Қазақстандағы жер наразылығы — Қазақстанда 2016 жылдың 24 сәуірінде Атырау қаласында басталған Жер кодексіне енгізілген жаңа өзгерістерге қарсы жаппай рұқсат етілмеген митингтер, үш күннен кейін Ақтөбе және Семей қалаларында жалғасты.[1] Алғашқы үш митингіде билік наразылықты қатаң түрде басуға тырыспай, наразылық білдірушілерді тыныштандыруға тырысып, диалогтың басқа түрлерін ұсынды. Тек 21 мамырда ғана билік республиканың барлық әкімшілік орталықтарындағы кез келген наразылық акциясын басу үшін жан-жақты дайындалды. Сондай-ақ, ерекшеліктердің бірі кейбір наразылық білдірушілер арасындағы синофобтық сезімдер болды.[2][3][4] Қатысушылар арасында «титулдық емес» ұлт өкілдерінің саны аз екендігі атап өтілді.[5] Бұл 2011 жылғы Жаңаөзен наразылығынан кейінгі Қазақстандағы алғашқы жаппай толқулар.
| Қазақстандағы жер наразылығы | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
| Қарсыластар | |||||||||||
 азаматтық белсенділер
|
Қазақстан үкіметі Қазақстан ҰЭМ Қазақстан ІІМ Қазақстан ҰҚК
| ||||||||||
| Басты адамдары | |||||||||||
| Макс Бокаев (Атырау) Талғат Аян (Атырау) |
Нұрсұлтан Назарбаев Ерболат Досаев (5 мамырға дейін) | ||||||||||
2016 жылғы 30 наурызда Ұлттық экономика министрі Ерболат Досаев ағымдағы жылдың 1 шілдесінен бастап 1,7 миллион гектар ауыл шаруашылығы жерлері аукционға шығарылатынын хабарлады.[6]
Бұл алдымен әлеуметтік желілерде наразылық тудырып, наразылық акцияларына шақыруларға ұласты.
Кейбір қазақстандық журналистердің пікірінше, наразылық жер кодексіне енгізілген өзгертулер емес, мұнай бағасының төмендеуі (экспорттың 1/3) және ұлттық валюта (85,2 пайызға) құнсыздануы қарсаныңдағы елдің күрделі экономикалық жағдайы болды.[7] Мәселен, 2015 жылы инфляция деңгейі 13,6% құрады.[8] Егер 2012 жылғы ресми деректер бойынша Қазақстандағы ең ірі компаниялардың бірі «АрселорМиттал Теміртау» компаниясының үш бөлімшесінің жалақысы 126, 157,6 және 90 мың теңгені құраса[9], басқа деректер бойынша – шамамен 64 мың теңгені құрады.[10]
 Сыртқы медиафайлдар
| |
|---|---|
|
Атыраудағы митинг, 24 сәуір |
Наразылықтардың қамтыған аумағы:
Рұқсат етілмеген митингтер
Сәтсіз митинг әрекеттері
Рұқсат етілмеген митингтер
Сәтсіз митинг әрекеттері11 сәуірде «қазақ зиялыларының өкілдері» шетелдіктердің жерді сатып алып, жалға алу мүмкіндігіне ие болады деп алаңдап, Қазақстан Президенті Н. Назарбаев пен билікке ашық хат жолдады. Хат мәтіні қазақстандық бұқаралық ақпарат құралдарында және кейбір сайттарда жарияланды.[11]
Хатта «өңірлерде қазірдің өзінде 50 мыңнан астам қол жиналған» (жерді жалға беруге қарсы) делінген. «Егер жер шетелдіктерге жалға берілсе немесе сатылса, халық төтенше шара қолданады» («Халық бас көтеруі мүмкін»). Ашық хатқа қол қойғандардың қатарында жазушы Әбдіжәміл Нұрпейісов, мәдениеттанушы Мұрат Әуезов, отставкадағы генерал Мұрат Қалматаев, академик Әбуғали Қайдаров және эколог Мэлс Елеусізов бар.[11]
20 сәуірде Астанада азаматтық белсенді Ғалымбек Ақұлбеков жерді шетелдіктерге сатуға қарсы бір адамдық пикет өткізді, бірақ көп ұзамай оны полиция ұстап әкетті.[12]
22 сәуірде Алматыда үш он адамнан тұратын бір топ азамат жиналып, 21 мамырдағы митингке рұқсат беруді жақтады.[13]
24 сәуірде Атырау қаласының орталығында жерді шетелдіктерге сатуға қарсы 700-ден 4000-ға дейін адам жиналған жаппай митинг өтті.[14][15]
Сондай-ақ, осы күні Оралда Абай алаңында Исатай Өтепов қолына «Қытайға жер сатпа!!!» деген баннерді ұстап, жалғыз пикетке шықты.[16]
27 сәуірде Ақтөбе және Семей қалаларында Қазақстанның жер кодексіне өзгертулер енгізуге және биліктің ауыл шаруашылығы жерлерін сату жоспарына қарсы жүздеген адамның қатысуымен митингтер өтті.[15]
28 сәуірде Ақтауда орталық алаңға бірнеше ондаған адам жиналды, бірақ полиция алаңды Халық бірлігі күні мерекесіне дайындық үшін қажет деп санап, митинг өткізуге рұқсат бермеді.[17]
Сәуірдің 29-ы күні Астана мен Алматыда билік қоғам қайраткерлеріне «жер мәселесіне» қатысты баспасөз мәслихатын өткізуге рұқсат бермеді. Бірінші қалада қонақүй Ұлттық қауіпсіздік комитетінің қысымына байланысты белсенділерге үйді жалға беруден соңғы сәтте бас тартты. Алматыда полицейлер іс-шара басталмай тұрып барлық белсенділерді ұстады.[18]
Оралда полиция сол күні жалғыз пикет өткізуді жоспарлаған белсенді Бауыржан Әліпқалиевті ұстады.[19]
1 мамыр Қазақстан халқының бірлігі күні Жаңаөзен қаласында жүзден астам адам жиналмаған наразылық шарасы өтті. Қызылорда қаласында қауіпсіздік күштері алаңнан «жер сатуға» қарсы шыққандарды таратып жіберді.[20]
4 мамырда Оралдың орталық алаңында бірнеше ондаған адамның қатысуымен стихиялық митинг өтті. Қазақстанның басқа қалаларында өткен шерулердегідей, шерушілер ауыл шаруашылығы жерлерін шетелдіктерге ұзақ мерзімге жалға беруге қарсы шықты.[21]
5 мамырда Назарбаев Жер кодексінің кейбір нормаларына мораторий жариялады. Ұлттық экономика вице-министрі Қайрат Өскенбаевта қызметінен босатылды, министр Досаевтың өзі өз еркімен қызметінен кетті, ал Ауыл шаруашылығы министрі Асылжан Мамытбековке сөгіс жарияланды, бірақ келесі күні ол да қызметінен кетті.[22] Сонымен қатар, Назарбаев ақпараттық кеңістікті бақылайтын және мемлекеттің ақпараттық саясатын дамытатын жаңа Ақпарат және коммуникация министрлігін құруды тапсырды.[23][24]
21 мамырда бүкіл Қазақстан бойынша митингтер жоспарланған болатын. Ресми билік Алматы, Астана, Орал және Семей қалаларында митинг өткізу туралы өтініштерді қабылдамады.[25] Бұл күні құқық қорғау органдары елдің бірнеше қаласында ондаған белсенділерді, сондай-ақ журналистерді ұстады.[26] Рұқсат етілмеген митингтер өткізу әрекеттері Астана, Алматы, Ақтөбе, Атырау, Семей, Орал және Павлодар қалаларында тіркелді.[27] Тек соңғы қалада аз ғана азаматтар жиналып, митинг өткізудің заңсыздығы туралы ескертуден кейін бір топ адам мойынсұнып, Ертіс өзенінің жағасынан кетті. Ал ұйымдастырушы Серікбай Әлібаевқа 50 АЕК көлемінде айыппұл салынды.[28]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
