Латын тілі

Латын тілі (лат. latīnum, laˈtiːnʊ̃ немесе lingua latīna, ˈlɪŋɡʷa laˈtiːna) — Латиум (Лаций) және Ежелгі Римде Италикалық Латиндер сөйлеген антикалық Италик тілі.^[1]

Thumb — Библияның латын тіліндегі басылымында латынша жазылған – 1407 ж.

Еуропалық тілдердің басым бөлігі секілді ежелгі Прото-Үнді-Еуропалық тілдің жалғасы. Этруск тілінің ықпалы мен Грек әліпбиін пайдалану латын тілінің Апеннин түбегінде қалыптасуына әсер етті. Қазіргі Роман тілдері латын тілі диалектісінің (дөрекі Латын) жалғасы. Сонымен қатар латын тілін көптеген студенттер, зерттеушілер мен шіркеу қызметшілері пайдаланады, және әлем бойынша кейбір білім беру институттарында әлі күнге дейін оқытылады.^[2]^[3]

Латын тілін көптеген тіл семьяларында жаңа сөздер жасауда және биологиялық таксономияда да қолданады. Латын және оның жалғасы болып есептелетін Роман тілдері Италик тіл семьясының сақталып қалған жалғыз өкілдері. Италик тобының басқа өкілдері жазба ретінде сақталғанымен де, кейін Рим республикасы кезінде латын тілімен жұтылып кетті.

Б.з.б. 6 ғасырда Рим сөйленісі ретінде пайда болып, Жерорта теңізінің батысындағы елдерді қамтыды. Римдіктердің Галлия, Иберия түбегін, Солтүстік Африка, Британия, Норик, Паннония және Дакияны жаулап алуына байланысты Латын тілі тарады. Ол үнді-парсы және хетт тілдеріне жақын. 9 ғасырдада Латын тілі сөйлеу тілі ретінде жойылды, дегенмен 15 — 16 ғасырларға дейін батыс еуропа қоғамының, католик шіркеуінің, ішінара әдебиет пен ғылымның, дәрігерлік тәжірибенің жазба тілі болды. Латын тілі италия, сардин, провансаль, француз, каталон, испан, португал, ретороман, далмат және балқан-роман тілдерінің негізін қалыптастырды. Плавт (б.з.б. 254 — 184) комедиялары (20-ға жуық) ең көне туынды ретінде танылды. Цицерон мен Цезарь (“Commentarіі de bello Jallіco”) прозалары, Вергилийдің поэзиясы классикалық Латын тілінде жазылған.

Латын Еуропа елдерінің ресми тілі болған және әлі күнге дейін болуда.

Көне Рим әдебиеті

[1]
Sandys John Edwin A companion to Latin studies — Chicago: University of Chicago Press, 1910. — P. 811–812.
[2]
Hu, Winnie (6 қазан 2008). "A Dead Language That's Very Much Alive". New York Times. http://www.nytimes.com/2008/10/07/nyregion/07latin.html.
[3]
Eskenazi, Mike (2 желтоқсан 2000). "The New case for Latin". TIME. http://www.time.com/time/nation/article/0,8599,90457,00.html.

Тіл құралдары

Latin Dictionary Headword Search. Perseus Hopper. Tufts University. Searches Lewis & Short's A Latin Dictionary and Lewis's An Elementary Latin Dictionary. Online results.
Genedict.net, генеологикалық сөздік және тарихы ұғымдар регистрі
Latin Word Study Tool. Perseus Hopper. Tufts University. Еңгізілген сөздердің грамматикалық қызметін анықтау.
Aversa, Alan Latin Inflector. University of Arizona. Еңгізілген сөйлемдегі бүкіл сөздердің грамматикалық қызметін анықтау.
Latin Verb Conjugator. Verbix. Еңгізілген етістіктер туралы барлық ақпаратты көрсету.
Whittaker, William Words. Notre Dame Archives. Еңгізілген латын сөздерін анықтайды. Ағылшын сөздерін латын тіліне аударады.
Alpheios. Alpheios Project. Combines Whittakers Words, Lewis and Short, Bennett's grammar and inflection tables in a browser addon.
Latin Dictionaries DMOZ каталогында
Dymock John A new abridgment of Ainsworth's Dictionary, English and Latin, for the use of Grammar Schools — 4th. — Glasgow: Hutchison & Brookman, 1830.

Курстар

Online Latin resources Мұрағатталған 16 маусымның 2013 жылы., Розетта
Online resources for Latin, Nova Roma
Learn Latin Грамматика, сөздік қор және аудио
Latin Links and Resources, Фр.Гари Коултер құрастырған
der Millner, Evan Latinum. Latin Latin Course on YouTube and audiobooks. Molendinarius (2007). Тексерілді, 2 ақпан 2012.
Hatfield, Brent Learn Latin Online Free. Free online Latin course utilizing youtube videos and downloadable worksheets. Brent Hatfield (2010). Тексерілді, 2 қыркүйек 2010. Қзаір белсенді емес
Cherryh, CJ Latin 1:the Easy Way. CJ Cherryh (1999). Тексерілді, 24 маусым 2010.
Byrne, Carol Simplicissimus. The Latin Mass Society of England and Wales (1999). Тексерілді, 20 сәуір 2011. (шіркеулік латын курстары).
Harsch, Ulrich Ludus Latinus Cursus linguae latinae (Latin). Bibliotheca Augustiana. Augsburg: University of Applied Sciences (1996–2010). Тексерілді, 24 маусым 2010.
Beginners' Latin on http://www.nationalarchives.gov.uk/
Latin Language for Beginners(қолжетпейтін сілтеме) подкаст

Грамматика және оқу

Batzarov, Zdravko Latin Language (Lingua Latina). Orbis Latinus (2000). Тексерілді, 24 маусым 2010.
Bennett Charles E. New Latin Grammar — 2nd. — Project Gutenberg, 2005. — ISBN 1-176-19706-1.
Griffin Robin A student's Latin Grammar — 3rd. — University of Cambridge, 1992. — ISBN 0-521-38587-3.
Lehmann, Winifred P. Latin Online, Series Introduction. The University of Texas at Austin (2008). Тексерілді, 16 қыркүйек 2009.
Wilkinson, Hugh Everard The World of Comparative and Historical Linguistics (A Historical Survey of the Romance Languages). Page ON Park. NTT Communications (2010). Тексерілді, 24 маусым 2010.

Фонетика

Latin Pronunciation – a Beginner's Guide. H2G2, BBC (2001).
Cui, Ray Phonetica Latinae-How to pronounce Latin. Ray Cui (2005). Тексерілді, 25 маусым 2010.