Masûlkeşane
From Wikipedia, the free encyclopedia
Masûlkeşane an jî şaneya masûlke (bi inglîzî: muscle tissue) yek ji çar cor şaneyên laş e.
Peyva şane (bi înglîzî: tissue) ji bo koma xaneyên wekhev tê bikaranîn. Xaneyên şaneyê ji heman çavkaniyê peyda dibin. Wekî mînak, hemû xaneyên şaneya masûlkeyê ji çîna navîn (mezoderm) a korpeleyê (embriyo) peyda dibin. Xaneyên şaneyê dişibin hev û di şaneyê de bi awayekî taybet rêz dibin. Ev rêzbûna taybet, derfet dide şaneyê ko di erkê xwe yê taybet de bi ser bikeve[1]. Di laşê mirov de bi trîlîyonan xane xeye, lê li gor erk û şêweyê wan zêdetirê 200 cor xane heye[2]. Herçiqas hêjmar û corê xaneyan gellek zêde be jî, laşê ajalên birrbirredar ji 4 cor şaneyan pêk te. Masûlkeşane jî yek ji van şaneyên bingehîn e. Laşê mirov û hemû birrbirredaran li gel masûlkeşaneyê, bestereşane, demareşane û rûkeşeşane jî li xwe digirin.
Heke du an jî zêdetir şane ji bo erkek hevbeş kar bikin, vê carê êw pêkhate êdî ne şane lê wekî endam tê navkirin[3]. Ango endam (organ) ji şaneyan pêk te û berpirs e ji bo karekî taybet di laş de[4]. Jiyana rojane de hin caran peyva masûlke li dêla masûlkeşane tê bikaranîn. Lê bi eslê xwe masûlke ne şane, lê endam e. Di pêkhateya masûlkeyê de li gel koma masûlkexaneyan, bestereşane û demareşane jî cih digire. Herwisa rûyê navî yên lûleyên xwînê bi çînek xaneyên rûkeş dapoşî ye, ji ber ko hemû masûlke lûleyên xwînê li xwe digirin, di pêkhateya masûlkeyê de rûkeşeşane jî cih digire. Ango masûlke ji çar cor şaneyan pêk tê, loma masûlke endam e. Wekî mînak li ser hestiyê bazû (bi latînî: humerus) yê jorê mil de, masûlkeyên duser (bi latînî: biceps brachii) û masûlkeyên sêser (bi latînî: triceps brachii) hene Ev herdu masûlke li gel koma masûlkexaneyan, bestereşane, demreşane û rûkeşeşane jî li xwe digirin[5]. Loma masûlkeya duser û masûlkeya sêser ne şane lê endam in û ji bo girtin û vekirina mil kar dikin.
Bi eslê xwe goşt ji masûlkeyan pêk tê[3]. Goştê sor ji peykeremasûlkeyê, goştê hûr û rûvî ji lûsemasûlkeyê, goştê dil jî ji dilemasûlke pêk tê. Ango gava mirov goşt dixwe, mirov masûlke dixwe. Li gel masûlkeyan, goşt bi mêjerek hindik, bestereşane, demareşane û rûkeşeşane jî li xwe digire.