From Wikipedia, the free encyclopedia
Бром (лат. Bromum, ежелгі грек. βρῶμος – сасық; Br) — элементтердің периодты жүйесінің VІІ тобындағы химиялық элемент. Атомдық нөмірі 35 және 79,904 галогендер тобына жатады. Тұрақты екі изотопы бар: 79Br, 81Br. Б-ды 1826 жылы француз химигі А. Балар бос күйінде бөліп алды. Бром қалыпты жағдайда өткір иісті, қызыл қоңыр түсті, ауыр сұйық. Ауада тез буланып, сары қоңыр түсті бу түзеді, 0ӘС-тағы тығызд. 3,19 г/см3, қайнау t 58,78ӘС, балқу t –7,2ӘС. Жер қыртысындағы мөлш. 1,6Һ10–4%.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Күшті жағымсыз" ауыр " иісі бар қара қызыл сұйықтық .png){kind=spacer}
| |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі |
Бром, 35 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок |
17, 4, p | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация |
[Ar] 3d10 4s2 4p5 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 7 | ||||||||||||||
| Атом радиусы |
119 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус |
120±3 пм | ||||||||||||||
| Ван-дер-Ваальс радиусы |
185 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы |
(+5e)47 (-1e)196 пм | ||||||||||||||
| Электртерістілігі |
2,96 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
| Электродты потенциал |
0 | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері |
−1, +1, +3, +4, +5, +7 | ||||||||||||||
| Иондалу энергиясы |
1-ші: 1139.9 кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
3,102 (25 °C) г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы |
265,90 К (−7,25 °C)[1] | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы |
332,4 К (59,2 °C)[1] | ||||||||||||||
| Сыни межелі |
588 К, 10,0 МПа | ||||||||||||||
| Балқу жылуы |
(Br—Br) 10,58[1] кДж/моль | ||||||||||||||
| Булану жылуы |
(Br—Br) 30,86[1] кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық |
75,69[1] Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы |
орторомбалық | ||||||||||||||
| Тор параметрлері | |||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Жылуөткізгіштік |
(300 K) 4,5[1] Вт/(м·К) | ||||||||||||||
| Жылулық ұлғаю |
1,10·10−3 К−1[1] | ||||||||||||||
| CAS нөмірі |
7726-95-6 | ||||||||||||||
Табиғатта теңіз суында, тұзды көлдерде, табиғи хлоридтерде кездеседі. Бром сирек кездесетін ромаргирит (AgBr) және эмболит Ag(Cl, Br) минералдарын түзеді. Химиялық активтігі жөнінен хлор мен иод арасында орналасады. Көптеген бейметалдармен (Ca, N, C, инертті газдар) және металдармен тікелей әрекеттеседі, қышқылдармен реакцияға түспейді. Сілтілермен реакцияласқанда гипобромит (салқындатқанда) және броматтар (қыздырғанда) түзеді.
Сутегімен әрекеттесіп бромсутегін береді, оның судағы ерітіндісі қышқылдық қасиет көрсетеді. Олар өткір иісті сұйық, күшті қышқылдар қатарына жатады. Бромды сутек қышқылының тұздарын бромидтер деп атайды. Бром суы және бромидтер ерітіндісі арқылы хлор жібергенде Бром бос күйінде бөлінеді. Бұл реакция теңіз суынан және тұзды көл суларынан бром алу үшін пайдаланылады. Бром және оның қосылыстарын органикалық синтезде, фотоматериалдар мен бояулар алуға және дәрі-дәрмек өндіруге пайдаланады.
Кларк бромы – 1,6 г/т. Бром табиғатта кеңінен таралған және дисперсті күйде барлық жерде дерлік кездеседі. Бром қосылыстарының барлығы дерлік суда ериді, сондықтан тау жыныстарынан оңай сіңіп кетеді. Ол жүздеген минералдардың құрамында қоспа ретінде болады. Бірақ суда ерімейтін минералдар – күміс пен мыс галогенидтерінің аз ғана мөлшері бар. Олардың ішіндегі ең танымалы бромаргирит AgBr. Басқа минералдар: йодобромит Ag (Br, Cl, I), эмболит Ag (Cl, Br) [10]. Дұрыс бром минералдары аз, өйткені оның иондық радиусы өте үлкен және бром ионы орташа өлшемді катиондармен бірге басқа элементтердің кристалдық торында сенімді түрде бекітілмейді. Бромның жинақталуында мұхит суының булану процестері негізгі рөл атқарады, нәтижесінде ол сұйық және қатты фазаларда жинақталады. Ең жоғары концентрациялар соңғы жатырдың тұзды ерітінділерінде байқалады. Тау жыныстарында бром негізінен жер асты суларымен бірге қоныс аударатын иондар түрінде болады. Жер бетіндегі бромның бір бөлігі өсімдік организмдерінде күрделі және негізінен ерімейтін органикалық қосылыстарға байланысады. Кейбір өсімдіктер бромды белсенді түрде жинайды. Бұл, ең алдымен, бұршақ - бұршақ, бұршақ, жасымық, сондай-ақ теңіз балдырлары. Бромның көп бөлігі теңізде шоғырланған. Ол сондай-ақ тұзды көлдердің суында және қазбалы отын кен орындарымен, сондай-ақ калий тұздары мен тас тұздарымен бірге жүретін жерасты сулы горизонттарында болады. Атмосферада бром бар және жағалаудағы аудандардың ауасындағы бұл элементтің мөлшері күрт континенттік климаты бар аймақтарға қарағанда әрқашан жоғары.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
