ენათა ოჯახები

ენათა ოჯახები — დედამიწაზე გავრცელებული ენების დაჯგუფება მათი ისტორიული ნათესაობის მიხედვით. ენები, რომლებიც ერთი საერთო წინარე ენიდან არიან წარმოქმნილნი, ერთ ოჯახში არიან გაერთიანებულნი. ენათა ოჯახები თავის მხრივ იყოფიან ჯგუფებად და ქვეჯგუფებად და ამგვარად იქმნება ენათა ხისებრი სტრუქტურა. აღსანიშნავია, რომ ენათა კლასიფიკაციის შესახებ ერთი აზრი არ არსებობს, ამიტომ ნებისმიერი სტრუქტურა გარკვეულ პირობითობას გულისხმობს.

ენების გავრცელება პლანეტაზე

ენათა ოჯახები ევროპაში

ენათა ოჯახი წარმოადგენს მონათესავე ენათა ყველაზე მსხვილ დაჯგუფებას. მაგრამ ერთი ოჯახის ფარგლებში, თუ იგი მრავალრიცხოვანია, შესაძლებელია გამოიყოს შედარებით მცირე ჯგუფები, რომლებიც ერთმანეთს უფრო მჭიდროდ უკავშირდებიან, ვიდრე იმავე ოჯახის სხვა ენებს. ერთმანეთთან უფრო ახლოს მყოფი ენების ასეთ ჯგუფებს — ერთი და იმავე ოჯახის შიგნით — ჩვეულებრივ აღნიშნავენ ტერმინით: „ენათა შტო“ (ამა თუ იმ ოჯახისა). ასე, მაგალითად: ინდოევროპული ენების შიგნით გამოიყოფა შტოები: ინდური, ირანული, სლავური, გერმანული, რომანული, კელტური ენებისა... თავის მხრივ შტოც შეიძლება იყოფოდეს უფრო მცირე ჯგუფებად; მაგალითად, ინდოევროპული ენების სლავურ შტოში გამოიყოფა: აღმოსავლურ სლავური, დასავლურ სლავური, სამხრულ სლავური ენები.

ქვედა სიაში მოტანილი კლასიფიკაცია კონსერვატიულიად ითვლება, ვინაიდან იგი ასახავს ენათა დაყოფას ისეთ ოჯახებად, რომელთა ნათესაობა დიდი ხნის დამტკიცებულია. ამასთან ერთად, ზოგიერთი ოჯახები გაერთიანებულია გეოგრაფიული პრინციპით, მაგალითად „ინდიელთა ენები“, რომელიც ფაქტობრივად ოჯახების გაერთიანებაა. ასევე პირობითია „კავკასიური ენების“ ოჯახი, ვინაიდან საბოლოოდ არაა გარკვეული ჩრდილოკავკასიური (აფხაზურ-ადიღური, ნახურ-დაღესტნური) და სამხრეთკავკასიური (ქართველური) ენების გენეტიკური ნათესაობა.

1. ავსტრაზიული ენები
2. ავსტრალიური ენები
3. ავსტრონეზიული ენები
4. ალთაური ენები
5. აფრაზიული ენები
6. დრავიდული ენები
7. ესკიმოსურ-ალეუტური ენები
8. ინდიელთა ენები
9. ინდოევროპული ენები
10. კავკასიური ენები
11. კოისანური ენები
12. ნიგერ-კონგოს ენები
13. ნილოტური ენები
14. პაპუასური ენები
15. ურალური ენები
16. ჩინურ-ტიბეტური ენები

ცალკეა გამოყოფილი ენები, რომელთა მიკუთვნება რომელიმე ცნობილი ოჯახისათვის შეუძლებელია, მაგალითად: ბასკური, იაპონური, კორეული და სხვა. მათ იზოლირებულ ენებს უწოდებენ.

აფრაზიული ენები   ბერბერო-ლიბიური ენები   ჩადური ენები   ქუშიტური ენები   სემიტური ენები ალთაური ენები   მონღოლური ენები   ტუნგუსური ენები   თურქული ენები ინდიელთა ენები   ალგური ენები   მაიას ენები   იუტო-აცტეკური ენები   ავსტრაზიული ენები   ავსტრონეზიული ენები   დენე-ენისეური ენები   დრავიდული ენები   ესკიმოსურ-ალეუტური ენები   ავსტრალიური ენები

ინდოევროპული ენები   ალბანური ენა   სომხური ენა ბალტო-სლავური ენები   ბალტიკური ენები   სლავური ენები   კელტური ენა გერმანიკული ენები   ჩრდილოგერმანული ენები   დასავლეთგერმანული ენები   ბერძნული ენა ინდოირანული ენები   ინდოარიული ენები   ირანული ენები   რომანული ენები   კოისანური ენები   ტაი-კადაიური ენები   იზოლირებული ენები   იაპონური ენები ნიგერ-კონგოს ენები   ბანტუს ენები   სხვა   ნილო-საჰარული ენები   პალეოაზიური ენები   პაპუასური ენები

ჩინურ-ტიბეტური ენები   ჩინური ენა   ტიბეტურ-ბირმული ენები იბერიულ-კავკასიური ენები   ნახურ-დაღესტნური ენები   ნახური ენები   დაღესტნური ენები   აფხაზურ-ადიღური ენები   აფხაზურ-აბაზური ენები   ადიღური ენები   უბიხური ენა †   ქართველური ენები   ქართული ენა   სვანური ენა   მეგრული ენა   ლაზური ენა ურალური ენები ფინურ-უნგრული ენები   ფინურ-პერმული ენები   უნგრული ენები   სამოდიური ენები

იხილეთ აგრეთვე

• დამხმარე ენები
• ხელოვნური ენები
• გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი ენები
• მკვდარი ენები
• გლობალური ენათა სისტემა
• ენათმეცნიერება

ლიტერატურა

• არნ. ჩიქობავა, „ენათმეცნიერების შესავალი“, თბ., 2008წ.

რესურსები ინტერნეტში

• Ethnologue
• The Multitree Project დაარქივებული 2009-08-17 საიტზე Wayback Machine.
• Lenguas del mundo
• Comparative Swadesh list tables of various language families (from Wiktionary)