Жаңаөзен оқиғасы (2011 жыл)

Жаңаөзен оқиғасы — 2011 жылдың 16 желтоқсан күні Қазақстан Республикасы, Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласында ереуілге шыққан жергілікті жұмысшылар мен құқық қорғау органдары қызметкерлері арасында болған қақтығыс.

Жаңаөзен оқиғасы
"Қазақстан, өз халқыңды өлтіруді доғар" АҚШ-тың Сан-Франциско қаласында мемлекеттің Жаңаөзендегі наразылығын басуға қарсы демонстрациясы. 18 желтоқсан, 2011
Орны	Маңғыстау облысы, Қазақстан
Күні	16 желтоқсан 2011 – 18 желтоқсан 2011
Мақсаты	Теңдікке қол жеткізу, лайықты еңбек жалақысын талап ету, жұмысшылардың әлеуметтік жағдайын жақсарту, жұмысқа қайта алу
Сипаттамасы	Аштық жариялау, ереуіл, қақтығыс.
Өлгендер	17+[1]
Нәтижесі	жағдай тынышталды

16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласының орталық алаңына еңбек дауына байланысты жеті айдан бері ереуілге шыққан Өзенмұнайгаз мекемесінің бұрынғы қызметкерлері мен жергілікті құқық қорғау органдары арасында болған қақтығыс. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан қару қолданылып, оқ атылды. Қаладағы тәртіпсіздіктер коммерциялық нысандар мен мемлекеттік органдардың ғимараттарына ауысты. Полиция оқ қару қолдануы салдарынан ереуілшілер тарапынан көп адам опат болып, көбі жараланды.

17 желтоқсан күні Маңғыстау ауданының орталығы болып саналатын Шетпе станциясында жергілікті тұрғындар Жаңаөзендегі ереуілшілерді қолдау мақсатында жолаушыларды тасымалдайтын поезді басып алды. Поездың алдында жатқан шпалдарды бұза бастады. Поезд өртке айналып адамдарға қауіп төнді. Полиция қызметкерлері қару қолдану салдарынан бір адам оққа ұшты.

Хронология

2011 жыл Маңғыстау облысында орын алған Қаражанбасмұнай және Өзенмұнайгаз кәсіпорындарындарындағы жұмысшылардың ереуілдері 2008 жылдан бері жалғасып келе жатқан ереуілдердің жалғасы болды.

#	Жыл	Кәсіпорын	Сипаттамасы	Ұзақтығы
1.	2004	Өзенмұнайгаз ӨФ
2.	2008 маусым	Өзенмұнайгаз ӨФ	көлік мекемелерінің жұмысшылары ереуілге шықты. Ереуілшілер жоспарланған қайтақұруға және активтерді жекеменшікке өткізу бағдарламасымен келіспеушіліктен туындады. Кейіннен талаптар саны 7 дейін өсті.	15 күн
3.	2009 наурыз	Бұрғылау ЖШС	жұмысшылар кәсіпорынның жекеменшік қолда болуына қарсы болды және қайтадан Өзенмұнайгаз ӨФ қайта оралуын талап етті.	2 күн
3.	2009 қыркүйек	Өзенмұнайгаз ӨФ	жұмысшылар еңбекақысын төлеу жүйесіне қарсылық ретінде аштық жариялаған әріптестерін қолдау мақсатында ереуілге шықты. Артынан жаңа 8 талап қосылды
4.	2010 наурыз	Өзенмұнайгаз ӨФ	Ереуілдің негізгі себебі еңбек ақы төлеу жүйесіне эәне оны ендіру амалдарына қарсылық болды. Ереуілшілердің 14 талабын орындау мақсатында келісім комиссиясы құрылды.Қазан айында Өзенмұнайгаз ӨФ көлік қызметкерлері УОС-5 жүргізушісі Т. Кашановты құқық қорғау органдарының тұтқынға алуына қарсы ереуілге шықты. Т. Кашанов есірткі сақтағаны және тасымалдағаны үшін тұтқындалған болатын	2 күн
5.	2011	Қаражанбас	Қаражанбасмұнай және Өзенмұнайгаз өнеркәсіптерінің қызметкерлері еңбек ақыларын өсіруді талап етіп ереуілге шықты.	Ұяшық мәтіні

Жаңаөзен қаласы

16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласының орталық алаңында жиналған ереуілшілер Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күніне орай ұйымдастырылған шаралардың өтуіне қарсы екендерін хабарлаған болатын. Алайда қала әкімшілігі алаңға киіз үйлер тігіп, мерекелік концерт өткізуді жоспарлаған еді. Ереуілшілер алаңға қарай бағытталған мектеп оқушыларының мерекелік шеруін тоқтатып, оның өтуіне тосқауыл қойды. Араға полиция қызметкерлері араласты. Ереуілшілер тобы полиция қызметкерлерінің ескертулерін тыңдамастан, арада тұрған қоршауды бұзып өтіп, сахнада тұрған техниканы құлатуға және сындыруға кірісті. Ереуілшілер арасында үгіттеуші әйел адамдар да болды.

Жаңаөзен қаласында болған қанды оқиғаға байланысты желтоқсанның 24-і полиция, 26 мұнайшыға іздеу жариялады.

Әлеуметтік желіде белсенділігімен танымал болған бірнеше блогерлер Қазақстан Республикасының Премьер-Министрінің шақыруы бойынша Маңғыстау облысына аттанды. Блогерлерге жүктелген міндет қаладағы жағдайды барынша әділ суреттеп жеткізу.^[2]

22 желтоқсан күні Бас Прокуратура Жаңаөзен қаласының ауруханасына түскен азаматтардың тізімін хабарлады ^[3]

Жаңаөзен коменданты Аманжол Қабылов журналистерге қақтығыс орын алған алаңнан және қатысушылардың үйлерінен тәркіленген суық қарулар мен травматикалық қару жарақтарды көрсетті ^[4].

Бірнеше полиция қызметкерінің үстінен қызметін асыра пайдаланғаны үшін қылмыстық істер қозғалды. Аталған шараларға наразылық танытқан Жаңаөзен полиция қызметкерлері жаппай жұмыстан кетуге арыз жазуға дайын екендерін хабарлады ^[5].

2012 жылдың 6 ақпан күні Қаржы полициясы Жаңаөзен қаласының әкімі Орақ Сапбөпеевті тұтқынға алды. Қазақстан заңдарына сәйкес 3 күнге тұтқындалды ^[6]. 9 ақпан күні Жаңаөзен қаласының әкімі болып Маңғыстау облысының Түпқараған ауданының әкімі Серікбай Трумов тағайындалды ^[7].

Шетпе

17 желтоқсан күні Жаңаөзендені ереуілшілерді қолдау ниетімен бір топ адам Шетпе станциясына ереуілге шықты. Ереуілшілер станцияға келіп тоқтаған барлық теміржол көлігін тоқтатып, рельстарды бұза бастады.

Шетпеде болған толқулар кезінде 30 жастағы төтенше жағдайлар жөніндегі департаменттің өрт сөндіру қызметінің сержанты Төребек Төлегенов қайтыс болды, 12 адам жараланды.^[8] 22 желтоқсан күні Бас Прокуратура Шетпедегі зардап шеккен азаматтардың тізімін жариялады.^[9]

Төтенше жағдай

2011 жылдың 17 желтоқсан күні Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев №197 Жарлығымен Маңғыстау облысы Жаңаөзен қаласының аумағында Төтенше жағдай енгізу туралы жарлыққа қол қойды. Аталған Жарлық 17 желтоқсан күні кешкі сағат 18:00 ден бастап күшіне еніп 2012 жылдың 5 қаңтарына дейін жалғасты.^[10]

Президент

22 желтоқсан күні Маңғыстау облысына арнайы сапармен Президент Нұрcұлтан Назарбаев келді. Маңғыстау обллыстық әкімдігінің ғимаратында жергілікті активпен кездесті. Маңғыстау облысының әкімі Қырымбек Көшербаевты өз еркімен қызметтен босататындығын және жаңа әкім ретінде Бауыржан Мұхамеджановты тағайындайтынын хабарлады^[11],^[12].

Сонымен қатар "ҚазМұнайГаз" Ұлттық Компаниясы АҚ-ның басшысы ретінде Ләззат Қиынов^[13], ал ҚазМұнайГаз Барлау және Өндіру компаниясының басшысы ретінде Алик Айдарбаев тағайындалды^[14].

Президент алдына қойылған тапсырманы орындамағандықтан Тимур Асқарұлы Құлыбаев "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қорының Басқарма төрағасы қызметінен босатылатынын хабарлады ^[15].

Бас Прокуратура

2012-ші жылдың 25-ші қаңтар күні Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры Асхат Дауылбаев Жаңаөзен оқиғасына қатысты тергеу жұмыстарының алғашқы қорытындысын хабарлады. Оның айтуынша жастардың жаппай тәртіпсіздігінің салдарынан қаланың 125 нысанына зардап тиген. Олардың ішінде Жаңаөзен қаласы мен Теңге кенті әкімдіктерінің, Зейнетақы төлеу жөніндегі орталықтың ғимараттары, полиция бекеттері, «Өзенмұнайгаз» компаниясының офисі, «Аруана» қонақ үйі, «Сулпак», «Атлант» және «Шолпан» сауда орталықтары, 5 (бес) банк мекемесі, 9 (тоғыз) банкомат, 21 (жиырма бір) автокөлік, тұрғын үйлер, сондай-ақ көптеген кіші және орта бизнес объектілері бар.

Жаппай тәртіпсіздіктердің жолын кесу және бейбіт азаматтарды қорғау үшін облыстық ішкі істер департаментінің басшылығы оқиға орнына полицияның жиынтық жасағын аттандырды. Олар суық қаруды, тас, таяқ және жанғыш қоспасы бар бөтелкелерді қолданған топтың шабуылына тап болды. Полиция күштерімен болған қақтығыс кезінде 64 адам атылған оқтан жараланды, оның 14 мерт болды. Одан тыс 2 адамның өлімі қақтығыс салдарынан болмаған. 35 полиция қызметкері әртүрлі дәрежеденгі жарақаттар алған ^[16].

Арнайы прокурор бастаған ведомствоаралық іздестіру тобының тергеу жұмыстарының нәтижесінде полициямен қақытығыс қйымдастырған 6 адам анықталды. Бұзақылық әрекеттер жасап, тонаумен айналысқан белсенді адамдар анқталып қамауға алынды. Жаппай тәртіпсіздіктердің 6 (алты) ұйымдастырушысы – Сақтағанов, Жарылғасинов, Ирмуханов, Досмағамбетов, Уткилов және Тулетаева анықталып, оларға Қылмыстық кодекстің 241 (екі жүз қырық бірінші) бабының 1 (бірінші) бөлігі бойынша айып тағылып, қамауға алынды. Сонымен қатар, жаппай тәртіпсіздіктердің 23 (жиырма үш) белсенді қатысушысы және бүліншілік пен тонаушылық жасаған 11 (он бір) адам анықталып, қамауға алынған. Олардың басым бөлігі жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастырғанын және қатысқандарын растады.

Президенттің тапсырмасы бойынша қоғамдық тәртіпті орнатуға қатысқан полиция қызметкерлері әрекеттерінің заңдылығын тексеру жұмыстары басталды. Әсіресе қару қолдану мәселелеріне қатысты. Тергеу полиция қызметкерлері бейбіт тұрғындар мен өздерінің өмірі мен денсаулығына шынайы қауіп-қатер төну жағдайында негізінен заңды әрекет еткенін көрсетті.

Бағынышты қызметкерлердің заңсыз әрекеттерінің жолын кесуге бағытталған шаралар қолданбай, қызметтік міндеттерін тиісті орындамағаны үшін полицияның жиынтық жасағын басқарған Маңғыстау облыстық ішкі істер департаменті бастығының орынбасары Утегалиев қылмыстық жауапкершілікке тартылды.

Адамдардың өліміне әкеп соққан қару-жарақты лауазымдық өкілеттіктерін асыра пайдаланып қолданғаны үшін қылмыстық жауапкершілікке:

- Маңғыстау облыстық ішкі істер департаментінің экстремизмге қарсы күрес бөлімінің бастығы Бағдабаев;

- Жаңаөзен қалалық ішкі істер басқармасы бастығының бірінші орынбасары Бақытқалиұлы;

- Маңғыстау облыстық ішкі істер департаментінің жедел уәкілі Жолдыбаев қылмыстық жауапкершілікке тартылуда.

Тергеу арқылы Базарбай Кенжебаевтың қаза болу фактісіне де баға берілді. Туыстарының айғақтары бойынша оның өліміне Жаңаөзен қалалық Ішкі істер басқармасының уақытша ұстау абақтысында келтірілген дене жарақаттары себеп болған.

Аталған факті бойынша Кенжебаевты абақтыда заңсыз ұстауға жол бергені және оның дер кезінде ауруханаға жатқызылуын қамтамасыз етпегені үшін Жаңаөзен қалалық ішкі істер басқармасының уақытша ұстау абақтысының бастығы Теміров қылмыстық жауапкершілікке тартылуда. Сонымен қатар, қаза болғанды ұрып-соғуға кінәлі тұлғаларды анықтау жөніндегі шаралар қабылдануда.

Нәтижесінде жаппай тәртіпсіздіктерге ұласқан мұнайшылардың ұзақ ереуіліне және әлеуметтік шиеленістің үдеуіне жергілікті атқарушы органдар мен мұнай кәсіпорындарының лауазымды тұлғаларының заңсыз әрекеттері ықпал еткен.

Қаржы полициясы органдары аталған тұлғалар, қала тұрғындарының мүдделеріне қарамастан, бірнеше жылдар бойы жергілікті халық пен мұнай-газ саласындағы жұмысшыларды әлеуметтік-экономикалық қолдауға бөлінген қаражатты ұрлағандарын анықтады. Тергеу мәліметтері бойынша қаражатты ұрлауды Жаңаөзен қаласының бұрынғы және қазіргі әкімдері Бабаханов және Сарбөпеев «Жанашыр» және «Жарылқау» қоғамдық қорлары арқылы жүзеге асырған.

Аталған қорларда «Қазмұнайгаз» Барлау Өндіру» акционерлік қоғамының қала тұрғындарына әлеуметтік қолдау көрсетуге арналған демеушілік көмегінен түскен қаражат шоғырланған. Ақшаның басым бөлігі кейіннен қолма-қол ақшаға айналдырылып, иемделген. Көрсетілген лауазымды тұлғалар мен аталған қорлардың басшылары қылмыстық жауапкершілікке тартылуда.

Жекелеген тұлғалардың жұмыстан босатылған жұмысшыларды наразылық акцияларын жалғастыруға және билікке қатаң қарсы тұруға бейімдеу жөніндегі белсенді әрекеттері жаппай тәртіпсіздіктердің себептерінің бірі болып табылады. Сараптамамен олар таратқан үгіт материалдардың мазмұнында әлеуметтік араздықты қоздыру белгілері бар екендігі анықталды^[16]. .

2 наурыз 2012 Жаңаөзен қаласының прокуроры Марат Тойжан заңсыз ереуілге қатысқан азаматтарға қатысты тергеу жұмыстарының аяқталғандығын және сот процессі Ақтау қаласында өтетіндігін хабарлады^[17].

Қоғам реакциясы

22-желтоқсан күні бірнеше қоғам қайраткерлері мен оппозиция мүшелері Жаңазен оқиғасын тергеу жөнінде қоғамдық комиссия құратындықтарын және комиссия құрамында Жаңаөзен қаласында жұмыстарын бастайтындықтарын хабарлады. В Казахстане создана общественная комиссия по расследованию событий в Жанаозене и Шетпе

Жаңаөзен оқиғасына қатысты "Руханият" партиясы үндеу жариялады. Партияның ұстанымы бойынша Төтенше жағдай орнаған аймақта Парламент сайлауын өткізу дұрыс емес. Дегенмен, Жаңаөзен трагедиясына пікір білдіре отырып, әлеуметтік араздық тудырғаны үшін сотталған Қаражанбасмұнай өнеркәсібінің заңгері Н.Соколованы бостатуды да талап етті.^[18]

24-желтоқсан күні Ақтауда Жаңаөзен оқиғасына қатысты құрылған үкіметтік комиссияның жетекшісі, бірінші вице-премьер Өмірзақ Шүкеев және "Қазмұнайгаз" ұлттық компаниясының жаңа тағайындалған басшысы Ләззат Қиынов, "Қазмұнайгаз" Барлау. Өндіру" компаниясының жаңа басшысы Алик Айдарбаев "Қаражамбасмұнай" кәсіпорнының жұмыстан шығарылған 200 еңбеккерімен кездесті.^[19]

Қазақтың біртуар перзенті, қазақ әдебиетін зерттеуші ғалым, жазушы Мұхтар Мағауин Жаңаөзендегі оқиғаға қатысты өз пікірін білдірді.^[20]

Халықаралық ұйымдар

2-ақпан күні Норвегияның Хельсинки комитетінің Ослода өткен семинары Жаңаөзен оқиғасына және Қазақстандағы кәсіподақ ұйымдарының жағдайына арналды. Аталған жиынға Қазақстаннан «Жаңарту» тәуелсіз кәсіподақ ұйымының жетекшісі Есенбек Өктешбаев пен азаматтық белсенді Айнұр Құрманов қатысқан.^[21]

2012 жылдың 6-ақпан күні Америка Құрама Штаттарының Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Кеннет Фэйрфакс мырза өз елінің Жаңаөзен оқиғасын ұйымдастыруға еш қатысы жоқ екендігін мәлімдеді ^[22].

2012 жылдың 8-ақпан күні АҚШ-тың Қазақстандағы елшісі К.Фэйрфакс Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі тарапынан АҚШ-тың Федералды Тергеу Бюросына Жаңаөзен оқиғасын тексеруге қатысу үшін арнайы шақыру жіберілгендігін хабарлады. Алайда аталған мекеменің қызметкерлері оқиғаның тексерілуіне елеулі үлес қосатындай жылдам келе алмағандығын және оған қатыса алмайтындығын айтты. Мұндай шақыру Біріккен Ұлттар Ұйымына да жіберілген екен.^[23]

Шет мемлекеттер

Желтоқсанның 24-і күні Мәскеуде Сахаров алаңына Мемлекеттік Дума сайлауының қорытындысына наразылық таныту мақсатында халық митингіге шықты. Мемлекеттік Думаның «Справедливая Ресей» фракциясынан сайланған депутаты Илья Пономарев Сахаров даңғылына жиналғандарға Қазақстанның Жаңаөзен қаласындағы оқиғаларда құрбан болғандарды еске алып, рухтарына тағзым етуді ұсынды ^[24]

Үкіметтік комиссия жұмысының қорытындысы

2011-ші жылдың 18 желтоқсан күні Қазақстан Республикасының Премьер-министрі К.Мәсімовтың "Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласындағы жаппай тәртіпсіздіктерге байланысты туындаған әлеуметтік-экономикалық, гуманитарлық және өзге де проблемаларды жедел шешу үшін үкіметтік комиссия құру туралы" № 1546 қаулысы қабылдданды^[25]. Аталған үкіметтік комиссияның төрағасы болып Бірінші вице-премьер Өмірзақ Естайұлы Шөкеев тағайындалды.

Қаза болған адамдардың тізімі

Қазақстан Республикасы Бас Прокуратурасының ресми сайтында 16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласында орын алған тәртіпсіздіктер кезінде қаза болған адамдардың тізімі жарияланды:^[26].

1. Құбайдұллаев Байбек, 21.07.1989 жылы туған;
2. Аязов Шадияр Елджанүлы, 21.01.1978 жылы туған;
3. Оңғаров Серік Алпысбайұлы, 12.11.1959 жылы туған;
4. Юсупов Радик Расулович, 1987 жылы туған;
5. Тұрғанбаев Аманбек Төреханұлы, 07.05.1984 жылы туған;
6. Көшеров Жаңаберген Жаймұханұлы, 16.11.1979 жылы туған;
7. Дүйсекенов Атаберген Хасанұлы, 27.10.1987 жылы туған;
8. Әбдікарімова Жанар, 11.04.1974 жылы туған.
9. Көшеров Рахат, 11.03.1995 жылы туған;
10. Мұналбаев Нұрлан Дүйсенбайұлы, 08.01.1982 жылы туған;
11. Құлқаиров Атабай Бөребайұлы, 19.07.1967 жылы туған;
12. Шұпашев Жарас Қалдыбекұлы, 29.09.1973 жылы туған;
13. Дүсенбаев Бекесжан, 08.11.1953 жылы туған;
14. Тоқсанбетов Төлеген Диханбайұлы, 03.04.1968 жылы туған;
15. Кенжебаев Базарбай Жаңабайұлы, 1961 жылы туған.

Сонымен бірге Жаңаөзен қалалық ауруханасына әртүрлі жарақаттармен жеткізілген азаматтардың да тізімі(қолжетпейтін сілтеме) жарияланды^[27].

Ауруханаға түскен адамдар тізімі

2011 жылдың 16 және 18 желтоқсаны аралығында Жаңаөзен қаласы орталық ауруханасының қабылдау бөлімшесіне түскен адамдар тізімі (Бас прокуратураның 2011 жылғы 22 желтоқсандағы мәліметі бойынша)^[28].

1. Тилеулиев Жанат, 17.10.1984 ж.т.;
2. Абдуллаев Кази, 21.05.1987 ж.т.;
3. Алимкулов Абзал, 21.04.1984 ж.т.;
4. Адилов Абат, 1980 ж.т.;
5. Шамсудинов Исабек, 01.01.1987 ж.т.;
6. Сагиев Касым, 23.02.1987 ж.т.;
7. Кылышбаев Малик, 17.01.1988 ж.т.;
8. Кулшаров Аскар, 27.07.1988 ж.т.;
9. Даумчаров Сатжан, 18.02.1972 ж.т.;
10. Аманов Ергали, 1995 ж.т.;
11. Ермеков Нурлан, 1991 ж.т.;
12. Бисенов Бекнур, 19.02.1992 ж.т.;
13. Абиев Аманкос, 02.05.1988 ж.т.;
14. Келжанов Табылды, 01.04.1986 ж.т.;
15. Есетов Турсынбай, 25.02.1981 ж.т.;
16. Иманалиев Елмухан, 03.09.1992 ж.т.;
17. Абишбаев Габит, 19.11.1990 ж.т.;
18. Тлепбергенов Бауыржан, 09.06.1985 ж.т.;
19. Мукашев Канат, 25.09.1984 ж.т.;
20. Дуйсенбаева Айжан, 01.01.1981 ж.т.;
21. Алтыбаев Арманбек, 14.10.1991 ж.т.;
22. Озденбаев Наурызбай, 1961 ж.т.;
23. Серикбаев Муханбет, 05.12.1979 ж.т.;
24. Садуов Байбосын, 14.12.1976 ж.т.;
25. Космаганбетов Есенгали, 30.05.1975 ж.т.;
26. Нуров Дуйсенбек, 11.11.1968 ж.т.;
27. Сатыбалдиев Естай, 08.07.1994 ж.т.;
28. Малтабаров Аманжол, 30.03.1981 ж.т.;
29. Жамангараев Жанболат, 30.05.1992 ж.т.;
30. Тадженов Ануарбек, 01.12.1979 ж.т.;
31. Койшыбаев Коблан, 12.03.1980 ж.т.;
32. Сатыбаев Асет, 15.08.1981 ж.т.;
33. Казмаганбетов Болат, 15.04.1981 ж.т.;
34. Сатов Бауржан, 01.05.1992 ж.т.;
35. Аспентаев Сисен, 01.07.1969 ж.т.;
36. Коптилеев Ерболат, 05.12.1975 ж.т.;
37. Койшыбаев Кайрат, 31.07.1994 ж.т.;
38. Жарылгасимов Нарын, 08.04.1979 ж.т.;
39. Нургалиев Нурлыбек, 01.02.1968 ж.т.;
40. Тлеулиев Жанат, 17.10.1984 ж.т.;
41. Турашев Бекмурат, 08.04.1985 ж.т.;
42. Танатаров Сакен, 1976 ж.т.;
43. Ашыкбаев Бердибек, 1974 ж.т.;
44. Егизбаев Нурлан, 06.04.1989 ж.т.;
45. Калманов Айгожа, 18.08.1990 ж.т.;
46. Муканов Е., 12.05.1993 ж.т.;
47. Бисенов К., 12.10.1992 ж.т.;
48. Ергазиев Жанбыр, 1968 ж.т.;
49. Даулетова Б., 1968 ж.т.;
50. Жумабаева Жанар,1982 ж.т.;
51. Далабаев Серик, 1980 ж.т.;
52. Досымбаев Ж., 1994 ж.т.;
53. Бегимбетов Жубандык, 1995 ж.т.;
54. Муханбетов Расул,1985 ж.т.;
55. Курбангалиев Орал, 1983 ж.т.;
56. Асанов Мурат, 1984 ж.т.;
57. Онгаров Нуржау, 1998 ж.т.;
58. Аксакалова Гулнара, 1985 ж.т.;
59. Исаев Нурлан, 1997 ж.т.;
60. Абишбаев Габит, 1990 ж.т.;
61. Шамил Ислам, 1992 ж.т.;
62. Исаков Саламат, 1977 ж.т.;
63. Нуржаубаев Нуржау, 1977 ж.т.;
64. Аубакиров Максат, 1969 ж.т.;
65. Адепов Серик, 1983 ж.т.;
66. Токбаев Оразгали, 1980 ж.т.;
67. Оразалиев Жолдыбай, 1976 ж.т.;
68. Жадыкбаев Нуржан, 04.11.1995 ж.т.;
69. Досмагамбетов Кайрат, 12.03.1984 ж.т.;
70. Кенжебеков Руслан, 1985 ж.т.;
71. Бегалиев Токтамыс, 1976 ж.т.;
72. Таджиманов Рахат, 28.08.1979 ж.т.;
73. Овезбаев Нурлан, 19.08.1985 ж.т.;
74. Сапиев Галымбек, 1962 ж.т.;
75. Бижанов Хазизгали;
76. Онгарбаев Канат, 1974 ж.т.;
77. Утегенова Набат;
78. Конаев Иса;
79. Истурганов Саламат;
80. Токсанбеков;
81. Утибеков Жанайда;
82. Койшибаев Кайрат, 31.07.1994 ж.т.;
83. Оспанов Нуржау, 1986 ж.т.;
84. Оскинбаев Жансерик, 18.05.1994 ж.т.;
85. Даукенов Нурболат, 06.05.1986 ж.т.;
86. Жадыкбаев Нуржан, 04.11.1995 ж.т.;
87. Ускенбаев Алиби, 21.12.1973 ж.т.;
88. Сапаров Нургазы, 11.02.1992 ж.т.;
89. Есенаманов Уалихан, 02.02.1985 ж.т.;
90. Куанов Исенбай, 1964 ж.т.;
91. Желтауов Талгат, 31.12.1980 ж.т.;
92. Толекбаев Асылбек, 21.08.1974 ж.т.;
93. белгісіз
94. Маханбетов Талгат, 1987 ж.т.;
95. Аманов Дамир, 22.04.1987 ж.т.;
96. Торемуратов Бисен Шавкатович, 23.08.1962 ж.т.;
97. Айтмуханов Руслан, 21.10.1990 ж.т.

Тізілгендердің ішінен: - амбулаториялық емделуде - 35 адам; - стационарлық емделуде - 62 адам.

Тергеу жұмысы

2012 жылдың 6 ақпан күні Қаржы полициясы Жаңаөзен қаласының әкімі Орақ Сарбөпеевті тұтқындады. Қала әкімінің міндеті әкімнің орынбасары Қайрат Нұрмахановқа уақытша жүктелген^[29].

Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Гүлшара Әбдіхалықова Үкімет отырысында наурыздың ортасына қарай Жаңаөзен тұрғындарын "жұмыспен қамту - 2020" бағдарламасы бойынша басқа аймақтарға көшірудің ережелерін дайындайтынын хабарлады. Министр хабарлағандай, ақпан айында осы жоспарға қатысты құқықтық-нормативтік актілерге қажетті өзгерістер жасалады. "Жұмыспен қамту - 2020" бағдарламасына шамамен 200 мыңнан астам адам қамтылады. 2012 жылы бұл бағдарламаны іске асыру үшін бюджеттен 50,6 миллиард теңге бөлу жоспарланып отыр ^[30].

26 қаңтар күні сот шешімімен Жаңаөзен қаласында ереуілшілердің жаппай тәртіпсіздікке баруына арандатқаны және әлеуметтік араздық тудырғаны үшін Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 164 бабының 3 тармағы бойынша Владимир Козлов пен Серік Сапарғали тұтқындалды^[31].

Сот процессі

Толық мақаласы: Жаңаөзен оқиғасына қатысты сот процессі

Жаңаөзен қаласындағы жаппай тәртіпсіздікке байланысты сот отырысы Ақтау қаласында 27 наурыз күні сағат 10:00 де өтеді. Оған 37 адам айыпталушы, 100 ден аса адам жәбірленуші және 45 куәгер қатысады. Одан басқа 6 айыптаушы мен 12 қорғаушы қатысады. Сот процессіне барлық тараптапрды қатыстыру мақсатында сот отырысын "Арман" жастар орталығында өткізіледі ^[32].

Жеңісбек Теміров ісі

2012 жылдың 25 қаңтар күні Жаңаөзен қаласының УҰИ басшысы Жеңісбек Теміровке қатысты қылмыстық кодекстің 308 бабының 2 және 4 тармағы бойынша (қызметтік бабын асыра пайдаланғаны үшін) қылмыстық іс ашылды. 16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласында орын алған қанды оқиғалар кезінде Базарбай Кенжебаевты заңсыз тұтқындап, уақытылы медициналық көмек көрсетпеді. Базарбай Кенжебаев алған жарақаттарынан өліп кетті. Ж. Теміровке қатысты сот процессі 25 сәуір күні басталды ^[33].

Ұйымдастырушыларға қатысты іс

Полиция қызметкерлеріне қатысты іс

Болат Атабаев ісі

Владимир Козлов ісі

Орақ Сарбөпеев ісі

2012 жылдың 22 маусым күні Ақтау қалалық сотында алқабилер соты Жаңаөзен қаласының бұрынғы әкімі Орақ Сарбөпеевті кінәлі емес деп тапты. Айыпталушы сот залынан босатылды^[34].

Аманкелді Айтқұлов ісі

Сыртқы сілтемелер

• Медальдың екі беті. VoxPopuli жобасында Жаңаөзен мұнайшыларының ереуілінен фоторепортаж Мұрағатталған 20 шілденің 2014 жылы.
• Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2011 жылғы 16 желтоқсанда Жаңаөзен қаласында орын алған оқиғаға қатысты мәлімдемесі, 25 желтоқсан 2012 жыл(қолжетпейтін сілтеме)
• Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының ресми өкілі Нұрдаулет Сүйіндіковтің сөзінің мәтіні, 29 желтоқсан 2012 жыл(қолжетпейтін сілтеме)

Дереккөздер

1. Полиция Назарбаевқа жолыққан мұнайшыны іздеп жатыр (25 желтоқсан 2011).
2. «Жаңаөзен. Куәгерлердің көзімен» Мұрағатталған 12 қаңтардың 2012 жылы.
3. 2011 жылдың 16 мен 18 желтоқсаны аралығында жаппай тәртіпсіздіктер нәтижесінде жәбірленіп, Жаңаөзен қаласы орталық ауруханасының қабылдау бөлімшесіне түскен адамдардың ТІЗІМІ(қолжетпейтін сілтеме)
4. Правоохранительные органы показали изъятое с мест беспорядков в Жанаозене оружие
5. В Жанаозене назревает протестная акция среди полиции
6. Финансовая полиция задержала акима Жанаозена
7. В Жанаозене новый аким
8. «Аяғынан неге атпады?» (26 желтоқсан 2011). Тексерілді 26 желтоқсан 2011.
9. 2011 жылдың 17 желтоқсанында Шетпе кентіндегі жаппай тәртіпсіздіктер нәтижесінде құрбан болғандар мен жәбірленгендердің ТІЗІМІ(қолжетпейтін сілтеме)
10. Қазақстан Республикасының Президентінің ресми сайты, Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласында төтенше жағдайды енгізу туралы(қолжетпейтін сілтеме); Желтоқсан 16, 2011
11. Қазақстан ұлттық арнасы, Елбасы Маңғыстау облысында жиын өткізді Мұрағатталған 9 қаңтардың 2012 жылы.
12. Қазақстан Республткасы Президентінің ресми сайты, Бүгін Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев жұмыс сапарымен Маңғыстау облысына келді.(қолжетпейтін сілтеме)
13. «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ Басқарма төрағасы болып Ләззат Киинов тағайындалды Мұрағатталған 2 сәуірдің 2015 жылы.
14. «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ жаңа Бас директор сайланды Мұрағатталған 2 сәуірдің 2015 жылы.
15. BAQ.kz, ҚР Президенті «Самұрық-Қазына» қорының басшысы Тимур Құлыбаевты отставкаға жібереді [1]
16. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2011 жылғы 16 желтоқсанда Жаңаөзен қаласында орын алған оқиғаға қатысты мәлімдемесі(қолжетпейтін сілтеме)
17. Суд над участниками погромов в городе Жанаозен будет проходить в Актау Мұрағатталған 2 сәуірдің 2015 жылы.
18. «Руханият» партиясының Маңғыстау облысындағы оқиғаларға байланысты МӘЛІМДЕМЕСІ Мұрағатталған 17 желтоқсанның 2013 жылы.
19. Ақтауда билік өкілдері мұнайшылармен кездесіп жатыр
20. Қан төгілді!..
21. Хельсинки комитеті Жаңаөзенге байланысты жиын өткізді
22. Фэйрфакс опроверг причастность АҚШ к событиям в Жанаозене Мұрағатталған 2 сәуірдің 2015 жылы.
23. ФБР не смогло поучаствовать в расследовании событий в Жанаозене
24. Мәскеуде Гавел мен Жаңаөзен құрбандарын еске алды
25. Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласындағы жаппай тәртіпсіздіктерге байланысты туындаған әлеуметтік-экономикалық, гуманитарлық және өзге де проблемаларды жедел шешу үшін үкіметтік комиссия құру туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 18 желтоқсандағы № 1546 Қаулысы
26. Жаңаөзен қаласындағы жаппай тәртіпсіздік нәтижесінде қаза болған адамдардың ТІЗІМІ(қолжетпейтін сілтеме)
27. 2011 жылдың 16 мен 18 желтоқсаны аралығында жаппай тәртіпсіздіктер нәтижесінде жәбірленіп, Жаңаөзен қаласы орталық ауруханасының қабылдау бөлімшесіне түскен адамдардың ТІЗІМІ(қолжетпейтін сілтеме)
28. Ауруханаға түскен адамдар тізімі Мұрағатталған 12 қаңтардың 2013 жылы.
29. Жаңаөзен әкімін қаржы полициясы тұтқындады
30. Министр "Жаңаөзен тұрғындарын өзге аймаққа көшіруді" ұсынды
31. Срок содержания под стражей для оппозиционеров, обвиняемых в организации беспорядков в Жанаозене, продлен
32. Суд по массовым беспорядкам в Жанаозене состоится в Актау 27 марта в 10 часов Мұрағатталған 2 сәуірдің 2015 жылы.
33. В Актау 25 сәуір начнется суд над начальником ИВС Жанаозена
34. Экс-аким города Жанаозен оправдан судом присяжных