ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶ

the band ಗಾಗಿ, Tang Dynasty (band) ನೋಡಿ.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶ ವು (Chinese: 唐朝; pinyin: Táng Cháo; IPA: [tʰɑ̌ŋ tʂʰɑ̌ʊ]; ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಚೀನೀ ಭಾಷೆ: ಧಾಂಗ್‌) (ಜೂನ್‌ ೧೮, ೬೧೮–ಜೂನ್‌ ೪, ೯೦೭) ಚೀನಾದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ರಾಜವಂಶವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಸೂಯಿ ರಾಜವಂಶದ ನಂತರ ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಐದು ರಾಜವಂಶಗಳು ಮತ್ತು ಹತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳ ಅವಧಿಗಳು ಕಂಡುಬಂದವು. ಸೂಯಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅವನತಿ ಮತ್ತು ಕುಸಿತದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಲೀ (李) ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಇದು ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡನೇ ಝೌ ರಾಜವಂಶದ (ಅಕ್ಟೋಬರ್‌‌ ೮, ೬೯೦–ಮಾರ್ಚ್‌ ೩, ೭೦೫) ವತಿಯಿಂದ ಈ ರಾಜವಂಶವು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಅವಧಿಗೆ ಅಡಚಣೆಗೊಳಗಾಯಿತು; ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವೂ ಜೆಟಿಯಾನ್‌ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿಯು ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡು, ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಹಕ್ಕಿನಿಂದ ಆಳುವ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಏಕೈಕ ಚೀನೀ ಆಳುವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಳು.

Tang
唐
← 618–907 ↓
Location of Tang Dynasty China under the Tang Dynasty (teal) circa 700 AD
ರಾಜಧಾನಿ		Chang'an (618–904) Luoyang (904-907)
ಭಾಷೆಗಳು		Chinese
ಧರ್ಮ		Buddhism, Taoism, Confucianism, Chinese folk religion
ಸರ್ಕಾರ		Monarchy
ಇತಿಹಾಸ
-	Li Yuan takes over the throne of the Sui Dynasty	June 18, 618
-	disestablished by Wu Zetian	October 8, 690
-	Re-established	March 3, 705
-	Zhu Quanzhong usurps authority; the end of Tang rule	June 4, 907
Population
-	7th century est.	೫೦,೦೦೦,೦೦೦
-	9th century est.	೮೦,೦೦೦,೦೦೦
ಚಲಾವಣೆ		Chinese coin, Chinese cash
ಇದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಇದಾದ ನಂತರ Sui Dynasty Later Liang Dynasty Later Tang Dynasty Wu (Ten Kingdoms) Wuyue Chu (Ten Kingdoms) Former Shu Qi (Ten Kingdoms)
The Tang Dynasty was interrupted briefly by the Second Zhou Dynasty (October 8, 690 – March 3, 705) when Empress Wu Zetian seized the throne.

ಈ ಲೇಖನ ಚೀನೀ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸರಿಯಾದ ಪ್ರದರ್ಶನ ಬೆಂಬಲವಿಲ್ಲದೆದ್ದರೆ ನಿಮಗೆ ಚೀನೀ ಅಕ್ಷರಗಳು ಬದಲಿಗೆ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಕ ಚಿನ್ಹೆ, ಚೌಕಗಳು ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ಚಿನ್ಹೆಗಳು ಕಾಣಬಹುದು.

History of China History of China
ANCIENT
3 Sovereigns and 5 Emperors
Xia Dynasty 2100–1600 BC
Shang Dynasty 1600–1046 BC
Zhou Dynasty 1045–256 BC
Western Zhou
Eastern Zhou
Spring and Autumn period
Warring States period
IMPERIAL
Qin Dynasty 221 BC–206 BC
Han Dynasty 206 BC–220 AD
Western Han
Xin Dynasty
Eastern Han
Three Kingdoms 220–280
Wei, Shu and Wu
Jin Dynasty 265–420
Western Jin	16 Kingdoms 304–439
Eastern Jin
Southern and Northern Dynasties 420–589
Sui Dynasty 581–618
Tang Dynasty 618–907
(Second Zhou 690–705)
5 Dynasties and 10 Kingdoms 907–960	Liao Dynasty 907–1125
Song Dynasty 960–1279
Northern Song		W. Xia
Southern Song	Jin
Yuan Dynasty 1271–1368
Ming Dynasty 1368–1644
Qing Dynasty 1644–1911
MODERN
Republic of China 1912–1949
People's Republic of China 1949–present	Republic of China on Taiwan 1949–present
Related articles  Chinese historiography Timeline of Chinese history Dynasties in Chinese history Linguistic history Art history Economic history Education history Science and technology history Legal history Media history Military history Naval history
This box: view talk edit

ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಜನದಟ್ಟಣೆಯ ನಗರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಚಾಂಗಾನ್‌ (ವರ್ತಮಾನದ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌) ನಗರದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಚೀನೀ ನಾಗರಿಕತೆಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಉಚ್ಛ್ರಾಯ ಮಟ್ಟ ಎಂದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ವಿಶ್ವಮಾನವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಒಂದು ಸುವರ್ಣಯುಗ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಇದು ಸಮಾನವಾಗಿತ್ತು ಅಥವಾ ಅದನ್ನೂ ಅತಿಶಯಿಸುವಂತಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರಾಜವಂಶದ ಆರಂಭಿಕ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾದ ಇದರ ವಿಸ್ತಾರ ಭೂಪ್ರದೇಶವು ಹಾನ್‌‌ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದುದಕ್ಕಿಂತ ಮಹತ್ತರವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಇದು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಬಂದ ಯುವಾನ್‌ ರಾಜವಂಶ ಮತ್ತು ಕಿಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದೊಡನೆ ಪೈಪೋಟಿಗೆ ಇಳಿಯುವಂತಿತ್ತು. ೭ನೇ ಮತ್ತು ೮ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾದ ಎರಡು ಜನಗಣತಿಗಳಲ್ಲಿ, ನೋಂದಾಯಿತ ಕುಟುಂಬಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ದಾಖಲೆಗಳು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜಿಸಿದ್ದು ಅದು ಸುಮಾರು ೫೦ ದಶಲಕ್ಷದಷ್ಟು ಜನರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ.^{[1][2][3]a[›]} ಜೊತೆಗೆ, ೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ವಿಘಟನೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒಂದು ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾದ ಜನಗಣತಿಯನ್ನು ಸಂಕಲಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಅಷ್ಟುಹೊತ್ತಿಗೆ ಸುಮಾರು ೮೦ ದಶಲಕ್ಷದಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದಿತ್ತು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ.^[4][5] ತಾನು ಹೊಂದಿದ್ದ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ, ವೃತ್ತಿಪರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಬಲಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನೂರಾರು-ಸಾವಿರಾರು ಸೈನಿಕರ ಪಡೆಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸಿ ಬೆಳೆಸುವುದಕ್ಕೆ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು; ಏಷ್ಯಾದ ಒಳನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಲಾಭದಾಯಕವಾದ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದ ಅಲೆಮಾರಿ ಅಧಿಕಾರ-ಶಕ್ತಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸೆಣಸಾಡಲು ಸದರಿ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಈ ಪಡೆಗಳ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಕಪ್ಪ-ಕಾಣಿಕೆಯನ್ನು ಪಾವತಿಸಿದರೆ, ಒಂದು ಪಾಲಿತ ಪ್ರದೇಶ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯಪಾಲಕತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ತಾನು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹಲವಾರು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಕೂಡಾ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು ಅಥವಾ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ರಾಜಕಾರಣದ ಅಧಿನಾಯಕತ್ವದ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ, ಕೊರಿಯಾ, ಜಪಾನ್‌, ಮತ್ತು ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಮೊದಲಾದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಮೇಲೂ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಯುತ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಚಲಾಯಿಸಿತು.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥ ಅಧಿಕಾರದ ಅವನತಿ ಹಾಗೂ ಆನ್‌ ಷಿ ಬಂಡಾಯವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಪ್ರಗತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರತೆಯ ಒಂದು ಅವಧಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಯಿತು. ಹಿಂದಿನ ಸೂಯಿ ರಾಜವಂಶದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮಾಣಕವಾಗಿಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿ ಕಚೇರಿಗೆ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಕಳಿಸುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಸೇನೆಗೆ ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜಿಯೆದುಷಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸೇನಾ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಗಳ ಉಗಮದಿಂದಾಗಿ ಈ ನಾಗರಿಕ ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಒಳಗೊಳಗೆ ಹಾಳುಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನೀ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಸಮೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು ಮತ್ತು ಮತ್ತಷ್ಟು ಪಕ್ವಗೊಂಡಿತು; ಇದು ಚೀನೀ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಹೋನ್ನತವಾದ ಯುಗ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.^[6] ಚೀನಾದ ಇಬ್ಬರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿಗಳಾದ ಲೀ ಬೈ ಮತ್ತು ಡು ಫು ಈ ಯುಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಹಾನ್‌‌ ಗ್ಯಾನ್‌, ಝಾಂಗ್‌ ಕ್ಸುವಾನ್‌, ಮತ್ತು ಝೌ ಫ್ಯಾಂಗ್‌‌‌ರಂಥ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವರ್ಣಚಿತ್ರಕಾರರು ಕೂಡಾ ಈ ಅವಧಿಯವರೇ ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಗತಿ. ವಿದ್ವಾಂಸರಿಂದ ಸಂಕಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ವಿಶ್ವಕೋಶಗಳು ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕ ಕೃತಿಗಳ ಒಂದು ಸಮೃದ್ಧ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನೇ ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿತ್ತು.

ಮರದ ಪಡಿಯಚ್ಚಿನ ಮುದ್ರಣದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಗಮನಾರ್ಹ ಮಾರ್ಪಾಟುಗಳು ಕಂಡುಬಂದವು. ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವು ಚೀನೀ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಭಾವಿ ಅಂಶವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಕ ಚೀನೀ ಒಳಪಂಗಡಗಳು ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದವು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾನದಿಂದ ಕಿರುಕುಳಕ್ಕೀಡಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಪ್ರಭಾವದಲ್ಲಿ ಕುಸಿತವು ಕಂಡುಬಂದಿತು. ೯ನೇ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ ರಾಜವಂಶ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅವಸಾನವು ಸನ್ನಿಹಿತವಾಗಿತ್ತಾದರೂ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಸಮೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ದುರ್ಬಲಗೊಂಡ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಿತಾದರೂ, ಇದನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ದೇಶದ ವ್ಯಾಪಾರದ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಅಖಂಡವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು ಹಾಗೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರವು ತನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿತು.

ಇತಿಹಾಸ

ಅಧಿಕಾರರೂಢವರ್ಗ

Main article: Transition from Sui to Tang

ಟಿಬೆಟ್‌ನ ರಾಯಭಾರಿ ಲುಡೊಂಗ್‌ಜಾನ್‌‌ನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ (ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿ: 626-649) ತನ್ನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಬರಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು; 641 ADಯಲ್ಲಿ ಯಾನ್‌ ಲಿಬೆನ್‌ (600-673) ಎಂಬಾತನಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕೃತಿ.

ಸೂಯಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ವಾಯವ್ಯ ಸೇನೆಯ ಶ್ರೀಮಂತ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಲೀ ಕುಟುಂಬವು ಸೇರಿತ್ತು.^[7][8] ಸೂಯಿಯ ಯಾಂಗ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ (ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿ ೬೦೪-೬೧೭) ಮತ್ತು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಈ ಇಬ್ಬರ ತಾಯಂದಿರೂ ಸೋದರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನ ರಾಜವಂಶಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದ ಈ ಇಬ್ಬರು ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳು ಮೊದಲ ಸೋದರ ಸಂಬಂಧಿಗಳು ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.^[1] ಲೀ ಯುವಾನ್‌ (ನಂತರದಲ್ಲಿ ಈತ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಗೌಜು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡ, ಇವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿ: ೬೧೮-೬೨೬) ಎಂಬಾತ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಸಂಸ್ಥಾನಿಕ (ಡ್ಯೂಕ್‌) ಮತ್ತು ತೈಯುವಾನ್‌‌‌ನ ಹಿಂದಿನ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಯಾಗಿದ್ದ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಸೂಯಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅವಸಾನದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಇತರ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ನ್ಯಾಯಭ್ರಷ್ಟ ನಾಯಕರನ್ನು ಕಾದಾಡಿ ಓಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು; ವಿಫಲಗೊಂಡ ಕೊರಿಯಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯೊಂದು ಇದಕ್ಕೆ ಭಾಗಶಃ ಕಾರಣವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತ್ತು.^[7][9] ತಾನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಸೇನಾ ಅನುಭವದಿಂದಾಗಿ, ಈತ ತನ್ನ ಮಗನೊಂದಿಗೆ ಬಂಡಾಯವೆದ್ದ ಮತ್ತು ಸಮಾನವಾಗಿ ಸಮರಾಸಕ್ತಳಾಗಿದ್ದ ಅವನ ಮಗಳಾದ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಪಿಂಗ್‌‌ಯಾಂಗ್‌ (ಮರಣ: ೬೨೩) ಇದಕ್ಕೆ ಕೈಜೋಡಿಸಿದಳು ಹಾಗೂ ತನ್ನದೇ ಆದ ಪಡೆಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿ ಪೋಷಿಸಿ ಅವುಗಳ ಅಧಿಪತ್ಯ ವಹಿಸಿದಳು.^[10] ೬೧೭ರಲ್ಲಿ, ಚಾಂಗಾನ್‌‌‌‌ನ್ನು ಲೀ ಯುವಾನ್‌ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ಮತ್ತು ಸೂಯಿಯ ಒಂದು ವಶವರ್ತಿ ಶಿಶು-ಚಕ್ರವರ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ರಾಜಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ, ಮತ್ತು ತೈಷಾಂಗ್‌‌ ಹುವಾಂಗ್‌‌‌ ಅಥವಾ ಪ್ರಸಕ್ತ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ನಿವೃತ್ತನಾದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ/ತಂದೆ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಯಾಂಗ್‌ನನ್ನು ಪದಾವನತಿಗೊಳಿಸಿದ.^[10] ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಯಾಂಗ್‌ನನ್ನು ಯುವೆನ್‌ ಹುವಾಜಿ (ಮರಣ: ೬೧೯) ಎಂಬ ಅವನ ದಂಡನಾಯಕನೇ ಕೊಲೆಮಾಡಿದ ಎಂಬ ಸುದ್ದಿಯು ಬಂದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ೬೧೮ರ ಜೂನ್‌ ೧೮ರಂದು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಎಂಬ ಹೊಸ ರಾಜವಂಶವೊಂದಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ಲೀ ಯುವಾನ್‌ ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡ.^[10][11]

೬೨೬ರವರೆಗೆ ಲೀ ಯುವಾನ್‌ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವನ ಮಗ ಹಾಗೂ ಕಿನ್ ಪ್ರದೇಶದ ರಾಜಕುಮಾರನಾದ ಲೀ ಷಿಮಿನ್‌ ಅವನನ್ನು ಲವಂತವಾಗಿ ಪದಚ್ಯುತಗೊಳಿಸಿದ. ಲೀ ಷಿಮಿನ್‌ ತನ್ನ ೧೮ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೂ ಸೇನಾಪಡೆಗಳ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದ, ಬಿಲ್ಲು, ಕತ್ತಿ, ಈಟಿ ಮೊದಲಾದ ಆಯುಧಗಳ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತ-ಪರಾಕ್ರಮಿಯಾಗಿದ್ದ, ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಅಶ್ವಸೈನ್ಯದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದ.^[1][12] ಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾಗಿದ್ದ ಸೇನೆಯೊಂದರೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಆತ, ಲುವೊಯಾಂಗ್‌‌‌ನಲ್ಲಿ ೬೨೧ರ ಮೇ ೨೮ರಂದು ನಡೆದ ಹುಲಾವೊ ಕದನದಲ್ಲಿ ಡೌ ಜಿಯಾಂಡೆಯನ್ನು (೫೭೩-೬೨೧) ಸೋಲಿಸಿದ.^[13][14] ಕಗ್ಗೊಲೆಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ರಾಜ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಬಲಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಹೊರಹಾಕುವಲ್ಲಿನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಲೀ ಯುವಾನ್‌ಜಿ (ಜನನ: ೬೦೩) ಮತ್ತು ಯುವರಾಜ ಲೀ ಜಿಯಾನ್‌ಚೆಂಗ್‌ (ಜನನ: ೫೮೯) ಎಂಬ ತನ್ನಿಬ್ಬರು ಸೋದರರ ಮೇಲೆ ಲೀ ಷಿಮಿನ್‌ ಹೊಂಚುಹಾಕಿ ದಾಳಿಮಾಡಿ ಅವರನ್ನು ಸಾಯಿಸಿದ; ಇದು ೬೨೬ರ ಜುಲೈ ೨ರಂದು ನಡೆದ ಕ್ಸುವಾನ್‌ವು ದ್ವಾರದಲ್ಲಿನ ಸಂಘರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿತು.^[15] ಅದಾದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಅವನ ತಂದೆಯು ಅವನ ಪರವಾಗಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪರಿತ್ಯಜಿಸಿದ ಹಾಗೂ ಲೀ ಷಿಮಿನ್‌ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಆರೋಹಣ ಮಾಡಿದ. ಅವನು ತೈಜಾಂಗ್‌ (唐太宗) ಎಂಬ ತನ್ನ ಆಲಯ ನಾಮದಿಂದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ತನ್ನಿಬ್ಬರು ಸೋದರರನ್ನು ಸಾಯಿಸಿದಂಥ ಹಾಗೂ ತನ್ನ ತಂದೆಯನ್ನೇ ಪದಚ್ಯುತಗೊಳಿಸಿದಂಥ ಕ್ರಮಗಳು ಅಪತ್ಯತೆಯ ಧರ್ಮನಿಷ್ಠೆ^[15] ಎಂಬ ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯಸ್ಸಿನ ಮೌಲ್ಯಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದರೂ, ತೈಜಾಂಗ್‌ ತನ್ನನ್ನು ಓರ್ವ ಸಮರ್ಥ ನಾಯಕನಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಿಕೊಂಡ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಅತಿ ವಿವೇಚನಾಯುಕ್ತ ಸದಸ್ಯರ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಅವನು ಆಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ.^[1] ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಸಾವುನೋವುಗಳಿಗಾಗಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ ೬೨೮ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಸ್ಮಾರಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದ, ಮತ್ತು ೬೨೯ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಕದನಗಳ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಹೋರಾಟದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅಸುನೀಗಿದವರಿಗಾಗಿ ಬೌದ್ಧ-ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಅವಕಾಶ ದೊರೆತಂತಾಯಿತು.^[16] ಇದು ನಡೆದದ್ದು ಪೂರ್ವಭಾಗದ ಟುಜುವೆಯ ವಿರುದ್ಧದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ; ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಿಯಾಲಿ ಖಾನ್‌ ಅಷಿನಿ ಡುವೊಬಿಯ ಸೆರೆಯ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗೋಕ್‌ಟರ್ಕ್‌ ಖಾನ್‌ ರಾಜ್ಯವು ನಾಶಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು; ಈ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವಿಕೆಯ ರೂವಾರಿಯಾದ ಲೀ ಜಿಂಗ್‌‌ (೫೭೧-೬೪೯) ಎಂಬ ಓರ್ವ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಯು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಓರ್ವ ಪ್ರಧಾನಾಧಿಕಾರಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡ. ಈ ವಿಜಯದೊಂದಿಗೆ, ತುರ್ಕಿಯರು ತೈಜಾಂಗ್‌ನನ್ನು ತಮ್ಮ ಖಗಾನ್‌, ಅಥವಾ ಮಹಾನ್‌ ಖಾನ್‌ (天可汗) ಆಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ದೇವಪುತ್ರನಾಗಿ ಅವನು ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಮ್ಮತಿಸಿದರು.^[17][18]

ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ರಾಜನೀತಿ

643ರಲ್ಲಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ನಿಂದ ನಿಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ, ಯಾನ್‌ ಲಿಬೆನ್‌ (600-673) ಎಂಬಾತನಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸೂಯಿಯ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಯಾಂಗ್‌ನ ಭಾವಚಿತ್ರದ ಕಲಾಕೃತಿ.

ಆರಂಭಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು

ಹಿಂದಿನ ರಾಜವಂಶಗಳನ್ನು ಏಕಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಪೀಡಿಸಿದ್ದಂಥ, ಸರ್ಕಾರದೊಳಗಿನ ಆಂತರಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವುದರೆಡೆಗೆ ತೈಜಾಂಗ್‌ ಉದ್ದೇಶಿಸಿದ. ಸೂಯಿ ಶಾಸನೋಕ್ತ ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು ಆತ ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹೊಸ ಶಾಸನೋಕ್ತ ಸಂಹಿತೆಯೊಂದನ್ನು ಜಾರಿಮಾಡಿದ. ಇದನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ತರುವಾಯದ ಚೀನೀ ರಾಜವಂಶಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೇ ನೆರೆಹೊರೆಯ ವಿಯೆಟ್ನಾಂ, ಕೊರಿಯಾ, ಮತ್ತು ಜಪಾನ್‌‌‌ಗಳಲ್ಲಿನ ರಾಜಾಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ತಂತಮ್ಮ ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವಂತಾಯಿತು.^[1] ಆದರೂ, ೬೫೩ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಊರ್ಜಿತವಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಂಹಿತೆಯು ಅತ್ಯಂತ ಮುಂಚಿನ ಕಾನೂನು ಸಂಹಿತೆಯಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಹಿತೆಯು ವಿಭಿನ್ನ ಅಪರಾಧಗಳು ಮತ್ತು ದಂಡನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ೫೦೦ ಕಲಮುಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಒಂದು ಹಗುರವಾದ ಕೋಲಿನಿಂದ ಬಾರಿಸುವ ಹತ್ತು ಹೊಡೆತಗಳಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಒಂದು ಭಾರವಾದ ಸಲಾಕೆಯಿಂದ ಹೊಡೆಯುವ ಒಂದು ನೂರು ಹೊಡೆತಗಳವರೆಗಿನ ದಂಡನೆಗಳು, ಗಡೀಪಾರು, ಕಠಿಣ ಸಜಾ, ಅಥವಾ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸುವಿಕೆಯಂಥ ಶಿಕ್ಷೆಗಳು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.^[19] ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣದ ಶ್ರೇಣಿವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಸದಸ್ಯರು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ಎಸಗಿದಾಗ ವಿಧಿಸಲಾಗುವ ಶಿಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿನ ಕಠೋರತೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಮಟ್ಟಗಳ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯವನ್ನು ಈ ಶಾಸನೋಕ್ತ ಸಂಹಿತೆಯು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದೆ.^[20] ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಓರ್ವ ಸೇವಕ ಅಥವಾ ಸೋದರ-ಸಂಬಂಧಿಯು ಓರ್ವ ಯಜಮಾನ ಅಥವಾ ಓರ್ವ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ/ದೊಡ್ಡಪ್ಪನನ್ನು ಸಾಯಿಸಿದಾಗ ದೊರೆಯುವ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಕಠೋರತೆಯು, ಓರ್ವ ಯಜಮಾನ ಅಥವಾ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ/ದೊಡ್ಡಪ್ಪನು ಓರ್ವ ಸೇವಕ ಅಥವಾ ಸೋದರ-ಸಂಬಂಧಿಯನ್ನು ಸಾಯಿಸಿದಾಗ ದೊರೆಯುವ ಶಿಕ್ಷೆಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.^[20] ೧೩೯೭ರಲ್ಲಿ^[21] ಬಂದ ಮಿಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ (೧೩೬೮–೧೬೪೪) ಆರಂಭಿಕ ಸಂಹಿತೆಯಂಥ ನಂತರ ಬಂದ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡವಾದರೂ, ನಂತರದ ಅವಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳು ಕಂಡುಬಂದವು; ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ (೯೬೦-೧೨೭೯) ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಮಹಿಳೆಯರಿಗಾಗಿರುವ ಸುಧಾರಿತ ಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕುಗಳು ಇಂಥ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗೊಂದು ನಿದರ್ಶನವಾಗಿದೆ.^[22][23]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಮೂರು ಇಲಾಖೆಗಳು ಅಥವಾ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು (省, ಷೆಂಗ್‌ ) ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇವು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನೀತಿಗಳ ಕರಡು ರಚಿಸುವುದು, ಅವಲೋಕಿಸುವುದು, ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವುದರ ಕಡೆಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿತ್ತು. ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಆರು ಸಚಿವ ಖಾತೆಗಳು (部, ಬೂ ) ಕೂಡಾ ಇದ್ದವು ಮತ್ತು ಇವು ಕಾರ್ಯನೀತಿಯನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರುತ್ತಿದ್ದವು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಾರ್ಯನೀತಿಗೂ ವಿಭಿನ್ನ ಕಾರ್ಯಭಾರಗಳನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಸಂಸ್ಥಾನದ ಈ ವಿಭಾಗೀಯ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಆಡಳಿತ, ಹಣಕಾಸು, ಮತಾಚರಣೆಗಳು, ಸೇನೆ, ನ್ಯಾಯ, ಮತ್ತು ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಕಾರ್ಯಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು; ಈ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಾದರಿಯು ಕಿಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ (೧೬೪೪–೧೯೧೨) ಅವಸಾನದವರೆಗೂ ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿತ್ತು.^[24] ಹಿಂದಿನ ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ (೨೦೨ BC-೨೨೦ AD) ವೈಭವಕ್ಕೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರು ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಅವರ ಬಹುಪಾಲು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸಂಘಟನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೂಲಾಧಾರವು, ಹಿಂದಿದ್ದ ದಕ್ಷಿಣದ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ರಾಜವಂಶಗಳಿಗೆ ಅತೀವವಾಗಿ ಹೋಲುವಂತಿತ್ತು.^[1] ಮೀಸಲಿರಿಸಲಾದ ಕೃಷಿಭೂಮಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ರೈತ-ಯೋಧರು ರಾಜಧಾನಿ ಅಥವಾ ಗಡಿನಾಡಿನಿಂದ ಆವರ್ತನ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಉತ್ತರದ ಝೌ (೫೫೭-೫೮೧) ವಿಭಾಗೀಯ ಪ್ರಜಾಸೈನ್ಯವನ್ನು (ಫ್ಯೂಬಿಂಗ್‌) ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಮುಂದುವರಿಸಿತು. ಉತ್ತರದ ವೆಯಿ ರಾಜವಂಶದ (೩೮೬-೫೩೪) ಸಮಾನ-ಕ್ಷೇತ್ರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತಾದರೂ, ಅದಕ್ಕೆ ಒಂದಷ್ಟು ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು.^[1]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಗಿಲೀಟು-ಬೆಳ್ಳಿಯ ಬಟ್ಟಲು ಹೂವಿನ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದು.

ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧಾರಣೆ ಮಾಡುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಜಮೀನು ಆಸ್ತಿಯ ಕುರಿತಾದ ಒಂದು ಅಗಾಧ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸಿದವಾದರೂ, ಅಕ್ಷರಸ್ಥರು ಮತ್ತು ಸಿರಿವಂತ ಜನರು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಖಾಸಗಿ ದಸ್ತಾವೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ಸಹಿಹಾಕಲಾದ ಒಡಂಬಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪರಿಪಾಠವಾಗಿ ಹೋಯಿತು.^[25] ಆಸ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತಮ್ಮ ಸಮರ್ಥನೆಯು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ (ಒಂದು ವೇಳೆ ಅವಶ್ಯಕವೆನಿಸಿದರೆ) ಸಾಬೀತುಮಾಡುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಜನರು ತಮ್ಮದೇ ಹಸ್ತಾಕ್ಷರದ ಜೊತೆಗೆ ಓರ್ವ ಸಾಕ್ಷಿ ಮತ್ತು ಬರಹಗಾರನ ಹಸ್ತಾಕ್ಷರಗಳನ್ನೂ ತಮ್ಮ ದಸ್ತಾವೇಜು/ಒಡಂಬಡಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುತ್ತಿದ್ದರು.^[25] ಇದರ ಮೂಲಮಾದರಿಯು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಕರಾರಿನ ಭಾಷೆಯು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ನಂತರದ ರಾಜವಂಶಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನೀ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೊಳಗೆ ಅಳವಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.^[25]

ಚಾಂಗಾನ್‌ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರವು (ಆಧುನಿಕ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌ ನಗರ) ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯು ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಅರಮನೆ ವಸತಿಗಳನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡುಬಂದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಂಗೀತ, ಕ್ರೀಡೆ, ದೊಂಬರಾಟದಂಥ ಸಾಹಸ ಕಸರತ್ತುಗಳು, ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕತೆ, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು, ಮತ್ತು ನಾಟಕೀಯ ರಂಗ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಂಥ ಬಾಬತ್ತುಗಳೊಂದಿಗೆ ರಾಜಕಾರಣದ ದೂತರಿಗೆ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ. ಅವಶ್ಯಕತೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವ ಸಿರಿವಂತರು ಮತ್ತು ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಕೂಡಾ ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಚೀನಾದ ಪ್ರಿಫೆಕ್ಟಿನ ಹುದ್ದೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿನ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯನ್ನು ನೀಡಲು ೬೪೩ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದಾಗ, ಅವರ ಪೈಕಿ ಅನೇಕರಿಗೆ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಸೂಕ್ತ ವಸತಿಗಳಿಲ್ಲ, ಹಾಗೂ ಅವರಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಬಾಡಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿದ.^[26] ಆದ್ದರಿಂದ, ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಭೇಟಿನೀಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಅಧಿಕಾರಿಗೂ ಅವರಿಗೇ ಮೀಸಲಾದ ಖಾಸಗಿ ಮಹಲನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸುವಂತೆ ನಗರಸಭೆಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಉಸ್ತುವಾರಿ ಹೊತ್ತಿರುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ ಆದೇಶಿಸಿದ.^[26]

ಹೊಳಪು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಸ್ಯಾಂಕಾಯ್‌ ಸುಟ್ಟ ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನಿಂದ ರೂಪಿಸಿರುವ ಹಾನ್ಫುವಿನಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿರುವ ಟ್ಯಾಂಗ್ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿಯೊಬ್ಬನ ಪ್ರತಿಮೆ; ಒಂದು ಎತ್ತರದ ಟೋಪಿ, ಅಗಲ-ತೋಳಿನ ಹೊರವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಈತ ಧರಿಸಿದ್ದು, ಈ ದಿರಿಸಿನ ಸೊಂಟದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಗಲವಾದ ಬೆಲ್ಟ್‌ನ್ನು ಬಿಗಿಯಲಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಆಯತಾಕಾರದ "ಕರವಸ್ತ್ರವನ್ನು" ಸಿಕ್ಕಿಸಲಾಗಿದೆ.ಅವನ ಚಚ್ಚೌಕದ ಬೂಟುಗಳ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಬಿಳಿಬಣ್ಣದ ಒಳಭಾಗದ ಗೌನು ತೂಗಾಡುತ್ತದೆ. ಈತ ತನ್ನ ಎದೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬರೆಯುವ ತೆಳುಹಲಗೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾನೆ; ತನ್ನ ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಒಂದು ವರದಿಯನ್ನು ನೀಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಿದ್ಧತೆಯಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಈ ಭಂಗಿಯು ತೋರುತ್ತದೆ.

ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳು

ಸೂಯಿ ರಾಜವಂಶದ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಒಂಬತ್ತು-ಶ್ರೇಣಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿತು ಮತ್ತು ಇದು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪರವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಗತಿ.^[27] ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯಸ್ಸಿನ ಚಿಂತನೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಂಭಾವ್ಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳ ಪದವೀಧರರನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರ, ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರ, ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿ ನೇಮಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ಮಿಂಗ್‌ಜಿಂಗ್‌‌ ('ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುವ ಪರೀಕ್ಷೆ') ಮತ್ತು ಜಿನ್ಷಿ ('ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ಸಾದರಪಡಿಸುವ ಪರೀಕ್ಷೆ') ಎಂಬ ಎರಡು ಬಗೆಯ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿದ್ದವು.^[28] ಮಿಂಗ್‌ಜಿಂಗ್‌‌ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯಸ್ಸಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿತ್ತು, ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ಪಠ್ಯಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹೊಂದಿರುವ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಇದು ಪರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿತ್ತು.^[28] ಆಡಳಿತ ರೀತಿ ಮತ್ತು ರಾಜನೀತಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಬಂಧ-ಶೈಲಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವಲ್ಲಿ ಓರ್ವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯು ಹೊಂದಿರುವ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಜಿನ್ಷಿ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಪರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಕವಿತೆಯನ್ನು ರಚಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹೊಂದಿರುವ ನೈಪುಣ್ಯಗಳನ್ನು ಇದು ಒರೆಗೆ ಹಚ್ಚುತ್ತಿತ್ತು.^[29] ನಡವಳಿಕೆ, ಚಹರೆ, ಮಾತಿನ ನೈಪುಣ್ಯಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಸುಂದರ ಲಿಪಿಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುವ ನೈಪುಣ್ಯದ ಮಟ್ಟದ ಮೇಲೆಯೂ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳನ್ನು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇವೆಲ್ಲವೂ ವ್ಯಕ್ತಿನಿಷ್ಠ ಮಾನದಂಡಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಭಾಷಣಕಲೆ ಅಥವಾ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಬರಹಗಾರಿಕೆಯ ನೈಪುಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯಲು ಅಸಮರ್ಥರಾಗಿರುವ, ಹೆಚ್ಚು ಸಾಧಾರಣವಾದ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವವರಿಗಿಂತ ಈಗಾಗಲೇ ಸಮಾಜದ ಶ್ರೀಮಂತ ಸದಸ್ಯರು ಆರಿಸಲ್ಪಡಲು ಈ ಮಾನದಂಡಗಳು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ್ದವು.^[30] ಶ್ರೀಮಂತ-ವರ್ಗದ್ದಲ್ಲದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಶ್ರೀಮಂತವರ್ಗದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಂದ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ವಿಷಮ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿತ್ತು.^[30] ಕುಶಲಕರ್ಮಿ ಅಥವಾ ವ್ಯಾಪಾರಿ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ^[31] ಸೇರದ ಎಲ್ಲಾ ತಂದೆಯರ ಮಕ್ಕಳಾಗಿರುವ ಪುರುಷ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸದರಿ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳು ಮುಕ್ತವಾಗಿದ್ದವಾದರೂ, ಸಂಪತ್ತು ಅಥವಾ ಗಣ್ಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಿಕೆಯು ಒಂದು ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪೂರ್ವಾಪೇಕ್ಷಿತ ಅರ್ಹತೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.^[30] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿದ್ದ ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯಸ್ಸಿನ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅಥವಾ ಸರ್ಕಾರದ ವತಿಯಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಊರ್ಜಿತವಾಗಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆಯ್ದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳೊಂದಿಗಿನ ಐದು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮಾಣಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಅದು ಜಾರಿಮಾಡಿತು.^[20]

ಸರ್ಕಾರದೊಳಗೆ ಅದ್ಭುತ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಸೆಳೆಯುವ ಸಲುವಾಗಿ ಈ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಶಕ್ತಿಯುತ ಶ್ರೀಮಂತವರ್ಗದ ಕುಟುಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಸೇನಾನಾಯಕರ ಮೇಲಿನ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಅವಲಂಬನೆಯು ಅಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅರಿವು, ಯಾವುದೇ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಧಿಕಾರ ಮೂಲ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮಕ ಅಧಿಕಾರ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ವೃತ್ತಿಪರ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಒಂದು ಘಟಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿತ್ತು; ಪ್ರಾಯಶಃ ಇದು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ಮಹತ್ತರವಾದ ಪರಿಗಣನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿ ಪಡೆದ ಆಸ್ತಿಯು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ನಡುವೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲ್ಪಡುವುದನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕಾನೂನು ಸಂಹಿತೆಯು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸಿತು; ಇದರಿಂದಾಗಿ ಒಂದು ಮಟ್ಟದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಲನಶೀಲತೆಯುಂಟಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಆಸ್ಥಾನದ ಶಕ್ತಿಯುತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಜ್ಯೇಷ್ಠಾಧಿಕಾರದ ಮೂಲಕ ಭೂಸ್ವಾಮ್ಯವುಳ್ಳ ಕುಲೀನವರ್ಗವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವುದನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.^[32] ಇದು ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಈ ವಿದ್ವಾಂಸ-ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಬಾಂಧವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ತಮ್ಮ ಹಾಗೂ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಆಸ್ಥಾನದ ನಡುವಿನ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನೂ ಅವರು ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ೧೯೧೨ರಲ್ಲಿ ಕಿಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶವು ಅಂತ್ಯವಾಗುವವರೆಗೆ, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ನಡುವಿನ ಮಧ್ಯಸ್ಥಗಾರರಾಗಿ ವಿದ್ವಾಂಸ-ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅನೇಕವೇಳೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿದ ಪರೀಕ್ಷಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದರ ಸಂಭಾವ್ಯತೆಯು ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶವು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬರುವವರೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕೈಗೂಡಲಿಲ್ಲ. ಈ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯಿಂದ ಪ್ರಚೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿದ್ವಾಂಸ-ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಶ್ರೀಮಂತವರ್ಗದ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ಪರೀಕ್ಷಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ವಿಶದೀಕರಿಸಿದರು.^[33][34][35] ಸಾಂಗ್‌ ಅವಧಿಯ ವಿದ್ವಾಂಸ-ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಪೆಟ್ರೀಷಿಯಾ ಎಬ್ರೇ ಎಂಬ ಚರಿತ್ರಕಾರ ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾಳೆ:

The examination system, used only on a small scale in Sui and Tang times, played a central role in the fashioning of this new elite. The early Song emperors, concerned above all to avoid domination of the government by military men, greatly expanded the civil service examination system and the government school system.

— ^[36]

ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಹಾಗೂ ಪರೀಕ್ಷೆಯಿಂದ-ರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿದ್ವಾಂಸ-ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಈ ಹೊಸ ಗಣ್ಯ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಡಿಪಾಯಗಳನ್ನು ಸೂಯಿ ಮತ್ತು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಗಳು ಸಂಸ್ಥೀಕರಿಸಿದವು ಹಾಗೂ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಿದವು.

ಓರ್ವ ವಿದ್ವಾಂಸನ ನಿಲುವಂಗಿಗಳು ಮತ್ತು ಟೋಪಿಯನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ಧರಿಸಿರುವುದು.

ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಜನೀತಿ

ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ, ಧರ್ಮವು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜನೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಅಧಿಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ತಾನು ಮಾಡಿದ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ, ಲೀ ಯುವಾನ್‌ ಒಂದು ಅಭಿಮಾನಿ ಬಳಗವನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದ್ದ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕಾಗಿ ತನ್ನದು ದಾವೋವಾದಿ ಜ್ಞಾನಿ ಲಾವೊಜಿಗೆ (ಕಾಲ: ೬ನೇ ಶತಮಾನದ BC) ಸೇರಿದ್ದ ತಲೆಮಾರೆಂದು ಆತ ಸಮರ್ಥಿಸಿದ್ದ.^[37] ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿನ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಜನರು, ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ತಮಗಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವಂಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆಯ್ಕೆಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿರುವ ಓರ್ವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ನಗದು ದೇಣಿಗೆಗಳು ಅಥವಾ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಈ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ಜರುಗುತ್ತಿದ್ದವು. ೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ಕಿರುಕುಳಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ಮತ್ತು ದಾವೋಮತಗಳು ಪಕ್ಕ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ , ಹಾಗೂ ಈ ಎರಡೂ ಧರ್ಮಗಳ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಪಾದ್ರಿಗಳನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯು (ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿ: ೭೧೨-೭೫೬) ತನ್ನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದ.^[38] ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಭವ್ಯವಾದ ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಪೂಜ್ಯ ಲಾವೊಜಿಯನ್ನು ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ಶ್ಲಾಘಿಸಿದ, ದಾವೋವಾದಿ ಲಾವೊಜಿ ಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಆತ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಬರೆದ, ದಾವೋವಾದಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳ ಕುರಿತಾದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಶಾಲೆಯೊಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ೭೨೬ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಕ್ಷಾಮವೊಂದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರದ ಮತಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕೆಂದು ವಜ್ರಬೋಧಿ (೬೭೧-೭೪೧) ಎಂಬ ಭಾರತೀಯ ಸನ್ಯಾಸಿಯನ್ನು ಆತ ಕೋರಿಕೊಂಡ.^[38] ೭೪೨ರಲ್ಲಿ, ಸಿಲೋನಿನ ಅಮೋಘವಜ್ರ (೭೦೫-೭೭೪) ಎಂಬ ಸನ್ಯಾಸಿಯ ವ್ರತಾಚರಣೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ಧೂಪದ್ರವ್ಯ ದಾಹಕವನ್ನು ಸ್ವತಃ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಮತ್ತು "ಟ್ಯಾಂಗ್ ಪಡೆಗಳು ವಿಜಯವನ್ನು ಗಳಿಸುವಂತಾಗಲೆಂದು ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಮಂತ್ರಘೋಷಗಳನ್ನು" ಜಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ.^[38] ಧರ್ಮವು ರಾಜನೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ, ರಾಜನೀತಿಯೂ ಸಹ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ೭೧೪ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಚಾಂಗಾನ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿನ ಮಳಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಾರಾಟಗಾರರು ನಕಲುಮಾಡಿದ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟಮಾಡುವುದನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ನಿಷೇಧಿಸಿದ; ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಶ್ರೀಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸುವ ಏಕಮಾತ್ರ ಹಕ್ಕನ್ನು ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳ ಪುರೋಹಿತ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಅವನು ನೀಡಿದ.^[39] ಅದರ ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷವಾದ ೭೧೩ರಲ್ಲಿ, ಅತೀವವಾಗಿ ಲಾಭದಾಯಕವಾಗಿದ್ದ ಬರಿದುಮಾಡಲಾಗದ ಖಜಾನೆಯನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ದಿವಾಳಿಯೆಬ್ಬಿಸಿದ್ದ ಮತ್ತು ಈ ಖಜಾನೆಯನ್ನು ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹವು ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು. ಬಹು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಅನಾಮಕ ಜನರ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಗಳ ಮೂಲಕ ಈ ವಿರಕ್ತಗೃಹವು ಬೃಹತ್‌ ಪ್ರಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹಣ, ರೇಷ್ಮೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತ ರತ್ನಗಳು ಹಾಗೂ ಲೋಹಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು ಹಾಗೂ ವಿರಕ್ತಗೃಹದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ದೇಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಹೋಯಿತು.^[40] ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳು ದೇಣಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಉದಾರವಾಗಿದ್ದವಾದರೂ, ಅವುಗಳ ಲೇವಾದೇವಿ ಪರಿಪಾಠಗಳು ಮೋಸದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದವು ಎಂಬ ನೆಪವನ್ನು ಮುಂದುಮಾಡಿ ಅವರ ಖಜಾನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸುವ ಶಾಸನವೊಂದನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ಜಾರಿಮಾಡಿದ, ಅವರ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಇತರ ಹಲವಾರು ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳಿಗೆ, ದಾವೋವಾದಿ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಯರ ಮಠಗಳಿಗೆ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ವಿತರಿಸಿದ ಮತ್ತು ನಗರದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು, ಭವನಗಳು, ಹಾಗೂ ಸೇತುವೆಗಳನ್ನು ದುರಸ್ತಿಮಾಡಲು ಹಣವನ್ನು ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದ.^[40]

ತೆರಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಜನಗಣತಿ

ಓರ್ವ ಮನುಷ್ಯ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಹಿಂಡಿನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುತ್ತಿರುವುದು; ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಾನ್‌‌ ಗ್ಯಾನ್‌ (706-783) ಎಂಬ ಓರ್ವ ಆಸ್ಥಾನ ಕಲಾವಿದ ರಚಿಸಿದ ಕಲಾಕೃತಿ.

ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ವಿಧಿಸುವ ಮತ್ತು ಜನರನ್ನು ಬಲಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಸೇನೆಗೆ ಸೇರಿಸುವ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿ, ತಮ್ಮ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಗಾತ್ರದ ಒಂದು ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾದ ಜನಗಣತಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು. ಹಿಂದಿನ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು, ತನ್ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಧಾನ್ಯ ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ವಸ್ತ್ರ ತೆರಿಗೆ ಈ ಎರಡನ್ನೂ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಿರುವ ಒಂದು ದರದಲ್ಲಿ ಊರ್ಜಿತವಾಗಿಸಿತ್ತು ಅಥವಾ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಿತ್ತು. ತೆರಿಗೆ ವಿಧಿಸುವಿಕೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ದಾಖಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಿ ವರ್ಗದವರನ್ನು ತಪ್ಪಿಸದಂತೆ ಕುಟುಂಬಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಈ ಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಕ್ರಮದಿಂದಾಗಿ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾದ ಅಂದಾಜನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒದಗಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು.^[1] ೬೦೯ರ ವರ್ಷದ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ, ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಂದಾಗಿ ತಾಳೆ ಲೆಕ್ಕದ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಾತ್ರವು ೯ ದಶಲಕ್ಷ ಕುಟುಂಬಗಳಷ್ಟು ಅಥವಾ ಸುಮಾರು ೫೦ ದಶಲಕ್ಷ ಜನರಷ್ಟಿತ್ತು.^[1] ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, ೭೪೨ರ ವರ್ಷದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಜನಗಣತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಚೀನಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಾತ್ರವು ಸುಮಾರು ೫೦ ದಶಲಕ್ಷ ಜನರಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಷ್ಟಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂತು.^[3] ಪೆಟ್ರೀಷಿಯಾ ಎಬ್ರೇ ಈ ಕುರಿತು ಬರೆಯುತ್ತಾ, ಸಾಕಷ್ಟು ಗಣನೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರು ತೆರಿಗೆ ಜನಗಣತಿಯ ನೋಂದಣಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಡಳಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಿನ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಗಾತ್ರವು ಹಿಂದಿನ ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಿಂದಲೂ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿರಲಿಲ್ಲ (೨ನೇ ವರ್ಷದ ಜನಗಣತಿಯು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ೫೮ ದಶಲಕ್ಷ ಜನರ ಒಂದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿದೆ ಎಂದು ದಾಖಲಿಸಿತ್ತು).^[1][41] ೭೫೦ರ ವರ್ಷದ ವೇಳೆಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೭೫ ದಶಲಕ್ಷದಷ್ಟು ಜನರಿದ್ದರು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ S.A.M. ಆಡ್ಸ್‌ಹೆಡ್‌ ಅಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.^[42]

೭೫೪ರ ವರ್ಷದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾದಂತೆ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ೧,೮೫೯ ನಗರಗಳು, ೩೨೧ ಪ್ರೀಫೆಕ್ಟಿನ ಆಡಳಿತ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು, ಮತ್ತು ೧,೫೩೮ ಪ್ರಾಂತಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದವು.^[43] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಗರಗಳು ಇದ್ದವಾದರೂ, ಚೀನಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಭೂಸಂಬಂಧಿ ಅಥವಾ ರೈತಾಪಿ ಪ್ರದೇಶಗಳು ರೂಪಿಸಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಇದರ ಪ್ರಮಾಣವು ಸುಮಾರು ಶೇಕಡಾ ೮೦ರಿಂದ ೯೦ರವರೆಗೆ ಇತ್ತು.^[44] ಚೀನಾದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗಕ್ಕೆ ನಾಟಕೀಯವೆನ್ನಬಹುದಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒಂದು ವಲಸೆಗಾರ ವರ್ಗಾವಣೆಯನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿತ್ತು; ರಾಜವಂಶದ ಆರಂಭದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೭೫%ನಷ್ಟು ಭಾಗವು ಚೀನಾದ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಅದರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪ್ರಮಾಣವು ೫೦%ನಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.^[45]

ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯು ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವವರೆಗೂ ಚೀನಿಯರ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಗಾತ್ರವು ನಾಟಕೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಳಗೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ; ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೧೦೦ ದಶಲಕ್ಷ ಜನರಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿತು. ಚೀನಾದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತಾವು ಸುಲಭವಾಗಿ ಒದಗಿಸಬಹುದಾದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೇರಳ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಆಹಾರದ ಇಳುವರಿಗಳನ್ನು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ರೈತರು ಹೊಂದಿದ್ದೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.^[46]

ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯನೀತಿ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಕಾರ್ಯನೀತಿ

Main articles: Military history of China (pre-1911), Naval history of China, and Jimi system

Further information: Imperial Guards (Tang Dynasty)

ಪಾಲಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಅಧೀನ ರಾಜ್ಯಗಳು

ಓರ್ವ ಯೋಧ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಜೀನು ಹಾಗೂ ರಿಕಾಪುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕುದುರೆಯ ಒಂದು ಅರೆಯುಬ್ಬು ಕೆತ್ತನೆಯ ಕಲಾಕೃತಿ; ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ನ ಗೋರಿಯಿಂದ ಪಡೆದದ್ದು; ಕಾಲ ಸುಮಾರು650

೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿ ಮತ್ತು ೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಥಮಾರ್ಧ ಅವಧಿಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಉಚ್ಛ್ರಾಯಕಾಲಗಳೆಂದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ರಾಜ್ಯದ ಮಧ್ಯಭಾಗವು ಅದರ ಸುವರ್ಣಯುಗವನ್ನು ನೋಡುವಂತೆ ಮಾಡಿದ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು, ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋಚೈನಾದ ಮೇಲೆ ಹತೋಟಿಯು ಸಾಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಚೀನಾವು ಪಾಮಿರ್‌ ಪರ್ವತಶ್ರೇಣಿಯ (ವರ್ತಮಾನದ ತಜಿಕಿಸ್ತಾನ್‌) ಯಜಮಾನ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಪರ್ಷಿಯಾಕ್ಕೆ ಗಡಿಯಾಗಿರುವ ಕಾಶ್ಮೀರದ ರಾಜ್ಯಪಾಲಕನಾಗಿತ್ತು.^[47]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಕಪ್ಪ-ಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕೆಲವೊಂದು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿದ್ದವು: ಕಾಶ್ಮೀರ, ನೇಪಾಳ, ಖೊತಾನ್‌, ಕಛಾ, ಕಶ್ಗರ್‌‌, ಜಪಾನ್‌, ಕೊರಿಯಾ, ಚಂಪಾ, ಮತ್ತು ಅಮು ದರ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಿರ್‌‌ ದರ್ಯಾ ಕಣಿವೆಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ರಾಜ್ಯಗಳು.^[48][49] ತುರ್ಕಿ ಸಮುದಾಯಗಳ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಚೀನಾದ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯನ್ನು ಟಿಯಾನ್‌ ಕೆಹಾನ್‌ ಎಂದು ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.^[18] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡಿದ್ದ, ಷಾಬೊಲ್ಯೂ ಖಾನ್‌‌‌ನ (ಮರಣ: ೬೫೮) ಗೋಕ್‌ಟರ್ಕ್‌ ದಂಗೆಯು ೬೫೭ರಲ್ಲಿ ಇಸ್ಸಿಕ್‌ ಕುಲ್‌‌‌‌ನಲ್ಲಿ ಸು ಡಿಂಗ್‌ಫ್ಯಾಂಗ್‌‌‌‌‌ನಿಂದ (೫೯೧-೬೬೭) ದಮನಗೊಂಡ ನಂತರ, ಪಾಲಿತ ಪ್ರದೇಶದ ಓರ್ವ ದಂಡನಾಯಕ ಅಥವಾ ಪಾಲಿತ ಪ್ರದೇಶದ ಓರ್ವ ಮಹಾದಂಡನಾಯಕನಿಂದ ಆಳಲ್ಪಡುವ ಹಲವಾರು ಪಾಲಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಗವೋಜಾಂಗ್‌ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ; ಇದು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದ ಆಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿನ ಹೆರಾಟ್‌ ಎಂಬಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಚೀನಿಯರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಷೇತ್ರವು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು.^[50] ಕೇಂದ್ರದ ಅಂಗೀಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಯದೆಯೇ ಸ್ಥಳೀಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವುದಕ್ಕೆಂದು ಪಾಲಿತ ಪ್ರದೇಶದ ಜನರಲ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ದಂಡನಾಯಕರಿಗೆ ಒಂದು ಅಗಾಧವಾದ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ನಂತರ, ಸೇನಾ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಗಳಿಗೆ (ಜಿಯೆದುಷಿ) ಅಗಾಧ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸೇನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ, ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ಪರಂಪರಾಗತವಾಗಿ ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ಅಧಿಕಾರಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು. ಈ ಕ್ರಮವನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಕುಸಿತದ ಆರಂಭವೆಂದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[51][52]

ಯೋಧರು ಮತ್ತು ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಬಲಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಸೇರಿಸುವಿಕೆ

ಜನರನ್ನು ಬಲಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಯೋಧರಾಗಿ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುವ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯನ್ನು ೭೩೭ರ ವರ್ಷದ ವೇಳೆಗೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ತೆಗೆದುಹಾಕಿದ. ಇಂಥ ಯೋಧರು ಪ್ರತಿ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬದಲಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರ ಬದಲಿಗೆ ಸುದೀರ್ಘ-ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಧರನ್ನು ಅವರ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಿದ. ಈ ಯೋಧರು ಕದನದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪಳಗಿದವರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ದಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು.^[53] ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಮಿತವ್ಯಯಕಾರಿಯಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಹೊಸ ಅನನುಭವಿ ಸಿಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವುದು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ಗಡಿನಾಡಿಗೆ ಕಳಿಸುವ ಕ್ರಮದಿಂದಾಗಿ ಖಜಾನೆಯು ಬರಿದಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[53] ೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ಫ್ಯೂಬಿಂಗ್‌ ಪಡೆಗಳು ಸಮಾನ-ಕ್ಷೇತ್ರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸೇನಾ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿತ್ಯಜಿಸಲು ಶುರುಮಾಡಿದವು. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದಂಥ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಬಹುಪಾಲು ಜಮೀನನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತ ವರ್ಗದವರು ಖರೀದಿಸಿದಂಥ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಮಂಜೂರುಮಾಡಲಾಗಿದ್ದ ೧೦೦ mu ನಷ್ಟು ಅಳತೆಯ ನಿಶ್ಚಿತ ಪ್ರಮಾಣಕ ಜಮೀನಿನ ಗಾತ್ರವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗತೊಡಗಿತ್ತು.^[54] ಆಗ, ತುರ್ತು ಕಾರ್ಯಭಾರವಿರುವ ರೈತರು ಮತ್ತು ಅಲೆಮಾರಿಗಳಿಗೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಸೇನಾ ಸೇವೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮನವೊಲಿಸಲಾಯಿತು; ತೆರಿಗೆ ವಿಧಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಬೇಗಾರಿ ಕೂಲಿ ಸೇವೆ ಈ ಎರಡರ ಮೇಲಿನ ವಿನಾಯಿತಿಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಗಡಿನಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯೋಧರ ಜೊತೆಗೂಡಿದ ಅವಲಂಬಿತರಿಗಾಗಿ ಕೃಷಿಭೂಮಿ ಮತ್ತು ವಾಸದ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮುನ್ನೇರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದು ಇಂಥ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.^[55] ೭೪೨ರ ವರ್ಷದ ವೇಳೆಗೆ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಡೆಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯು ಸುಮಾರು ೫೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೆ ಏರಿತ್ತು.^[53]

ತುರ್ಕಿಯರ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳು

Main articles: Protectorate General to Pacify the West, Protectorate General to Pacify the North, and Inner Asia during the Tang Dynasty

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕಾಲದ ಒಂದು ಗಿಲೀಟು-ಬೆಳ್ಳಿಯ ಜಾಡಿ. ಉತ್ತರದ ಅಲೆಮಾರಿಗಳ ಚರ್ಮದ ಚೀಲದ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ತನ್ನ ಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಮದ್ಯದ ಒಂದು ಬಟ್ಟಲನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನರ್ತಿಸುತ್ತಿರುವ ಕುದುರೆಯೊಂದರಿಂದ ಇದು ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಕುದುರೆಗಳಿಗೆ ಆ ರೀತಿ ನರ್ತಿಸುವಂತೆ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು ಎಂಬ ಅಂಶದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಸ್ಟೆಪ್‌ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನ ಅಲೆಮಾರಿಗಳ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಸೂಯಿ ಮತ್ತು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವೀ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದವು. ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಚೀನೀ ವಿದೇಶಿ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯು ಈಗ ತುರ್ಕಿ ಸಮುದಾಯದ ಅಲೆಮಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಈ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಬಲ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿದ್ದರು.^[56][57] ತುರ್ಕಿಯರಿಂದ ಒಡ್ಡಲ್ಪಟ್ಟ ಯಾವುದೇ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವ ಮತ್ತು ತಪ್ಪಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಸೂಯಿ ಸರ್ಕಾರವು ರಕ್ಷಣಾ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ದುರಸ್ತಿಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ಅವರ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪ-ಕಾಣಿಕೆಯ ನಿಯೋಗಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು.^[29] ತುರ್ಕಿ ಸಮುದಾಯದ ವಂಶದ ನಾಯಕರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲೆಂದು ರಾಜವಂಶದ ರಾಜಕುಮಾರಿಯರನ್ನು ಕಳಿಸಲಾಯಿತು; ೫೯೭, ೫೯೯, ೬೧೪, ಮತ್ತು ೬೧೭ರ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಒಟ್ಟು ನಾಲ್ಕು ನೆಂಟಸ್ತಿಕೆಗಳು ಕಂಡುಬಂದವು. ಸೂಯಿ ಸರ್ಕಾರವು ತುರ್ಕಿಯರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ತೊಂದರೆ ಮತ್ತು ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿತು.^[58][59] ಸೂಯಿ ರಾಜವಂಶದಷ್ಟೇ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ, ತುರ್ಕಿಯರು ಕೂಡಾ ಚೀನಿಯರಿಂದ ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಸೈನ್ಯೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಡೆ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೬೦೫ರಲ್ಲಿ ಈಶಾನ್ಯ ಚೀನಾದ ಮೇಲೆ ಖಿತಾನರು ದಾಳಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ, ಅವರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ೨೦,೦೦೦ ತುರ್ಕಿಯರನ್ನು ಓರ್ವ ಚೀನೀ ಜನರಲ್‌ ಕೊಂಡೊಯ್ದ; ಈ ಕಾಳಗದ ಫಲಿತಾಂಶಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಒಂದು ಪ್ರತಿಫಲವಾಗಿ ಖಿತಾನ್‌ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಆತ ಅವರಿಗೆ ಹಂಚಿದ.^[2] ೬೩೫ರಿಂದ ೬೩೬ರವರೆಗಿನ ಎರಡು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜಕುಮಾರಿಯರು ಚೀನೀ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿರುವ ತುರ್ಕಿ ಕೂಲಿ ಸೈನಿಕರು ಅಥವಾ ಜನರಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು.^[59] ೭೫೫ರ ವರ್ಷದ ಅಂತ್ಯದವರೆಗೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸರಿಸುಮಾರು ತುರ್ಕಿ ಸಮುದಾಯದ ಹತ್ತು ಜನರಲ್‌ಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿತ್ತು.^[60][61] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನೆಯ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗವು ಬಲಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಫ್ಯೂಬಿಂಗ್‌ ಚೀನಿಯರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದರೆ, ತುರ್ಕಿ ಸಮುದಾಯದ ಜನರಲ್‌ಗಳು ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದ ಪಡೆಗಳ ಬಹುತೇಕ ಸೈನಿಕರು ಚೀನೀ ಮೂಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಫ್ಯೂಬಿಂಗ್‌ ಪಡೆಗಳ ಹಾಜರಿಯು ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದಂಥ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಗಡಿನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.^[62] "ತುರ್ಕಿ ಸಮುದಾಯದ" ಕೆಲವೊಂದು ಪಡೆಗಳು ಅಲೆಮಾರಿಯಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹಾನ್‌‌ ಚೀನಿಯರಾಗಿದ್ದು, ಇವರನ್ನು ಚೀನೀ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಳೆಯಲಾದ ಜನರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[63]

೬೨೬ರ ವರ್ಷದ ವೇಳೆಗೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿನ ನಾಗರಿಕ ಯುದ್ಧವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿತ್ತು. ೬೨೮ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಓರ್ಡಸ್‌ ಚೀನೀ ಸೇನಾನಾಯಕ ಲಿಯಾಂಗ್‌‌ ಷಿಡುವಿನ ಸೋಲು ಕೂಡಾ ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತು; ಈ ಆಂತರಿಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳ ನಂತರ ತುರ್ಕಿಯರ ವಿರುದ್ಧ ಒಂದು ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಶುರುಮಾಡಿತು.^[64] ೬೩೦ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಓರ್ಡಸ್‌ ಮರುಭೂಮಿ, ವರ್ತಮಾನದ ಮಂಗೋಲಿಯಾದ ಒಳಭಾಗದ ಪ್ರಾಂತ, ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದ ಮಂಗೋಲಿಯಾ ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ತುರ್ಕಿಯರಿಂದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನೆಗಳು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡವು.^[2][65] ಈ ಸೇನಾ ವಿಜಯದ ನಂತರ, ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ನಾನಾಬಗೆಯ ತುರ್ಕಿಯರ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮಹಾನ್‌ ಖಾನ್‌ ಎಂಬ ಬಿರುದಿಗೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ ಪಾತ್ರನಾದ; ಈ ತುರ್ಕಿಯರು ತಮ್ಮ ರಾಜನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ಅವನಿಗೆ ಮತ್ತು ಚೀನೀ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಒತ್ತೆಯಿಟ್ಟಿದ್ದರು ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಗತಿ (ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಹಲವಾರು ಸಾವಿರದಷ್ಟು ತುರ್ಕಿಯರು ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಚೀನಾಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು‌). ಸೂಯಿಯಿಂದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಅಧಿಕಾರದ ಬದಲಾವಣೆ ಆಗುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರದ ಗಡಿನಾಡು ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲಾಗಿದ್ದ, ಗುಲಾಮರನ್ನಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಚೀನೀ ಕೈದಿಗಳ ಬಿಡುಗಡೆಗಾಗಿ ಮನವೊಪ್ಪಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ೬೩೧ರ ವರ್ಷದ ಜೂನ್‌ ೧೧ರಂದು ಕ್ಸುಯಾಂಟುವೊ ಬಳಿಗೆ ಬಂಗಾರ ಮತ್ತು ರೇಷ್ಮೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹರಿಕಾರರನ್ನೂ ಸಹ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ ಕಳಿಸಿದ; ೮೦,೦೦೦ ಮಂದಿ ಚೀನೀ ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಈ ರಾಯಭಾರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು ಹಾಗೂ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು.^[66][67]

ಒಂದು ಗೋರಿಯ (ವುಷಿ ಯಾಂಗ್‌) ರಕ್ಷಕ, ಟೆರಕೋಟಾ ಶಿಲ್ಪ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶ, 8ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗ.

ತುರ್ಕಿಯರು ಓರ್ಡಸ್‌ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಕ್ಸಿಯಾಂಗ್ನುವಿನ ಹಿಂದಿನ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ) ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗದ ಸ್ಟೆಪ್‌ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಸಾಧಿಸುವ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಕೈಗೊಂಡಿತು. ಹಿಂದಿನ ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವೂ (ತುರ್ಕಿ ಸಮುದಾಯದ ಮಿತ್ರಕೂಟಗಳ ಜೊತೆಗೆ) ಸಹ ೬೪೦ರ ದಶಕ ಮತ್ತು ೬೫೦ರ ದಶಕದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾವನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು ಹಾಗೂ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.^[29] ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯೊಂದರಲ್ಲೇ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಗೋಕ್‌ಟರ್ಕ್‌‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಟುಯುಹುನ್‌, ಟುಫಾನ್‌, ಕ್ಸಿಯು ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ಸುಯಾಂಟುವೊ ವಿರುದ್ಧದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದವು.

ಏಷ್ಯಾದ ಒಳಭಾಗ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಟಿಬೆಟ್ಟಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧವನ್ನು ನಡೆಸಿತು; ಇದು ಆಗೊಮ್ಮೆ ಈಗೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಮದುವೆ ನೆಂಟಸ್ತಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಂಡಿತ್ತು ಎಂಬುದು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿ. ರಾಜಕುಮಾರಿ ವೆಂಚೆಂಗ್‌‌‌‌‌ಳನ್ನು (ಮರಣ: ೬೮೦) ಸಾಂಗ್‌ತ್ಸಾನ್‌ ಗ್ಯಾಂಪೊಗೆ (ಮರಣ: ೬೪೯) ಕೊಟ್ಟು ಮದುವೆ ಮಾಡಿದ್ದು ಇದಕ್ಕೊಂದು ನಿದರ್ಶನ.^[68][69] ೬೫೦ ADಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಗ್‌ತ್ಸಾನ್‌ ಗ್ಯಾಂಪೊ ಮರಣಿಸಿದ ನಂತರ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಟಿಬೆಟ್ಟಿನ ಈಗಿನ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಲ್ಹಾಸಾದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡಿ ಅದನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಿತು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ಟಿಬೆಟ್ಟಿನ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ.^{[70][71][72][72]} ೬೭೦-೬೯೨ರ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಟಾರಿಮ್‌ ಜಲಾನಯನ ಭೂಮಿಯ ವಲಯದಲ್ಲಿನ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಟಿಬೆಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು; ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ೭೬೩ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಆನ್‌ ಷಿ ಬಂಡಾಯದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ ಚಾಂಗಾನ್‌‌‌ನ್ನು ಟಿಬೆಟ್ಟನ್ನರು ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ತಮ್ಮ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.^[73][74] ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಈ ಬಂಡಾಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಈಗ ಗನ್ಸು ಮತ್ತು ಕಿಂಘಾಯ್‌‌ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ತನ್ನ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ರಕ್ಷಕ ಸೈನ್ಯಗಳನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಹಿಂದೆಗೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನೇ ಟಿಬೆಟ್ಟನ್ನರು ಆಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡರು ಹಾಗೂ ಈಗ ಕ್ಸಿನ್‌ಜಿಯಾಂಗ್‌ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವಿಸ್ತಾರ ಭೂಪ್ರದೇಶವೂ ಅವರ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಬಂದಿತು.^[75] ೮೨೧ರಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಮತ್ತು ಟಿಬೆಟ್‌ ನಡುವೆ ಒಂದು ನಡೆದ ಔಪಚಾರಿಕ ಶಾಂತಿ ಒಡಂಬಡಿಕೆಗೆ ಸಹಿ ಬೀಳುವ ತನಕವೂ ಈ ಎರಡು ಬಣಗಳ ನಡುವಿನ ಹಗೆತನಗಳು ಅಥವಾ ಯುದ್ಧಸ್ಥಿತಿಗಳು ಮುಂದುವರಿದೇ ಇದ್ದವು.^[76] ಎರಡು ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ನಿಶ್ಚಿತ ಗಡಿಗಳ ಕುರಿತ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ಈ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ಷರತ್ತುಗಳು ಲ್ಹಾಸಾದಲ್ಲಿರುವ ಜೊಖಾಂಗ್‌‌ ದೇವಾಲಯದ ಹೊರಗಡೆಯ ಕಲ್ಲಿನ ಸ್ತಂಭವೊಂದರ ಮೇಲಿನ ಒಂದು ದ್ವಿಭಾಷಾ ದಾಖಲಾತಿಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.^[77]

ಮಹಮ್ಮದೀಯರು ಪರ್ಷಿಯಾವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ (೬೩೩-೬೫೬), ಸಸಾನಿಡ್‌ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕೊನೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರನ ಮಗನಾದ ರಾಜಕುಮಾರ ಪಿರೂಜ್‌ ಆ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಏಕಾಏಕಿ ಓಡಿಹೋದ.^[48][78] ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅನುಸಾರ, ಪಿರೂಜ್‌ನನ್ನು ಪರ್ಷಿಯಾದ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಯ ಪ್ರಾಂತವೊಂದರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು; ಆಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದ ಝರಾಂಜಿ ಪ್ರದೇಶವು ಈಗ ಅದರಲ್ಲೇ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿ. ಪರ್ಷಿಯಾವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಉಥ್ಮಾನ್‌ ಇಬ್ನ್‌ ಅಫಾನ್‌ (ಕಾಲ: ೬೪೪-೬೫೬) ಎಂಬ ಮಹಮ್ಮದೀಯ ಕಲೀಫನನ್ನು ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಓರ್ವ ರಾಯಭಾರಿಯನ್ನಾಗಿ ಕಳಿಸಲಾಯಿತು.^[61] ೭೪೦ರ ವರ್ಷದ ವೇಳೆಗೆ, ಖುರಾಸಾನ್‌‌‌ನ ಅರಬರು ಫರ್ಘಾನ ಜಲಾನಯನ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸೊಗ್ಡಿಯಾನಾದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೭೫೧ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ತಲಾಸ್‌ ಕದನದಲ್ಲಿ, ಚೀನಿಯರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕ್ವಾರ್ಲಕ್‌ ಕೂಲಿ ಸೈನಿಕರು ಪಕ್ಷಾಂತರ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಮಹಮ್ಮದೀಯ ಕಲೀಫಗಿರಿಯ ಅರಬ್‌‌ ಸೇನೆಗಳಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಮೂಲಕ ಗೋ ಸಿಯೋಂಜಿ (ಮರಣ: ೭೫೬; ಈತ ಗಾವೋ ಕ್ಷಿಯಾಂಝಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೂ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತು ಗೊಗುರ್ಯೆಯೊ ತಲೆಮಾರಿನ ಓರ್ವ ಜನರಲ್‌ ಆಗಿದ್ದ) ಎಂಬ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಪಡೆಯನ್ನು ಸೋಲಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣರಾದರು. ಸದರಿ ಕದನವು ಸೈನ್ಯಯೋಗ್ಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಹೋನ್ನತವಾದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಸ್ವತಃ ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಇದು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಕ್ಷಣವಾಗಿತ್ತು; ಏಕೆಂದರೆ, ಕದನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟ ಚೀನೀ ಯೋಧರು ಚೀನಿಯರ ಕಾಗದ ತಯಾರಿಕಾ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅರಬರಿಗೆ ಹೊರಗೆಡವಿದ ಕಾರಣದಿಂದ ಚೀನಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳೊಳಗೆ ಚೀನೀ ಕಾಗದ ತಯಾರಿಕಾ^[79][80] ಪರಿಪಾಠವು ಹರಡಿಕೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ಇದು ಗುರುತುಮಾಡಿತು. ಅರಬ್‌‌-ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸ್ಪೇನ್ ಮೂಲಕವಾಗಿ ಈ ಕೌಶಲಗಳು ೧೨ನೇ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಯುರೋಪ್‌ನ್ನು ತಲುಪಿದವು. ೭೫೮ರ ವರ್ಷದ ಜೂನ್‌ ೧೧ರಂದು ಅವರು ತಲಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದ್ದರಾದರೂ, ಅಬ್ಬಾಸ್‌ ವಂಶದ ಓರ್ವ ರಾಯಭಾರಿಯು ಚಾಂಗಾನ್‌ಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ; ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಉಯ್ಘರ್‌‌ ತುರ್ಕಿಯರು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಾಗಿ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತುತಂದಿದ್ದರು.^[81] ೬೪೩ರಲ್ಲಿ, ಅದನ್ನೂ ದಾಟಿದ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಿಂದ, ಆಂಟಿಯೋಕ್‌ನ ಪೇಟ್ರಿಯಾರ್ಕ್‌‌‌ನಿಂದ ಕಪ್ಪ-ಕಾಣಿಕೆಯ ರಾಯಭಾರವೊಂದು ತೈಜಾಂಗ್‌ನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು.^[82] ೭೮೮-೯ರಲ್ಲಿ, ಉಯ್ಘರ್‌‌ ತುರ್ಕಿಯರೊಂದಿಗಿನ ಒಂದು ಸೇನಾ ನೆಂಟಸ್ತಿಕೆಯನ್ನು ಚೀನಿಯರು ಸಮಾಪನಗೊಳಿಸಿದರು; ಇದೇ ಉಯ್ಘರ್‌‌ ತುರ್ಕಿಯರು ಟಿಬೆಟ್ಟನ್ನರನ್ನು ಎರಡು ಬಾರಿ ಸೋಲಿಸಿದ್ದರು: ೭೮೯ರಲ್ಲಿ ಜಂಘಾರಿಯಾದಲ್ಲಿನ ಕಚೆಂಗ್‌ ಪಟ್ಟಣದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ೭೯೧ರಲ್ಲಿ ಹಳದಿ ನದಿಯ ದಂಡೆಯ ಮೇಲಿನ ನಿಂಗ್‌-ಹ್ಸಿಯಾ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಈ ಸೋಲುಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದ್ದವು.^[83]

ಜಪಾನ್‌ನ ಕೋಫುನ್‌ ಅವಧಿಗೆ (250-538) ಸೇರಿದ, ಹಡಗೊಂದರ ಒಂದು ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನ ಹನಿವಾ ಮಾದರಿ.

ಕೊರಿಯಾ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್‌

ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ: Protectorate General to Pacify the East

ಚೀನೀ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು ಬೇರೆಲ್ಲೆಡೆಗಿಂತ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಕಂಡವು. ತನಗಿಂತ ಮುಂಚಿನ ಸೂಯಿ ರಾಜವಂಶದ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ, ತೈಜಾಂಗ್‌ ಕೂಡಾ ೬೪೪ರಲ್ಲಿ ಗೊಗುರ್ಯೆಯೊ-ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುದ್ಧಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೊರಿಯಾದ ಗೊಗುರ್ಯೆಯೊ ರಾಜ್ಯದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯೊಂದನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದ; ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು ಮೊದಲ ಗೊಗುರ್ಯೆಯೊ–ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿನ ಅದರ ಸೋಲಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಜನರಲ್‌ ಯಿಯಾನ್‌ ಗೇಸೋಮನ್‌ ನೇತೃತ್ವದ ಯಶಸ್ವೀ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಅತಿಶಯಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವರು ವಿಫಲಗೊಂಡರು. ಕೊರಿಯಾದ ಸಿಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯದ ಜತೆಗೂಡಿಕೊಂಡು ಚೀನಿಯರು ಬೇಕ್ಜೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಮತ್ತು ಅವರ ಯಮಟೊ ಜಪಾನೀ ಮಿತ್ರಕೂಟಗಳ ವಿರುದ್ಧ ೬೬೩ರ ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬೇಕ್‌ಗಾಂಗ್‌ ಕದನದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದರು. ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಟ್ಯಾಂಗ್–ಸಿಲ್ಲಾ ವಿಜಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ನೌಕಾಪಡೆಯು ನೌಕಾದಳದ ಕದನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ತನ್ನ ವಶದಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಬಗೆಯ ಹಲವಾರು ಹಡಗುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು; ಈ ಹಡಗುಗಳನ್ನು ಲೀ ಕುವಾನ್‌ ಎಂಬಾತ ೭೫೯ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ತನ್ನ ತೈಪೈ ಯಿನ್‌ಜಿಂಗ್‌‌‌ (ಕೆನನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವೈಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ಗ್ಲೂಮಿ ಪ್ಲಾನೆಟ್‌ ಆಫ್‌ ವಾರ್‌‌) ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ.^[84] ಬೇಕ್‌ಗಾಂಗ್‌ ಕದನವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬೇಕ್ಜೆಯ ಉಳಿದ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ಪಡೆಗಳಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಪುನಃಸ್ಥಾಪನಾ ಆಂದೋಲನವಾಗಿತ್ತು; ಏಕೆಂದರೆ, ೬೬೦ರಲ್ಲಿ ಅವರ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್–ಸಿಲ್ಲಾಗಳ ಒಂದು ಜಂಟಿ ಆಕ್ರಮಣವು ಉರುಳಿಸಿತ್ತು; ಗಮನಾರ್ಹನೆನಿಸಿದ್ದ ಕೊರಿಯಾದ ಜನರಲ್‌ ಕಿಮ್‌ ಯುಷಿನ್‌ (೫೯೫–೬೭೩) ಮತ್ತು ಚೀನೀ ಜನರಲ್‌‌ ಸು ಡಿಂಗ್‌ಫ್ಯಾಂಗ್‌‌ ಈ ಆಕ್ರಮಣದ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದರು.

ಸಿಲ್ಲಾ ಜೊತೆಗಿನ ಮತ್ತೊಂದು ಜಂಟಿ ಆಕ್ರಮಣದಲ್ಲಿ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನೆಯು ಗೊಗುರ್ಯೆಯೊ ರಾಜ್ಯದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಬಲವನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನೆ ಉಗ್ರವಾಗಿ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು. ೬೪೫ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇದರ ಹೊರಗಿನ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ತನ್ನ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನೆಯು ತನ್ನ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಗೊಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಸೇನಾಧಿಪತಿ ಲೀ ಷಿಜಿ (೫೯೪–೬೬೯) ನೇತೃತ್ವದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಲ್ಲಾ ಮತ್ತು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನೆಗಳು ಜಂಟಿ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಗೊಗುರ್ಯೆಯೊ ರಾಜ್ಯವು ೬೬೮ರ ವೇಳೆಗೆ ನಾಶಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.^[47]

ಡನ್‌‌ಹುವಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿನ ಮೊಗಾವೊ ಗವಿಗಳಲ್ಲಿರುವ 10ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದು ಮ್ಯೂರಲ್‌ ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಮೌಂಟ್‌ ವುಟಾಯಿಗೆ ಸೇರಿದ ಮಠೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಇದು ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ; ಈ ಅವಧಿಯ ಜಪಾನಿಯರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇಲೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಚೀನೀ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತ್ತು.

ಹಿಂದಿನ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಗೊಗುರ್ಯೆಯೊ ತನ್ನ ಶತ್ರುವಾಗಿತ್ತಾದರೂ ಸಹ, ಅದರ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಜನರಲ್‌ಗಳಿಗೆ ತನ್ನ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸಮ್ಮತಿಸಿತು. ಯಿಯಾನ್‌ ನ್ಯಾಮ್‌‌ಸೇಂಗ್‌ (೬೩೪–೬೭೯) ಮತ್ತು ಯಿಯಾನ್‌ ನ್ಯಾಮ್‌‌ಸ್ಯಾನ್‌‌ (೬೩೯–೭೦೧) ಸೋದರರು ಹೀಗೆ ನೇಮಕಗೊಂಡರವಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದರು. ೬೬೮ರಿಂದ ೬೭೬ರವರೆಗೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕೊರಿಯಾದ ಉತ್ತರ ಭಾಗವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ೬೭೧ರಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಪಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಸಿಲ್ಲಾ ಆರಂಭಿಸಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ, ೬೭೦ರಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಫೇ ನದಿಯ ದಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಚೀನಿಯರ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸೇನೆಯನ್ನು ಟಿಬೆಟ್ಟನ್ನರು ಸೋಲಿಸಿದಾಗ, ತನ್ನ ಪಶ್ಚಿಮದ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು.^[85] ೬೭೬ರ ವೇಳೆಗೆ, ಏಕೀಕೃತ ಸಿಲ್ಲಾದ ವತಿಯಿಂದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನೆಯು ಕೊರಿಯಾದ ಆಚೆಗೆ ಓಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.^[86] ೬೭೯ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪೂರ್ವಭಾಗದ ತುರ್ಕಿಯರ ಒಂದು ದಂಗೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿತು.^[85]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಪಡೆಯು ಜಪಾನೀ ಪಡೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿತ್ತಾದರೂ, ಅದರಿಂದ ಜಪಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಟ್ಯಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶವು ಹೊಂದಿದ್ದ ಸೌಹಾರ್ದದ ಸಂಬಂಧಗಳಿಗೆ ಕುಂದು ಉಂಟಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಜಪಾನ್‌ನಿಂದ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಸಾಗಿದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ರಾಯಭಾರಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಅಬಾಧಿತವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆದವು ಮತ್ತು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ನಿಯೋಗಗಳಿಗೆ ಅಡೆತಡೆಯಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸುಗವಾರಾ ನೊ ಮಿಚಿಝಾನೆ (೮೪೫–೯೦೩) ಮಾಡಿದ ಮನವೊಪ್ಪಿಸುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ೮೯೪ರ ನಂತರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಉದಾ (ಕಾಲ: ೮೮೭–೮೯೭) ಈ ಪರಿಪಾಠವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ.^[87] ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಜಪಾನೀ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೆಮ್ಮು (ಕಾಲ: ೬೭೨–೬೮೬) ಚೀನೀ ಮಾದರಿಯ ಆದಾರದ ಮೇಲೆ ಬಲಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತನ್ನ ಸೇನೆಯನ್ನು ಊರ್ಜಿತವಾಗಿಸಿದ, ತನ್ನ ಸಂಸ್ಥಾನ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರಗಳನ್ನು ಚೀನೀ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ರೂಪಿಸಿದ, ಮತ್ತು ಚೀನೀ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಫುಜಿವಾರಾದಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಅರಮನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ.^[88]

ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹರಡುವುದಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗಲೆಂದು ಚೀನಾದ ಅನೇಕ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಜಪಾನ್‌ಗೆ ಬಂದರು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ೭ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಇಬ್ಬರು ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಾದ ಝಿ ಯು ಮತ್ತು ಝಿ ಯೌ, ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಟೆಂಜಿಯ (ಕಾಲ: ೬೬೧–೬೭೨) ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಾವು ಕುಶಲತೆಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ್ದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಮುಳ್ಳನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿ ನಿಲ್ಲುವ ರಥವೊಂದನ್ನು ಅವರು ಕಾಣಿಕೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದರು.^[89] ೭೨೦ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ನಿಹಾನ್‌ ಷೋಕಿ ಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವಂತೆ, ೩ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಈ ಯಂತ್ರ-ಚಾಲಿತ ದಿಶಾ ನಿರ್ದೇಶಕ-ದಿಕ್ಸೂಚಿ ವಾಹನವು (ಇದು ಒಂದು ಭೇದಾತ್ಮಕ ಗೇರನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು) ಟೆಂಜಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ೬೬೬ರಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಮರುಸಾದರಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.^[89] ಜಪಾನೀ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳೂ ಸಹ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಎನ್ನಿನ್‌‌ (೭೯೪–೮೬೪) ಎಂಬಾತ ಇದಕ್ಕೊಂದು ನಿದರ್ಶನವಾಗಿದ್ದ. ಈತ ಚೀನಾದ ಭವ್ಯವಾದ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಮಾಡಿದ ಪ್ರಯಾಣಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ತನ್ನ ಪ್ರಯಾಣದ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಬರಹರೂಪದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ.^[90][91] ಎನ್‌ಚಿನ್‌ (೮೧೪–೮೯೧) ಎಂಬ ಜಪಾನೀ ಸನ್ಯಾಸಿಯು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ೮೩೯ರಿಂದ ೮೪೭ರವರೆಗೆ ಹಾಗೂ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ೮೫೩ರಿಂದ ೮೫೮ರವರೆಗೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ; ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವನು ಫುಜಿಯಾನ್‌‌ನ ಫುಝೌ ಸಮೀಪ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಮತ್ತು ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಮಾಡಿದ ತನ್ನ ಎರಡನೇ ಪ್ರವಾಸದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಝೆಜಿಯಾಂಗ್‌ನ ತೈಝೌನಿಂದ ಜಪಾನ್‌ನೆಡೆಗೆ ನೌಕಾಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ.^[92][93]

ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹರಡಿಕೆ

ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಇದ್ದ ಭೂಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿನ ವ್ಯಾಪಾರ ಹಾಗೂ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿನ ನೌಕಾಯಾನದ ನೆರವಿನಿಂದ ಮಾಡುವ ಕಡಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಬಳಕೆಯ ಮೂಲಕ ಅನೇಕ ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಿಪಾಠಗಳು, ಅಪರೂಪದ ಐಷಾರಾಮ, ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದವರು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಫ್ಯಾಷನ್‌, ಕುಂಬಾರಿಕೆಯ ಹೊಸ ಬಗೆಗಳು, ಮತ್ತು ಸುಧಾರಿತ ಬೆಳ್ಳಿ-ಕೆಲಸದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಭಾರತ, ಪರ್ಷಿಯಾ, ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ದೊರೆಗಳು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು.^[94] ಮೊದಲೆಲ್ಲಾ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹಾಸಲಾದ ಚಾಪೆಗಳ ಮೇಲೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಕೂರುತ್ತಿದ್ದ ಚೀನಿಯರು, ಸ್ಟೂಲುಗಳು ಮತ್ತು ಕುರ್ಚಿಗಳ ವಿದೇಶಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಆಸನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ಪರಿಗ್ರಹಿಸಿದರು.^[95] ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ರೇಷ್ಮೆಗಳು, ಮೆರುಗೆಣ್ಣೆಮಾಲುಗಳು, ಮತ್ತು ಪಿಂಗಾಣಿ ಮಾಲುಗಳಂಥ ಚೀನೀ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಮಹಮ್ಮದೀಯ ಪ್ರಪಂಚವು ಬಯಸಿತು ಹಾಗೂ ಸಗಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿತು.^[96] ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಹಾಡುಗಳು, ನೃತ್ಯಗಳು, ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದ ಸಾಧನಗಳು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾದವು.^[97][98] ಈ ಸಂಗೀತದ ಸಾಧನಗಳಲ್ಲಿ, ಟಾರಿಮ್‌ ಜಲಾನಯನ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿನ ಕಛಾದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ಒಬೋಗಳು, ಕೊಳಲುಗಳು, ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮೆರುಗೆಣ್ಣೆ ಬಳಿದ ನಗಾರಿಗಳು, ಹಾಗೂ ಭಾರತದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ಝಲ್ಲರಿಗಳಂಥ ತಾಳವಾದ್ಯ ಸಾಧನಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು.^[97] ಏಷ್ಯಾದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಇರುವ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಸಂಗೀತದ ಒಂಬತ್ತು ಮೇಳಭಾಗಗಳು (ಸೂಯಿ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಏಳು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ನಂತರ ಒಂಬತ್ತಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು) ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದವು.^[99]

ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌‌‌ನಂಥ (ಮರಣ: ೬೬೪) ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರವಾಸಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಉಪಖಂಡವಾದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಭೇಟಿನೀಡುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಭಾರತವು ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಮಹಾನ್‌ ಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ೧೭-ವರ್ಷ ಅವಧಿಯ ಒಂದು ಸುದೀರ್ಘ ಪ್ರವಾಸದ ನಂತರ, ಚೀನೀ ಭಾಷೆಗೆ ಅನುವಾದಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಿರುವ ಮೌಲ್ಯಯುತವಾದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುವಲ್ಲಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ. ಗಂಭೀರ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ತುರ್ಕಿಭಾಷೆ–ಚೀನೀ ಭಾಷೆಯ ಒಂದು ಅರ್ಥಕೋಶವೂ ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿತ್ತು ಹಾಗೂ ತುರ್ಕಿ ಸಮುದಾಯಗಳ ಜಾನಪದ ಗೀತೆಗಳು ಒಂದಷ್ಟು ಚೀನೀ ಕಾವ್ಯಗಳಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿದವು.^[100][101] ಚೀನಾದ ಒಳನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ವ್ಯಾಪಾರ-ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಭವ್ಯವಾದ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದ ನೆರವಿನಿಂದ ಅನುವುಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮಹತ್ತರವಾದ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಪುನರ್ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ, ಧಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಸರಕುಗಳ ಸಾಗಣೆ-ವೆಚ್ಚವು ತಗ್ಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.^[102] ಕುದುರೆಗಳು ಅಥವಾ ದೋಣಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ 32,100 km (19,900 mi)ನಷ್ಟು ಉದ್ದದ ಅಂಚೆಯ ಸೇವೆ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕೂಡಾ ಸಂಸ್ಥಾನವು ನಿರ್ವಹಿಸಿತು.^[103]

ರೇಷ್ಮೆಯ ರಸ್ತೆ

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮೂರು-ಬಣ್ಣಗಳುಳ್ಳ ಹೊಳಪು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಕುದುರೆಯೊಂದರ ಒಂದು ಪುಟ್ಟಪುತ್ಥಳಿ.

ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯು ಯುರೇಷಿಯಾದದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಆಧುನಿಕ-ಪೂರ್ವ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗವಾಗಿತ್ತು. ಪ್ಯಾಕ್ಸ್‌ ಸಿನಿಕಾದ ಈ ಅವಧಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯು ತನ್ನ ಸುವರ್ಣಯುಗವನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಈ ಮಾರ್ಗದ ದೆಸೆಯಿಂದಾಗಿ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯಾಪಾರ-ವ್ಯವಹಾರದಿಂದ ಪರ್ಷಿಯಾದ ಮತ್ತು ಸೊಗ್ಡಿಯಾದ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ, ವಿದೇಶಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿದ ಚೀನೀ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ತನ್ನ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸರ್ವರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರೇಮಿಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು.

ಚೀನಾದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯದೆಡೆಗಿನ ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಹಾನ್‌‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ವೂ (೧೪೧-೮೭ BC) ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿತ್ತಾದರೂ, ೬೩೯ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇದು ಟ್ಯಾಂಗ್ ದೊರೆಗಳಿಂದ ಪುನರಾರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಈ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೌ ಜುನ್‌ಜಿ (ಮರಣ: ೬೪೩) ದೊರೆಯು ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯವನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ, ಮತ್ತು ಸದರಿ ರಸ್ತೆಯು ಸರಿಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕು ದಶಕಗಳವರೆಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಟಿಬೆಟ್ಟನ್ನರು ೬೭೮ರಲ್ಲಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಈ ರಸ್ತೆಯು ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ೬೯೯ರಲ್ಲಿ, ವೂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಮೂಲತಃ ೬೪೦ರಲ್ಲಿ^[104] ನೆಲೆಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಆಂಕ್ಸಿಯ ನಾಲ್ಕು ರಕ್ಷಕ ಸೈನ್ಯಗಳನ್ನು ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಮತ್ತೆ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಭೂಮಿ-ಆಧರಿತ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯದೊಂದಿಗೆ ಚೀನಾ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ನೇರಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.^[105] ೭೨೨ರಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಗಿಲ್‌ಗಿಟ್‌ ಕಣಿವೆಯ ಮೂಲಕ ಟಿಬೆಟ್‌ನಿಂದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು, ೭೩೭ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಟಿಬೆಟ್ಟನ್ನರಿಗೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು, ಹಾಗೂ ಗೊಗುರ್ಯೆಯೊ-ಕೊರಿಯಾದ ಜನರಲ್‌ ಆಗಿದ್ದ ಗಾವೋ ಕ್ಷಿಯಾಂಝಿ ಎಂಬಾತನ ಅಧಿಪತ್ಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಮತ್ತೆ ಗಳಿಸಿತು.^[106] ೭೬೩ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ ಷಿ ಬಂಡಾಯವು ಅಂತ್ಯಗೊಂಡ ನಂತರ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯದ ಹೊರಗಿದ್ದ ತನ್ನ ಬಹುತೇಕ ಭೂಭಾಗಗಳ ಮೇಲಿನ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು; ಏಕೆಂದರೆ ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಗೆ ಚೀನಾ ಹೊಂದಿದ್ದ ನೇರ ಪ್ರವೇಶಾವಕಾಶಕ್ಕೆ ಟಿಬೆಟ್ಟಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ತಡೆಯೊಡ್ಡಿತ್ತು.^[76] ೮೪೮ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಒಂದು ಆಂತರಿಕ ಬಂಡಾಯವು ಟಿಬೆಟ್ಟಿನ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ಹೊಡೆದೋಡಿಸಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ೮೫೧ರಲ್ಲಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯದ ತನ್ನ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಚೀನಾವು ಟಿಬೆಟ್‌ನಿಂದ ಮತ್ತೆ ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ವಿಪರೀತವಾಗಿ ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸಿ ಬೆಳೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾದ ಮೇಯಿಸುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳನ್ನು ಈ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದವು.^[76][107]

ವಾಸಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಚೀನಾದೊಳಗೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಅನೇಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಅನೇಕ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು, ಅದರಲ್ಲೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು, ಚೀನಿಯರು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಂಥ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಗಡಿ ಕಾನೂನುಗಳ ಕುರಿತು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.^[96] ಸನ್ಯಾಸಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನೇಕ ಸನ್ಯಾಸಿ-ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ದೃಢೀಕರಿಸಿರುವಂತೆ, ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಚೀನೀ ಸರ್ಕಾರದ ಅನೇಕ ತಪಾಸಣಾ ಘಟಕಗಳು ಇದ್ದವು ಮತ್ತು ಇವು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಿದ್ದವರ ಪ್ರಯಾಣದ ಪರವಾನಗಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.^[96] ಮೇಲಾಗಿ, ತಪಾಸಣಾ ಘಟಕಗಳು ಮತ್ತು ಓಯಸಿಸ್‌‌ ಪಟ್ಟಣಗಳ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಡಕಾಯಿತಿಯು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿತ್ತು. ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಪ್ರವಾಸಿಗಳ ಮೇಲೆ ಡಕಾಯಿತರು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದ್ದರ ಕುರಿತು ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ಕೂಡಾ ದಾಖಲಿಸಿರುವುದು ಈ ಮಾತಿಗೆ ಪುಷ್ಟಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.^[96]

ರೇವುಪಟ್ಟಣಗಳು ಮತ್ತು ಕಡಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವ್ಯಾಪಾರ

ಪ್ರಾಯಶಃ ೨ನೇ ಶತಮಾನದ BCಯ^[108][109] ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಚೀನೀ ಹರಿಕಾರರು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಮೂಲಕ ಭಾರತಕ್ಕೆ ನೌಕಾಯಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೂ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಪರ್ಷಿಯಾದ ಕೊಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಚೀನಿಯರ ಸಮುದ್ರಯಾನದ ಪ್ರಮಾಣವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು. ಇವುಗಳ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಅವರು ಪರ್ಷಿಯಾ, ಮೆಸೊಪಟ್ಯಾಮಿಯಾ (ವರ್ತಮಾನದ ಇರಾಕ್‌‌‌ನಲ್ಲಿನ ಯೂಫ್ರಟಿಸ್‌ ನದಿಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ನೌಕಾಯಾನ ಮಾಡುತ್ತಾ), ಅರೇಬಿಯಾ, ಈಜಿಪ್ಟ್‌, ಅಕ್ಸಮ್‌ (ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ), ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕವಲಿನಲ್ಲಿನ ಸೊಮಾಲಿಯಾ ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಗತಿ.^[110] ಮುಹಮ್ಮದರ ಅದೇ ಕುರಾಯ್ಷ್‌‌ ಬುಡಕಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿದ ಸಾದ್‌ ಇಬ್ನ್‌ ಅಬಿ-ವಕಾಸ್‌ ಎಂಬಾತ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಗೌಜುವಿನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದಿಂದ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ನೌಕಾಯಾನ ಮಾಡಿದ. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಆತ, ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಗವೋಜಾಂಗ್‌‌‌ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕುರಾನ್‌‌‌ನ ನಕಲೊಂದನ್ನು ಜೊತೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮರಳಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಪಯಣಿಸಿದ, ಮತ್ತು ಸ್ಮರಣೆಯ ಮಸೀದಿ (ಮಾಸ್ಕ್‌ ಆಫ್‌ ರಿಮೆಂಬರೆನ್ಸ್‌) ಎಂದೇ ಹೆಸರಾದ ಚೀನಾದ ಮೊದಲ ಮಸೀದಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ. ಗುವಾಂಗ್‌‌ಝೌನಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಸ್ಮಶಾನದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಕಾಣಬಹುದು.

7ನೇ ಶತಮಾನದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯ ಓರ್ವ ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಯ ಪುಟ್ಟಪುತ್ಥಳಿ.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಚೀನಾದೊಂದಿಗಿನ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಾಂಧವ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಚೀನೀ ನಗರಗಳಿಗೆ ವಿದೇಶಿಯರು ಸಾವಿರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿಯೇ ವಾಸಿಸಿದರು. ಇಂಥ ವಿದೇಶಿಯರಲ್ಲಿ ಪರ್ಷಿಯನ್ನರು, ಅರಬರು, ಹಿಂದೂ ಭಾರತೀಯರು, ಮಲಯನ್ನರು, ಸಿಂಹಳೀಯರು, ಖಮರ್‌ಗಳು, ಚಾಮ್‌ ಸಮುದಾಯದವರು, ಯೆಹೂದಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಮೀಪಪ್ರಾಚ್ಯದ ನೆಸ್ಟೋರಿಯಸ್‌ನ ಅನುಯಾಯಿ ಕ್ರೈಸ್ತಮತೀಯರು, ಮತ್ತು ಇತರ ಅನೇಕರು ಸೇರಿದ್ದರು.^[111][112] ೭೪೮ರಲ್ಲಿ, ಜಿಯಾನ್‌‌ ಝೆನ್‌ ಎಂಬ ಬೌದ್ಧ ಸನ್ಯಾಸಿಯು ಗುವಾಂಗ್‌‌ಝೌ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ, ಇದೊಂದು ಸಡಗರದಿಂದ ಅಥವಾ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಾಪಾರದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿನ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬೃಹತ್ತಾದ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾದ ಅನೇಕ ವಿದೇಶಿ ಹಡಗುಗಳು ಬರುತ್ತಿದ್ದವು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ. ಆತ ತನ್ನ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಾ, "ಅನೇಕ ಬೃಹತ್‌ ಹಡಗುಗಳು ಬೋರ್ನಿಯೋ, ಪರ್ಷಿಯಾ, ಕುಂಗ್ಲನ್‌ (ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ/ಜಾವಾ) ಮೊದಲಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳು, ಮುತ್ತುಗಳು, ಮತ್ತು ಜೇಡ್‌ ರತ್ನ ಇವೇ ಮುಂತಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪರ್ವತದಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಪೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದವು"^[113][114] ಎಂದು ಬರೆದ. ಆತ ಬರೆದ ಯುವೆ ಜುವೆ ಷು (ಲಾಸ್ಟ್‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ ಆಫ್‌ ದಿ ಸ್ಟೇಟ್‌ ಆಫ್‌ ಯುವೆ) ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಶಗಳೂ ದಾಖಲಾಗಿವೆ. ಅರಬ್‌‌ ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯಾದ ಕಡಲ್ಗಳ್ಳರು ೭೫೮ರಲ್ಲಿ^[76] ಗುವಾಂಗ್‌‌ಝೌನ್ನು ಲೂಟಿಮಾಡಿ ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿದ ನಂತರ, ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ಐದು ದಶಕಗಳವರೆಗೆ ಇಲ್ಲಿನ ಬಂದರನ್ನು ಮುಚ್ಚುವ ಮೂಲಕ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ವಿದೇಶಿ ಹಡಗುಗಳು ಆ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಬದಲಿಗೆ ಹ್ಯಾನೋಯಿಯಲ್ಲಿನ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬರಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು.^[115] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬಂದರು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ ಅದು ತನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿತು. ೮೫೧ರಲ್ಲಿ, ಸುಲೇಮಾನ್‌ ಅಲ್‌-ತಜೀರ್‌ ಎಂಬ ಅರಬ್‌‌ ವ್ಯಾಪಾರಿಯು ಗುವಾಂಗ್‌‌ಝೌನಲ್ಲಿ ಚೀನೀ ಪಿಂಗಾಣಿ ವಸ್ತುಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪಾರದರ್ಶಕ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡ.^[116] ಕುಂಬಾರಿಕೆ ವಸ್ತುಗಳು, ಅಕ್ಕಿ-ಮದ್ಯ, ಮತ್ತು ಚಹಾಗಳ ಉಪಯೋಗದ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ಗುವಾಂಗ್‌‌ಝೌನ ಮಸೀದಿ, ಅದರ ಕಣಜಗಳು, ಅಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರದ ಆಡಳಿತ, ಲಿಖಿತ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಅದರ ಕೆಲವೊಂದು ದಾಖಲೆಗಳು, ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದ ಉಪಚಾರ ಇವೆಲ್ಲದರ ಒಂದು ವಿವರಣೆಯನ್ನೂ ಆತ ಒದಗಿಸಿದ.^[117] ಆದಾಗ್ಯೂ, ೮೭೯ರಲ್ಲಿ ಗುವಾಂಗ್‌‌ಝೌನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮತ್ತೊಂದು ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ಘಟನಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಹುವಾಂಗ್‌‌ ಚಾವೊ ಎಂಬ ಚೀನೀ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಯು ಸದರಿ ನಗರವನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆಹೊಡೆದ ಹಾಗೂ ಸಾವಿರಾರು ಮಂದಿ ಚೀನೀ ಸ್ಥಳೀಕರನ್ನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಕಗ್ಗೊಲೆ ಮಾಡಿದ. ಈ ಕರ್ಮಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಯೆಹೂದಿಗಳು, ಕ್ರೈಸ್ತಮತೀಯರು, ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರು ಕೂಡಾ ಅಸುನೀಗಿದರು.^{[118][119][120]} ೮೮೪ರಲ್ಲಿ ಹುವಾಂಗ್‌‌ನ ಬಂಡಾಯವು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನಿಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

ಕೊರಿಯಾದ ಸಿಲ್ಲಾ, ಬಾಲ್ಹೆ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್‌ನ ಹಿಝೆನ್‌ ಪ್ರಾಂತದಿಂದ ಬಂದ ಹಡಗುಗಳೆಲ್ಲವೂ ಹಳದಿ ಸಮುದ್ರದ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಇದರಲ್ಲಿ ಸಿಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಸಾಧಿಸಿತ್ತು.^[121] ೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಿಲ್ಲಾ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್‌ಗಳು ನವೀಕೃತ ಹಗೆತನಗಳನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಿದ ನಂತರ, ಜಪಾನಿನ ಬಹುತೇಕ ಕಡಲು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ನಾಗಸಾಕಿಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಯಾಂಗ್‌ಝಿ ನದಿ, ಹುವಾಯಿ ನದಿಗಳ ನದೀಮುಖದ ಕಡೆಗೆ ನೌಕಾಯಾನ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು, ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹ್ಯಾಂಗ್‌‌‌ಝೌ ಕೊಲ್ಲಿಯಷ್ಟು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗವೂ ಅವರ ಆಯ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿತ್ತು. ಹಳದಿ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಕೊರಿಯಾದ ಹಡಗುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದು ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು.^[121][122] ೮೩೮ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನ್‌ಗೆ ಮರಳಿ ನೌಕಾಯಾನ ಮಾಡುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಚೀನಾಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಜಪಾನಿಯರ ರಾಯಭಾರವು, ಹುವಾಯಿ ನದಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಕೊರಿಯಾದ ಚುಝೌ ಮತ್ತು ಲಿಯಾನ್‌ಷುಯಿ ನಗರಗಳ ನಗರ ವಿಭಾಗಗಳಿಂದ ಒಂಬತ್ತು ಹಡಗುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೊರಿಯಾದ ಅರವತ್ತು ನಾವಿಕರನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು.^[123] ಜಪಾನ್‌ ಕಡೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಚೀನಿಯರ ವ್ಯಾಪಾರದ ಹಡಗುಗಳು ಝೆಜಿಯಾಂಗ್‌ ಮತ್ತು ಫುಜಿಯಾನ್‌‌ ಪ್ರಾಂತಗಳ ತೀರಪ್ರದೇಶಗಳ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಇದ್ದ ಹಲವಾರು ಬಂದರುಗಳಿಂದ ನೌಕಾಯಾನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.^[124]

ಸಶಸ್ತ್ರ ಭಟರ ಅಲಂಕರಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಅವಶೇಷ ಪಾತ್ರೆ; 7ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊರಿಯಾದ ಸಿಲ್ಲಾದಿಂದ ಪಡೆದದ್ದು.

ಕನಿಷ್ಟಪಕ್ಷ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯ ವೇಳೆಗೆ, ಸಾಗರೋತ್ತರ ರಫ್ತುಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಚೀನಿಯರು ದೊಡ್ಡ-ಪ್ರಮಾಣದ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಬೆಲಿಟಂಗ್‌ ನೌಕಾಘಾತದ ಪತ್ತೆಮಾಡುವಿಕೆಯಿಂದ ಇದು ಸಾಬೀತುಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಹೂಳು-ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಅರೇಬಿಯಾದ ಒಂದು ಹಡಗು ಬೆಲಿಟಂಗ್‌ ಸಮೀಪದ ಗ್ಯಾಸ್ಪರ್‌‌ ಜಲಸಂಧಿಯಲ್ಲಿ ನೌಕಾಘಾತಕ್ಕೀಡಾಗಿದ್ದು, ಅದು ೬೩,೦೦೦ ತುಣುಕುಗಳಷ್ಟು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕುಂಬಾರಿಕೆ ವಸ್ತುಗಳು, ಬೆಳ್ಳಿ, ಮತ್ತು ಬಂಗಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು (ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಾಂಗ್‌ಷಾ ಬೋಗುಣಿಯೂ ಸೇರಿತ್ತು; ಅದರ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದ್ದ ಒಂದು ದಿನಾಂಕವು ಹೀಗಿತ್ತು: "ಬಾವೊಲಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಎರಡನೇ ವರ್ಷದ ಏಳನೇ ತಿಂಗಳಿನ ೧೬ನೇ ದಿನ" ಅಥವಾ ೮೨೬ AD. ಇದನ್ನು ನೌಕಾಘಾತದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ನಕ್ಷತ್ರ ಸೋಂಪನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾದ ಇಂಗಾಲ ಕಾಲಗಣನೆಯು ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ದೃಢೀಕರಿಸಿತು).^[125] ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ವ್ಯಾಪಾರದ ವಿಸ್ತೃತವಾದ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಹಲವಾರು ಸಮಕಾಲೀನ ಚೀನೀ ಮೂಲಗಳು ನೀಡುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಅರಬ್‌‌ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳಿಗೆ^[126] ಅವಕಾಶ ಕೊಡದೆ ಅವರನ್ನು ಮೀರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ೭೮೫ರಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಚೀನಿಯರು ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾದ ತೀರಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಸುಫಲಾದಲ್ಲಿ ನಿಯತವಾಗಿ ಭೇಟಿಕೊಡಲು ಶುರುಮಾಡಿದರು. ಜಿಯಾ ಡ್ಯಾನ್‌ (೭೩೦-೮೦೫) ಎಂಬ ಓರ್ವ ಅಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞನು ತನ್ನ ಕಾಲದ ಸಮುದ್ರ ವ್ಯಾಪಾರದ ಎರಡು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆದ: ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬೊಹಾಯಿ ಸಮುದ್ರದ ತೀರಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಕೊರಿಯಾದ ಕಡೆಗೆ ಇದ್ದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಗುವಾಂಗ್‌‌ಝೌನಿಂದ ಶುರುವಾಗಿ ಮಲಕ್ಕಾದ ಮೂಲಕ ಹಾದು ನಿಕೋಬಾರ್‌‌ ದ್ವೀಪಗಳು, ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮತ್ತು ಭಾರತಗಳ ಕಡೆಗೆ, ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರದ ಪೂರ್ವಭಾಗದ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ದಂಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಯೂಫ್ರಟಿಸ್‌ ನದಿಯೆಡೆಗೆ ಸಾಗುವ ಮಾರ್ಗವಾಗಿತ್ತು.^[127] ೮೬೩ರಲ್ಲಿ, ಡುವಾನ್‌ ಚೆಂಗ್ಷಿ (ಮರಣ: ೮೬೩) ಎಂಬ ಚೀನೀ ಲೇಖಕನು ಬೊಬಾಲಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ದೇಶವೊಂದರಲ್ಲಿದ್ದ ಗುಲಾಮರ ವ್ಯಾಪಾರ, ಆನೆದಂತದ ವ್ಯಾಪಾರ, ಮತ್ತು ಆಂಬರ್‌ ಮೇಣದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಕುರಿತಾಗಿ ಒಂದು ವಿಸ್ತೃತವಾದ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ. ಇದು ಸೊಮಾಲಿಯಾದಲ್ಲಿನ ಬರ್ಬೆರಾ ಆಗಿತ್ತು ಎಂಬುದಾಗಿ ಚರಿತ್ರಕಾರರು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ.^[128] ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನ ಫಸ್ಟಾಟ್‌‌‌ನಲ್ಲಿ (ಹಳೆಯ ಕೈರೋ), ಚೀನೀ ಕುಂಬಾರಿಕೆ ವಸ್ತುಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಕಾರಣದಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಚೀನೀ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಅಗಾಧ ಬೇಡಿಕೆಯು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು; ಆದ್ದರಿಂದ ಚೀನಿಯರು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹಲವು ಬಾರಿ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು (ಫಾತಿಮಾ ವಂಶದ ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನಂಥ ನಂತರದ ಅವಧಿಗಳವರೆಗೆ ಇದು ಮುಂದುವರಿಯಿತು).^[129][130] ಈ ಕಾಲಾವಧಿಗೆ ಸೇರಿದ ಷುಲಾಮಾ ಎಂಬ ಅರಬ್‌‌ ವ್ಯಾಪಾರಿಯು ಈ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆಯುತ್ತಾ, ಸತತ ಸಮುದ್ರಯಾನ ನಡೆಸುವ ಚೀನಿಯರ ಜಂಕ್‌ ಹಡಗುಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ತನ್ನ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದನಾದರೂ, ಯೂಫ್ರಟಿಸ್‌ ನದಿಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವು ತೀರಾ ಆಳವಾಗಿರುವ ರೂಪರೇಖೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಮತ್ತು ಸರಕುಗಳನ್ನು ಅವು ಸಣ್ಣ ದೋಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಾಟಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ.^[131] ಚೀನೀ ಹಡಗುಗಳು ಅನೇಕವೇಳೆ ಬೃಹತ್‌ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದು ೬೦೦-೭೦೦ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯಬಲ್ಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು ಎಂದೂ ಸಹ ಷುಲಾಮಾ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾನೆ.^[127][131]

ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂ ಮತ್ತು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌

ವೂ ಜೆಟಿಯಾನ್‌ಳ ದುರಾಕ್ರಮಣ

ಕಿಯಾನ್‌ಲಿಂಗ್‌‌ ಮೌಸೋಲಿಯಂನಲ್ಲಿನ ರಾಜಕುಮಾರ ಲೀ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌ನ ಗೋರಿಯ ಒಂದು ಮ್ಯೂರಲ್‌ನಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ತೋಟವೊಂದರಲ್ಲಿನ ಅರಮನೆ ಮಹಿಳೆಯರ ಚಿತ್ರ; ಕಿಯಾನ್‌ಲಿಂಗ್‌‌ ಮೌಸೋಲಿಯಂನಲ್ಲಿ ವೂ ಜೆಟಿಯಾನ್‌ನ್ನೂ ಸಹ 706ರಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.

ವಿನೀತ ಒಡನಾಡಿ ವೂ ಝಾವೊ ಆಗಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಗವೋಜಾಂಗ್‌ನ ಆಸ್ಥಾನವನ್ನು ವೂ ಜೆಟಿಯಾನ್‌ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಳಾದರೂ, ೬೯೦ರಲ್ಲಿ ಅವಳು ಅಧಿಕಾರದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಏರಿದಳು ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಕಾಲಿಕವಾದ ಲೇಟರ್‌‌ ಝೌ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದಳು. ಕ್ರೂರವಾದ ಮತ್ತು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೇರುವ ತನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂ ಸಾಧಿಸಿಕೊಂಡಳು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಈ ಕುರಿತು ಆಪಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ಅವಳು ತನ್ನದೇ ಹೆಣ್ಣು ಶಿಶುವನ್ನು ಸಾಯಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಈ ಅಪರಾಧವನ್ನು ಗವೋಜಾಂಗ್‌ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿಯ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಿದಳು; ಹೀಗಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿಯು ಹಿಂಬಡ್ತಿಗೊಳಗಾಗಬೇಕಾಯಿತು.^[30] ೬೫೫ರಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಗವೋಜಾಂಗ್‌ಗೆ ಲಕ್ವ ಹೊಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂ ಅವನ ಪರವಾಗಿ ಅವನ ಅನೇಕ ಆಸ್ಥಾನ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಶುರುಮಾಡಿದಳು; ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಮಂತ್ರಾಲೋಚನಾ ಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಸಂಸ್ಥಾನದ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಅವಳಿಂದ ಪಡೆದ ಆದೇಶಗಳ ಅನುಸಾರ ಈ ಸದಸ್ಯರು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಅವಳು ತೆರೆಯ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಅಧಿಕಾರ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಳು.^[132] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂಳ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಮಗನಾದ ಯುವರಾಜನು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂಳಿಂದ ವಿರೋಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕಾರ್ಯನೀತಿಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಲು ಶುರುಮಾಡಿದಾಗ, ೬೭೫ರಲ್ಲಿ ಆತ ಹಠಾತ್ತನೆ ಮರಣಿಸಿದ. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂ ಆತನಿಗೆ ವಿಷವುಣಿಸಿದ್ದಳು ಎಂಬುದೇ ಹಲವರ ಶಂಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಪ್ರಧಾನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳದಂತಿದ್ದನಾದರೂ, ಆತ ಒಂದು ಬಂಡಾಯದ ಒಳಸಂಚನ್ನು ನಡೆಸಿದ ಎಂದು ಅವನ ಮೇಲೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂ ಆಪಾದಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಿದಳು (ಮತ್ತು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವನು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು).^[133]

೬೮೩ರಲ್ಲಿ, ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಗವೋಜಾಂಗ್‌ ಮರಣಿಸಿದ. ವೂಳಿಂದ ಪಡೆದಿದ್ದ ಅವನ ಬದುಕುಳಿದಿದ್ದ ಜ್ಯೇಷ್ಠಪುತ್ರನಾದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಝಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ಅವನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ. ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ತಂದೆಯನ್ನು ಪ್ರಧಾನಾಧಿಕಾರಿಯನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲು ಝಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ: ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನೇರಿ ಕೇವಲ ಆರು ವಾರಗಳ ನಂತರ, ೧೨ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಅವನ ಕಿರಿಯ ಸೋದರನಾದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ರೂಯಿಜಾಂಗ್‌ ಎಂಬುವವನ ಪರವಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂ ಅವನನ್ನು ಪದಚ್ಯುತಗೊಳಿಸಿದಳು.^[133] ವೂ ನಿಜವಾದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು. ಇದು ೬೮೪ರಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಕುಮಾರರ ಒಂದು ಗುಂಪನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿ ಬಂಡಾಯವೇಳುವಂತೆ ಮಾಡಿತು; ವೂಳ ಸೇನೆಗಳು ಅವರನ್ನು ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳ ಒಳಗಾಗಿ ನಿಗ್ರಹಿಸಿದವು.^[133] ೬೯೦ರಲ್ಲಿ, ಸಿಂಹಾಸನದಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವಂತೆ ಅವಳು ರೂಯಿಜಾಂಗ್‌ನನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಚೀನಾದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಳು ಮತ್ತು ರೂಯಿಜಾಂಗ್‌ ಯುವರಾಜನೆನಿಸಿಕೊಂಡ. ಸಾಕಷ್ಟು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೂ ಅವಳು ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದಳು. ಆದರೆ ೭೦೫ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅರಮನೆಯ ಒಂದು ಕ್ಷಿಪ್ರಕ್ರಾಂತಿಯ ಫಲವಾಗಿ ಝಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್ ಪರವಾಗಿ ಅವಳು ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಪರಿತ್ಯಜಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಅದಾದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವಳು ಮರಣಿಸಿದಳು.^[134]

ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕಾನೂನು ಸಮ್ಮತವಾಗಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಗ್ರೇಟ್‌ ಕ್ಲೌಡ್‌ ಸೂತ್ರ ಎಂಬ ಒಂದು ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ಅವಳು ಪ್ರಸರಣ ಮಾಡಿದಳು; ಮೈತ್ರೇಯ ಬುದ್ಧನ ಒಂದು ಪುನರ್ಜನ್ಮವು ಓರ್ವ ಮಹಿಳಾ ಸಾರ್ವಭೌಮಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಘಟಿಸಲಿದ್ದು ಆಕೆಯು ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಕಾಯಿಲೆ, ದುಃಖ, ಮತ್ತು ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ದೂರಮಾಡುತ್ತಾಳೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅದು ಮುನ್ನುಡಿದಿತ್ತು.^[135][136] ಲಿಖಿತ ಭಾಷೆಗೆ ಆಕೆ ಹಲವಾರು ಪರಿಷ್ಕೃತ ಲಿಖಿತ ಸ್ವಭಾವಚಿತ್ರಣಗಳನ್ನೂ ಪರಿಚಯಿಸಿದಳು; ಅವಳ ಮರಣಾನಂತರ ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೂಲಸ್ವರೂಪಗಳಿಗೆ ಹಿಮ್ಮರಳಿಸಲಾಯಿತು.^[137] ವಾಯವ್ಯ ಶ್ರೀಮಂತ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸುವುದು, ಚೀನೀ ರಾಜನೀತಿ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲ್ಪಡುವಂತಾಗಲು ಚೀನಾದ ಇತರ ವಂಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಜನರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದು ಇವು ವಾದಯೋಗ್ಯವಾಗಿ ಅವಳ ಪರಂಪರಾಗತ ಅಧಿಕಾರ-ಸ್ವತ್ತಿನ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದವು.^[138][139]

ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ (ವರ್ತಮಾನದ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌) ಜೈಂಟ್‌ ವೈಲ್ಡ್‌ ಗೂಸ್‌ ಪಗೋಡಾ. 652ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಇದನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂ ಜೆಟಿಯಾನ್‌ 704ರಲ್ಲಿ ದುರಸ್ತಿಮಾಡಿಸಿದಳು.

ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ನ ಉಗಮ

ವೂಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಹಿಳೆಯರು ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಷಾಂಗುವಾನ್‌ ವ್ಯಾನರ್‌‌ (೬೬೪-೭೧೦) ಎಂಬಾಕೆ ಇವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳಾಗಿದ್ದಳು. ಇವಳು ಓರ್ವ ಕವಯಿತ್ರಿ, ಬರಹಗಾರ್ತಿ, ಮತ್ತು ವೂಳ ಖಾಸಗಿ ಕಚೇರಿಯ ಅಧಿಕೃತ ಉಸ್ತುವಾರಿ ಹೊತ್ತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಳು.^[140] ೭೦೬ರಲ್ಲಿ, ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಝಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್‌ನ ಹೆಂಡತಿಯಾದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೆಯಿ (ಮರಣ: ೭೧೦) ಎಂಬಾಕೆಯು, ತನ್ನ ಸೋದರಿ ಮತ್ತು ಅವಳ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರಿ ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತನ್ನ ಗಂಡನ ಮನವೊಲಿಸಿದಳು; ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಗಂಡುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಆನುವಂಶಿಕ ವಿಶೇಷ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಉಯಿಲುಬರೆಯುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಮಹಿಳೆಯರು ನೀಡುವಂತೆ (ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ಇದು ಕೇವಲ ಓರ್ವ ಪುರುಷನಿಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಇದ್ದ ಹಕ್ಕಾಗಿತ್ತು) ೭೦೯ರಲ್ಲಿ ಮನವಿಮಾಡಿದಳು.^[141] ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೆಯಿ ಝಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್‌ಗೆ ವಿಷವುಣಿಸಿದಳು, ಮತ್ತು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಹದಿನೈದು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ ತನ್ನ ಮಗವನ್ನು ೭೧೦ರಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಾಸನದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದಳು.^[38] ಎರಡು ವಾರಗಳ ನಂತರ, ಲೀ ಲೋಂಗ್‌ಜಿ (ನಂತರದಲ್ಲಿ ಈತ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ಎನಿಸಿಕೊಂಡ) ಒಂದಷ್ಟು ಅನುಯಾಯಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಅರಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಹಾಗೂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೆಯಿ ಮತ್ತು ಅವಳ ಬಣವನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಹಾಕಿದ.^[38] ನಂತರದಲ್ಲಿ ಆತ ತನ್ನ ತಂದೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ರೂಯಿಜಾಂಗ್‌‌‌ನನ್ನು (ಕಾಲ: ೭೧೦-೭೧೨) ಸಿಂಹಾಸನದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದ.^[38] ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಝಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್‌ ಮೇಲೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೆಯಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ, ರೂಯಿಜಾಂಗ್‌ ಮೇಲೂ ರಾಜಕುಮಾರಿ ತೈಪಿಂಗ್‌ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಸಾಧಿಸಿದಳು.^[142] ರಾಜಕುಮಾರಿ ತೈಪಿಂಗ್‌ಳ ಕ್ಷಿಪ್ರಕ್ರಾಂತಿಯು ೭೧೨ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲಗೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ (ನಂತರ ಆಕೆ ೭೧೩ರಲ್ಲಿ ನೇಣುಹಾಕಿಕೊಂಡಳು) ಈ ಸ್ಥಿತಿಯು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು ಹಾಗೂ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ಗಾಗಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ರೂಯಿಜಾಂಗ್‌ ತನ್ನ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ತ್ಯಾಗಮಾಡಿದ.^[38][141]

ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ನ ೪೪-ವರ್ಷಗಳ ಆಡಳಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ತನ್ನ ಪರಮೋಚ್ಛ ಸ್ಥಿತಿಯಾದ ಒಂದು ಸುವರ್ಣಯುಗಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಯಿತು; ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಹಣದುಬ್ಬರವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಆಸ್ಥಾನದ ಮಿತಿಮೀರಿದ ಅದ್ದೂರಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಜೀವನಶೈಲಿಯು ತಗ್ಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.^[102][139] ಓರ್ವ ಪ್ರಗತಿಪರ ಮತ್ತು ಉಪಕಾರ ಬುದ್ಧಿಯ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌, ೭೪೭ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಕೂಡಾ ರದ್ದುಪಡಿಸಿದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸುವಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಕರಣಗಳೂ ಸ್ವತಃ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದು ಆದೇಶಿಸಿದ (೭೩೦ರ ವರ್ಷರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ೨೪ ಗಲ್ಲುಶಿಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕರಣಗಳಿದ್ದುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದರೆ, ಇಂಥ ಪ್ರಕರಣಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದ್ದವು ಎಂದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ).^[143] ಕಾರ್ಯನೀತಿಯ ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಬಹುಮತಾಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ತಲೆಬಾಗಿದ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯದ ವಿಭಿನ್ನ ಬಣಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಸಚಿವ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ನ್ಯಾಯವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ.^[142] ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯಸ್‌ ತತ್ತ್ವಾನುಯಾಯಿಯಾಗಿದ್ದ ಅವನ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಪ್ರಧಾನಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಝಾಂಗ್‌ ಜಿಯುಲಿಂಗ್‌ (೬೭೩-೭೪೦) ಎಂಬಾತ, ಖಾಸಗಿ ನಾಣ್ಯಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುವ ಮೂಲಕ ಹಣದುಬ್ಬರವಿಳಿತವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಹಾಗೂ ಹಣದ ಪೂರೈಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದನಾದರೂ, ಶ್ರೀಮಂತವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅವನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಲೀ ಲಿನ್‌ಫು (ಮರಣ: ೭೫೩) ಎಂಬಾತ ನಾಣ್ಯಗಳ ಹೊರಹರಿವು ಅಥವಾ ನೀಡಿಕೆಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಸರ್ಕಾರವು ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಕಡೆಗೆ ಒಲವು ತೋರಿಸಿದ.^[144] ೭೩೭ರ ವರ್ಷದ ನಂತರ, ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ತನ್ನ ದೀರ್ಘಕಾಲಿಕ ಪ್ರಧಾನಾಧಿಕಾರಿ ಲೀ ಲಿನ್‌ಫುವಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಭರವಸೆಯನ್ನಿರಿಸಿದ; ಚೀನೀಯರಲ್ಲದ ಜನರಲ್‌ಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂಥ ಹೆಚ್ಚು ಆಕ್ರಮಣಶೀಲವಾದ ವಿದೇಶಿ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯನ್ನು ಲೀ ಲಿನ್‌ಫು ಸಮರ್ಥಿಸಿದ. ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಒಂದು ಬೃಹತ್‌ ಬಂಡಾಯವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಬಲ್ಲ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಈ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು.^[145]

ಅವಸಾನ

ಆನ್‌ ಷಿ ಬಂಡಾಯ ಮತ್ತು ಮಹಾದುರಂತ

ಲೆಶಾನ್‌ನ ದೈತ್ಯ ಬುದ್ಧ; ಈ ಎತ್ತರದ ಶಿಲ್ಪವನ್ನು 713ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 803ರಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.

೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದವರೆಗೂ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕಾರವು ಪರಮೋಚ್ಛ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಆದರೆ ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಆನ್‌ ಷಿ ಬಂಡಾಯವು (೭೫೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ ೧೬ರಿಂದ - ೭೬೩ರ ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೭ರವರೆಗೆ) ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಭ್ಯುದಯವನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿತು. ಆನ್‌ ಲುಶಾನ್‌ ಎಂಬಾತ ೭೪೪ರಿಂದಲೂ ಓರ್ವ ಅರೆ-ಸೊಗ್ಡಿಯಾದ, ಅರೆ-ತುರ್ಕೀಯ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸೇನಾಧಿಪತಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ; ೭೪೪ರಲ್ಲಿ^[51][146] ಮಂಚೂರಿಯಾದ ಖಿತಾನರೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈತ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದ; ಆದರೂ ಖಿತಾನರ ವಿರುದ್ಧದ ಅವನ ಬಹುಪಾಲು ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು ಅಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದವು.^[147] ಹೆಬೀಯಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಮಹತ್ತರವಾದ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಒಂದು ನೂರು ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಡೆಗಳ ಒಂದು ಸೇನೆಯೊಂದಿಗೆ ದಂಗೆಯೇಳುವುದಕ್ಕೆ ಇದು ಅವನಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು.^[51] ಲುವೊಯಾಂಗ್‌ನನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದ ನಂತರ, ಒಂದು ಹೊಸದಾದ ಆದರೆ ಅಲ್ಪಕಾಲಿಕವಾಗಿದ್ದ ಯಾನ್‌ ರಾಜವಂಶದ^{[disambiguation needed]} ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಾಗಿ ಅವನು ಸ್ವತಃ ತನ್ನನ್ನೇ ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡ.^[146] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಜನರಲ್‌ ಗುವೊ ಜಿಯಿಯಿಂದ (೬೯೭-೭೮೧) ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಆರಂಭಿಕ ವಿಜಯಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಸೇನಾಪಡೆಗಳು ಆನ್‌ ಲುಶಾನ್‌ನ ಪಟ್ಟು-ಬಿಡದ ಮತ್ತು ನುರಿತ ಗಡಿನಾಡು ಯೋಧರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಸಾಟಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಹೀಗಾಗಿ ಆಸ್ಥಾನವು ಚಾಂಗಾನ್‌ನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಓಡಿತು.^[51] ಪ್ರಧಾನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯು ಷಾಂಕ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿ ಪೋಷಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ, ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ಸಿಚುವಾನ್‌ ಪ್ರಾಂತಕ್ಕೆ ಓಡಿದ, ೭೫೬ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಉಯ್ಘರ್‌‌ ತುರ್ಕಿಯರ ನೆರವನ್ನು ಕೋರಿದರು.^[148] ಈ ಸಂಭಾವ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ ಉಯ್ಘರ್‌‌ ಖಾನ್‌ ಮೊಯಂಚೂರ್‌ ಅತೀವವಾಗಿ ಉತ್ತೇಜಿತನಾದ, ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಮಗಳನ್ನು ಚೀನೀ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಹರಿಕಾರನಿಗೆ ಅವನು ಆಗಮಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕೊಟ್ಟು ಮದುವೆಮಾಡಿದ ಹಾಗೂ ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಓರ್ವ ಚೀನೀ ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ತನ್ನ ವಧುವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ.^[148] ಬಂಡಾಯಗಾರರಿಂದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಮರುವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಉಯ್ಘರ್‌‌ಗಳು ನೆರವಾದರೂ ಸಹ, ರೇಷ್ಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಗಾಧ ಮೊತ್ತದ ಕಪ್ಪ-ಕಾಣಿಕೆಯನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ದೊರೆಗಳು ಪಾವತಿಸುವವರೆಗೂ ಬಿಟ್ಟುಹೊರಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು.^[51][148] ಆನ್‌ ಲುಶಾನ್‌ನ ಬಂಡಾಯವನ್ನು ದಮನ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಅಬ್ಬಾಸ್‌ ವಂಶದವ ಅರಬರೂ ಸಹ ಸಹಾಯಹಸ್ತ ನೀಡಿದರು.^[148][149] ಈ ಸದವಕಾಶವನ್ನು ಟಿಬೆಟ್ಟನ್ನರು ಬಲವಾಗಿ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಚೀನೀ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡಿದರು; ೮೪೨ರಲ್ಲಿ ಟಿಬೆಟ್ಟಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು (ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಉಯ್ಘರ್‌‌ಗಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವೂ ಸಹ) ಒಡೆದುಹೋದ ನಂತರವೂ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ದೊರೆಗಳು ೭೬೩ರ ನಂತರ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾವನ್ನು ಮರುಗೆಲ್ಲುವ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ.^[51][150] ಈ ನಷ್ಟವು ಎಷ್ಟೊಂದು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿತ್ತೆಂದರೆ, ಅರ್ಧ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ಜಿನ್ಷಿ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ದೊರೆಗಳ ಅವನತಿಯ ಕಾರಣಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಒಂದು ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಬರೆಯುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿತ್ತು.^[151] ಆನ್‌ ಲುಶಾನ್‌ನ್ನು ಅವನ ಬಳಿಯಿದ್ದ ನಪುಂಸಕರ ಪೈಕಿ ಒಬ್ಬರು ೭೫೭ರಲ್ಲಿ^[148] ಸಾಯಿಸಿದರಾದರೂ, ತೊಂದರೆಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿದ ಬಂಡಾಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದ ಈ ಕಾಲವು ಷಿ ಸಿಮಿಂಗ್‌‌‌ ಎಂಬ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಯನ್ನು ಅವನ ಸ್ವಂತ ಮಗನೇ ೭೬೩ರಲ್ಲಿ ಸಾಯಿಸುವವರೆಗೂ ಮುಂದುವರಿಯಿತು.^[148]

ಡನ್‌‌ಹುವಾಂಗ್‌‌ಗೆ ಸೇರಿದ 8ನೇ-ಶತಮಾನದ ಒಂದು ರೇಷ್ಮೆ ಗೋಡೆಯ ಸುರುಳಿ ವಿನ್ಯಾಸ; ಅಮಿತಾಭಾದ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಇದು ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ.

೭೧೦ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಉಳಿಸಿಹೋಗಿದ್ದ ಪರಂಪರಾನುಗತ ಅಸ್ತಿತ್ವಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೆಂದರೆ ಜಿಯೆದುಷಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸೇನಾ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಗಳ ಅನುಕ್ರಮಿಕ ಉಗಮವಾಗಿತ್ತು; ಇವರು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸತೊಡಗಿದರು.^[52] ಆನ್‌ ಷಿ ಬಂಡಾಯದ ನಂತರ, ಹೆಬೀಯಲ್ಲಿ ಜಿಯೆದುಷಿಯಿಂದ ಒಗ್ಗೂಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರ ವರ್ಗಗಳು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಸಿಗದೆ ದೂರಹೋದವು. ಇಂದಿನ ಹೆಬೀ, ಷಡಾಂಗ್‌, ಹ್ಯೂಬೀ ಮತ್ತು ಹೆನನ್‌ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ೭೮೧ ಮತ್ತು ೭೮೪ರ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಬಂಡಾಯಗಳ ಒಂದು ಸರಣಿಯ ನಂತರ, ಸರ್ಕಾರವು ಜಿಯೆದುಷಿಗಳ ಆನುವಂಶಿಕ ಅಧಿಕಾರ ಚಲಾವಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವಿಲ್ಲದೆಯೇ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿದ್ದ ಸ್ಥಳೀಯರನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ತನ್ನ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಈ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಅವರ ಸೇನೆಗಳನ್ನು ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಈ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಗಳ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಅಂಗೀಕರಿಸಬೇಕಿತ್ತು. ಅಂದರೆ, ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದು, ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ತಮ್ಮ ಬಿರುದನ್ನು ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು ಇವೇ ಮೊದಲಾದವು ಸದರಿ ಹಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.^[51][152] ಕಾಲವು ಸಾಗಿದಂತೆ, ಈ ಸೇನಾ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಗಳು ಪರೀಕ್ಷೆಗಳ ಮೂಲಕ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಳಕೆ-ತಪ್ಪಿದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲುಪಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರದ ಅಧಿಕಾರದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಾಯತ್ತರೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.^[51] ಈ ಶಕ್ತಿಯುತ ಸೇನಾ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ೯೬೦ರವರೆಗೆ ನಡೆಯಿತು. ಇಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಹೊಸ ನಾಗರಿಕ ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಊರ್ಜಿತವಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಸಮಾನ-ಕ್ಷೇತ್ರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೂ ಪರಿತ್ಯಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ, ಜನರು ಜಮೀನನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಖರೀದಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಮಾರಾಟಮಾಡುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅನೇಕ ಬಡವರು ಸಾಲದ ಸುಳಿಗೆ ಸಿಲುಕಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು, ತಮ್ಮ ಜಮೀನನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತರಿಗೆ ಮಾರಾಟಮಾಡಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಇದು ಬೃಹತ್‌ ಸ್ಥಿರಾಸ್ತಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ತ್ವರಿತವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಾಣುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.^[51] ೭೫೫ರ ನಂತರ ಜಮೀನು ಹಂಚಿಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ನಿಂತುಹೋಗುವುದರೊಂದಿಗೆ, ವ್ಯಾವಸಾಯಿಕ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರದ ಚೀನೀ ಸಂಸ್ಥಾನವು ಎಷ್ಟುಬೇಕೋ ಅಷ್ಟು ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿತು ಮತ್ತು ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ಒಂದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಕೇವಲ ತೆರಿಗೆ ಸಂಗ್ರಾಹಕನಾಗಿ ವರ್ತಿಸಿತು ಮತ್ತು ೧೩ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಂಗೋಲರ ಜೊತೆಗಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಾಂಗ್‌ ದೊರೆಗಳ ವಿಫಲಗೊಂಡ ಜಮೀನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣದಂಥ ಕೆಲವೊಂದು ನಿದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿತು.^[153]

ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಹಲವಾರು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ, ೧೦೦ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಡಕಾಯಿತರು ಮತ್ತು ನದಿ-ಕಡಲ್ಗಳ್ಳರು ಅಲ್ಪಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಲೇ ಯಾಂಗ್ಟ್‌ಜಿ ನದಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಇದ್ದ ನೆಲಸುನಾಡುಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆಹೊಡೆಯಲು ಶುರುಮಾಡಿದರು ಎಂಬುದಾಗಿ ೮೪೫ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.^[154] ೮೫೮ರಲ್ಲಿ, ಭವ್ಯವಾದ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಕಂಡುಬಂದ ಅಗಾಧ ಪ್ರವಾಹಗಳು, ಉತ್ತರ ಚೀನಾದ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶದ ಭೂಪ್ರದೇಶ ಹಾಗೂ ಜಮೀನಿನ ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸಿದವು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಹತ್ತಾರು ಸಾವಿರದಷ್ಟು ಜನರು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಹೋಗಬೇಕಾಯಿತು.^[154]

ಎಯ್ಟಿ ಸೆವೆನ್‌ ಸೆಲೆಸ್ಟಿಯಲ್ಸ್‌- ಹಸಿಚಿತ್ರವೊಂದರ ಕರಡು ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ರಚನೆ: ವೂ ದಾವೊಜಿ (ಕಾಲ:685-758)

ದುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ನೀಡಲಾದ ದೇವಲೋಕದ ಆಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ಚೀನಿಯರು ಇಟ್ಟಿದ್ದ ನಂಬಿಕೆಯೂ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಪತ್ತುಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ದೇವಲೋಕಗಳು ಅಸಮಾಧಾನಗೊಂಡಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಟ್ಯಾಂಗ್‌ ದೊರೆಗಳು ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುವ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು ಎಂಬುದಾಗಿ ಅನೇಕರು ನಂಬುವುದಕ್ಕೆ ಇದು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ನಂತರ ೮೭೩ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಒಂದು ಅನರ್ಥಕಾರಕ ಫಸಲು, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಡಿಪಾಯಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಾಡಿಸಿತು; ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವ್ಯಾವಸಾಯಿಕ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಪೈಕಿ ಕೇವಲ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಮಾತ್ರವೇ ಸಂಗ್ರಹವಾಯಿತು, ಹಾಗೂ ಹತ್ತಾರು ಸಾವಿರಾರು ಜನರು ಕ್ಷಾಮ ಮತ್ತು ಹೊಟ್ಟೆಗಿಲ್ಲದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು.^[154] ಟ್ಯಾಂಗ್ ದೊರೆಗಳ ಆರಂಭಿಕ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಫಸಲಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಈಡೇರಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಸಮರ್ಥವಾಗಿತ್ತು. ೭೧೪-೭೧೯ರವರೆಗೆ ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ದೇಶದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಬೆಲೆ-ನಿಯಂತ್ರಣದ ಕಣಜ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಪತ್ತುಗಳಿಗೆ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿತ್ತು.^[154] ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕ್ಷಾಮದ ಅಪಾಯವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಆಹಾರಗಳ ಒಂದು ಬೃಹತ್ತಾದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ದಾಸ್ತಾನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಆಗ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಸಮರ್ಥವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಭೂಸುಧಾರಣೆಯ ಮೂಲಕ ವ್ಯಾವಸಾಯಿಕ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಅದು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತ್ತು.^[102][154] ಆದಾಗ್ಯೂ, ೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವಿಪತ್ತನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಹೆಚ್ಚೂಕಮ್ಮಿ ಅಸಹಾಯಕವಾಗಿತ್ತು.

ಮರುನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಪುನರ್ಲಾಭ

636ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸುಮಿ ಪಗೋಡಾ.

ಈ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಪತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಬಂಡಾಯಗಳು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ಕಳಂಕಗೊಳಿಸಿ, ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವಕ್ಕೆ ಅಡಚಣೆಯುಂಟುಮಾಡಿದವಾದರೂ ಸಹ, ೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪುನರ್ಲಾಭದ ಒಂದು ಅವಧಿಯಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ.^[155] ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಪಾತ್ರದಿಂದ ಸರ್ಕಾರವು ಹಿಂದಡಿಯಿಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ, ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದರ ಅನುದ್ದೇಶಿತ ಪರಿಣಾಮವು ಕಂಡುಬಂತು; ಏಕೆಂದರೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅಧಿಕಾರಿಶಾಹಿಯ ಕಡಿಮೆ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳೊಂದಿಗಿನ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದವು.^[156][157] ೭೮೦ರ ವೇಳೆಗೆ, ೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಳೆಯ ಧಾನ್ಯ ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕೂಲಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ನಗದಿನಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಸಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಅರೆವಾರ್ಷಿಕ ತೆರಿಗೆಯಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಇದು ವ್ಯಾಪಾರಿ ವರ್ಗದಿಂದ ಆಧಾರ ಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟ ಹಣದ ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ ಆದ ಬದಲಾವಣೆ/ವರ್ಗಾವಣೆಯನ್ನು ಶ್ರುತಪಡಿಸುವಂತಿತ್ತು.^[149] ಜಿಯಾನ್‌‌ಗ್ನಾನ್‌ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕಿದ್ದ ನಗರಗಳಾದ ಯಾಂಗ್‌ಝೌ, ಸುಝೌ, ಮತ್ತು ಹ್ಯಾಂಗ್‌‌‌ಝೌ ಇವುಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯ ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಆರ್ಥಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಏಳಿಗೆ ಹೊಂದಿದವು.^[156] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಆನ್‌ ಷಿ ಬಂಡಾಯದ ನಂತರ ದುರ್ಬಲಗೊಂಡಿತಾದರೂ, ೭೯೯ರಲ್ಲಿ ಅದು ರೂಪಿಸಿದ ಉಪ್ಪಿನ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯತೆಯ ನೀತಿಯು ಸರ್ಕಾರದ ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದಾಯಮೂಲಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು; ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ಉಪ್ಪಿನ ಆಯೋಗವು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಯುತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ವಲಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರು ಎಂದು ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಸಮರ್ಥ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಇದನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.^[51] S. A. M. ಆಡ್ಸ್‌ಹೆಡ್‌ ಈ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆಯುತ್ತಾ, "ಒಂದು ಪರೋಕ್ಷ ತೆರಿಗೆಯು, ಜಮೀನು ಅಥವಾ ಜನರ ಮೇಲಿನ ರಾಯಭಾಗ, ಸುಂಕಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅಥವಾ ಗಣಿಗಳಂಥ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಉದ್ಯಮಗಳಿಂದ ಬಂದ ಲಾಭಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಪ್ರಮುಖ ಸಂಸ್ಥಾನವೊಂದರ ಪ್ರಧಾನ ಸಂಪನ್ಮೂಲವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತ್ತು" ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ಉಪ್ಪಿನ ತೆರಿಗೆಯು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತದೆ.^[158] ೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರವು ಅವನತಿಯ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದ ನಂತರವೂ, ಒಂದು ಬೃಹತ್‌ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಅದು ಇನ್ನೂ ಸಮರ್ಥವಾಗಿತ್ತು. ೯೪೫ರಲ್ಲಿ ಸಂಕಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಟ್ಯಾಂಗ್‌ಷು (ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಟ್ಯಾಂಗ್) ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವು ದಾಖಲಿಸಿರುವ ಪ್ರಕಾರ, ೮೨೮ರಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಜಾರಿಮಾಡಿದ ಒಂದು ಶಾಸನವು ದೇಶದಲ್ಲಿನ ನೀರಾವರಿ ಸಂಬಂಧದ ಚೌಕ-ಮಣೆಯ ಸರಣಿ ಪಂಪುಗಳನ್ನು ಪ್ರಮಾಣಕವಾಗಿಸಿತು.

In the second year of the Taihe reign period [828 AD], in the second month...a standard model of the chain pump was issued from the palace, and the people of Jingzhao Fu (d footnote: the capital) were ordered by the emperor to make a considerable number of machines, for distribution to the people along the Zheng Bai Canal, for irrigation purposes.

— ^[159]

ಟ್ಯಾಂಗ್‌‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ (ಅವಧಿ: ೮೦೫-೮೨೦) ಎಂಬಾತ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಕೊನೆಯ ಮಹಾನ್‌ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಿ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದ. ಉಪ್ಪಿನ ಉದ್ಯಮದ ಮೇಲಿನ ಸರ್ಕಾರಿ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯತೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ೭೮೦ರ ದಶಕದ ಹಣಕಾಸಿನ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಅವನ ಆಡಳಿತಾವಧಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ನಿಂತವು.^[160] ಚೆನ್ನಾಗಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಒಂದು ದಕ್ಷ ಸೇನೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಆತ ಹೊಂದಿದ್ದ. ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಈ ಸೇನೆಯ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ಅವನ ಆಸ್ಥಾನದ ನಪುಂಸಕರು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು; ಇದು ದಿವ್ಯ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಸೇನೆಯಾಗಿದ್ದು, ೭೯೮ರಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ ೨೪೦,೦೦೦ದಷ್ಟು ಸೈನಿಕರ ಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.^[161] ಕೇಂದ್ರದ ಅಧಿಕಾರದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ನೀಡಿ ತಮಗೆ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯು ಬೇಕೆಂದು ಹಕ್ಕು ಸಾಧಿಸಿದ್ದ ದಂಗೆಕೋರ ಪ್ರಾಂತಗಳನ್ನು ದಮನಮಾಡುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ೮೦೬ ಮತ್ತು ೮೧೯ರ ವರ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ಏಳು ಪ್ರಮುಖ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ನಡೆಸಿದ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಪೈಕಿಯ ಎರಡು ಪ್ರಾಂತಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಮಿಕ್ಕೆಲ್ಲವನ್ನೂ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಅವನು ಯಶಸ್ವಿಯಾದ.^[93][162] ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಆನುವಂಶಿಕ ಜಿಯೆದುಷಿಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಅಂತ್ಯವು ಪ್ರಾಪ್ತವಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ತನ್ನವರೇ ಆದ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ.^[93][162] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕ್ಸಿಯಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಅಷ್ಟೊಂದು ಸಮರ್ಥರಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಸಾಬೀತಾಯಿತು. ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು, ಹಬ್ಬಮಾಡುವುದು, ಮತ್ತು ಹೊರಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಗಳನ್ನು ಆಡುವುದು ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ವಿರಾಮದ ಬಾಬತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು; ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಾರಿಕೆಯ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದರ ಮೂಲಕ, ಬಲವಂತವಾಗಿ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿದ್ವಾಂಸ-ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಪುಂಸಕರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವ ಕ್ರಮಕ್ಕೂ ಅವರು ಕೈಹಾಕಿದ್ದರು.^[162] ನಪುಂಸಕರನ್ನು ಉರುಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ವೆನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌‌ (ಅವಧಿ: ೮೨೬-೮೪೦) ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದ ಸಂಚು ವಿಫಲಗೊಂಡ ನಂತರ, ನಪುಂಸಕರ ಅಧಿಕಾರವು ಪ್ರಶ್ನಾತೀತವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು; ಇದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ, ಚಕ್ರವರ್ತಿ ವೆನ್‌ಜಾಂಗ್‌ನ ಮಿತ್ರಕೂಟಗಳನ್ನು ಚಾಂಗಾನ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ನಪುಂಸಕರ ಆದೇಶಾನುಸಾರ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು.^[156]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕವಿ, ಸಂಗೀತಗಾರ ಮತ್ತು ವರ್ಣಚಿತ್ರಕಾರ ವ್ಯಾಂಗ್‌ ವೆಯಿಯಿಂದ (701-761) ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿದ್ವಾಂಸ ಫು ಷೆಂಗ್‌ನ ವರ್ಣಚಿತ್ರ.

ಕುಸಿತ

ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಪತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ವಾಯತ್ತ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಜಿಯೆದುಷಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಚಾಂಗಾನ್‌ ಮತ್ತು ಲುವೊಯಾಂಗ್ ನಗರಗಳೆರಡೂ ಲೂಟಿಗೊಳಗಾಗಲು ಹುವಾಂಗ್‌‌ ಚಾವೊ ಬಂಡಾಯವು (೮೭೪-೮೮೪) ಕಾರಣವಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಇದು ನಿಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಡಲು ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ದಶಕವೇ ಹಿಡಿಯಿತು.^[163] ಸದರಿ ಬಂಡಾಯವನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಸೋಲಿಸಿತಾದರೂ, ಆ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹೊಡೆತದಿಂದ ಅದು ಎಂದಿಗೂ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ; ಹೀಗಾಗಿ ಭವಿಷ್ಯದ ಸೇನಾ ಅಧಿಕಾರಗಳು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅದನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿದಂತಾಯಿತು. ಸಣ್ಣ ಸೇನೆಗಳ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದ ಡಕಾಯಿತರ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳೂ ಅಲ್ಲಿದ್ದವು. ಈ ಗುಂಪುಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಡಳಿತಾವಧಿಯ ಕೊನೆಯ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಧ್ವಂಸಮಾಡಿದವು, ಅಕ್ರಮ ಉಪ್ಪನ್ನು ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ ಮಾಡಿದವು, ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಬೆಂಗಾವಲು ಪಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೊಂಚುಹಾಕಿ ದಾಳಿಮಾಡಿದವು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಗೋಡೆಹಾಕಲಾಗಿದ್ದ ಹಲವಾರು ನಗರಗಳಿಗೆ ಅವು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದವು.^[118]

ಮೂಲತಃ ಉಪ್ಪಿನ ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆಗಾರನಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ಬಂಡಾಯಗಾರ ಹುವಾಂಗ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಝು ವೆನ್‌ ಎಂಬಾತ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಪಡೆಗಳಿಗೆ ಶರಣಾದ. ಹುವಾಂಗ್‌ನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವುದಕ್ಕೆ ನೆರವಾದ ಆತನಿಗೆ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಸೇನಾ ಬಡತಿಗಳ ಒಂದು ಸರಣಿಯನ್ನೇ ನೀಡಲಾಯಿತು.^[164] ೯೦೭ರಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಅಂತ್ಯಗೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಓರ್ವ ಸೇನಾ ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿಯಾಗಿದ್ದ ಝು ವೆನ್‌ ಎಂಬಾತ ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಕೊನೆಯ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಾದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಐ ಎಂಬಾತನನ್ನು ಪದಚ್ಯುತಗೊಳಿಸಿದ ಹಾಗೂ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಸ್ವತಃ ಅಲಂಕರಿಸಿದ (ಮರಣಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಈತನನ್ನು ಲೇಟರ್‌ ಲಿಯಾಂಗ್‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು‌). ಆತ ಲೇಟರ್‌‌ ಲಿಯಾಂಗ್‌‌ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮತ್ತು ಇದು ಐದು ರಾಜವಂಶಗಳು ಹಾಗೂ ಹತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿತು. ಪದಚ್ಯುತನಾಗಿದ್ದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಐನನ್ನು ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಝು ವೆನ್ ವಿಷವುಣಿಸಿ ಸಾಯಿಸಿದ.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದಿಂದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಝು ವೆನ್‌ ಒಂದು ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೂ ಸಹ, ಆತ ಓರ್ವ ಪರಿಣಿತ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡ. ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿದ್ದ ಹ್ಯಾಂಗ್‌‌‌ಝೌ ನಗರಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸಮುದ್ರಗೋಡೆ, ಹೊಸ ಗೋಡೆಗಳು ಮತ್ತು ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಲೇಟರ್‌‌ ಲಿಯಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜು ಕೂಡಾ ಹೊಣೆಗಾರನಾಗಿದ್ದ; ಈ ನಗರವೇ ಮುಂದೆ ದಕ್ಷಿಣದ ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜಧಾನಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತು.^[164]

ಸಮಾಜ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ: Tang Dynasty art

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕಾಲದ ಸ್ಯಾಂಕಾಯ್‌‌-ಹೊಳಪು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಒಂದು ಹಾಲೆಗಳಿರುವ ತಟ್ಟೆ. ಕಚ್ಚುಗುರುತಿನ ಅಲಂಕರಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ತಟ್ಟೆ 8ನೇ ಶತಮಾನದ್ದು.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಕೈ ಯುವಾನ್‌ ಟಾಂಗ್‌‌ ಬಾವೊ ನಾಣ್ಯ (開元通寶). ಇದನ್ನು ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ 621 CEನಲ್ಲಿ ಟಂಕಿಸಲಾಯಿತು. ಜಪಾನಿಯರ 8ನೇ-ಶತಮಾನದ ವಡೋಕೈಚಿನ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಇದೊಂದು ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ.

ನಾಗರಿಕರ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಾದ ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯನ್‌ ಮತದ ಪರವಾಗಿದ್ದ ಸೂಯಿ ಮತ್ತು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಗಳೆರಡೂ ಮುಂಚೆಯಿದ್ದ ಉತ್ತರದ ರಾಜವಂಶಗಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಿಂದ ವಿಮುಖವಾಗಿದ್ದವು.^[1] ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯಸ್‌ನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ವರ್ಗವು ಸರ್ಕಾರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಈ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ಒಂದೋ ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಮೂಲಕ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ, ದಾವೋಮತ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಗಳು ಪ್ರಧಾನ ಚಿಂತನ ಮಾರ್ಗಗಳಾಗಿಯೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿದ್ದವು, ಮತ್ತು ಇವು ಜನರ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದವು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿನ ಚೀನಿಯರು ಹಬ್ಬಮಾಡುವಿಕೆ, ಕುಡಿಯುವಿಕೆ, ರಜಾದಿನಗಳು, ಕ್ರೀಡೆ, ಮತ್ತು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಮನರಂಜನೆಗಳನ್ನೂ ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನೀ ಸಾಹಿತ್ಯವು ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಮುದ್ರಣ ವಿಧಾನಗಳಿಂದಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸುಲಭಲಭ್ಯವಾಗತೊಡಗಿತು.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿನ ವಿರಾಮದ ಮಜಾ

ಹಿಂದಿನ ಆಡಳಿತಾವಧಿಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗವು ತನ್ನ ಸಮಯವನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವಿರಾಮ-ಕಾಲದ ಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದ ಒಂದು ಯುಗವಾಗಿತ್ತು. ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೇಲ್ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಜನರು ಈ ಅನುಭೂತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು.^[165] ಇಂಥ ಜನರು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಹೊರಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ಬಿಲ್ಲುಗಾರಿಕೆ,^[166] ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆ,^[167] ಕುದುರೆ ಪೋಲೋ,^[168] ಕುಜು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌,^[169] ಹುಂಜದ ಕಾಳಗ,^[170] ಮತ್ತು ಜಗ್ಗಾಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆ.^[171] ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿನ ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಾವಧಿ ರಜೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ರಜೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಒಂದು ವೇಳೆ ಅವರ ಹೆತ್ತವರು 1,000 miles (1,600 kilometres)^*ನಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲೆಂದು ಪ್ರತಿ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ೩೦ ದಿನಗಳ ರಜೆಯನ್ನೂ, ಅಥವಾ ಒಂದು ವೇಳೆ ಅವರ ಹೆತ್ತವರು 167 miles (269 kilometres)^*ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ದೂರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲೆಂದು ೧೫ ದಿನಗಳ ರಜೆಯನ್ನೂ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು (ಪ್ರಯಾಣದ ಅವಧಿಯನ್ನು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ).^[165] ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅವರ ಓರ್ವ ಮಗ ಅಥವಾ ಮಗಳ ಮದುವೆಗಳಿಗಾಗಿ ಒಂಬತ್ತು ದಿನಗಳ ಅವಧಿಯ ದೀರ್ಘಾವಧಿ ರಜೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧಿಗಳ ವಿವಾಹ-ಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಐದು ದಿನಗಳು, ಮೂರು ದಿನಗಳು, ಅಥವಾ ಒಂದು ದಿನದ ರಜೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು (ಪ್ರಯಾಣದ ಅವಧಿಯನ್ನು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ).^[165] ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅವರ ಮಗನು ಪುರುಷಾವಸ್ಥೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದರ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸುವ ಟೋಪಿಧಾರಣೆ ದೀಕ್ಷಾ ಆಚರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಟ್ಟು ಮೂರು ದಿನಗಳ ರಜೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅವರ ಓರ್ವ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧಿಯ ಮಗನ ದೀಕ್ಷಾ ಆಚರಣೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ದಿನದ ರಜೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[165]

ಚೀನೀ ಹೊಸ ವರ್ಷ, ಲಾಂದ್ರದ ಉತ್ಸವ, ತಂಪು ಆಹಾರದ ಉತ್ಸವ, ಮತ್ತು ಇತರ ಉತ್ಸವಗಳಂಥ ಚೀನಿಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರಜಾದಿನಗಳು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ರಜಾದಿನಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಚಾಂಗಾನ್‌ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಆಚರಣೆಯು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಲಾಂದ್ರದ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆಚರಣೆಯು ಯಾವಾಗಲೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿತ್ತು; ಏಕೆಂದರೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ವಿಧಿಸಲಾಗಿದ್ದ ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆಯ ನಿಷೇದಾಜ್ಞೆಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಮೂರು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಸರ್ಕಾರವು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಿತ್ತು.^[172] ೬೨೮ ಮತ್ತು ೭೫೮ರ ವರ್ಷಗಳ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಸಿಂಹಾಸನವು ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿ ಒಟ್ಟು ಅರವತ್ತೊಂಬತ್ತು ಭವ್ಯವಾದ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದು ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಮುಖ್ಯ ಸೇನಾ ವಿಜಯಗಳು, ಒಂದು ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಬರಗಾಲ ಅಥವಾ ಕ್ಷಾಮದ ನಂತರ ದೊರಕಿದ ಹೇರಳ ಫಸಲುಗಳು, ಸಾಮೂಹಿಕ ಕ್ಷಮಾದಾನಗಳನ್ನು ನೀಡುವಿಕೆ, ಹೊಸ ಯುವರಾಜನೊಬ್ಬನಿಗೆ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟುವಿಕೆ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಉತ್ಸವಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದವು.^[173] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದಲ್ಲಿನ ವಿಶೇಷ ಆಚರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ಅದ್ದೂರಿಯಾದ ಮತ್ತು ಬೃಹತ್‌-ಗಾತ್ರದ ಭೋಜನಕೂಟಗಳನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು; ಮತ್ತು ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಆಸ್ಥಾನವು ಊಟಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿರುತ್ತಿತ್ತು.^[174] ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೬೪ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ೧,೧೦೦ರಷ್ಟು ಹಿರಿಯರಿಗೆ, ೭೬೮ರಲ್ಲಿ ದಿವ್ಯ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರ ಸೇನೆಯ ೩,೫೦೦ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ, ಹಾಗೂ ೮೨೬ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರು ಮತ್ತು ಅರಮನೆಯ ೧,೨೦೦ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಭೋಜನಕೂಟಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿತ್ತು.^[174] ಮದ್ಯ ಮತ್ತು ಮದ್ಯಸಾರದ ಪಾನೀಯಗಳನ್ನು ಕುಡಿಯುವುದು ಅಗಾಧವೆಂಬಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಚೀನೀ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಳವಾಗಿ ಬೇರುಬಿಟ್ಟಿತ್ತು; ಹೆಚ್ಚೂಕಮ್ಮಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೂ ಜನರು ಕುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದುದು ಇದಕ್ಕೆ ನಿದರ್ಶನವಾಗಿತ್ತು.^[175] ೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಓರ್ವ ಆಸ್ಥಾನಾಧಿಕಾರಿಯು 'ಅಲೆ ಗ್ರೊಟೊ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸರ್ಪಮಂಡಲ-ಆಕಾರದ ಕಟ್ಟಡವೊಂದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು; ಇದನ್ನು ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ೫೦,೦೦೦ ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಇಟ್ಟಿಗೆಯೂ ಒಂದು ಬೋಗುಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅದರಿಂದ ಅವನ ಸ್ನೇಹಿತರು ಕುಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು.^[176]

ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಗೋಪುರವನ್ನು ಹೋಲುವಂತಿರುವ ಒಂದು ಮೂಲೆ ಗೋಪುರವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿರುವ ಒಂದು ಮ್ಯೂರಲ್‌ ಕಲಾಕೃತಿ; 706ರ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಈ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ರಾಜಕುಮಾರ ಯಿಡೆಯ (ಮರಣ: 701) ಗೋರಿಯಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಯಿತು.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಚಾಂಗಾನ್‌

Main article: Chang'an

ಚಾಂಗಾನ್‌ ನಗರವು ಹಿಂದಿನ ಹಾನ್‌‌ ಮತ್ತು ಜಿನ್‌ ರಾಜವಂಶಗಳ ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿದ್ದ ತಾಣವಾಗಿತ್ತಾದರೂ, ಕದನದಲ್ಲಿ ತರುವಾಯದ ನಾಶವಾದ ನಂತರ, ಸೂಯಿ ರಾಜವಂಶದ ಮಾದರಿಯು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ನಗರದ ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ಚಚ್ಚೌಕವಾಗಿದ್ದ ಅಳತೆಗಳು ಆರು ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು (೧೦ ಕಿ.ಮೀ.) ಉದ್ದದ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಸಾಗುವ ಹೊರಗಿನ ಗೋಡೆಗಳನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಐದು ಮೈಲಿಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ದದ (೮ ಕಿ.ಮೀ.) ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಸಾಗುವ ಹೊರಗಿನ ಗೋಡೆಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದ್ದವು.^[16] ದಕ್ಷಿಣದ ಮುಖ್ಯ ಗೋಡೆಯ ಮಧ್ಯ-ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ದೊಡ್ಡ ಮಿಂಗ್‌ಡೇ ದ್ವಾರಗಳಿಂದ ಒಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ನಗರ ಪಥವು ಚಾಚಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಕೇಂದ್ರದ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ನಗರಕ್ಕೆ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಅದರ ಹಿಂದೆ ರಾಜ ಅರಮನೆ, ಅಥವಾ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ನಗರದ ಚೆಂಟಿಯನ್‌ ದ್ವಾರವು ನೆಲೆಗೊಂಡಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಅಡ್ಡಛೇದಿಸಿಕೊಂಡು ಹದಿನಾಲ್ಕು ಮುಖ್ಯ ಬೀದಿಗಳು ಪೂರ್ವದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಸಾಗಿದರೆ, ಹನ್ನೊಂದು ಮುಖ್ಯ ಬೀದಿಗಳು ಉತ್ತರದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಸಾಗುವಂತೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದವು. ಅಡ್ಡಛೇದಿಸುವ ಈ ಮುಖ್ಯ ರಸ್ತೆಗಳು ಆಯತಾಕಾರದ ೧೦೮ ನಗರ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದವು. ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ಗೋಡೆಗಳು ಹಾಗೂ ತಲಾ ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳಿದ್ದವು, ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ನಗರ ವಿಭಾಗವೂ ಹಲವಾರು ನಗರ ಮೊಹಲ್ಲಾಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಚದುರಂಗದ ಫಲಕದಂಥ ನಮೂನೆಯಂಥ ಈ ಮುಖ್ಯ ರಸ್ತೆಗಳು ಹಾಗೂ ಗೋಡೆಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನಗರಭಾಗಗಳಿಂದಾಗಿ ಈ ನಗರವು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿತ್ತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಇದರ ವಿನ್ಯಾಸವು ಡು ಫು ಎಂಬಾತನ ಕವಿತೆಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.^[177] ಹೀಯನ್‌‌ ಅವಧಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಜಪಾನ್‌‌‌ನ ಹೀಯನ್‌‌ ಕ್ಯೋ ನಗರವು (ವರ್ತಮಾನದ ಕ್ಯೊಟೊ ನಗರ) ಅನೇಕ ನಗರಗಳ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಧಾನಿಯ ಚದುರಂಗದ ಫಲಕದಂಥ ಬೀದಿಯ ಆಯವ್ಯವಸ್ಥೆ ನಮೂನೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಅದು ಚಾಂಗಾನ್‌ನ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿರುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭೂಭವಿಷ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿತ್ತು.^[29] ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಈ ೧೦೮ ನಗರ ವಿಭಾಗಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳು (ಒಂದೊಂದೂ ನಿಯತವಾದ ಎರಡು ನಗರ ವಿಭಾಗಗಳ ಗಾತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು) ಸರ್ಕಾರಿ-ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯುಳ್ಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಾಗಿ ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು, ಮತ್ತು ಇತರ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶವನ್ನು ದೇವಾಲಯಗಳು, ತೋಟಗಳು, ಕೊಳಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗಾಗಿ ಮೀಸಲಿರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.^[16] ಸಂಪೂರ್ಣ ನಗರದಾದ್ಯಂತ ೧೧೧ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳು, ೪೧ ದಾವೋವಾದಿ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಯರ ಮಠಗಳು, ೩೮ ಕುಟುಂಬದ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳು, ೨ ಅಧಿಕೃತ ದೇವಾಲಯಗಳು, ವಿದೇಶಿ ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ೭ ಚರ್ಚುಗಳು, ಪ್ರಾಂತೀಯ ಪ್ರಸರಣಾ ಕಚೇರಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ೧೦ ನಗರ ವಿಭಾಗಗಳು, ೧೨ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸಿಗೃಹಗಳು, ಮತ್ತು ೬ ಹೂಳುಗಾಡುಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದವು.^[178] ಕೆಲವೊಂದು ನಗರ ವಿಭಾಗಗಳು ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವ ಆಟದ ಮೈದಾನಗಳಿಂದ ಅಥವಾ ಕುದುರೆ ಪೋಲೋ ಮತ್ತು ಕುಜು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಆಟವನ್ನು ಆಡುವುದಕ್ಕಾಗಿರುವ ಅದ್ದೂರಿ ಮಹಲುಗಳ ಹಿಂದಿನ ಅಂಗಳಗಳಿಂದ ಅಕ್ಷರಶಃ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು‌.^[179]

247 ಸೆಂ.ಮೀ. ಎತ್ತರ, 6,500 ಕೆ.ಜಿ.ಯಷ್ಟು ತೂಕವಿರುವ ಕಂಚಿನ ಜಿಂಗ್‌ಯುನ್‌ ಗಂಟೆ; ಇದು ಈಗ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌ ಗಂಟೆ ಗೋಪುರದಲ್ಲಿದೆ.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಧಾನಿಯು ತನ್ನ ಉಚ್ಛ್ರಾಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನಗರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು, ಅದರ ನಗರ ವಿಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ಉಪನಗರದ ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨ ದಶಲಕ್ಷ ನಿವಾಸಿಗಳಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ತಲುಪಿತ್ತು.^[16] ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಧಾನಿಯು ಅತೀವವಾಗಿ ಸರ್ವರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರೇಮಿಯಾಗಿತ್ತು. ಪರ್ಷಿಯಾ, ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ, ಜಪಾನ್‌, ಕೊರಿಯಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ, ಟಿಬೆಟ್‌, ಭಾರತ, ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳ ಜನಾಂಗೀಯತೆಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ವಿಭಿನ್ನ ಜನಾಂಗೀಯತೆಗಳ ಈ ಅತಿ ಸಮೃದ್ಧಿಯಿಂದಾಗಿ, ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಆಚರಣೆಗಳ ಅನೇಕ ಧರ್ಮಗಳೂ ಇದ್ದವು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ, ನೆಸ್ಟೋರಿಯಸ್‌ನ ಅನುಯಾಯಿ ಕ್ರೈಸ್ತಧರ್ಮ, ಮ್ಯಾನಿಕಿ ಸಿದ್ಧಾಂಥ (ಸೈತಾನನೂ ದೇವರಂತೆಯೇ ನಿತ್ಯ ಮತ್ತು ದೇವರ ನಿತ್ಯವೈರಿ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಸಿದ್ಧಾಂತ), ಪಾರಸಿ ಧರ್ಮ, ಯೆಹೂದ್ಯ ಧರ್ಮ, ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಂ. ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯಕ್ಕೆ ಅನುವುಗೊಳಿಸಲಾದ ಮಾರ್ಗವು ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಮುಕ್ತ ಪ್ರವೇಶಾವಕಾಶವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಲ್ಪಿಸಿದ್ದರಿಂದ, ಅನೇಕ ವಿದೇಶಿ ವಸಾಹತುಗಾರರು ಪೂರ್ವದಿಂದ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಸಾಗಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸ್ವತಃ ಚಾಂಗಾನ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿಯೇ ಸುಮಾರು ೨೫,೦೦೦ ವಿದೇಶಿಯರು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.^[96][180] ಪ್ರವಾಸಿಗೃಹಗಳಲ್ಲಿ ಅಗೇಟಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ (ಇದೊಂದು ಪ್ರಶಸ್ತ ಶಿಲೆ) ಮತ್ತು ಅಂಬರ್‌ನಿಂದ ಮಾಡಿದ ಬಟ್ಟಲುಗಳಲ್ಲಿ ಮದ್ಯವನ್ನು ಸರಬರಾಜುಮಾಡುವ, ಹಾಡುವ, ಮತ್ತು ನರ್ತಿಸುವ ವಿಲಕ್ಷಣ ರೀತಿಯ ಹಸಿರು-ಕಣ್ಣಿನ, ಹೊಂಬಣ್ಣದ-ಕೂದಲಿನ ಟೊಕೇರಿಯನ್‌ ಭಾಷೆಯಾಡುವ ಮಹಿಳೆಯರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುಗಳಾಗಿದ್ದರು.^[181] ಒಂದು ವೇಳೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿನ ಓರ್ವ ವಿದೇಶಿಯನು ಮದುವೆಗಾಗಿ ಓರ್ವ ಚೀನೀ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದ್ದೇ ಆದಲ್ಲಿ, ಅವನು ಚೀನಾದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿ ಬರುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ತನ್ನ ತಾಯಿನಾಡಿಗೆ ತನ್ನ ವಧುವನ್ನು ಮರಳಿ ಕರೆದೊಯ್ಯಲು ಆಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ; ಇದು ವಿದೇಶಿ ಹರಿಕಾರರೊಂದಿಗೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಮದುವೆಗಳಾಗದಂತೆ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ೬೨೮ರಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಂಶಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿತ್ತು.^[182] ಚೀನಿಯರಿಂದ ವಿದೇಶಿಯರನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯಪಡಿಸುವ ಹಲವಾರು ಕಾನೂನುಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ೭೭೯ರಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಜಾರಿಮಾಡಿದ ಒಂದು ರಾಜಶಾಸನವು, ಚಾಂಗಾನ್ ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿನ ಉಯ್ಘರ್‌‌ಗಳು ತಮ್ಮ ಜನಾಂಗೀಯ ವೇಷಭೂಷಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸುವಂತೆ ಅವರನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು, ಚೀನೀ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗದಂತೆ ಅವರನ್ನು ತಡೆಯಿತು ಹಾಗೂ ಚೀನಿಯರೆಂಬಂತೆ ತಾವು ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳದಂತೆ ಅವರ ಮೇಲೆ ನಿಷೇಧ ಹೇರಿತು.^[183]

ಚಾಂಗಾನ್‌ ನಗರವು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು, ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಕುಟುಂಬದ ಮನೆಯಾಗಿತ್ತು, ಹಾಗೂ ವೈಭವ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನಿಂದ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರಾಸಂಗಿಕವಾಗಿ ಇದು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಭವ್ಯವಾದ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಇದ್ದ ಮತ್ತು ಯಾಂಗ್ಟ್‌ಜಿ ನದಿಗೆ ನಿಕಟವಾಗಿದ್ದ ಯಾಂಗ್‌ಝೌ ನಗರವು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಹೋನ್ನತವಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು.^[111][184]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಸ್ಥಾನದ ವಸಂತ ಕಾಲದ ವಿಹಾರ-ಪ್ರವಾಸ; ಝಾಂಗ್‌ ಕ್ಸುವಾನ್‌ (713-755) ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಕಲಾಕೃತಿ.

ಉಪ್ಪಿನ ಮೇಲಿದ್ದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸರ್ಕಾರದ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಯಾಂಗ್‌ಝೌ ನಗರವು ಕೇಂದ್ರ ಕಾರ್ಯಾಲಯವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಇದು ಚೀನಾದ ಮಹೋನ್ನತವಾದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು; ವ್ಯವಸ್ಥಿತಗೊಳಿಸಲ್ಪಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಿಗೆ ವಿತರಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಾದ ವಿದೇಶಿ ಸರಕುಗಳ ಹಡಗು-ಸಾಗಣೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನಗರವು ಒಂದು ಮಧ್ಯಬಿಂದುವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಿತು.^[111][184] ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿನ ಗುವಾಂಗ್‌‌ಝೌ ರೇವುಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಹೋಲುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಯಾಂಗ್‌ಝೌ ನಗರವು ಏಷ್ಯಾದ ಉದ್ದಗಲಗಳಿಂದ ಬರುವ ಸಾವಿರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯ ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಕುರಿತು ಹೆಮ್ಮೆಪಟ್ಟಿತು.^[184][185]

ಅಲ್ಲಿ ಲುವೊಯಾಂಗ್‌ ಎಂಬ ದ್ವಿತೀಯಕ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರವೂ ಇತ್ತು ಮತ್ತು ಎರಡು ನಗರಗಳ ಪೈಕಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂ ಒಲವು ತೋರಿಸಿದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ೬೯೧ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಚಾಂಗಾನ್‌ ನಗರದ ಬದಲಿಗೆ ಲುವೊಯಾಂಗ್‌ ನಗರವನ್ನು ಜನಭರಿತಗೊಳಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಚಾಂಗಾನ್‌ ಪ್ರದೇಶದ ಸುತ್ತುಮುತ್ತಲಿನ ೧೦೦,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕುಟುಂಬಗಳು (೫೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು) ಲುವೊಯಾಂಗ್‌ಗೆ ಸಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದಳು.^[111] ಸುಮಾರು ಒಂದು ದಶಲಕ್ಷದಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಲುವೊಯಾಂಗ್‌ ನಗರವು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿನ ಎರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ರಾಜಧಾನಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತು, ಮತ್ತು ಲುವೋ ನದಿಗೆ ಈ ನಗರವು ಹೊಂದಿದ್ದ ನಿಕಟ ಸಾಮೀಪ್ಯದಿಂದಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣದ ವ್ಯಾವಸಾಯಿಕ ಫಲವತ್ತತೆ ಹಾಗೂ ಭವ್ಯವಾದ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದ ವ್ಯಾಪಾರ ದಟ್ಟಣೆಯಿಂದ ಇದು ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.^[111] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಸ್ಥಾನವು ಇದರ ರಾಜಧಾನಿ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಹಿಂಬಡ್ತಿಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ೭೪೩ರ ವರ್ಷದ ನಂತರ ಲುವೊಯಾಂಗ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲಿಲ್ಲ; ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪೂರೈಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದಾಸ್ತಾನುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಚಾಂಗಾನ್ ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಸ್ಯೆಯು ಪರಿಹರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.^[111] ೭೩೬ರ ವರ್ಷದಷ್ಟು ಮುಂಚೆಯೇ, ಯಾಂಗ್‌ಝೌನಿಂದ ಚಾಂಗಾನ್‌ವರೆಗಿನ ಮಾರ್ಗದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಕಣಜಗಳು ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು; ಇದು ಹಡಗು-ಸಾಗಣೆಯ ವಿಳಂಬಗಳು, ಹಾಳಾಗುವಿಕೆ, ಮತ್ತು ಲಪಟಾಯಿಸುವಿಕೆಯಂಥ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿತು.^[186] ೭೪೩ರಲ್ಲಿ, ಚಾಂಗಾನ್‌ನ ಪೂರ್ವಕ್ಕಿದ್ದ ಒಂದು ವಾಹನಾಂತರಣ ಕೊಳವಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಕೃತಕ ಸರೋವರವೊಂದರ ಹೂಳನ್ನು ಎತ್ತಲಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣದ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ದೋಣಿಗಳ ವ್ಯೂಹವನ್ನು ಕುತೂಹಲಭರಿತ ಉತ್ತರದ ವಾಸಿಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅವು ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪ-ಕಾಣಿಕೆಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿತ್ತು.^[187]

ಸಾಹಿತ್ಯ

Main articles: Chinese literature and Chinese poetry

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಸ್ಮಾರಕ ಸ್ತಂಭವೊಂದರ ಮೇಲೆ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌ನ ಸುಂದರ ಲಿಪಿಗಾರಿಕೆ.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯು ಚೀನೀ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಒಂದು ಸುವರ್ಣಯುಗವಾಗಿತ್ತು. ಸುಮಾರು ೨,೨೦೦ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಲೇಖಕರಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ೪೮,೯೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕವಿತೆಗಳಿದ್ದು ಅವು ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದವರೆಗೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ.^[188][189] ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ^[190] ಉತ್ತೀರ್ಣರಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಿರುವವರು, ಕಾವ್ಯದ ಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಓರ್ವರು ಹೊಂದಿರುವ ನೈಪುಣ್ಯಗಳನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದು ಒಂದು ಅವಶ್ಯಕವಾದ ಅಧ್ಯಯನ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೆ, ಕಾವ್ಯವೂ ಸಹ ಅಗಾಧವಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕವಾಗಿತ್ತು; ಭೋಜನಕೂಟಗಳಲ್ಲಿನ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಅತಿಥಿಗಳು ಹಾಗೂ ಗಣ್ಯ ಸಂತೋಷಕೂಟಗಳ ಆಸ್ಥಾನಿಕರ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾವ್ಯದ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದವು.^[191] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದ ಕಾವ್ಯ ಶೈಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಗುಷಿ ಮತ್ತು ಜಿಂಟಿಷಿ ಸೇರಿದ್ದವು; ಲೀ ಬೈ (೭೦೧-೭೬೨) ಎಂಬ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕವಿಯು ಗುಷಿ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿನ ಕವಿತೆಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದ. ವ್ಯಾಂಗ್‌ ವೆಯಿ (೭೦೧-೭೬೧) ಮತ್ತು ಕುಯಿ ಹಾವೊರಂಥ (೭೦೪-೭೫೪) ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕವಿಗಳು ಜಿಂಟಿಷಿ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿನ ಕವಿತೆಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು. ಜಿಂಟಿಷಿ ಕಾವ್ಯ, ಅಥವಾ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯವು, ಎಂಟು-ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯಗಳು ಅಥವಾ ಪ್ರತಿ ಸಾಲಿಗೆ ಏಳು ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪದ್ಯಗಳ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿರುತ್ತಿತ್ತು; ಇದು ಒಂದು ನಿಶ್ಚಿತ ನಮೂನೆಯಲ್ಲಿನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಿದ್ದು, ಅದರ ಅನುಸಾರ ಎರಡನೇ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ದ್ವಿಪದಿಗಳು ವಿರೋಧಾಲಂಕಾರದಿಂದ ಕೂಡಿರಬೇಕಿತ್ತು (ಆದರೂ ಇತರ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಅನುವಾದ ಮಾಡುವಾಗ ವಿರೋಧಾಲಂಕಾರವು ಅನೇಕವೇಳೆ ಕಳೆದುಹೋಗುತ್ತದೆ).^[192] ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕವಿತೆಗಳು ಚೀನಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಯುಗದಲ್ಲೂ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಕಾವ್ಯದ ಈ ಮಹಾನ್‌ ಮೇಲಾಟ ಅಥವಾ ಉತ್ಸಾಹಪೂರ್ಣ ಅನುಕರಣವು ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಶುರುವಾಯಿತು; ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಯಾನ್‌ ಯು (嚴羽; ಸಕ್ರಿಯ ೧೧೯೪-೧೨೪೫) ಎಂಬಾತ, ಹೈ ಟ್ಯಾಂಗ್ (ಸುಮಾರು ೭೧೩-೭೬೬) ಯುಗದ ಕಾವ್ಯವನ್ನು "ಮಾರ್ಗಶೈಲಿಯ ಕವಿಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಳಗಿನ ಅಂಗೀಕೃತ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು" ಹೊಂದಿರುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಾಮಗ್ರಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುವಲ್ಲಿ ತಾನೇ ಮೊದಲಿಗೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ.^[193] ಎಲ್ಲಾ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕವಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಡು ಫು (೭೧೨-೭೭೦)^[193] ಎಂಬಾತನಿಗೆ ಯಾನ್‌ ಯು ಮೀಸಲಾಗಿರಿಸಿದ. ಅವನದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಿರಲಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಅವನ ಸಮಾನಸ್ಕಂದರು ಅವನಿಗೆ ಓರ್ವ ಸಂಪ್ರದಾಯ-ವಿರೋಧಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಎಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಅಂಟಿಸಿದ್ದರು.^[194]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಮುಖ್ಯವಾದ ಇತರ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಸ್ವರೂಪಗಳೂ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಡುವಾನ್‌ ಚೆಂಗ್ಷಿ (ಮರಣ: ೮೬೩) ಎಂಬಾತನ ಮಿಸಲ್ಲೇನಿಯಸ್‌ ಮಾರ್ಸೆಲ್ಸ್‌ ಫ್ರಂ ಯೌಯಾಂಗ್‌‌ ಎಂಬ ಕೃತಿಯು ಒಂದು ಮನರಂಜಿಸುವ ಸಂಕಲನವಾಗಿದ್ದು, ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಕುರಿತಾದ ವಿದೇಶಿ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಗಾಳಿ-ಸಮಾಚಾರ, ವರದಿಗಳು, ಸಣ್ಣ ಆಖ್ಯಾಯಿಕೆಗಳು, ಪೌರಾಣಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಕಥೆಗಳನ್ನಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ನಾನಾಬಗೆಯ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತಾದ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಅದು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಡುವಾನ್‌ ಸೃಷ್ಟಿಸಿರುವ ಈ ಬೃಹತ್ತಾದ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ನಿರೂಪಣೆಯು ನಿಖರವಾಗಿ ಯಾವ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ವರ್ಗ ಅಥವಾ ವರ್ಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಚರಿತ್ರಕಾರರು ಈಗಲೂ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.^[195]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣಕಥೆಯ ಕಾದಂಬರಿ ಮತ್ತು ಕಥೆಗಳು ಕೂಡಾ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು, ಯುವಾನ್‌ ಝೆನ್‌‌ (೭೭೯-೮೩೧) ಎಂಬಾತ ಬರೆದ ಯಿಂಗ್‌ಯಿಂಗ್‌'ಸ್‌ ಬಯಾಗ್ರಫಿ ಎಂಬ ಕೃತಿಯು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಅವನ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಇದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಸರಣಗೊಂಡಿತು ಹಾಗೂ ಯುವಾನ್‌ ರಾಜವಂಶವು (೧೨೭೯–೧೩೬೮) ಈ ಪ್ರಸರಣದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕೈಜೋಡಿಸಿತ್ತು. ಸದರಿ ಕೃತಿಯು ಚೀನೀ ಗೀತನಾಟಕ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿನ ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಮೂಲಾಧಾರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತು.^[196][197] ತಿಮೋಥಿ C. ವಾಂಗ್‌ ಎಂಬಾತ ಈ ಕಥೆಗೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಪ್ರೇಮ ಕಥೆಗಳ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದೊಳಗೆ ಸ್ಥಾನಕಲ್ಪಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕ್ಷಿಪ್ರ ಭಾವೋದ್ರೇಕ, ಅನಿವಾರ್ಯವಾದ ಅಥವಾ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಒತ್ತಡದಂಥ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಈ ಪ್ರೇಮಕಥೆಗಳು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ರಮ್ಯಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವ ಸಂದರ್ಭ ಮತ್ತು ಅದನ್ನನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವ ವಿಷಣ್ಣತೆಯ ಒಂದು ಅವಧಿಗೆ ಇವು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ.^[198] ವಾಂಗ್‌ ಈ ಕುರಿತಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾ, ರೋಮಿಯೋ ಅಂಡ್‌ ಜೂಲಿಯೆಟ್‌‌‌‌ ನಂಥ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ರಮ್ಯಸಾಹಿತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ರೇಮದೆಡೆಗಿನ ಅಮರವಾದ ವಚನಗಳು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಸ್ವಯಂಬದ್ಧತೆಯ ಕೊರತೆಯು ಈ ರೂಪರೇಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ಓರ್ವನ ಪರಿಸರದಿಂದ (ಮಾನವ ಸಮಾಜವೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ತನ್ನತನವನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗದಿರುವಿಕೆಯ ಆಧಾರಭೂತ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಚೀನೀ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಇದರಲ್ಲಿದ್ದು, ಅವು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿರುವ ರಮ್ಯಸಾಹಿತ್ಯದ ತಲ್ಲಣದ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಸಾಧನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾನೆ.^[199]

709ರ ವೇಳೆಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸ್ಮಾಲ್‌ ವೈಲ್ಡ್‌ ಗೂಸ್‌ ಪಗೋಡಾವು ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಡಾಜಿಯಾನ್‌ಫು ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತಿತ್ತು; ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಚೀನಿ ಭಾಷೆಗೆ ಅನುವಾದಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಬಂದ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳನ್ನು ಈ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಲಾಯಿತು.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯು ಬೃಹತ್‌ ವಿಶ್ವಕೋಶಗಳ ಪ್ರಕಟಣೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಯಿತು. ೬೨೪ರಲ್ಲಿ ಯಿವೆನ್‌ ಲೀಜು ವಿಶ್ವಕೋಶವು ಸಂಕಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕನಾಗಿದ್ದ ಔಯಾಂಗ್‌ ಕ್ಸನ್‌ (೫೫೭-೬೪೧) ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ ಲಿಂಘು ಡೆಫೆನ್‌ (೫೮೨-೬೬೬) ಮತ್ತು ಚೆನ್‌ ಷುದಾ (ಮರಣ: ೬೩೫) ಎಂಬಿಬ್ಬರು ಕೂಡಾ ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೭೨೯ರಲ್ಲಿ ಟ್ರೀಟೈಸ್‌ ಆನ್‌ ಅಸ್ಟ್ರಾಲಜಿ ಆಫ್‌ ಕೈಯುವಾನ್‌ ಎರಾ ಎಂಬ ವಿಶ್ವಕೋಶವು ಗೌತಮ ಸಿದ್ಧ (ಬದುಕಿದ್ದ ಕಾಲ ೮ನೇ ಶತಮಾನ) ಎಂಬಾತನಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಂಕಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಈತ ಓರ್ವ ಭಾರತೀಯ ಜನಾಂಗೀಯ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ, ಜ್ಯೋತಿಷಿ, ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸನಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತು ಈತ ರಾಜಧಾನಿ ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ.

ಜಿಯಾ ಡ್ಯಾನ್‌‌‌ನಂಥ ಚೀನೀ ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ದೂರದ ಹೊರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಳಗಳ ಕುರಿತು ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾದ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ೭೮೫ ಮತ್ತು ೮೦೫ರ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ತನ್ನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆತ ಪರ್ಷಿಯಾದ ಕೊಲ್ಲಿಯ ಮುಖಭಾಗಕ್ಕೆ ಸಾಗುವ ಸಮುದ್ರ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಕುರಿತು ವರ್ಣಿಸಿದ; ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಮಧ್ಯಯುಗದ ಇರಾನಿಯನ್ನರು (ಇವರನ್ನು ಆತ ಲುವೋ-ಹೆ-ಯಿಯ ಜನರು ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾನೆ) ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದ 'ಅಲಂಕಾರಿಕ ಸ್ತಂಭಗಳು', ಅಡ್ಡದಾರಿ ಹಿಡಿಯುವ ಸಂಭವವಿದ್ದ ಹಡಗುಗಳಿಗಾಗಿ ದೀಪಗೃಹದ ಸಂಜ್ಞಾಜ್ಯೋತಿಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದವು ಎಂದೂ ಸಹ ಆತ ತನ್ನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ.^[200] ಪರ್ಷಿಯಾದ ಕೊಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿನ ದೀಪಗೃಹಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಜಿಯಾ ನೀಡಿರುವ ವರದಿಗಳನ್ನು ಅರೇಬಿಕ್‌ ಬರಹಗಾರರು ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತಾ, ಜಿಯಾ ಬರೆದ ಒಂದು ಶತಮಾನ ನಂತರ ಇದೇ ರಚನೆಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆದರು. ಅಲ್‌-ಮಸೂದಿ ಮತ್ತು ಅಲ್‌-ಮುಕದ್ದಾಸಿಯಂಥ ಬರಹಗಾರರು ಇವರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದರು. ೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ವ್ಯಾಂಗ್‌ ಕ್ಸುವಾನ್ಸ್‌‌ ಎಂಬ ಚೀನೀ ರಾಜತಂತ್ರಜ್ಞನು ಮಗಧ (ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಈಶಾನ್ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ.^[201] ಇದಾದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವನು ಝಾಂಗ್‌ ತಿಯಾಂಝು ಗುವೊಟು (ಇಲಸ್ಟ್ರೇಟೆಡ್‌ ಅಕೌಂಟ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಸೆಂಟ್ರಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ) ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದ. ಇದರಲ್ಲಿ ಭೌಗೋಳಿಕ ಮಾಹಿತಿಯು ಸಮೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿತ್ತು.^[202]

ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ತೈಜಾಂಗ್‌‌ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕೆಲದಿನಗಳ ನಂತರದಲ್ಲಿ ೬೩೬ ಮತ್ತು ೬೫೯ರ ವರ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ಹಿಂದಿನ ರಾಜವಂಶಗಳ ಅನೇಕ ಇತಿಹಾಸಗಳು ಆಸ್ಥಾನದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ಸಂಕಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಅಂಥ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿದ್ದವು: ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಲಿಯಾಂಗ್‌‌ , ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಚೆನ್‌‌ , ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಕಿ , ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಝೌ , ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಸೂಯಿ , ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಜಿನ್‌ , ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಡೈನಾಸ್ಟೀಸ್‌ ಮತ್ತು ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್‌ ಸದರ್ನ್‌ ಡೈನಾಸ್ಟೀಸ್‌ . ಅಧಿಕೃತವಾದ ಟ್ವೆಂಟಿ-ಫೋರ್‌ ಹಿಸ್ಟರೀಸ್‌‌‌ ನಲ್ಲಿ ಸೇರ್ಪಡೆಗೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ಟಾಂಗ್‌ಡಿಯಾನ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಹುಯಾವೊ ಎಂಬ ಕೃತಿಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಮೌಲ್ಯಯುತವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೃತಿಗಳಾಗಿದ್ದವು. ೭೧೦ರಲ್ಲಿ ಲಿಯು ಝಿಜಿ ಎಂಬಾತನಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಷಿಟಾಂಗ್‌‌ ಎಂಬ ಕೃತಿಯು ಒಂದು ಉಪ-ಇತಿಹಾಸವಾಗಿತ್ತು; ಏಕೆಂದರೆ, ಆತನ ಕಾಲದವರೆಗೆ ದಾಖಲಾಗಿದ್ದ ಹಿಂದಿನ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿನ ಚೀನೀ ಇತಿಹಾಸ ಲೇಖನದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಬಿಯಾಂಜಿ ಎಂಬಾತನಿಂದ ಸಂಕಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಗ್ರೇಟ್‌ ಟ್ಯಾಂಗ್‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ ಆನ್‌ ದಿ ವೆಸ್ಟರ್ನ್‌ ರೀಜನ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಕೃತಿಯು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಸನ್ಯಾಸಿಯಾದ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌‌ನ ಪರ್ಯಟನೆಯ ಕುರಿತಾಗಿ ವಿವರಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೇಳಿತು.

ಮಾರ್ಗಶೈಲಿಯ ಗದ್ಯ ಆಂದೋಲನವು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜಿಸಲ್ಪಡಲು ಲಿಯು ಜಾಂಗ್‌‌ಯುವಾನ್‌ (೭೭೩-೮೧೯) ಮತ್ತು ಹಾನ್‌‌ ಯು (೭೬೮-೮೨೪) ಎಂಬ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಲೇಖಕರ ಬರಹಗಳು ಭಾಗಶಃ ಕಾರಣವಾದವು. ಪ್ರಾಚೀನ ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದ 'ಪಿಯಾಂಟಿವೆನ್‌' ಶೈಲಿಯ ಕಾವ್ಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದಿಂದ ಈ ಹೊಸ ಗದ್ಯ ಶೈಲಿಯು ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಮಾರ್ಗಶೈಲಿಯ ಗದ್ಯ ಆಂದೋಲನದ ಬರಹಗಾರರು 'ಪಿಯಾಂಟಿವೆನ್‌' ಶೈಲಿಗೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದರಾದರೂ, ಈ ಶೈಲಿಯು ಅನೇಕವೇಳೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಹುರುಳು ಮತ್ತು ಆಡುಮಾತಿನ ಭಾಷೆಯ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಅವರು ಟೀಕಿಸಿದರು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ತಮ್ಮ ಬರಹಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ನೇರವಾಗಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಬರಹಗಾರರು ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟತೆಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಹರಿಸಿದರು.^[203] ಈ ಗುವೆನ್‌ (ಪ್ರಾಚೀನ ಗದ್ಯ) ಶೈಲಿಯ ಮೂಲವನ್ನು ಹಾನ್‌‌ ಯು ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು, ಮತ್ತು ಈ ಶೈಲಿಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನವ-ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯನ್‌ ಮತದೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.^[204]

ಧರ್ಮ ಹಾಗು ತತ್ತ್ವಚಿಂತನೆ

Main articles: Religion in China and Chinese philosophy

ಬೋಧಿಸತ್ವನ ಕುರಿತಾದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಒಂದು ಶಿಲ್ಪ.

ಅನೇಕ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದ ಅಥವಾ ಏಕೀಕರಿಸಿದ ಒಂದು ಚೀನೀ ಜಾನಪದ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಚೀನಿಯರು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ನಂಬಿಕೆಯಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಪರಲೋಕ ಜೀವನವೆಂಬುದು ಸಮಕಾಲೀನ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿರುವ ಒಂದು ವಾಸ್ತವತೆಯಾಗಿದ್ದು, ಮೃತ ಪೂರ್ವಜರಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಾಗಿರುವ ತನ್ನದೇ ಆದ ಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಪರಲೋಕ ಜೀವನ ಮಾಧ್ಯಮದಿಂದ ಅದು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಚೀನಿಯರು ನಂಬುತ್ತಿದ್ದರು.^[205] ಮರಳಿ ಬಂದು ತಮ್ಮ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ವರದಿಮಾಡುವುದಕ್ಕಷ್ಟೇ ಮೃತರ ಲೋಕದಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವ ಜನರ ಕುರಿತಾಗಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅಂಶವು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾಗಿದೆ.^[205]

ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯಸ್‌‌‌‌ನ ಕಾಲದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಸಮೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಅದು ಪರಿಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅದು ಆದ್ಯಂತವಾಗಿ ಚೀನೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಹಾಗೂ ಚೀನೀ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಒಂದು ಕಾಯಮ್ಮಾದ ಭಾಗವೇ ಆಗಿಹೋಯಿತು. ನವ-ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯನ್‌ ಮತಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಝು ಕ್ಸಿಯಂಥ (೧೧೩೦–೧೨೦೦) ಪ್ರಸಿದ್ಧರಿಗೆ ಮುಂಚಿನ ಯುಗವೊಂದರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣದ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ರಾಜವಂಶಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಹಾಗೂ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಡಳಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರಬಲ ಚಿಂತನ ಮಾರ್ಗವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳು ಚೀನೀ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದವು. ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗಾಗಿ ವಸತಿ ಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು, ದೇಶದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ನಿರ್ಗಮನದ ಕೂಟಗಳಂಥ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಸಾಹಿತಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸ್ಥಳವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಇವು ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳ ಕಾರ್ಯವೈಖರಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.^[206] ಗಿರಣಿಗಳು, ತೈಲ ಗಾಣಗಳು, ಮತ್ತು ಇತರ ಉದ್ಯಮಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಕಾಗುವಷ್ಟು ಆದಾಯಗಳನ್ನು ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳ ಜಮೀನು ಆಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಜೀತದಾಳುಗಳು ಅವಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ್ದರಿಂದ, ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳು ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲೂ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು.^{[207][208][209]} ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳು 'ಜೀತದಾಳುಗಳನ್ನು' ಉಳಿಸಿಕೊಂಡವಾದರೂ, ಈ ವಿರಕ್ತಗೃಹದ ಅವಲಂಬಿತರು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗಲೆಂದು ಇತರರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರ ಸ್ವಂತದ ಗುಲಾಮರೂ ಸೇರಿದ್ದರು.^[210]

೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯಭಾಗದಿಂದ ೯ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜವಂಶ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಅವನತಿ ಹೊಂದುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಚೀನೀ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವು ಹೊಂದಿದ್ದ ಎದ್ದುಕಾಣುವ ಸ್ಥಾನಮಾನವು ಕುಸಿಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಹಿಂದೆಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಥಾನ ತೆರಿಗೆಗಳ ಪಾವತಿಯಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಧರ್ಮಸಮಾಜಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳ ಮೇಲೆ ತೆರಿಗೆ ವಿಧಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಸ್ಥಾನವು ಅವುಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿತ್ತು. ೮೪೫ರಲ್ಲಿ, ಟ್ಯಾಂಗ್‌‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ವೂಜಾಂಗ್‌‌ ೪೦,೦೦೦ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಜೊತೆಗೆ ೪,೬೦೦ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹಗಳನ್ನೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮುಚ್ಚಿದ, ಐಹಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ^[27][211] ಹಿಂದಿರುಗುವಂತೆ ೨೬೦,೦೦೦ ಮಂದಿ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರೈಸ್ತ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಯರನ್ನು ಒತ್ತಾಯಪಡಿಸಿದ; ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ಈ ಘಟನಾವಳಿಗೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಮತೀಯರಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ನಾಲ್ಕು ಕಿರುಕುಳಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು ಎಂಬ ಅಡ್ಡಹೆಸರು ಬಂದಿತು. ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಈ ನಿಷೇಧವನ್ನು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತಾದರೂ, ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಚೀನೀ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ತಾನು ಗಳಿಸಿದ್ದ ಪ್ರಬಲ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವು ಮತ್ತೆಂದೂ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.^{[27][211][212][213]} ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯನ್‌ ಮತ ಮತ್ತು ದಾವೋಮತದಂಥ ಸ್ಥಳೀಕ ಚೀನೀ ತತ್ತ್ವಗಳಲ್ಲಿನ ಆಸಕ್ತಿಯ ಹೊಸ ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ ಮೂಲಕವೂ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶವು ಸಂಭವಿಸಿತು. ಹಾನ್‌‌ ಯು (೭೮೬-೮೨೪) ಎಂಬಾತ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಖಂಡಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯ ಮೊದಲಿಗರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೆನಿಸಿದ್ದ; ಈತನ ಕುರಿತು ಅರ್ಥರ್‌‌ F. ರೈಟ್‌ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾ, ಅವನೊಬ್ಬ "ಮೇಧಾವಿಯಾದ, ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತನಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ಸಾಹದ ಪರಕೀಯ ದ್ವೇಷಿ" ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟ.^[214] ಅವನ ಸಮಕಾಲೀನರು ಅವನನ್ನು ಕ್ರೂರಿ ಮತ್ತು ಜಿಗುಪ್ಸೆ ಹುಟ್ಟಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂಬಂತೆ ಪರಿಗಣಿಸಿದರೂ ಸಹ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಕ್ಕೆ ನಂತರದಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾದ ಕಿರುಕುಳಗಳನ್ನು ಅವನು ಮುನ್‌ಸೂಚಿಸಿದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ನವ-ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯನ್‌ ಮತದ ಉಗಮದೊಂದಿಗೆ ಕನ್‌ಫ್ಯೂಷಿಯಸ್ಸಿನ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳ್ಳುವುದನ್ನೂ ಅವನು ಸೂಚ್ಯವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದ.^[214] ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಚಾನ್‌ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವು ವಿದ್ಯಾವಂತ ಗಣ್ಯರ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು.^[27] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚಾನ್‌ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳೂ ಇದ್ದರು. ಅವರುಗಳೆಂದರೆ: ಮಾಜು ದಾವೊಯಿ, ಬೈಝಾಂಗ್‌, ಮತ್ತು ಹುವಾಂಗ್‌‌ಬೊ ಕ್ಸಿಯುನ್‌. ಹುಯಿಯುವಾನ್‌ (೩೩೪-೪೧೬) ಎಂಬ ಚೀನೀ ಸನ್ಯಾಸಿಯಿಂದ ಚಾಲನೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಅಪ್ಪಟ ನೆಲದ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ಎಂಬ ಒಳಪಂಗಡವು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚಾನ್‌ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಷ್ಟೇ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು.^[215]

857ರಲ್ಲಿನ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮರದ ತೊಲೆಯ ಒಂದು ಭವನ; ಷಾಂಕ್ಸಿಯ ಮೌಂಟ್‌ ವುಟಾಯಿಯ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಫಾಂಗುವಾಂಗ್‌ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇದು ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ.

ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಎದುರಾಳಿಯಾಗಿದ್ದ ದಾವೋಮತವು ಸ್ಥಳೀಕ ಚೀನೀ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಯ ಒಂದು ಪದ್ಧತಿಯಾಗಿದ್ದು, ದಾವೋದಿಜಿಂಗ್‌‌ (೬ನೇ ಶತಮಾನ BCಯಲ್ಲಿನ ಲಾವೊಜಿಗೆ ಇದು ಸೇರಿತ್ತು) ಮತ್ತು ಝುವಾಂಗ್‌‌ಜಿ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ತನ್ನ ಮೂಲಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರರೂಢ ಲೀ ಕುಟುಂಬವು ತನ್ನ ತಲೆಮಾರು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಪೂಜ್ಯ ಲಾವೊಜಿಯಿಂದ ಬಂದದ್ದು ಎಂದೇ ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತಿತ್ತು.^[216] ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಕುಮಾರರು ಯುವರಾಜರಾಗುವಂಥ ಅಥವಾ ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಕುಮಾರಿಯರು ದಾವೋವಾದಿ ಪೂಜಾರಿಣಿಯರಾಗಿ ವಚನಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಂಥ ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರ ಹಿಂದಿನ ಅದ್ದೂರಿ ಮಹಲುಗಳನ್ನು ದಾವೋವಾದಿ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಯರ ಮಠಗಳು ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[216] ಅನೇಕ ದಾವೋವಾದಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕಸುಬುಗಳಲ್ಲಿ ರಸವಿದ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅಮರತ್ವದ ಸಂಜೀವಿನಿಯೊಂದನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಇತರ ಅನೇಕ ಧಾತುಗಳನ್ನು ಬೆರೆಸಿ ಮಾಡಿದ ಮಿಶ್ರಣಗಳಿಂದ ಬಂಗಾರವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಒಂದು ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಅವರ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು.^[217] ತಮ್ಮ ಈ ನಿರರ್ಥಕ ಕಸುಬುಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಸಾಧಿಸಲಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಹೊಸ ಲೋಹ ಮಿಶ್ರಲೋಹಗಳು, ಪಿಂಗಾಣಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು, ಮತ್ತು ಹೊಸ ಬಣ್ಣಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಅವರು ನೀಡಿದರು ಎನ್ನಬಹುದು.^[217] ದಾವೋವಾದಿ ರಸವಿದ್ಯಾತಜ್ಞರ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಜೋಸೆಫ್‌ ನೀಧಾಮ್‌ ಎಂಬ ಚರಿತ್ರಕಾರನು, ಇದು "ಮಿಥ್ಯಾ-ವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾದ ಮೂಲ-ವಿಜ್ಞಾನ" ಎಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ಕಟ್ಟಿದ.^[217] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕೆಲವೊಂದು ಚೀನೀ ಪಂಡಿತರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದಂಥ ದಾವೋಮತ ಮತ್ತು ರಸವಿದ್ಯೆಯ ನಡುವಿನ ನಿಕಟ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ನಾಥನ್‌ ಸಿವಿನ್‌ ಎಂಬಾತ ನಿರಾಕರಿಸಿದ; ಅವನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದ ಪ್ರಕಾರ, ರಸವಿದ್ಯೆ ಎಂಬುದು ಐಹಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ (ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೆಂದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಅಧಿಕವಾಗಿ) ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಪರಿಣಿತರು ಮಾತ್ರವೇ ಅನೇಕವೇಳೆ ಈ ಕಸುಬನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.^[218]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಹಲವಾರು ವಿದೇಶಿ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಕೂಡಾ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿತು ಅಥವಾ ಮಾನ್ಯಮಾಡಿತು. ನೆಸ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಚರ್ಚ್‌ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅನ್ಯಥಾ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿರುವ ಅಸಿರಿಯನ್‌ ಚರ್ಚ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಈಸ್ಟ್‌‌ ಪಂಥಕ್ಕೆ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಚೀನಾದಲ್ಲಿನ ನೆಸ್ಟೋರಿಯಸ್‌ನ ಅನುಯಾಯಿ ಸಮುದಾಯದ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ೭೮೧ರಲ್ಲಿ ನೆಸ್ಟೋರಿಯಸ್‌ನ ಅನುಯಾಯಿ ಸ್ಮಾರಕ ಸ್ತಂಭವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.ಅ ಷಾಂಕ್ಸಿ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕ್ರೈಸ್ತಮತೀಯ ವಿರಕ್ತಗೃಹವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿ ಡಾಕಿನ್‌ ಪಗೋಡಾವು ಈಗಲೂ ನೆಲೆನಿಂತಿದೆ, ಮತ್ತು ಪಗೋಡಾದ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕ್ರೈಸ್ತಮತೀಯ-ವಿಷಯವನ್ನುಳ್ಳ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ಧರ್ಮವು ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತಾದರೂ, ೧೩ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆದ ಮಂಗೋಲರ ಆಕ್ರಮಣಗಳ ತರುವಾಯದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಪುನಶ್ಚೈತನ್ಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.^[219]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಮಹಿಳೆಯರು

ಹೂವುಗಳನ್ನು ಮುಡಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಸುಂದರಿಯರು; ಝೌ ಫ್ಯಾಂಗ್ ರಚಿಸಿದ 8ನೇ ಶತಮಾನದ ಒಂದು ಕಲಾಕೃತಿ.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಮಹಿಳೆಯರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು ಆ ಅವಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಉದಾರ-ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಗಣ್ಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಇದು ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ವಿಭಿನ್ನ ಕಾರ್ಯಭಾರಗಳ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು; ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ನೇಯುವಂಥ, ರೇಷ್ಮೆ ಹುಳುಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸಿ ಬೆಳೆಸುವಂಥ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗೃಹಕೃತ್ಯದ ಕಾರ್ಯಭಾರಗಳಿಗೆ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳು ಹೊಣೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರೆ, ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿನ ಸಾಗುವಳಿ ಕಾರ್ಯದೆಡೆಗೆ ಪುರುಷರು ಒಲವು ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.^[44] ದಾವೋವಾದಿ ಪೂಜಾರಿಣಿಯರಾಗಿ ವಚನಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಾವಕಾಶವನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ಅನೇಕ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿತ್ತು.^[216] ಚಾಂಗಾನ್‌ ರಾಜಧಾನಿಯ ಉತ್ತರದ ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿನ ವೇಶ್ಯಾಗೃಹಗಳ ಯಜಮಾನಿಯರು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.^[220] ಅವರಲ್ಲಿದ್ದ ಉನ್ನತ-ದರ್ಜೆಯ ವೇಶ್ಯಾಂಗನೆಯರು ಜಪಾನೀ ನರ್ತಕಿಯರ (ಅಥವಾ ಜಪಾನೀ ವೇಶ್ಯೆಯರ)^[221] ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದಂತೆ ತೋರುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅವರು ಒಳ್ಳೆಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಗೌರವಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ವೇಶ್ಯಾಂಗನೆಯರು ಮಹಾನ್‌ ಹಾಡುಗಾರ್ತಿಯರು ಮತ್ತು ಕವಯಿತ್ರಿಯರಾಗಿಯೂ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದು, ಭೋಜನಕೂಟಗಳು ಮತ್ತು ಔತಣಗಳ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು; ಮದ್ಯಪಾನದ ಆಟಗಳ ಎಲ್ಲಾ ನಿಯಮಗಳನ್ನೂ ಅವರು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾದ ಪರಮಾವಧಿಯ ಭೋಜನ ವಿಧಿಯನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿರುವಂತೆ ಅವರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[220]

ಪೋಲೋ ಆಡುತ್ತಿರುವ ಮಹಿಳೆ, 8ನೇ ಶತಮಾನ.

ವೇಶ್ಯಾಂಗನೆಯರು ತಮ್ಮ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ನಡವಳಿಕೆಗಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಗಣ್ಯ ಪುರುಷರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಂಭಾಷಣೆ ನಡೆಸುವಾಗ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು; ಅತಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ತೀರಾ ಜೋರಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪುರುಷ ಅತಿಥಿಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಕಟುವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಖಂಡಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಟೀಕಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಅವರು ಹೆದರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ತಮ್ಮ ಸಾಧನೆಗಳು ಅಥವಾ ನೈಪುಣ್ಯಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಅತಿಯಾಗಿ ಜಂಭಕೊಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ, ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಒರಟು ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಭೋಜನಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಾಶಮಾಡಿದಂಥ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪುರುಷ ಅತಿಥಿಗಳಿಗೂ ಇದೇ ಗತಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು (ಒಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಂತೂ, ಓರ್ವ ಕುಡಿದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತನ್ನನ್ನು ಅವಮಾನಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಓರ್ವ ವೇಶ್ಯಾಂಗನೆಯು ಅವನಿಗೆ ಹೊಡದಿದ್ದಳು).^[222] ಅತಿಥಿಗಳನ್ನು ಮನರಂಜಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ವೇಶ್ಯಾಂಗನೆಯರು ತಮ್ಮದೇ ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ, ಚೀನೀ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿರುವ ಹಲವಾರು ಪುರುಷರಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹಾಡುವ ಮೂಲಕ, ಭಾವಗೀತಾತ್ಮಕವಾದ ಪದ್ಯದ ಸಾಲಿನ ಒಂದು ಹೊಸ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೂ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು.^[188]

ದಷ್ಟಪುಷ್ಟವಾಗಿರುವುದು (ಅಥವಾ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿರುವುದು) ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಫ್ಯಾಷನ್‌ಗಾರಿಕೆಯ ಅಥವಾ ಸಂಪ್ರದಾಯಾನುಸಾರಿಯಾದ ಕ್ರಮ ಎನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಸ್ವಸಮರ್ಥನೀಯ, ಸಕ್ರಿಯ ಮಹಿಳೆಯರ ಹಾಜರಿಯನ್ನು ಪುರುಷರು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ತಂದುಕೊಂಡರು.^[223][224] ಪರ್ಷಿಯಾದಿಂದ ಎರವಲು ಪಡೆಯಲಾಗಿದ್ದ ಪೋಲೋ ಎಂಬ ಕುದುರೆ-ಸವಾರಿಯ ವಿದೇಶಿ ಕ್ರೀಡೆಯು ಚೀನೀ ಗಣ್ಯರ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಹುಚ್ಚಾಬಟ್ಟೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದ ಒಂದು ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಅನೇಕವೇಳೆ ಕ್ರೀಡೆಯನ್ನು ಆಡುತ್ತಿದ್ದರು (ಈ ಕಾಲಾವಧಿಗೆ ಸೇರಿದ ಸುಟ್ಟ ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನ ಹೊಳಪು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಪುಟ್ಟಪುತ್ಥಳಿಗಳು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸುವಂತೆ).^[223] "ಹಣೆಯ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಭವನವು"^[224] ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವಂತೆ ತಮ್ಮ ಕೂದಲನ್ನು ಗೊಂಡೆಮಾಡಿ ಕಟ್ಟುವ ಕೇಶಶೈಲಿಗೆ ಮಹಿಳೆಯರು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು; ಸಿರಿವಂತ ಮಹಿಳೆಯರು ದುಬಾರಿಯಾದ ತಲೆಯ ಆಭರಣಗಳು, ಬಾಚಣಿಗೆಗಳು, ಮುತ್ತಿನ ಕಂಠಾಭರಣಗಳು, ಮುಖದ ಪೌಡರುಗಳು, ಮತ್ತು ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು.^[225] ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ೬೭೧ರಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಕಾನೂನು, ಮಹಿಳೆಯರು ಮೇಲುಮುಸುಕುಗಳೊಂದಿಗಿನ ಪರಂಗಿ-ಟೋಪಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು; ಆದರೆ ಕೆಲವೊಂದು ಮಹಿಳೆಯರು ಟೊಪ್ಪಿಗೆಗಳನ್ನು (ಅಥವಾ ಕುಲಾವಿಗಳನ್ನು) ಧರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಮತ್ತು ಪರಂಗಿ-ಟೋಪಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸುವುದನ್ನೇ ಕೈಬಿಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ ಹಾಗೂ ಪುರುಷರ ಸವಾರಿಯ ವಸ್ತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಬೂಟುಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಬಿಗಿಯಾದ-ತೋಳಿನ ಕುಪ್ಪಸಗಳನ್ನು ಧರಿಸಲು ಶುರುಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ, ಈ ಕಾನೂನುಗಳು ಉಪೇಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು.^[226]

ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ವೂಳ ಯುಗದ ನಂತರ ಯಾಂಗ್‌ ಗುಫೀಯಂಥ (೭೧೯-೭೫೬) ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಸ್ಥಾನ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಈಕೆಯು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಮಂತ್ರಿಯ ಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧೋಚಿತ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ತನ್ನ ಸಂಬಂಧಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್ತಮಿತ್ರರ ಪೈಕಿ ಅನೇಕರನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌ ನೇಮಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಳಾದಳು.^[38]

ಚಹಾ, ಆಹಾರ, ಮತ್ತು ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳು

7ನೇ–8ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ, ಓರ್ವ ಮಹಿಳೆಯ ಒಂದು ಟೆರಾಕೋಟಾ ಶಿಲ್ಪ; ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಅತಿಥೇಯರು ಭೋಜನಕೂಟಗಳು, ಚಹಾ ಕೂಟಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಅತಿಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಡಿಯುವ ಆಟಗಳನ್ನು ಆಡುತ್ತಿದ್ದರು.

ಮುಂಚಿನ ದಕ್ಷಿಣದ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ರಾಜವಂಶಗಳ (೪೨೦-೫೮೯) ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯಶಃ ಅದಕ್ಕೂ ಮುಂಚಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಚಹಾದ (ಕ್ಯಾಮೆಲಿಯಾ ಸಿನೆನ್ಸಿಸ್‌) ಸೇವನೆಯು ದಕ್ಷಿಣದ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಚಹಾವನ್ನು ಆಗ ಸದಭಿರುಚಿಯ ಆಮೋದದ ಒಂದು ಪಾನೀಯವಾಗಿ ಮತ್ತು ಔಷಧ ವಿಜ್ಞಾನದ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[188] ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕವಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ಚಹಾ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿತ್ತು ಅಥವಾ ಪರ್ಯಾಯ ಪದವಾಗಿತ್ತು. ಲು ಟಾಂಗ್‌ (೭೯೦-೮೩೫) ಎಂಬ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕವಿಯು ತನ್ನ ಕಾವ್ಯದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಚಹಾದೆಡೆಗೆ ತಾನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಪ್ರೇಮಕ್ಕೇ ಸಮರ್ಪಿಸಿದ. ೮ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದ ಲು ಯು ಎಂಬ ಲೇಖಕನು (ಈತ ಚಹಾದ ಜ್ಞಾನಿ ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದ) ಚಹಾವನ್ನು ಕುಡಿಯುವ ಕಲೆಯ ಕುರಿತಾಗಿಯೇ ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ ಆಫ್‌ ಟೀ (ಚಾಜಿಂಗ್‌) ಎಂಬ ಒಂದು ಪ್ರಕರಣ ಗ್ರಂಥವನ್ನೂ ಬರೆದ.^[227] ೨ನೇ ಶತಮಾನ BCಯ^[228] ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವ ಕಾಗದವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿತ್ತಾದರೂ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನಿಯರು ಸುತ್ತುವ ಕಾಗದವನ್ನು ಮಡಿಚಿ ಹೊಲಿದ ಚಚ್ಚೌಕ ಚೀಲಗಳಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಈ ಚೀಲಗಳು ಚಹಾ ಎಲೆಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಹಿಡಿದಿಡಲು ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಗತಿ.^[228] ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಸುತ್ತುವಿಕೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಇತರ ಅನೇಕ ಬಳಕೆಗಳಿಗೂ ಕಾಗದವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಶೌಚ ಕಾಗದದ ಮೊದಲ ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬಳಕೆಯು ೫೮೯ರಲ್ಲಿ ಯಾನ್‌ ಝಿಟುಯಿ (೫೩೧-೫೯೧)^[229] ಎಂಬ ವಿದ್ವಾಂಸ-ಅಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ೮೫೧ರಲ್ಲಿ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಚೀನಿಯರು ಸ್ವಚ್ಛತೆಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಹೇಗೆ ಜಾಗರೂಕರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಓರ್ವ ಅರಬ್‌‌ ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಪ್ರಯಾಣಿಕನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದ; ಶೌಚಕ್ಕೆ ಹೋದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಚೀನಿಯರು ನೀರಿನಿಂದ ತೊಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಬದಲಿಗೆ ಒರೆಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾಗದವನ್ನೇ ಬಳಸಿಬಿಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದೇ ಅವನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವಾಗಿತ್ತು.^[229]

ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಐದು ಧಾನ್ಯಗಳೆಂದು ಹೆಸರಾಗಿರುವ ಐದು ಅತ್ಯಂತ ಮೂಲಭೂತ ಆಹಾರಪದಾರ್ಥಗಳ ಕುರಿತು ಚೀನಿಯರು ಸ್ಥೂಲ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದರು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ಎಳ್ಳು, ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳು, ಗೋಧಿ, ಹೂಗೊಂಚಲಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಾಳು, ಮತ್ತು ಅಂಟಿನಂತಿರುವ ಕಾಳು.^[230] ಮಿಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ವಿಶ್ವಕೋಶಕರ್ತನಾದ ಸಾಂಗ್‌ ಯಿಂಗ್‌ಕ್ಸಿಂಗ್‌‌ (೧೫೮೭–೧೬೬೬) ಎಂಬಾತ ಈ ಕುರಿತು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾ, ಷೆನ್ನಾಂಗ್‌ (ಇವನ ಅಸ್ತಿತ್ವವೇ "ಒಂದು ಅನಿಶ್ಚಿತ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು" ಎಂಬುದಾಗಿ ಯಿಂಗ್‌ಕ್ಸಿಂಗ್‌‌ ಬರೆದಿದ್ದ) ಎಂಬ ಆಖ್ಯಾನಕಾರ ಮತ್ತು ಆರಾಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಚೀನೀ ಜ್ಞಾನಿಯ ಕಾಲದಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ೨ನೇ ಸಹಸ್ರಮಾನಗಳ BCಯವರೆಗೂ ಅಕ್ಕಿಯು ಐದು ಧಾನ್ಯಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೆಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರಲಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ, ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿರುವ ದಕ್ಷಿಣದ ಚೀನಾದಲ್ಲಿನ ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ತೇವವಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತು ಆರ್ದ್ರವಾಗಿದ್ದ ವಾತಾವರಣದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಚೀನಿಯರು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹದಗೊಳಿಸಿರಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಸಾಗುವಳಿ ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾನೆ.^[230]

ಲು ಯು ಬರೆದಿರುವ ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ ಆಫ್‌ ಟೀ ಕೃತಿಯ ಒಂದು ಪುಟ.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಈಗಾಗಲೇ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾದ ಆಹಾರಪದಾರ್ಥಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಅನೇಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಹಾರಪದಾರ್ಥಗಳು ಮತ್ತು ಅಡುಗೆಯ ಘಟಕಾಂಶಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ಬಾರ್ಲಿ, ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ, ಉಪ್ಪು, ಟರ್ನಿಪ್‌ ಗೆಡ್ಡೆಗಳು, ಸೋಯಾಬೀನ್‌‌‌‌ಗಳು, ಪೇರು ಹಣ್ಣುಗಳು, ಜರದಾಳು ಹಣ್ಣುಗಳು, ಪೀಚ್‌ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಸೇಬುಗಳು, ದಾಳಿಂಬೆಗಳು, ಜೂಜೂಬು ಹಣ್ಣುಗಳು, ರೇವಲ್ಚಿನ್ನಿ, ಹೇಸಲ್‌ ಕಾಯಿಗಳು, ಪೈನ್‌ ಕಾಯಿಗಳು, ಚೆಸ್ಟ್‌ನಟ್‌ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಆಕ್ರೋಡುಗಳು, ಮುಡಿಗೆಣಸುಗಳು, ಕೆಸವು, ಇತ್ಯಾದಿ.^[231] ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ನಾನಾಬಗೆಯ ಮಾಂಸಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿದ್ದವು: ಹಂದಿಮಾಂಸ, ಕೋಳಿಮರಿಯ ಮಾಂಸ, ಕುರಿಮರಿಯ ಮಾಂಸ (ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು), ಕಡಲ ಉದ್ರ, ಕರಡಿ (ಇದನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಆವಿಯಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿದ, ಕುದಿಸಿದ, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾರಿನೇಡ್‌ ದ್ರವದಲ್ಲಿ ಊರಿಡಲಾದ ಕರಡಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಪಾಕವಿಧಾನಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದ್ದವು), ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯ ಒಂಟೆಗಳು.^[231] ತೀರಪ್ರದೇಶದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಸಮುದ್ರಾಹಾರದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ಮಾಂಸವು ಪೂರ್ವನಿಶ್ಚಿತವೆಂಬಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಚೀನಿಯರು ಅನುಭವಿಸಿಕೊಂಡು ತಿನ್ನುತ್ತಿದ್ದ ಆಹಾರ-ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದವು. ಬೇಯಿಸಿದ ಲೋಳೆಮೀನುಗಳನ್ನು ದಾಲ್ಚಿನ್ನಿ ಚಕ್ಕೆ, ಸಿಚುವಾನ್‌ ಮೆಣಸಿನ ಕಾಳು, ಏಲಕ್ಕಿ, ಮತ್ತು ಶುಂಠಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇವಿಸುವುದು, ಸಿಂಪಿಗಳನ್ನು ಮದ್ಯದೊಂದಿಗೆ, ಹುರಿದ ಸ್ಕ್ವಿಡ್‌‌ನ್ನು ಶುಂಠಿ ಮತ್ತು ವಿನೆಗರ್‌‌ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇವಿಸುವುದು, ಲಾಳದ ಏಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಏಡಿಗಳು, ಉಂಚಾಕ, ಮತ್ತು ಬುದ್ದಲಿ-ಮೀನುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವುದು ಚೀನಿಯರ ಸದರಿ ಆಹಾರ-ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು; ಬುದ್ದಲಿ-ಮೀನನ್ನು ಚೀನಿಯರು 'ನದಿಯ ಮರಿಹಂದಿ' ಎಂದೇ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿತ್ತು.^[232] ಕೆಲವೊಂದು ಆಹಾರಗಳಂತೂ ಮಿತಿಮೀರಿದ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುತ್ತಿದ್ದವು; ಏಕೆಂದರೆ, ದನದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತಿನ್ನದಿರುವಂತೆ (ಏಕೆಂದರೆ ವೃಷಭವು ಒಂದು ಮೌಲ್ಯಯುತವಾದ ಮತ್ತು ಭಾರ ಎಳೆಯುವ ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿತ್ತು) ಜನರನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಸ್ಥಾನವು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ೮೩೧ರಿಂದ ೮೩೩ರವರೆಗೆ ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ವೆನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ದನಗಳನ್ನು ಕಡಿಯುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದ್ದ; ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದೆಡೆಗೆ ಅವನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗಾಢನಂಬಿಕೆಗಳೇ ಅವನ ಈ ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.^[233] ಸಾಗರೋತ್ತರ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಭೂಮಾರ್ಗದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಮೂಲಕ, ಚೀನಿಯರು ಅನೇಕ ಭೂಭಾಗಗಳಿಂದ ಹಣ್ಣುಗಳು-ಒಣಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು: ಸಮರ್‌ಕಂಡ್‌‌‌ನಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ಪೀಚ್‌ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಪರ್ಷಿಯಾದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ಖರ್ಜೂರಗಳು, ಪಿಸ್ತಾ ಬೀಜಗಳು, ಮತ್ತು ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕೊರಿಯಾದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ಪೈನ್‌ ಬೀಜಗಳು ಮತ್ತು ಜಿನ್‌ಸೆಂಗ್‌ ಬೇರುಗಳು, ಹಾಗೂ ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ಮಾವಿನಹಣ್ಣುಗಳು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.^[234][235] ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಸಕ್ಕರೆಗಾಗಿ ಒಂದು ಅಗಾಧ ಬೇಡಿಕೆಯಿತ್ತು; ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಹರ್ಷನ (ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿ: ೬೦೬-೬೪೭) ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಬಂದ ಭಾರತೀಯ ಹರಿಕಾರರು ಇಬ್ಬರು ಸಕ್ಕರೆ ತಯಾರಕರನ್ನು ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಕರೆತಂದಿದ್ದರು. ಇವರು ಕಬ್ಬನ್ನು ಸಾಗುವಳಿ ಮಾಡುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಚೀನಿಯರಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಕಲಿಸಿದರು.^[236][237] ಹತ್ತಿಯೂ ಬಂಗಾಳದಿಂದ ಬಂದ ಒಂದು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿ ಭಾರತದಿಂದ ಬಂದಿತಾದರೂ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನಿಯರು ಹತ್ತಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಿಸಲು ಶುರುಮಾಡಿದರು. ಯುವಾನ್‌ ರಾಜವಂಶದ ವೇಳೆಗೆ, ಹತ್ತಿಯು ಚೀನಾದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಧಾನ ನೆಯ್ದ ಬಟ್ಟೆ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು.^[238]

ಆಹಾರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಧಾನಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಚೀನಾದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಅವು ಅನುಸರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಸರಳವಾದ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಬಳಸಿದರು. ಆಳವಾದ ಹಳ್ಳಗಳು ಮತ್ತು ಕಂದಕಗಳನ್ನು ಅಗೆಯುವಿಕೆ, ಉಪ್ಪುನೀರಿನಲ್ಲಿ ನೆನೆಹಾಕುವಿಕೆ, ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಆಹಾರಗಳನ್ನು ಉಪ್ಪೂರಿಸುವಿಕೆ ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಪರಿಣತರಾಗಿದ್ದರು.^[239] ಆಹಾರವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಚಾಂಗಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯು ದೊಡ್ಡ ಮಂಜುಗುಂಡಿಗಳನ್ನು ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿದ್ದರೆ, ಶ್ರೀಮಂತರು ಮತ್ತು ಗಣ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರದ ಮಂಜುಗುಂಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು.^[240] ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ಕೂಲಿಕಾರರು ಪರ್ವತ ಕಣಿವೆಗಳಲ್ಲಿನ ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟಿದ ಕೊಲ್ಲಿಗಳಿಂದ ೧೦೦೦ ತುಂಡುಗಳಷ್ಟು ಮಂಜುಗಡ್ಡೆಯನ್ನು ಕೆತ್ತಿಕೊಂಡು ತರಬೇಕು ಎಂದು ಚಕ್ರವರ್ತಿಯು ಅವರಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದ. ಇಂಥ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ತುಂಡೂ ೦.೯೧ ಮೀಟರ್‌ (೩ ಅಡಿ) ಅಗಲ ೧.೦೬ ಮೀಟರ್‌ (೩½ ಅಡಿ) ಉದ್ದದಷ್ಟು ಅಳತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕಿತ್ತು.^[240] ಬೇಸಿಗೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿನ ಆನಂದಾನುಭೂತಿಗೆಂದು ಶೀತಲೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅನೇಕ ಮಧುರಭಕ್ಷ್ಯಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದ್ದವು. ಶೈತ್ಯಗೊಳಿಸಿದ ಕಲ್ಲಂಗಡಿಯು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿತ್ತು.^[240]

ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಮತ್ತು ಔಷಧಿ

Main article: Science and technology of the Tang Dynasty

Further information: History of science and technology in China, List of Chinese inventions, and List of Chinese discoveries

ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಕೂಡಾ ಹಿಂದಿನ ಪೂರ್ವನಿದರ್ಶನಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಗಡಿಯಾರದ ರಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಮಯಪಾಲನೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಪ್ರಗತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಝಾಂಗ್‌ ಹೆಂಗ್‌‌‌‌‌ (೭೮-೧೩೯) ಮತ್ತು ಮಾ ಜುನ್‌‌‌ರವರ (ಬದುಕಿದ್ದ ಕಾಲ: ೩ನೇ ಶತಮಾನ) ಯಾಂತ್ರಿಕ ಗೇರು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು. ಇವು ಯಿ ಕ್ಸಿಂಗ್‌ (೬೮೩-೭೨೭) ಎಂಬ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಎಂಜಿನಿಯರ್‌‌, ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ, ಮತ್ತು ಸನ್ಯಾಸಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿ, ಆತ ೭೨೫ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಗಡಿಯಾರದ ರಚನೆಯ ಸಂಬಂಧಕ ಯಂತ್ರವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಆವಿಷ್ಕರಿಸಲು ಕಾರಣವಾದವು.^[241] ಖಗೋಳೀಯ ವೀಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ತಿರುಗುತ್ತಿರುವ ಖಗೋಳ ಪಂಜರಕ್ಕೆ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಲೆಂದು ಇದನ್ನು ಜಲಘಟಿಕೆ ಗಡಿಯಾರ ಮತ್ತು ಜಲಚಕ್ರದ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ಬಳಸಲಾಯಿತು.^[242] ಯಿ ಕ್ಸಿಂಗ್‌ ರೂಪಿಸಿದ ಸಾಧನವು ಯಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಕಾಲವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸಲಾದ ಒಂದು ಗಂಟೆಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಪ್ರತಿ ಗಂಟೆಗೊಮ್ಮೆ ಅದು ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತವಾಗಿ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಆ ಸಾಧನವು ಹೊಂದಿದ್ದ ಒಂದು ನಗಾರಿಯು ಪ್ರತಿ ಕಾಲು ಗಂಟೆಗೊಮ್ಮೆ ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತವಾಗಿ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು; ಇದು ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಒಂದು ಗಂಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಡೆಯುವ ಗಡಿಯಾರವಾಗಿತ್ತು.^[243] ಯಿ ಕ್ಸಿಂಗ್‌ ರೂಪಿಸಿದ ಖಗೋಳೀಯ ಗಡಿಯಾರ ಮತ್ತು ನೀರು-ಚಾಲಿತ ಖಗೋಳ ಪಂಜರವು ದೇಶದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಪರಿಚಿತಗೊಂಡಿತು; ಏಕೆಂದರೆ ೭೩೦ರ ವೇಳೆಗೆ, ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಒಂದು ಅವಶ್ಯಕತೆಯಾಗಿ ಸದರಿ ಸಾಧನದ ಕುರಿತಾಗಿ ಪ್ರಬಂಧವೊಂದನ್ನು ಬರೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು.^[244] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಒಳಹರಿವಿನ ಜಲಘಟಿಕೆಯು ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಮತ್ತು ಅರಮನೆಯ ಸಮಯಪಾಲನಾ ಸಾಧನದ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಗೆಯಾಗಿತ್ತು. ಸುಮಾರು ೬೧೦ರ ವೇಳೆಗೆ, ಸೂಯಿ-ರಾಜವಂಶದ ಗೆಂಗ್‌ ಕ್ಸನ್‌ ಮತ್ತು ಯುವೆನ್‌ ಕೈ ಎಂಬ ಎಂಜಿನಿಯರುಗಳಿಂದ ಇದರ ವಿನ್ಯಾಸವು ಸುಧಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಅವರು ಇದಕ್ಕೆ ಒದಗಿಸಿದ ಒಂದು ತೋಲನ ದಂಡ ತಕ್ಕಡಿಯು ಸರಿದೂಗಿಸುವ ತೊಟ್ಟಿಯ ಒತ್ತಡ ಶಿರೋಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಕಾಲೋಚಿತ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಿತ್ತು ಹಾಗೂ ದಿನ ಮತ್ತು ರಾತ್ರಿಯ ವಿಭಿನ್ನ ಅವಧಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹರಿವಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಆಗ ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಲ್ಲದಾಗಿತ್ತು.^[245]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇತರ ಅನೇಕ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳು ದಾಖಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೊರಬಂದ ೦.೯೧ ಮೀಟರ್‌ (೩ ಅಡಿ) ಎತ್ತರದ ಒಂದು ಯಾಂತ್ರಿಕ ಮದ್ಯ ಪರಿಚಾರಕ ಸಾಧನವು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿತ್ತು. ಇದು ಒಂದು ಕೃತಕ ಪರ್ವತದ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದು, ಕಬ್ಬಿಣದಿಂದ ಅದನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಮೆರುಗೆಣ್ಣೆ ಬಳಿದ-ಮರದ ಆಮೆಯ ಚೌಕಟ್ಟೊಂದರ ಮೇಲೆ ಅದನ್ನು ನೆಲೆಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು.^[246] ಡ್ರ್ಯಾಗನ್‌-ತಲೆಯಾಕಾರದ ಲೋಹದ ಪೀಪಾಯಿ ನಲ್ಲಿಗಳಿಂದ ಆಚೆಗೆ ಮದ್ಯವನ್ನು ಸೈಫನ್‌ ಮೂಲಕ ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಒಂದು ಹೈಡ್ರಾಲಿಕ್‌‌ ಪಂಪನ್ನು ಈ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಸಾಧನವು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಇದು ಹೊಂದಿದ್ದ ಬಗ್ಗಿಸುವ ಬೋಗುಣಿಗಳನ್ನು ಮದ್ಯವನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಅದ್ದುವಂತೆ ಕಾಲವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಗುರುತ್ವದ ಬಲದ ನೆರವಿನಿಂದ ಅವು ಹೀಗೆ ಅದ್ದಿ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದವು ಹಾಗೂ ಒಂದು ಕೃತಕ ಸರೋವರದೊಳಗೆ ಅದನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತಿದ್ದವು. ವಿನೋದಕೂಟಗಳನ್ನು ಇರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹರಿವಾಣಗಳಾಗಿ ಪುಟಿದೇಳುವ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಆ ಕೃತಕ ಸರೋವರವು ಹೊಂದಿತ್ತು.^[246] ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌‌ ಬೆನ್‌‌ ಎಂಬ ಚರಿತ್ರಕಾರನು ಇದನ್ನು ಹೀಗೆ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾನೆ:

ಗೋರಿಯ ರಕ್ಷಕರ ಮರದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು; ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಬಟ್ಟಲು-ಧಾರಕರಾಗಿ, ಮದ್ಯವನ್ನು-ಸುರಿಯುವವರಾಗಿ, ನರ್ತಕರಾಗಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವರ ಯಂತ್ರ-ಚಾಲಿತ ಮರದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು.

Midway up the southern side of the mountain was a dragon…the beast opened its mouth and spit brew into a goblet seated on a large [iron] lotus leaf beneath. When the cup was 80% full, the dragon ceased spewing ale, and a guest immediately seized the goblet. If he was slow in draining the cup and returning it to the leaf, the door of a pavilion at the top of the mountain opened and a mechanical wine server, dressed in a cap and gown, emerged with a wooden bat in his hand. As soon as the guest returned the goblet, the dragon refilled it, the wine server withdrew, and the doors of the pavilion closed…A pump siphoned the ale that flowed into the ale pool through a hidden hole and returned the brew to the reservoir [holding more than 16 quarts/15 liters of wine] inside the mountain.

— ^[246]

ಮದ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಈ ಸಾಧನದಲ್ಲಿ ಅಭಕಮಾಡುವ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಕೀಲುಗೊಂಬೆಯೊಂದರ ಬಳಕೆಯು ನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿ ಚಾತುರ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತಾದರೂ, ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಕೀಲುಬೊಂಬೆಗಳ ಬಳಕೆಯು ಕಿನ್‌ ರಾಜವಂಶದ (೨೨೧-೨೦೭ BC)^[247] ಕಾಲದಷ್ಟು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತದೆ; ೩ನೇ ಶತಮಾನ ದಲ್ಲಿ ಮಾ ಜುನ್‌ ಎಂಬ ಯಂತ್ರಕುಶಲಿಯು ಒಂದು ಜಲಚಕ್ರದ ಆವರ್ತನದಿಂದ ಚಾಲಿಸಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಕೀಲುಬೊಂಬೆಯ ರಂಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ.^[247] ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್‌ ಮತ್ತು ರೋಮನ್‌ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ, ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತವಾಗಿ ಮದ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಒಂದು ಸಾಧನವೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು; ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯಾದ ಕ್ರೌಂಚ ಪಕ್ಷಿಯ ಒಂದು ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಇದು ಒಂದು ಒಳಭಾಗದ ಕವಾಟ ಮತ್ತು ಒಂದು ಸನ್ನೆ ಸಾಧನದೊಂದಿಗಿನ ಕರಂಡಕವೊಂದನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸವು ಮೇಲೆ ವರ್ಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಧನದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸ್ವಯಂಚಲಿ ಸಾಧನಗಳ ಕುರಿತಾದ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಜನರಲ್‌ ಯಾಂಗ್‌ ವುಲಿಯನ್‌ ರೂಪಿಸಿದ ಸನ್ಯಾಸಿಯೊಬ್ಬನ ಮರದ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದು, ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಸನ್ಯಾಸಿಯು ತನ್ನ ಕೈಗಳನ್ನು ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾನೆ; ನಾಣ್ಯಗಳ ಪ್ರಮಾಣವು ಒಂದು ನಿಶ್ಚಿತ ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಿದಾಗ, ಅವನ್ನು ಒಂದು ಸಣ್ಣಚೀಲದೊಳಗೆ ಸಂಚಯಿಸಲೆಂದು ಸದರಿ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಆಕಾರವು ತನ್ನ ತೋಳುಗಳನ್ನು ಚಲಿಸುತ್ತದೆ.^[248] ತೂಕ-ಮತ್ತು-ಸನ್ನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಈ ಯಂತ್ರವಿನ್ಯಾಸವು ನಿಖರವಾಗಿ ಕ್ರೌಂಚ ಪಕ್ಷಿಯ ನಾಣ್ಯದ ಸೀಳುಗುಂಡಿ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಹೋಲುವಂತಿತ್ತು.^[249] ಇತರ ಸಾಧನಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಂಗ್‌ ಜು ರೂಪಿಸಿದ ಒಂದು ಸಾಧನವು ಸೇರಿತ್ತು. ಮೀನನ್ನು ಹಿಡಿಯುವಂತೆ ಇದರ "ಮರದ ಉದ್ರ"ವನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ; ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಒಂದು ಸುರುಳಿ ಬೋನನ್ನು ಇದರಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದಾಗಿ ನೀಧಾಮ್‌ ಭಾವಿಸುತ್ತಾನೆ.^[248]

ರಾಚನಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಚೀನೀ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರಮಾಣಕ ಕಟ್ಟಡ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಆರಂಭಿಕ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಯಿಂಗ್‌ಷಾನ್‌‌ ಲಿಂಗ್‌‌ (ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್‌ ಲಾ) ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಇದರ ರೂಪರೇಖೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.^[250] ಈ ಪುಸ್ತಕದ ಅವಶಿಷ್ಟಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಲೂ (ದಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕೋಡ್‌)^[251] ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ. ಲೀ ಜೀ (೧೦೬೫–೧೧೦೧) ಎಂಬಾತ ೧೧೦೩ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಯಿಂಗ್‌ಜಾವೊ ಫಾಷಿ (ಸ್ಟೇಟ್‌ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್‌ ಸ್ಟಾಂಡರ್ಡ್ಸ್‌) ಎಂಬ ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕೈಪಿಡಿಯು, ಚೀನೀ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕುರಿತಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಅತಿಹಳೆಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಪ್ರಕರಣ ಗ್ರಂಥ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣ-ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ.^[250] ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌‌‌ನ (೭೧೨-೭೫೬) ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ೩೪,೮೫೦ ನೋಂದಾಯಿತ ಕುಶಲ ಕರ್ಮಿಗಳು ಇದ್ದರು; ಇವರ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಏಜೆನ್ಸಿ ಆಫ್‌ ಪ್ಯಾಲೇಸ್‌ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ಸ್‌ (ಜಿಂಗ್‌‌ಜುವೊ ಜಿಯಾನ್‌‌) ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು.^[251]

ಮರದ ಪಡಿಯಚ್ಚಿನ ಮುದ್ರಣ

868ರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಡೈಮಂಡ್‌ ಸೂತ್ರ ಕೃತಿಯು (ಮರದ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಮುದ್ರಣವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು) ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಮುದ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದೆ.

ಮರದ ಪಡಿಯಚ್ಚಿನ ಮುದ್ರಣವು ಪದ ಅಥವಾ ಮಾತು ಮಹತ್ತರವಾದ ವಾಚಕವೃಂದವೃಂದಕ್ಕೆ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಬೌದ್ಧಮತದ ಧರಣಿ ಸೂತ್ರ ಎಂಬ ಚಿಕಣಿ ಗಾತ್ರದ ಕೃತಿಯು ಈಗಲೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಪಂಚದ ಅತಿಹಳೆಯ ಮುದ್ರಿತ ದಸ್ತಾವೇಜುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಇದು ೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂತು ಹಾಗೂ ಇದು ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ೬೫೦ರಿಂದ ೬೭೦ರವರೆಗಿನ ಕಾಲಾವಧಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಲಾಯಿತು.^[252] ಡೈಮಂಡ್‌ ಸೂತ್ರ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವು ನಿಯತವಾದ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾಗಿರುವ ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಪ್ರಮಾಣದ ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದ್ದು, ಪಠ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದು ಪರಿಪೂರ್ಣ ಪುಸ್ತಕ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ನಿಖರವಾಗಿ ೮೬೮ರ ಅವಧಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದೆಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಲಾಗಿದೆ.^[253][254] ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಪಠ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ದಿನದರ್ಶಿಕೆಗಳು (ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್‌ಗಳು) ಮುದ್ರಣಗೊಂಡ ಅತಿ ಹಿಂದಿನ ದಸ್ತಾವೇಜುಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ದಿನದರ್ಶಿಕೆಗಳನ್ನು, ಯಾವ ದಿನಗಳು ಮಂಗಳಕರವಾಗಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಯಾವ ದಿನಗಳು ಮಂಗಳಕರವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಗುರುತುಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[255] ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗಾಗಿ ಅನೇಕ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಪ್ರಸರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ, ಸಾಕ್ಷರತೆಯ ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಕೆಳವರ್ಗಗಳು ಅಧ್ಯಯನದ ಅಗ್ಗವಾದ ಮೂಲಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದವು. ಆದ್ದರಿಂದ, ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಕೆಳವರ್ಗದ ಜನರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶವು ಅವರನ್ನು ಉತ್ತೀರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು.^{[33][256][257]} ನಂತರದಲ್ಲಿ ೧೧th ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಂದ ಬಿ ಷೆಂಗ್‌‌‌ನ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಅಕ್ಷರ ಮುದ್ರಣವು ಅವನ ಅವಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಪರಿವರ್ತನಾಶೀಲವಾಗಿತ್ತಾದರೂ, ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿದ್ದ ಮರದ ಪಡಿಯಚ್ಚಿನ ಮುದ್ರಣವು ಚೀನಾದಲ್ಲಿನ ಮುದ್ರಣದ ಅಕ್ಷರವಾಗಿ ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು ಹಾಗೂ ಯುರೋಪ್‌‌ನಿಂದ ಬಂದ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರೆದ ಮುದ್ರಣ ಯಂತ್ರವು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಬಳಸಲ್ಪಡುವವರೆಗೂ ಇದೇ ಸ್ಥಿತಿಯು ಮುಂದುವರಿಯಿತು.^[258] ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಇಸ್ಪೀಟು ಎಲೆಯ ಮೊದಲ ಬಳಕೆಯು, ಮುದ್ರಣದ ಹೊಸ ಯುಗದ ಒಂದು ಸಹಾಯಕ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾಗಿತ್ತು.^[259]

ಔಷಧಿ

ಕಂಚಿನ ಒಂದು ಚಚ್ಚೌಕ ಕನ್ನಡಿ. ಮೆರುಗೆಣ್ಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಹುದುಗಿಸಲಾದ ಬಂಗಾರ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಿಯ ಒಂದು ಫೀನಿಕ್ಸ್‌ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಈ ಕನ್ನಡಿ 8ನೇ ಶತಮಾನದ್ದು.

ಔಷಧಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುವ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಔಷಧಿಗಳನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸುವುದರಿಂದ ದೊರಯುವ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಗದ ಚೀನಿಯರೂ ಸಹ ಅತೀವವಾದ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ೬೫೭ರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಅಧಿಕೃತ ಮೆಟೀರಿಯಾ ಮೆಡಿಕಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವುದರ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಗವೋಜಾಂಗ್‌ (ಅವಧಿ: ೬೪೯-೬೮೩) ವಹಿಸಿಕೊಂಡ; ಮೂಲಪಠ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಖನಿಜಗಳು, ಲೋಹಗಳು, ಸಸ್ಯಗಳು, ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು, ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ತರಕಾರಿಗಳು, ಹಣ್ಣುಗಳು, ಮತ್ತು ಏಕದಳ ಧಾನ್ಯದ ಬೆಳೆಗಳಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗುವ ೮೩೩ ವಿಭಿನ್ನ ಔಷಧೀಯ ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಶದೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕೃತಿ ಇದಾಗಬೇಕು ಎಂಬುದು ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು.^[260] ಔಷಧಕೋಶಗಳನ್ನು ಸಂಕಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಔಷಧ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿನ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶವು ಪೋಷಿಸಿತು; ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜುಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯನೀಡುವ, ವೈದ್ಯರಿಗಾಗಿ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವ, ಮತ್ತು ವೈದ್ಯರಿಗಾಗಿ ನ್ಯಾಯಸ್ಥಾನಕ ಕೈಪಿಡಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವ ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಅದು ಮುಂದಾಯಿತು.^[238] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಔಷಧ ವಿಜ್ಞಾನದ ಲೇಖಕರಲ್ಲಿ ಝೆನ್‌‌ ಕಿಯಾನ್‌ (ಮರಣ: ೬೪೩) ಮತ್ತು ಸನ್‌ ಸಿಮಿಯಾವೊ (೫೮೧-೬೮೨) ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಪೈಕಿ ಝೆನ್‌‌ ಕಿಯಾನ್‌, ಮಧುಮೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರೋಗಿಗಳು ತಮ್ಮ ಮೂತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸಕ್ಕರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಬರಹದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ. ಮತ್ತೋರ್ವ ಲೇಖಕನಾದ ಸನ್‌ ಸಿಮಿಯಾವೊ, ಮಧುಮೇಹಿ ರೋಗಿಗಳು ಮದ್ಯ ಮತ್ತು ಪಿಷ್ಟಭರಿತ ಆಹಾರಗಳ ಸೇವನೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗನಾಗಿದ್ದ.^[261] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿನ ಝೆನ್‌‌ ಕಿಯಾನ್‌ ಮತ್ತು ಇತರರು ಬರೆದಿರುವಂತೆ, ಗಳಗಂಡಗಳಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ಕುರಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಂದಿಗಳ ಥೈರಾಯ್ಡ್‌‌ ಗ್ರಂಥಿಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು; ಪಶ್ಚಿಮ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ೧೮೯೦ರ ವರ್ಷದವರೆಗೂ, ಗಳಗಂಡವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರೋಗಿಗಳಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ಥೈರಾಯ್ಡ್‌‌ ಸಾರಭಾಗಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.^[262]

ಉತ್ತರ ಧ್ರುವಪ್ರದೇಶವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ನಕ್ಷತ್ರ ನಕ್ಷೆಯಾದ ಡನ್‌‌ಹುವಾಂಗ್‌‌ ನಕ್ಷೆ 700ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಸೇರಿದೆ. ವಿಭಿನ್ನ ವರ್ಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಮೂರು "ಪಂಥಗಳಾಗಿ" ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ತಾರಾಪುಂಜಗಳನ್ನು ವಿಭಜಿಸಲಾಯಿತು; ಕ್ರಮವಾಗಿ ವೂ ಕ್ಸಿಯಾನ್‌, ಗ್ಯಾನ್‌ ಡೆ ಮತ್ತು ಷಿ ಷೆನ್‌ರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತೆ ಇವಕ್ಕೆ ಬಿಳಿ, ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ.ನಕ್ಷತ್ರ ನಕ್ಷೆಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವರ್ಗವು 1,300 ತಾರೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದವು.

ನಕ್ಷಾಶಾಸ್ತ್ರ

ನಕ್ಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಲೋಕದಲ್ಲಿ, ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ ನಕ್ಷೆ-ತಯಾರಕರಿಂದ ಆಚೆಗೆ ಮುಂದುವರಿದ ಪ್ರಗತಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯ ಪೀ ಜು (೫೪೭-೬೨೭) ಎಂಬ ಪ್ರಧಾನಾಧಿಕಾರಿಯು ೬೦೫ರಲ್ಲಿ ಸೂಯಿ ರಾಜವಂಶದ ಪರವಾಗಿ ಓರ್ವ ವಾಣಿಜ್ಯ ಆಯುಕ್ತನಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಪೀ ಕ್ಸಿಯುನ (೨೨೪-೨೭೧) ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಕ್ರಮಾಂಕಿತ ಮಾಪಕವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸುಪರಿಚಿತವಾದ ಗೆರೆಜಾಲದ ನಕ್ಷೆಯೊಂದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ.^[263][264] ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯ ಕ್ಸು ಜಿಂಗ್‌‌ಜಾಂಗ್‌‌ (೫೯೨-೬೭೨) ಎಂಬ ಪ್ರಧಾನಾಧಿಕಾರಿಯೂ ೬೫೮ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ತಾನು ರೂಪಿಸಿದ ಚೀನಾದ ನಕ್ಷೆಯಿಂದಾಗಿ ಸುಪರಿಚಿತನಾಗಿದ್ದ.^[264] ೭೮೫ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜಿಯಾ ಡ್ಯಾನ್‌ (೭೩೦-೮೦೫) ಎಂಬ ಓರ್ವ ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ನಕ್ಷೆಗಾರನು ಚೀನಾದ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿದ್ದ ಚೀನಾದ ಹಿಂದಿನ ವಸಾಹತುಗಳ ಒಂದು ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಡೆಜಾಂಗ್‌‌ ಆಸಕ್ತ ವಹಿಸಿದ್ದ.^[264] ೮೦೧ರಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನಂತರ, ಸದರಿ ನಕ್ಷೆಯು ೯.೧ ಮೀಟರ್‌ (೩೦ ಅಡಿ) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೦ ಮೀಟರ್‌ (೩೩ ಅಡಿ) ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಒಂದು ಇಂಚು ಅಳತೆಯು ಒಂದು ನೂರು ಲೀ ಅಳತೆಗೆ (ಅಂತರವನ್ನು ಅಳೆಯಲು ಬಳಸುವ ಚೀನೀ ಏಕಮಾನ) ಸಮಾನವಾಗಿರುವ ಒಂದು ಆಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಮೇಲೆ ಈ ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು.^[264] ೧೧೩೭ರ ವರ್ಷದ ಒಂದು ಚೀನೀ ನಕ್ಷೆಯು, ಜಿಯಾ ಡ್ಯಾನ್‌ನಿಂದ ರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಕ್ಷೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಲ್ಲಿ ಹೋಲುವಂತಿದ್ದು, ಇದು ೧೦೦ ಲೀ ಪ್ರಮಾಣದಷ್ಟಿರುವ ಒಂದು ಆಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಸ್ಮಾರಕ ಸ್ತಂಭವೊಂದರ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.^[265] ಆದಾಗ್ಯೂ, ನಕ್ಷತ್ರ ಕೋಷ್ಟಕಗಳು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಿಂದಲೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವ ನಕ್ಷೆಯ ಏಕೈಕ ಬಗೆಯಾಗಿವೆ. ಇದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ, ಚೀನಾದ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಅತಿ ಮುಂಚಿನ ನಕ್ಷೆಗಳು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಿನ್ ಸಂಸ್ಥಾನ‌ಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವಾಗಿವೆ; ಇವು ೪ನೇ ಶತಮಾನದ BCಗೆ ಸೇರಿದ ನಕ್ಷೆಗಳಾಗಿದ್ದು, ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿದಾಗ ಇವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.^[266]

ರಸವಿದ್ಯೆ, ಅನಿಲದ ಸಿಲಿಂಡರುಗಳು, ಮತ್ತು ಹವಾ ನಿಯಂತ್ರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

"ಮೂರು ಬಣ್ಣಗಳ" (ಸ್ಯಾಂಕಾಯ್‌‌) ಹೊಳಪಿನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದುಂಡಗಿನ ಒಂದು ಕುಂಬಾರಿಕೆಯ ತಟ್ಟೆ. ಇದು 8ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ.

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯ ಚೀನಿಯರು, ವಿಭಿನ್ನ ಉದ್ದೇಶಗಳ ಒಂದು ಶ್ರೇಣಿಗಾಗಿ ಸಂಕೀರ್ಣ ರಾಸಾಯನಿಕ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಇವು ರಸವಿದ್ಯೆಯ ಪ್ರಯೋಗಗಳ ಮೂಲಕ ಅನೇಕವೇಳೆ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟವು. ಅಂಥವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿದ್ದವು: ವಸ್ತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಆಯುಧಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಒಂದು ಜಲನಿರೋಧಕ ಮತ್ತು ಧೂಳು-ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸುವ ಲೇಪ ಅಥವಾ ಮೆರುಗೆಣ್ಣೆ, ಗಾಜು ಮತ್ತು ಪಿಂಗಾಣಿ ಮಾಲುಗಳಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುವ ಬೆಂಕಿ ನಿರೋಧಕ ಸಿಮೆಂಟ್‌, ನೀರೊಳಗೆ ಧುಮುಕುವವರ ರೇಷ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರಗಳಿಗೆ ಲೇಪಿಸಲಾಗುವ ಒಂದು ಜಲನಿರೋಧಕ ಲೇಪ, ಕಂಚಿನ ಕನ್ನಡಿಗಳಿಗೆ ಹೊಳಪು ನೀಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಒಂದು ಲೇಪ, ಮತ್ತು ಇತರ ಅನೇಕ ಉಪಯುಕ್ತ ಸೂತ್ರಗಳು.^[267] ಪಿಂಗಾಣಿ ವಸ್ತು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ, ಗಾಜೀಕರಿಸಿದ, ಅರೆಪಾರದರ್ಶಕ ಕುಂಬಾರಿಕೆಯ ಸಾಮಾನನ್ನು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಆವಿಷ್ಕರಿಸಲಾಯಿತಾದರೂ, ಹೊಳಪು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಕುಂಬಾರಿಕೆ ವಸ್ತುಗಳ ಅನೇಕ ಬಗೆಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಅಗ್ರಗಾಮಿಯಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದವು.^[130][268]

ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ (೨೦೨ BC - ೨೨೦ AD) ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಚೀನಿಯರು ಆಳವಾದ ಕೊಳವೆಗಂಡಿಗಳನ್ನು ಕೊರೆಯುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿದ್ದರು; ಬಿದಿರಿನ ಕೊಳವೆಮಾರ್ಗಗಳಿಂದ ಒಲೆಗಳವರೆಗೆ ನಿಸರ್ಗಾನಿಲವನ್ನು ಸಾಗಣೆ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಕೊಳವೆಗಂಡಿಗಳು ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಉಪ್ಪಿನ ಸಾರತೆಗೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬೀಡು ಕಬ್ಬಿಣದ ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ ಕಾವಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಲವಣಜಲವನ್ನು ಕುದಿಸಲು ಸದರಿ ಒಲೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[269] ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಸಿಚುವಾನ್‌ ಪ್ರಾಂತದ ಒಂದು ಗೆಜೆಟಿಯರು ವಿಶದೀಕರಿಸಿರುವ ಅನುಸಾರ, ಈ ೧೮೨ ಮೀಟರ್‌ನ (೬೦೦ ಅಡಿ) 'ಬೆಂಕಿ ಬಾವಿಗಳ' ಪೈಕಿ ಒಂದರಲ್ಲಿ, ಒಯ್ಯಬಹುದಾದ ಬಿದಿರಿನ ಕೊಳವೆಗಳೊಳಗೆ ಪುರುಷರು ನಿಸರ್ಗಾನಿಲವನ್ನು ಪೂರೈಸಿದರು. ಡಜನ್ನುಗಟ್ಟಲೆ ಕಿಲೋಮೀಟರುಗಳವರೆಗೆ (ಮೈಲಿಗಳವರೆಗೆ) ಇದನ್ನು ಸಾಗಣೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಷ್ಟಾಗಿಯೂ ಒಂದು ಜ್ವಾಲೆಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು.^[270] ಇವು ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಮೊದಲ ಅನಿಲ ಸಿಲಿಂಡರುಗಳು ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು; ಈ ಸಾಧನಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಬಗೆಯ ನಲ್ಲಿಯನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ರಾಬರ್ಟ್‌ ಟೆಂಪಲ್‌‌ ಭಾವಿಸುತ್ತಾನೆ.^[270]

ಹಾನ್‌‌ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯ ಆವಿಷ್ಕಾರಕನಾದ ಡಿಂಗ್‌ ಹುವಾನ್‌ (ಬದುಕಿದ್ದ ಕಾಲ: ೧೮೦ AD), ಹವಾ ನಿಯಂತ್ರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ಒಂದು ಆವರ್ತಕ ಫ್ಯಾನನ್ನು ಆವಿಷ್ಕರಿಸಿದ. ಇದು ೩ ಮೀಟರ್‌‌ (೧೦ ಅಡಿ) ವ್ಯಾಸದ ಏಳು ಚಕ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಕೈಯಿಂದ ಚಾಲಿಸಬೇಕಿತ್ತು.^[271] ೭೪೭ರಲ್ಲಿ, ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಒಂದು "ತಂಪಾದ ಭವನ"ವನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ ಹೊಂದಿದ್ದ. ಈ ಕುರಿತು ಟ್ಯಾಂಗ್ ಯುಲಿನ್‌ (唐語林) ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ, ಇದು ಹವಾ ನಿಯಂತ್ರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ನೀರು-ಚಾಲಿತ ಫ್ಯಾನಿನ ಚಕ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ಚಿಲುಮೆಗಳಿಂದ ಬರುವ ನೀರಿನ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಜೆಟ್‌ ಧಾರೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ.^[272] ತರುವಾಯದ ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹವಾ ನಿಯಂತ್ರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಆವರ್ತಕ ಫ್ಯಾನು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬುದಾಗಿ ಲಿಖಿತ ಮೂಲಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿವೆ.^[273]

ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಗೆ ಸೇರಿದ ಹಳದಿ-ಹೊಳಪು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಈ ಕುಂಬಾರಿಕೆಯ ಕುದುರೆಯು ಜಾಗರೂಕವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ಒಂದು ಜೀನನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ; ಈ ಜೀನನ್ನು ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿಗಳು ಹಾಗೂ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಬಂಧನಿಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಂಧನಿಗಳಲ್ಲಿ ಎಂಟು-ದಳಗಳ ಹೂವುಗಳು ಹಾಗೂ ಜರದಾಳು ಹಣ್ಣಿನ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ ಲೇಖನ

Main article: Chinese historiography

ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಎಂಬುದು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದ ಕುರಿತಾದ ಮೊದಲ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಲಿಯು ಕ್ಸು (೮೮೭-೯೪೬ AD) ಮತ್ತು ಲೇಟರ್‌‌ ಜಿನ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಇತರರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ; ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಲಿಯು ಕ್ಸು ತನ್ನ ಜೀವನದ ಕೊನೆಯ ವರ್ಷಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿದ. ಇದನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಈ ಕೃತಿಯು ಮತ್ತೊಂದು ಇತಿಹಾಸವಾಗಿ (ಇದಕ್ಕೆ ನ್ಯೂ ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಎಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಅಂಟಿಸಲಾಯಿತು) ಸಂಪಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಮತ್ತು ಅದು ಸಾಂಗ್‌ ಚರಿತ್ರಕಾರರಾದ ಔಯಾಂಗ್‌ ಕ್ಸಿಯು (೧೦೦೭–೧೦೭೨), ಸಾಂಗ್‌ ಕಿ (೯೯೮-೧೦೬೧), ಮತ್ತು ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಇತರರಿಂದ (೧೦೪೪ ಮತ್ತು ೧೦೬೦ರ ವರ್ಷಗಳ ನಡುವೆ) ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಕೃತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಅವೆರಡೂ ಕೃತಿಗಳು ಹಿಂದಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಬಖೈರುಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದರೂ, ಅವು ಈಗ ಕಳೆದುಹೋಗಿವೆ.^[274] ಅವೆರಡೂ ಸಹ ಚೀನಾದ ಟ್ವೆಂಟಿ-ಫೋರ್‌ ಹಿಸ್ಟರೀಸ್‌ ಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿವೆ. ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ೭೫೬ರವರೆಗಿನ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕೃತಿಯ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಮೂಲಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು ಎಂಬ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಟಾಂಗ್‌ಡಿಯಾನ್‌ ಕೃತಿಯು ಪಾತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿಗೆ ಡ್ಯು ಯೌ ೮೦೧ರಲ್ಲಿ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ. ಟ್ಯಾಂಗ್ ಅವಧಿಯು ಜಿಝಿ ಟಾಂಗ್‌‌ಜಿಯಾನ್‌‌ ಎಂಬ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಅಗಾಧ ಪಠ್ಯದೊಳಗೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಇದು ೧೦೮೪ರಲ್ಲಿ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಒಂದು ತಂಡದಿಂದ ಸಂಪಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಸಂಕಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಹಾಗೂ ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ ಪ್ರಧಾನಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಸಿಮಾ ಗುವಾಂಗ್‌ (೧೦೧೯–೧೦೮೬) ಇದರ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದ. ೨೯೪ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ೩ ದಶಲಕ್ಷ ಚೀನೀ ಅಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪಠ್ಯವು, ವಾರಿಂಗ್‌ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌‌‌‌ನ (೪೦೩ BC) ಆರಂಭದಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಸಾಂಗ್‌ ರಾಜವಂಶದ (೯೬೦) ಆರಂಭದವರೆಗಿನ ಚೀನಾದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.

ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ‌

• ಡಿ ರೆಂಜೀ
• ಎಯ್ಟ್‌ ಇಮ್ಮಾರ್ಟಲ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವೈನ್‌ ಕಪ್‌
• ಐ ಚಿಂಗ್ (ಸನ್ಯಾಸಿ)
• ಕೈಯುವಾನ್‌ ಝಾ ಬಾವೊ (ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಸರ್ಕಾರಿ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆ)
• ಟ್ಯಾಂಗ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ
• ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಚೀನಾದ ಕೂಡುನದಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ
• ಒಂಬತ್ತು ಶಿಖರಗಳ ಪಗೋಡಾ
• ಕಿಯಾನ್‌ಲಿಂಗ್‌‌ ಮೌಸೋಲಿಯಂ
• ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಮನೆತನದ ವಂಶವೃಕ್ಷ
• ಟ್ಯಾಂಗ್-ಗಾಕ್‌ಟರ್ಕ್‌ ಯುದ್ಧಗಳು
• ಟ್ಯಾಂಗ್ ಕಾವ್ಯ
• ವೆಯಿ ಝೆಂಗ್‌
• ಯಾನ್‌ ಝೆನ್‌‌ಕಿಂಗ್‌
• ಆಧುನಿಕ-ಪೂರ್ವ ಚೀನಾದಲ್ಲಿನ ತೆರಿಗೆ ಪದ್ಧತಿ

ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು

^ a: During the reign of the Tang the world population grew from about 190 million to approximately 240 million, a difference of 50 million. See also medieval demography.

1. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 91.
2. Ebrey 1999, p. 111.
3. Ebrey 1999, p. 141.
4. Du 1998, p. 37.
5. Fairbank & Goldman 2006, p. 106.
6. Yu 1998, pp. 73–87.
7. Ebrey, Walthall & Palais 2006, pp. 90–91.
8. Adshead 2004, pp. 40–41.
9. Graff 2000, pp. 78, 93.
10. Adshead 2004, p. 40.
11. Graff 2000, p. 78.
12. Graff 2000, p. 80.
13. Adshead 2004, pp. 40–42.
14. Graff 2000, pp. 78, 82, 85–86, 95.
15. Adshead 2004, p. 42.
16. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 93.
17. Adshead 2004, pp. 42–43.
18. Twitchett 2000, p. 124.
19. Ebrey 1999, pp. 111–112.
20. Ebrey 1999, p. 112.
21. Andrew & Rapp 2000, p. 25.
22. Ebrey 1999, p. 158.
23. Bernhardt 1995, pp. 274–275.
24. Fairbank & Goldman 2006, p. 78.
25. Brook 1998, p. 59.
26. Benn 2002, p. 59.
27. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 96.
28. Ebrey, Walthall & Palais 2006, pp. 91–92.
29. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 92.
30. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 97.
31. Gascoigne & Gascoigne 2003, p. 95.
32. Fairbank & Goldman 2006, p. 83.
33. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 159.
34. Fairbank & Goldman 2006, p. 95.
35. Adshead 2004, p. 54.
36. Ebrey 1999, pp. 145–146.
37. Graff 2000, p. 79.
38. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 99.
39. Benn 2002, p. 57.
40. Benn 2002, p. 61.
41. Nishijima 1986, pp. 595–596.
42. Adshead 2004, p. 72.
43. Benn 2002, p. 45.
44. Benn 2002, p. 32.
45. Adshead 2004, p. 75.
46. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 156.
47. Benn 2002, p. 4.
48. Whitfield 2004, p. 47.
49. Twitchett 2000, pp. 116–118.
50. Twitchett 2000, pp. 118, 122.
51. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 100.
52. Wang 2003, p. 91.
53. Benn 2002, p. 9.
54. Graff 2002, p. 208.
55. Graff 2002, p. 209.
56. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 113.
57. Xue 1992, pp. 149–152, 257–264.
58. Benn 2002, pp. 2–3.
59. Cui 2005, pp. 655–659.
60. Xue 1992, p. 788.
61. Twitchett 2000, p. 125.
62. Liu 2000, pp. 85–95.
63. Gernet 1996, p. 248.
64. Xue 1992, pp. 226–227.
65. Xue 1992, pp. 380–386
66. Benn 2002, p. 2.
67. Xue 1992, pp. 222–225.
68. Whitfield 2004, p. 193.
69. Sen 2003, pp. 24, 30–31.
70. Charles Bell (1992), Tibet Past and Present, CUP Motilal Banarsidass Publ., p. 28, ISBN 8120810481, retrieved 2010-07-17
71. University of London. Contemporary China Institute, Congress for Cultural Freedom (1960), The China quarterly, Issue 1, p. 88, retrieved 2010-07-17
72. Roger E. McCarthy (1997), Tears of the lotus: accounts of Tibetan resistance to the Chinese invasion, 1950-1962, McFarland, p. 12, ISBN 0786403314, retrieved 2010-07-17
73. Beckwith 1987, p. 146.
74. Stein 1972, p. 65.
75. Twitchett 2000, p. 109.
76. Benn 2002, p. 11.
77. Richardson 1985, pp. 106–143.
78. Schafer 1985, pp. 10, 25–26.
79. Bai 2003, pp. 242–243.
80. Eberhard 2005, p. 183.
81. Schafer 1985, p. 26.
82. Needham 1986b, p. 476.
83. S. K. Sharma, Usha Sharma (1996), Encyclopaedia of Tibet: History and geography of Tibet, Anmol Publ., p. 46, ISBN 8174884149, retrieved 2010-07-17
84. Needham 1986c, pp. 685–687.
85. Graff 2002, p. 201.
86. Kang 2006, p. 54.
87. Kitagawa 1975, p. 222 harvnb error: no target: CITEREFKitagawa1975 (help).
88. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 144.
89. Needham 1986b, p. 289.
90. Needham 1986c, p. 308.
91. Reischauer 1940, p. 152.
92. Reischauer 1940, p. 155.
93. Adshead 2004, p. 51.
94. Ebrey 1999, pp. 118–119.
95. Ebrey 1999, p. 119.
96. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 112.
97. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 114.
98. Whitfield 2004, p. 255.
99. Benn 2002, p. 134.
100. Schafer 1985, p. 28.
101. Eberhard 2005, p. 182.
102. Benn 2002, p. 7.
103. Adshead 2004, p. 90.
104. Twitchett 2000, p. 118.
105. Eberhard 2005, p. 179.
106. Sen 2003, pp. 30–32.
107. Whitfield 2004, pp. 57, 228.
108. Sun 1989, pp. 161–167.
109. Chen 2002, pp. 67–71.
110. Bowman 2000, pp. 104–105.
111. Benn 2002, p. 46.
112. Schafer 1985, p. 20.
113. Tang 1991, p. 61.
114. Schafer 1985, p. 15.
115. Schafer 1985, p. 16.
116. Shen 1996, p. 163.
117. Woods 1996, p. 143.
118. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 108.
119. Schafer 1985, pp. 10, 16.
120. Eberhard 2005, p. 190.
121. Schafer 1985, p. 11.
122. Reischauer 1940, p. 157.
123. Reischauer 1940, p. 162.
124. Reischauer 1940, pp. 155–156.
125. "The treasure trove making waves: Simon Worrall explains why a recent discovery on the seabed of the Indian Ocean will revolutionise our understanding of two ancient civilisations", BBC News, October 18, 2008, retrieved 2008-10-21
126. Shen 1996, p. 155.
127. Hsu 1988, p. 96.
128. Levathes 1994, p. 38.
129. Shen 1996, p. 158.
130. Adshead 2004, p. 80.
131. Liu 1991, p. 178.
132. Ebrey, Walthall & Palais 2006, pp. 97–98.
133. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 98.
134. Adshead 2004, p. 45.
135. Ebrey 1999, p. 116.
136. Sen 2003, pp. 97–98.
137. Whitfield 2004, p. 74.
138. Fairbank & Goldman 2006, p. 82.
139. Schafer 1985, p. 8.
140. Adshead 2004, p. 46.
141. Benn 2002, p. 6.
142. Adshead 2004, p. 47.
143. Benn 2002, p. 47.
144. Adshead 2004, p. 89.
145. Adshead 2004, pp. 47–48.
146. Eberhard 2005, p. 184.
147. Xu 2003, pp. 455–467 harvnb error: no target: CITEREFXu2003 (help).
148. Eberhard 2005, p. 185.
149. Schafer 1985, p. 9.
150. Sen 2003, p. 34.
151. Gascoigne & Gascoigne 2003, p. 97.
152. Graff 2008, pp. 43–44.
153. Adshead 2004, pp. 90–91.
154. Bowman 2000, p. 105.
155. Benn 2002, pp. 15–17.
156. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 101.
157. Fairbank & Goldman 2006, p. 85.
158. Adshead 2004, p. 50.
159. Needham 1986b, p. 347.
160. Benn 2002, pp. 14–15.
161. Benn 2002, p. 15.
162. Benn 2002, p. 16.
163. Eberhard 2005, pp. 189–190.
164. Needham 1986c, pp. 320–321, footnote h.
165. Benn 2002, p. 149.
166. Benn 2002, pp. 39, 170.
167. Benn 2002, pp. 22, 32.
168. Benn 2002, pp. 16, 90.
169. Benn 2002, pp. 151–152.
170. Benn 2002, pp. 173–174.
171. Benn 2002, p. 152.
172. Benn 2002, pp. 150–154.
173. Benn 2002, pp. 154–155.
174. Benn 2002, p. 132.
175. Benn 2002, pp. 142–147.
176. Benn 2002, p. 143.
177. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 103.
178. Benn 2002, p. xiii.
179. Benn 2002, pp. xiv, xv, xvi, xvii, xviii.
180. Studwell 2003, p. 4.
181. Schafer 1985, p. 21.
182. Schafer 1985, p. 25.
183. Edward H. Schafer (1963), The golden peaches of Samarkand: a study of Tʻang exotics, University of California Press, p. 22, ISBN 0520054628, retrieved 2010-06-28
184. Schafer 1985, pp. 17–18.
185. Reischauer 1940, pp. 143–144.
186. Schafer 1985, pp. 18–19.
187. Schafer 1985, pp. 19–20.
188. Ebrey 1999, p. 120.
189. Harper 2005, p. 33.
190. Benn 2002, p. 259.
191. Benn 2002, p. 137.
192. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 102.
193. Yu 1998, p. 76.
194. Yu 1998, p. 75.
195. Reed 2003, p. 121.
196. Ebrey, Walthall & Palais 2006, pp. 104–105.
197. Wong 1979, p. 97.
198. Wong 1979, pp. 95–100.
199. Wong 1979, pp. 98–99.
200. Needham 1986c, p. 661.
201. Sen 2003, pp. 9, 22–24.
202. Needham 1986a, p. 511.
203. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 106.
204. Huters 1987, p. 52.
205. Whitfield 2004, p. 333.
206. Ebrey 1999, p. 121.
207. Ebrey 1999, p. 122.
208. Eberhard 2005, p. 181.
209. Adshead 2004, p. 86.
210. Ebrey 1999, p. 126.
211. Fairbank & Goldman 2006, p. 86.
212. Ebrey 1999, p. 124.
213. Harper 2005, p. 34.
214. Wright 1959, p. 88.
215. Ebrey 1999, p. 123.
216. Benn 2002, p. 60.
217. Fairbank & Goldman 2006, p. 81.
218. Sivin, Nathan (1995), "Taoism and Science" in Medicine, Philosophy and Religion in Ancient China, Variorum, archived from the original on June 23, 2008, retrieved 2008-08-13 {{citation}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
219. Gernet 1962, p. 215.
220. Benn 2002, pp. 64–66.
221. Benn 2002, p. 64.
222. Benn 2002, p. 66.
223. Ebrey 1999, pp. 114–115.
224. Gernet 1962, pp. 165–166.
225. Gernet 1962, p. 165.
226. Schafer 1985, pp. 28–29.
227. Ebrey 1999, p. 95.
228. Needham 1986d, p. 122
229. Needham 1986d, p. 123.
230. Song 1966, pp. 3–4.
231. Benn 2002, p. 120.
232. Benn 2002, p. 121.
233. Benn 2002, p. 125.
234. Benn 2002, p. 123.
235. Schafer 1985, pp. 1–2.
236. Sen 2003, pp. 38–40.
237. Adshead 2004, pp. 76, 83–84.
238. Adshead 2004, p. 83.
239. Benn 2002, pp. 126–127.
240. Benn 2002, p. 126.
241. Needham 1986a, p. 319.
242. Needham 1986b, pp. 473–475.
243. Needham 1986b, pp. 473–474.
244. Needham 1986b, p. 475.
245. Needham 1986b, p. 480.
246. Benn 2002, p. 144.
247. Needham 1986b, p. 158.
248. Needham 1986b, p. 163.
249. Needham 1986b, p. 163 footnote c.
250. Guo 1998, p. 1.
251. Guo 1998, p. 3.
252. Pan 1997, pp. 979–980.
253. Temple 1986, p. 112.
254. Needham 1986d, p. 151.
255. Ebrey 1999, pp. 124–125.
256. Fairbank & Goldman 2006, p. 94.
257. Ebrey 1999, p. 147.
258. Needham 1986d, p. 227.
259. Needham 1986d, pp. 131–132.
260. Benn 2002, p. 235.
261. Temple 1986, pp. 132–133.
262. Temple 1986, pp. 134–135.
263. Needham 1986a, pp. 538–540.
264. Needham 1986a, p. 543.
265. Needham 1986a, p. Plate LXXXI.
266. Hsu 1993, p. 90.
267. Needham 1986e, p. 452.
268. Wood 1999, p. 49.
269. Temple 1986, pp. 78–79.
270. Temple 1986, pp. 79–80.
271. Needham 1986b, pp. 99, 151, 233.
272. Needham 1986b, pp. 134, 151.
273. Needham 1986b, p. 151.
274. Chronicles of the Chinese Dynasties PDF (25.9 KiB)

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು‌‌

• Adshead, S. A. M. (2004), T'ang China: The Rise of the East in World History, New York: Palgrave Macmillan, ISBN 1403934568 (ಗಟ್ಟಿರಟ್ಟಿನ ಪುಸ್ತಕ).
• Andrew, Anita N.; Rapp, John A. (2000), Autocracy and China's Rebel Founding Emperors: Comparing Chairman Mao and Ming Taizu, Lanham: Rowman & Littlefield, ISBN 0-8476-9580-8
• Bai, Shouyi (2003), A History of Chinese Muslim (Vol. 2), Beijing: Zhonghua Book Company, ISBN 710102890X
• Beckwith, Christopher I. (1987), The Tibetan Empire in Central Asia, Princeton: Princeton University Press, ISBN 0691024693
• Benn, Charles (2002), China's Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty, Oxford University Press, ISBN 0-19-517665-0
• Bernhardt, Kathryn (1995), "The Inheritance Right of Daughters: the Song Anomaly?", Modern China: 269–309 {{citation}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
• Bowman, John S. (2000), Columbia Chronologies of Asian History and Culture, New York: Columbia University Press
• Brook, Timothy (1998), The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-22154-0
• Chen, Yan (2002), Maritime Silk Route and Chinese-Foreign Cultural Exchanges, Beijing: Peking University Press, ISBN 7301030290
• Cui, Mingde (2005), The History of Chinese Heqin, Beijing: Renmin Chubanshe, ISBN 7010048282
• Du, Wenyu (1998), "Tang Song Jingji Shili Bijiao Yanjiu" (PDF), Researches in Chinese Economic History, 1998 (4), ISSN 1002-8005, archived from the original (PDF) on 2007-09-26 {{citation}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (help)
• Eberhard, Wolfram (2005), A History of China, New York: Cosimo, ISBN 1596055669
• Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006), East Asia: A Cultural, Social, and Political History, Boston: Houghton Mifflin, ISBN 0-618-13384-4
• Ebrey, Patricia Buckley (1999), The Cambridge Illustrated History of China, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-66991-X (ಕಾಗದದ ಕವಚದ ಪುಸ್ತಕ).
• Fairbank, John King; Goldman, Merle (2006) [1992], China: A New History (2nd enlarged ed.), Cambridge: MA; London: The Belknap Press of Harvard University Press, ISBN 0-674-01828-1
• Gascoigne, Bamber; Gascoigne, Christina (2003), The Dynasties of China: A History, New York: Carroll and Graf Publishers, an imprint of Avalon Publishing Group, ISBN 0-7867-1219-8
• Gernet, Jacques (1962), Daily Life in China on the Eve of the Mongol Invasion, 1250-1276, translated by H. M. Wright, Stanford: Stanford University Press, ISBN 0-8047-0720-0
• Gernet, Jacques (1996), A History of Chinese Civilization (2nd ed.), New York: Cambridge University Press, doi:10.2277/0521497817, ISBN 9780521497817
• Graff, David Andrew (2002), Medieval Chinese Warfare, 300-900, New York, London: Routledge, ISBN 0415239540
• Graff, David Andrew (2000), "Dou Jiande's dilemma: Logistics, strategy, and state", in van de Ven, Hans (ed.), Warfare in Chinese History, Leiden: Koninklijke Brill, pp. 77–105, ISBN 90-04-11774-1
• Graff, David Andrew (2008), "Provincial Autonomy and Frontier Defense in Late Tang: The Case of the Lulong Army", in Wyatt, Don J. (ed.), Battlefronts Real and Imagined: War, Border, and Identity in the Chinese Middle Period, New York: Palgrave MacMillan, pp. 43–58, ISBN 978-1-4039-6084-9
• Guo, Qinghua (1998), "Yingzao Fashi: Twelfth-Century Chinese Building Manual", Architectural History: Journal of the Society of Architectural Historians of Great Britain, 41: 1–13
• Harper, Damian (2005), China, Footscray, Victoria: Lonely Planet, ISBN 1740596870
• Hsu, Mei-ling (1988), "Chinese Marine Cartography: Sea Charts of Pre-Modern China", Imago Mundi, 40 (1): 96–112, doi:10.1080/03085698808592642
• Hsu, Mei-ling (1993), "The Qin Maps: A Clue to Later Chinese Cartographic Development", Imago Mundi, 45 (1): 90–100, doi:10.1080/03085699308592766
• Huters, Theodore (1987), "From Writing to Literature: The Development of Late Qing Theories of Prose", Harvard Journal of Asiatic Studies: 51–96 {{citation}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
• Kang, Jae-eun (2006), The Land of Scholars: Two Thousand Years of Korean Confucianism, translated by Suzanne Lee, Paramus: Homa & Sekey Books, ISBN 1931907374
• Kiang, Heng Chye (1999), Cities of Aristocrats and Bureaucrats: The Development of Medieval Chinese Cityscapes, Singapore: Singapore University Press, ISBN 9971692236
• Kitagawa, Hiroshi; Tsuchida, Bruce T. (1975), The Tale of the Heike, Tokyo: University of Tokyo Press
• Levathes, Louise (1994), When China Ruled the Seas, New York: Simon & Schuster, ISBN 0671701584
• Liu, Pean (1991), "Viewing Chinese ancient navigation and shipbuilding through Zheng He's ocean expeditions", Proceedings of the International Sailing Ships Conference in Shanghai
• Liu, Zhaoxiang (2000), History of Military Legal System, et al., Beijing: Encyclopedia of China Publishing House, ISBN 7500063032
• Needham, Joseph (1986a), Science and Civilization in China: Volume 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth, Taipei: Caves Books
• Needham, Joseph (1986b), Science and Civilization in China: Volume 4, Physics and Physical Engineering, Part 2, Mechanical Engineering, Taipei: Caves Books
• Needham, Joseph (1986c), Science and Civilization in China: Volume 4, Physics and Physical Technology, Part 3, Civil Engineering and Nautics, Taipei: Caves Books
• Needham, Joseph (1986d), Science and Civilization in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology, Part 1, Paper and Printing, Taipei: Caves Books
• Needham, Joseph (1986e), Science and Civilization in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology, Part 4, Spagyrical Discovery and Invention: Apparatus, Theories and Gifts, Taipei: Caves Books
• Nishijima, Sadao (1986), "The Economic and Social History of Former Han", in Twitchett, Denis; Loewe, Michael (eds.), Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 545–607, ISBN 0-521-24327-0
• Pan, Jixing (1997), "On the Origin of Printing in the Light of New Archaeological Discoveries", Chinese Science Bulletin, 42 (12): 976–981, doi:10.1007/BF02882611, ISSN 1001-6538
• Reed, Carrie E. (2003), "Motivation and Meaning of a 'Hodge-podge': Duan Chengshi's 'Youyang zazu'", Journal of the American Oriental Society: 121–145 {{citation}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
• Reischauer, Edwin O. (1940), "Notes on T'ang Dynasty Sea Routes", Harvard Journal of Asiatic Studies, 5 (2): 142–164, doi:10.2307/2718022, JSTOR 2718022
• Richardson, H. E. (1985), A Corpus of Early Tibetan Inscriptions, Royal Asiatic Society, Hertford: Stephen Austin and Sons
• Schafer, Edward H. (1985) [1963], The Golden Peaches of Samarkand: A study of T’ang Exotics (1st paperback ed.), Berkeley and Los Angeles: University of California Press, ISBN 0520054628
• Sen, Tansen (2003), Buddhism, Diplomacy, and Trade: The Realignment of Sino-Indian Relations, 600-1400, Manoa: Asian Interactions and Comparisons, a joint publication of the University of Hawaii Press and the Association for Asian Studies, ISBN 0824825934
• Shen, Fuwei (1996), Cultural flow between China and the outside world, Beijing: Foreign Languages Press, ISBN 7-119-00431-X
• Song, Yingxing (1966), T'ien-Kung K'ai-Wu: Chinese Technology in the Seventeenth Century, translated with preface by E-Tu Zen Sun and Shiou-Chuan Sun, University Park: Pennsylvania State University Press
• Stein, R. A. (1972) [1962], Tibetan Civilization (1st English ed.), Stanford: Stanford University Press, ISBN 0804708061
• Steinhardt, Nancy Shatzman (2004), "The Tang Architectural Icon and the Politics of Chinese Architectural History", The Art Bulletin, 86 (2): 228–254, doi:10.2307/3177416, JSTOR 3177416
• Studwell, Joe (2003), The China Dream: The Quest for the Last Great Untapped Market on Earth, New York: Grove Press, ISBN 0802139752
• Sun, Guangqi (1989), History of Navigation in Ancient China, Beijing: Ocean Press, ISBN 7502705325
• Tang, Zhiba (1991), "The influence of the sail on the development of the ancient navy", Proceedings of the International Sailing Ships Conference in Shanghai
• Temple, Robert (1986), The Genius of China: 3,000 Years of Science, Discovery, and Invention, with a foreword by Joseph Needham, New York: Simon and Schuster, ISBN 0-671-62028-2
• Twitchett, Denis (2000), "Tibet in Tang's Grand Strategy", in van de Ven, Hans (ed.), Warfare in Chinese History, Leiden: Koninklijke Brill, pp. 106–179, ISBN 90-04-11774-1
• Wang, Yongxing (2003), Draft Discussion of Early Tang Dynasty's Military Affairs History, Beijing: Kunlun Press, ISBN 7800406695
• Whitfield, Susan (2004), The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith, Chicago: Serindia, ISBN 1932476121
• Wood, Nigel (1999), Chinese Glazes: Their Origins, Chemistry, and Recreation, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, ISBN 0812234766
• Woods, Frances (1996), Did Marco Polo go to China?, United States: Westview Press, ISBN 0813389992
• Wong, Timothy C. (1979), "Self and Society in Tang Dynasty Love Tales", Journal of the American Oriental Society, 99 (1): 95–100, doi:10.2307/598956, JSTOR 598956
• Wright, Arthur F. (1959), Buddhism in Chinese History, Stanford: Stanford University Press
• Xi, Zezong (1981), "Chinese Studies in the History of Astronomy, 1949-1979", Isis, 72 (3): 456–470, doi:10.1086/352793
• Xu, Daoxun (1993), The Biography of Tang Xuanzong, et al., Beijing: People's Press, ISBN 7010012105
• Xue, Zongzheng (薛宗正) (1992), Turkic peoples (突厥史), Beijing: 中国社会科学出版社, ISBN 7500404328
• Yu, Pauline (1998), "Charting the Landscape of Chinese Poetry", Chinese Literature: Essays, Articles, Reviews (CLEAR), pp. 71–87 {{citation}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
• ಜಿಝಿ ಟಾಂಗ್‌‌ಜಿಯಾನ್‌‌ , ಸಂಪುಟಗಳು 182, 183, 184, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 199.

ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ

• Abramson, Marc S. (2008), Ethnic Identity in Tang China, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, ISBN 9780812240528
• Cotterell, Arthur (2007), The Imperial Capitals of China: An Inside View of the Celestial Empire, London: Pimlico, ISBN 9781845950095
• Chen, Guocan, "Hebei Sanzhen (Three Jiedushi of Hebei)", [[Encyclopedia of China]] (1st ed.), archived from the original on 2008-06-07, retrieved 2011-06-01 {{citation}}: URL–wikilink conflict (help)
• Chen, Zhen, "Jiedushi", [[Encyclopedia of China]] (1st ed.), archived from the original on 2008-06-07, retrieved 2011-06-01 {{citation}}: URL–wikilink conflict (help)
• de la Vaissière, E. (2005), Sogdian Traders. A History, Leiden: Brill, ISBN 9004142525
• Schafer, Edward H. (1967), The Vermilion Bird: T’ang Images of the South, Berkeley and Los Angeles: University of California Press

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು‌‌

ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:NIE Poster

• ದಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಡೈನಾಸ್ಟಿ Archived 2010-06-01 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ., ಮಿನ್ನೆಸೋಟಾ ಸಂಸ್ಥಾನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಇಮ್ಯೂಸಿಯಂ
• ದಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಡೈನಾಸ್ಟಿ- ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್‌ ಆರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಇರುವಂಥದ್ದು
• ಹೋಮ್‌ ಆಫ್‌ 300 ಟ್ಯಾಂಗ್ ಪೊಯೆಮ್ಸ್‌, ವರ್ಜೀನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ
• ಟ್ಯಾಂಗ್ ಆರ್ಟ್‌ ವಿತ್‌ ವಿಡಿಯೋ ಕಾಮೆಂಟರಿ Archived 2009-02-20 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.- ಮಿನ್ನೆಯಾಪೊಲಿಸ್‌ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್‌ನಿಂದ ಪಡೆದದ್ದು
• ಸೂಯಿ ಮತ್ತು ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶಗಳ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು Archived 2007-08-13 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.

ಪೂರ್ವಾಧಿಕಾರಿ Sui Dynasty	Dynasties in Chinese history 618 – 907	ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ Five Dynasties and Ten Kingdoms