From Wikipedia, the free encyclopedia
Holodomor (bi ûkraynî: Голодомор, Holodomor ("kuştina bi birçîbûnê"),[1] bi rûsî Голодомор, Golodomor) ji bo birçîbûna mezin û kontrolkirî ya Yekîtiya Sovyetê tê bikaranîn, ya ku di salên 1930an de li hemwelatiyên Komara Sovyeta Sosyalîst a Ûkraynayê hate kirin. Di vê komara yekîtiyê de, li gorî texmînan sê û heft mîlyon kes bûne qurbaniya birçîbûnê. Ji serxwebûna xwe ya sala 1991ê û pê de Ûkrayna hewil dide ku Holodomor li qada navneteweyî wekî komkujî were naskirin, lê ev binavkirin heya îro jî bi qismî tê nîqaşkirin.
Holodomor ji sala 1932an heta 1933an birçîbûneke berfireh bû ku bi destê mirovan hate çêkirin û bi mîlyonan ûkrayniyan bûne qurqbanên wê. Ev bûyer bandor li herêmên mezin ên hilberîna genim ên Yekîtiya Sovyetê kir.[2]
Zanyar bi giştî hemfikir in ku sedema birçîbûnê ji aliyê mirovan ve hatiye çêkirin, lê ka Holodomor dikare wek komkujî bê bi nav kirin an na, hê jî tê nîqaşkirin.[3][4] Hin dîroknas digihin wê encamê ku birçîbûna berfireh ji aliyê Yosîf Stalîn ve hatiye plankirin û gurrtirkirin da ku tevgera serxwebûna Ukraynayê ji holê rake.[5][6] Hinekên din pêşniyar dikin ku birçîbûn ji ber pîşesazkirina bilez a Sovyetê û kolektîvkirina çandiniyê pêk hat.[7][8][9]
Ûkrayna yek ji mezintirîn dewletên hilberîna genim a li Yekîtiya Sovyetê bû. Kotaya wê ya genimê bi awayekî bê maqûl ji herêmên din ên Sovyetê bilindtir bû.[10][11][12] Ev yek bû sedem ku Ûkrayna bi awayeke xurt bibe mexdûrê birçîbûnê. Texmînên destpêkê yên jimara miriyan ji aliyê alim û karbidestên hikûmetê ve gelek diguhere. Daxuyaniyek hevpar a Neteweyên Yekbûyî ku di sala 2003an de ji hêla 25 welatan ve hatî îmzekirin ragihand ku qasî 7-10 mîlyon kes mirine.[13][14] Lêbelê, zanyariya heyî rêjeyek bi 3.5 heta 5 mîlyon mexdûran texmîn dike.[15][16][17][18] Bandora birçîbûnê ya berbelav li ser Ûkraynayê heta îro berdewam dike.
Ji sala 2006an û vir ve, Holodomor ji aliyê Ûkraynayê[19] li gel 22 welatan, wekî komkujiyek tê naskirin, ya ku ji aliyê rejîma Sovyetê ve li dijî gelê Ûkraynayê hatiye kirin.[20]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
