefzij. De rege weurt aongeveurd door noordoosteleke passaotwin, die dus vaanaof d'n Atlantische Oceaon koume aonwejje; es gevolg heivaan is 't in de wintermaond vaan 't noordelek haafroond minder werm: in jannewarie gemiddeld 26°C tegeneuver 32°C in juni. Dominica ligk in 't orkaontrajek; hel störmwin die veur verweusting zörge zien gein oetzundering.
De hoeg neerslaagciefers make 't eiland bezunder good gesjik veur 'n groete variatie aon tropische levesvörm. Daobij heet 't land väöl vaan zien begreujing - diech tropisch bos - behawwe, wat 't tot 'n geleefde bestumming veur ecotoerisme maak. 't Land kint veer soorte amfibieë, boevaan eine (Eleutherodactylus amplinympha) endemisch is en 'nen andere, de groete gröppekwakker (Leptodactylus fallax), endemisch in Dominica en Montserrat same. Ouch heet 't eiland 19 soorte reptiele (ziesjèldpadde mètgerekend); boevaan 'rs zeker twie endemisch zien: d'n Dominicaansen anolis (Anolis oculatus) en d'n Dominicaanse groondherdis (Ameiva fuscata). De veugel zien mèt 188; dit is inclusief 116 incidenteel breujveugel en daolgaste en 2 ingeveurde soorte, meh exclusief ein plaotselek oetgereujde soort. Twie soorte zien endemisch op 't eiland: de roedkeelamazaon (Amazona arausiaca) en de keizersamazaon (Amazona imperiala), allebei amazaonepappegejje. Zoegdiere zien beperk tot ziezoegdiere en vleermuis.
Vaan de Domionicaonse bevolking is 90% zwart, 8% mulats en 2% Indiaons. De Indiaone, Caribe of Kalinago, höbbe e rizzervaot op 't eiland (zuug ouch bove). Väöl vaan hun cultuur, inclusief hun taol, is op 't eiland evels verlore gegaange. Lui mèt euverwegend blaank blood zien 'n klein minderheid.
De volkstaol is 't Antilliaons Creools (Saint Lucia-creools), 'n creooltaol gebaseerd op 't Frans. Dees taol zouw door zoe'n 42.000 lui op 't eiland weure gesproke.[2] Ze liekent sterk op de Franse creooltaole vaan kortbij eilen, zoe sterk zelfs tot ze daomèt weurt geach ein taol te vörme.[3] In tegestèlling tot de eilen boe Frans de officieel taol is, liek 't gebruuk vaan dit dialek hei oonder drök te stoon: veural de joonger generatie geit mier en mie op 't Ingels, de officieel taol, euver.[3] Dees taol heet in 't land intösse zoe'n 10.000 sprekers.[2] De positie vaan 't Standaardfrans is zwaak, al is 't land wel lid vaan La Francophonie (neve 't Brits Gemeinebès). Drei dörper kinne 'n Ingelstaoleg creool, 't Kokoyingels, wat e dialek is vaan 't Bovewinds Creoolingels; alles bijein geit 't nog um zoe'n 200 sprekers.[4]
't Mierendeil vaan de bevolking is nog ummertouw katheliek; 't geit um 77%. Alles bijein 15% vaan de bevolking is protestants: 5%pt. methodiste, 3%pt. pinkstergemeintes, 3%pt. zevendendaagsadventiste, 2%pt. baptiste en 2%pt. aandere. 'n Käör aon aander wereldreligies is mèt klein grupkes vertrooje; 2% vaan de bevolking is neet-religieus.
't Eiland moot vreuger zien bewoend door de Taíno's; in de veertienden iew kaome de Caribe binne. D'n inheimse naom in 't Caribisch waor (en is) Wai'tukubuli, wat beteikent 'häör lief is groet'. Columbus oontdèkden 't eiland op zondag 3 november 1493 en neumden 't nao d'n daag dee de kalender aonwees. In 1635 claimde de Franse 't eiland, same mèt de ganse regio, meh ze bezatte 't nog neet. Tösse 1642 en 1650 waor de Franse missionair Raymond Breton actief op 't eiland. In 1660 beslote de Franse en Ingelse veur Dominca, same mèt Saint Vincent, tot buffergebeed te verklaore en aon de Indiaone te laote. Toch veurde allebei de machte expedities op 't eiland oet, beveurbeeld um 't hout. Vaanaof 1727 waor Dominica 'n Franse kolonie; dit doort tot de Zevejaoregen Oorlog, die in 1763 woort beïndeg mèt e vreidesakkaord wat 't eiland aon de Britte euverdeeg. In 1778, wie de Ingelse legers de han vol hadde aon d'n Amerikaansen Oonaofhenkelekheidsoorlog, pakde de Franse 't eiland nog ins, meh ze móste 't in 1783 toch weer euverdoen. Wijer poginge um 't eiland toch weer veur Fraankriek te winne, door 't revolutionair bewind in 1795 en door Napoleon in 1805, mislökde.
In 1838 woort de slaovernij aofgesjaf; al zeve jaor ieder hadde de Britte actief en passief stumrech gegönd aon vrij Dominicaone vaan aander rasse es 't blaank. Dit maakde de kolonie later in d'n iew uniek door 'n dominantie vaan negers in de regering. Dees veur de Britte neet wunseleke situatie kaom in 1865 tot zien ind wie de Britte de hèlf vaan de assemblee zelf gónge aonwieze, en kaom wijer oonder drök wie Dominica in 1871 deil woort vaan de Federatie vaan Bowewindse Eilen. In 1896 woort Dominica weer 'n kroenkolonie. In 't Interbellum kaom 't tot sociaolen oonras wie de inheimse bevolking ziech mier rechte eisde. Dekolonisatie kaom op geng in 1958 wie Dominica bij de efemeer Wes-Indische Federatie kaom. Nao die häör oplufting in 1962 woort 't eiland 'n geassocieerde staot mèt 't Vereineg Keuninkriek. Nao complete otonomie in 1967 volgde in 1978 de oonaofhenkelekheid. 't Eiland kaom in 1981 oonder de aondach wie e grupke Amerikaanse raciste oonder leiing vaan Don Black 'ne staotsgreep tege de linkse regering op 't eiland veurbereide, die evels compleet mislökde.
