Remove ads
იუჯინ ო’ნილი (ინგლ. Eugene Gladstone O'Neill; დ. 16 ოქტომბერი, 1888 — გ. 27 ნოემბერი, 1953) — ამერიკელი დრამატურგი. 1936 წელს მიენიჭა ნობელის პრემია ლიტერატურაში[22] და პირველი ნობელიანტი დრამატურგი გახდა.[23]
| იუჯინ ო’ნილი | |
|---|---|
| ინგლ. Eugene Gladstone O'Neill | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 16 ოქტომბერი, 1888[1] [2] [3] [4] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] |
| დაბადების ადგილი | ნიუ-იორკი[15] [16] |
| გარდაცვალების თარიღი | 27 ნოემბერი, 1953[1] [2] [3] [4] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] (65 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | ბოსტონი[15] [16] |
| დასაფლავებულია | Forest Hills Cemetery[16] |
| საქმიანობა | დრამატურგი[13] , სცენარისტი და მწერალი[15] [13] |
| ენა | ინგლისური ენა |
| მოქალაქეობა | აშშ[17] |
| ალმა-მატერი | პრინსტონის უნივერსიტეტი |
| Magnum opus | All God's Chillun Got Wings და Mourning Becomes Electra |
| ჯილდოები | ნობელის პრემია ლიტერატურაში[18] [19] , ლოურენს ოლივიეს პრემია, პულიცერის პრემია საუკეთესო დრამისთვის[20] , პულიცერის პრემია საუკეთესო დრამისთვის[20] , პულიცერის პრემია საუკეთესო დრამისთვის[20] , პულიცერის პრემია საუკეთესო დრამისთვის[20] და star on Playwrights' Sidewalk[21] |
| მეუღლე | Agnes Boulton და Carlotta Monterey |
| შვილ(ებ)ი | უნა ო'ნილი და იუჯინ ო’ნილი უმცროსი |
|
გავლენა მოახდინეს | |
| ხელმოწერა |
 |
| საიტი | eoneill.com |
ო'ნილი ერთ-ერთი პირველი ამერიკელი დრამატურგია, რომლის პიესებიც რეალიზმის ტექნიკითაა შექმნილი. მისი სტილი ანტონ ჩეხოვის, ჰენრიკ იბსენისა და ავგუსტ სტრინდბერგის სტილის მსგავსია. ო'ნილის პიესა „გრძელი დღის მოგზაურობა ღამისკენ“ ხშირად სახელდება XX საუკუნის საუკეთესო ამერიკული პიესების მოკლე სიაში[24].
ო’ნილი ერთ-ერთი პირველია, რომელსაც თავის პიესებში პერიფერიული საზოგადოების წარმომადგენლები გამოჰყავს. მის პერსონაჟებს, რომლებიც საკუთარი იმედებისა და მისწრაფებების შენარჩუნებისთვის იბრძვიან, საბოლოო ჯამში, იმედგაცრუება და სასოწარკვეთა ელით. ო’ნილის თითქმის ყველა სხვა პიესა ადამიანური პესიმიზმისა და ტრაგედიის ელემენტებს შეიცავს.
Remove ads
იუჯინ ო’ნილი დაიბადა ნიუ-იორკში, ბროდვეის 43-ე ქუჩაზე, სასტუმროში Barret House. ამჟამად ეს ადგილი ტაიმზ-სკვერის სახელწოდებითაა ცნობილი,[25] სადაც ო’ნილს მემორიალური დაფა 1957 წელს დაუდგეს,[25][26] ხოლო სასტუმროს ადგილს ცათამბჯენი 1500 Broadway იკავებს.[27]
ო’ნილი ირლანდიური წარმოშობის ოჯახში დაიბადა. მისი მამა, ჯეიმზ ო’ნილი მსახიობი იყო, რის გამოც იუჯინმა ადრეული ბავშვობის წლები სასტუმროს ნომრებში, მატარებლებსა და კულისებში გაატარა. ო’ნილის ორივე მშობელი დამოკიდებულებას ებრძოდა: მამა ალკოჰოლიზმს, ხოლო დედა ნარკომანიას.[28] ისინი მუდმივად თეატრალურ ტურნეებზე იმყოფებოდნენ და შვილისთვის ვერ იცლიდნენ, ამიტომ 1895 წელს ო’ნილი განათლების მისაღებად წმინდა ალოიზის ვაჟთა აკადემიაში, კათოლიკურ სკოლა-ინტერნატში გაგზავნეს.[29] ო’ნილების ოჯახი ზაფხულობით კონექტიკუტის შტატის ქალაქ ახალ ლონდონში, მონტე კრისტოს საზაფხულო კოტეჯში იკრიბებოდა. იუჯინი ერთი წელი პრინსტონის უნივერსიტეტში სწავლობდა, საიდანაც იგი გარიცხეს, რის მიზეზადაც სხვადასხვა ვერსიები სახელდება.[30][31][32] ყველაზე სარწმუნო ვერსიის მიხედვით, ო’ნილმა ლუდის ბოთლი ესროლა პროფესორ ვუდროუ უილსონის ფანჯარას, რომელიც მომავალი აშშ-ის პრეზიდენტი გახლდათ.[33]
ო’ნილი რამდენიმე წელი მეზღვაურად მუშაობდა, რა დროის მანძლზეც იგი დეპრესიითა და ალკოჰოლიზმით იტანჯებოდა. მიუხედავად ამისა, ო’ნილს ძლიერ უყვარდა ზღვა და ამ თემას ხშირად იყენებდა თავის პიესებში, რომელთა უმრავლესობაშიც მოქმედება სამგზავრო გემებზე ხდება. იუჯინი საზღვაო ტრანსპორტზე მომუშავეთა გაერთიანებას შეუერთდა, რომლებიც მუშათა კლასისთვის საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესებისთვის იბრძოდნენ.[34] თეატრში მუშაობის დაწყების შემდეგ, ო’ნილს მალევე უფროსი ძმა და მშობლები გარდაეცვალნენ.
Remove ads
1910-იან წლებში ო’ნილის სალიტერატურო საასპარეზო სივრცეს მანჰეტენის რაიონის გრინვიჩის კვარტალი მოიცავდა, სადაც გაიცნო და დაუმეგობრდა ამერიკის კომუნისტური მუშათა პარტიის დამფუძნებელს, ჯონ რიდს, რომლის ცოლთანაც, ლუიზა ბრაიანტთან ხანმოკლე რომანი გააბა.[35] 1981 წელს ჯონ რიდის შესაღებ ფილმი გადაიღეს, სადაც ო’ნილის როლს ჯეკ ნიკოლსონი, ხოლო ლუიზა ბრაიანტის როლს დაიან კიტონი თამაშობს.
1912 წელს ო’ნილი რამდენიმე თვე მუშაობდა გაზეთში „New London Telegraph“, სადაც რეპორტაჟებს წერდა და ლექსებს აქვეყნებდა.
1912-1913 წლებში სანატორიუმში ტუბერკულოზის მკურნალობის შემდეგ, იუჯინმა გადაწყვიტა მთელი თავისი დრო პიესების წერისთვის დაეთმო (მოვლენები, რომლებმაც მას სანატორიუმში მკურნალობა აიძულა, აღწერილია მის პიესაში „გრძელი დღის მოგზაურობა ღამისკენ“).[36] 1914 წელს იუჯინმა ჰარვარდის უნივერსიტეტის დრამის ფაკულტეტზე დაიწყო სწავლა, ხოლო ერთი წლის შემდეგ შეწყვიტა.[36]
ერთ-ერთ ადრეულ ერთაქტიან პიესაში „ქსელი“ ო’ნილი მსუბუქი ყოფაქცევის ქალთა ცხოვრებას აღწერს, რა თემაზეც მას სულ 14 პიესა აქვს დაწერილი.[37] იმ პერიოდის ამერიკაში, „ქსელი“ იყო მსგავს თემაზე შექმნილი პირველი პიესა, რომელმაც მაყურებლის აღიარება მოიპოვა.
ფართო აღიარება მოიპოვა ო’ნილის პიესამ „ჰორიზონტს მიღმა“, რომლის პრემიერაც 1920 წელს ბროდვეიზე შედგა. პიესამ, რომელმაც კრიტიკოსები ტრაგიკული რეალიზმით მოხიბლა, იუჯინს პულიცერის პრემია მოუტანა. ამ ჯილდოს მფლობელი დრამატურგი სულ ოთხჯერ გახდა, მათ შორის პიესებისთვის „გრძელი დღის მოგზაურობა ღამისკენ“ და „ანა ქრისტი“.
ასევე 1920 წელს დაიდგა „იმპერატორი ჯონსი“, რომელიც იმ პერიოდის ყველაზე აქტუალურ თემას, აშშ-ს მიერ ჰაიტის ოკუპაციას შეეხებოდა.[38]
პოპულარობით სარგებლოს ო’ნილის ერთადერთი კომედიური ჟანრის პიესა „უდაბნო“, რომლის საშუალებითაც დრამატურგი მისთვის სასურველ ბავშვობას აღწერს.[39][40]
1920-1943 წლებში ო’ნილის რეპუტაცია როგორც ამერიკაში, ისე საზღვარგარეთ მუდმივად იზრდებოდა. მისი პიესები მსოფლიოს მასშტაბით ყველაზე ხშირად თარგმნადი და დადგმადი გახდა.
Remove ads
![Thumb](#/media/ფაილი:"Spithead"_-_18th_Century_Bermudian_home_of_Hezekiah_Frith_and_20th_Century_home_of_Eugene_O'Neill.jpg)
1909-1912 წლებში იუჯინი ქორწინებაში იმყოფებოდა კეთლის ჯენკინსთან, რა პერიოდშიც წყვილს ერთი შვილი, იუჯინ ო’ნილი უმცროსი შეეძინა. 1917 წელს ო’ნილი ცნობილ მწერალს, აგნეს ბოულტონს შეხვდა, რომელიც 1918 წელს ცოლად შეირთო. დაქორწინების შემდეგ წყვილი ნიუ ჯერსის შტატში, პოინტ პლეზში ცხოვრობდა,[41] მომდევნო წლებში კი - კონექტიკუტსა და ბერმუდის კუნძულებზე. მათ ორი შვილი, შეინი და უნა შეეძინათ. აგნეს ბოულტონი იუჯინთან ქორწინების წლებს თავის მემუარულ ნაწარმოებში „გრძელი ამბის ნაწილი“ აღწერს, რომელიც 1958 წელს გამოსცა. წყვილი ერთმანეთს 1929 წელს დაშორდა, მას შემდეგ, რაც ო’ნილმა ოჯახი მსახიობი შარლოტა მონტერეის გამო მიატოვა. განქორწინებიდან რამდენიმე თვის შემდეგ იუჯინმა შარლოტა ცოლად მოიყვანა.[42] ახალდაქორწინებული წყვილი საცხოვრებლად საფრანგეთში გადავიდა. 1930-იან წლებში ისინი აშშ-ში დაბრუნდნენ და ჯორჯიის შტატში ცხოვრობდნენ. 1937 წელს იუჯინი კალიფორნიაში გადავიდა, სადაც 1944 წლამდე ცხოვრობდა.
1943 წელს იუჯინის ქალიშვილი, უნა ო’ნილი ცოლად ჩარლი ჩაპლინს გაჰყვა, რა დროსაც ცნობილი მსახიობი 54, ხოლო გოგონა 18 წლის იყო. მათი ქორწინების გამო, იუჯინმა უარი თქვა, უნა საკუთარ შვილად ეცნო და მას შემდეგ არც ერთხელ არ შეხვედრია მას.
დრამატურგს ახლო ურთიერთობა არც თავის ვაჟებთან ჰქონია. მისსი პირველი შვილი, იუჯინი, რომელიც უნივერსიტეტში ასწავლიდა, მამის მსგავსად ალკოჰოლიზმით იტანჯებოდა. მან 40 წლის ასაკში თვითმკვლელობით დაასრულა სიცოცხლე. მეორე ვაჟი, შეინი ჰეროინზე იყო დამოკიდებული. იგი ცოლთან ერთად ბერმუდის კუნძულებზე ცხოვრობდა და ავეჯს ყიდდა. შეინი მისი დის მსგავსად, უარყოფილი აღმოჩნდა მამის მიერ, მას შემდეგ რაც იგი ფანჯრიდან გადახტა და თავი მოიკლა.[43]
Remove ads
სიცოცხლის ბოლო წლებში დრამატურგს პარკინსონის დაავადება გამოუვლინდა, რის გამოც იგი მუშაობას ვეღარ ახერხებდა.
65 წლის იუჯინ ო’ნილი ბოსტონში, სასტუმრო შერატონის 401-ე ნომერში 1953 წლის 27 ნოემბერს პნევმონიით გარდაიცვალა.[23]მისი უკანასკნელი სიტყვები იყო: „ვიცოდი, რომ სასტუმროს ნომერში დაბადებულს სიკვდილიც აქ მეწერა.“[44]
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads