ალბანური ენა

ალბანური ენა (ალბანურად: shqip ან gjuha shqipe; ითარგმნება, როგორც ალბანური ენა) — ალბანელების ენა, არის ინდოევროპული ოჯახის ცალკე ჯგუფის ენა. ვარაუდობენ, რომ ალბანური ენა გამქრალი პალეობალკანური ენების წარმომადგენელია. იგი გენეტიკურად ყველაზე ახლოს დგას ილირიულთან, მესაპურთან და თრაკიულთან. ალბანურად დაახლოებით 5 მილიონი ადამიანი საუბრობს, ძირითადად, ალბანეთში, კოსოვოში (სერბეთი), ჩრდილოეთ მაკედონიასა და საბერძნეთში.

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ ალბანური ენა (მრავალმნიშვნელოვანი).

ალბანური ენის გავრცელების არეალი

ალბანური პირველად მოხსენიებულია დუბროვნიკში ნახულ XIII საუკუნის ბოლოს გაკეთებულ დანაშაულის შესახებ ანგარიშში. ალბანურის პირველი აუდიოჩანაწერი გაკეთებულია ნორბერტ იოკლის მიერ 1914 წლის 4 აპრილს ქალაქ ვენაში.^[1]

ზოგადი ცნობები

• მოლაპარაკეთა რაოდენობა: < 5,5 მლნ
• ენის კოდი: sq
• სახელწოდება: Gjuha shqipe
• დამწერლობა: ლათინური, წერილობითი ძეგლები XVI ს-დან

სტატუსი

ოფიციალური ენა:

• ალბანეთი
• სერბეთი
  • კოსოვო
• ჩრდილოეთი მაკედონია

გავრცელების არეალი:

თურქეთი, საბერძნეთი, იტალია, ბულგარეთი, უკრაინა

გრამატიკა

მე-17 საუკუნეში იყო მცდელობა, ალბანური ენისთვის ორიგინალური ანბანი შეექმნათ, მაგრამ იგი წარუმატებლად დასრულდა. ალბანური ანბანი ასე გამოიყურება: a, b, c, з, d, dh, e, ё (რედუცირებული ხმოვანი), f, g, gj, h, i, j, k, l, ll, m, n, nj, o, p, q, r, rr, s, sh, t, th, u, v, x, xh, y, z, zh. იგი შედგება 36 ასოსაგან, რომელთაგან 7 ხმოვანს აღნიშნავს, 29 - თანხმოვანს. ენაში არის, აგრეთვე, დიგრაფები: dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh. მორფოლოგია საკმაოდ რთულია. ალბანურში არის 8 დრო, 2 ასპექტი და 6 ბრუნვა. წინადადებაში სიტყვათა წყობა ასეთია: ქვემდებარე-შემასმენელი-დამატება. ზედსართავი სახელი ხშირად დგას ბოლო ადგილზე.

ლექსიკა

ფრაზები და სიტყვები

• გამარჯობა: Tungjatjeta; Allo
• კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება: Mirë se vini; Mirë se erdhët
• გმადლობთ: Faleminderit; Faleminderit shumë
• კი / არა: Po / Jo
• გეთაყვა: Ju lutem; Të lutem
• ნახვამდის: Mirë upafshim

ფონოლოგია

თანხმოვანთა ცხრილი

		ბაგისმიერი	კბილისმიერი	წინანუნისმიერი		უკანანუნისმიერი	პალატალური	რბილსასისმიერი	სახმოსიმებისეული
				სწორი	ველარული
ნაზალური		m		n			ɲ	(ŋ)
ხშული	ყრუ	p		t				k
	მჟღერი	b		d				ɡ
აფრიკატი	ყრუ			t͡s		t͡ʃ	c͡ç
	მჟღერი			d͡z		d͡ʒ	ɟ͡ʝ
სიბილანტი	ყრუ	f	θ	s		ʃ			h
	მჟღერი	v	ð	z		ʒ
გვერდითი				l	ɫ		j
მიმდები				ɾ
მთრთოლი				r

იხილეთ აგრეთვე

• ილირიული ენა

ლიტერატურა

• Banfi, Emanuele. Storia linguistica del sud-est europeo. Milano 1991
• Bopp, Franz. Über das Albanesische in seinen verwandtschaftlichen Beziehungen. Berlin (1855)
• Buchholz, Oda / Fiedler, Wilfried: Albanische Grammatik ; Leipzig : VEB Verlag Enzyklopädie, (1987)
• Camaj, Martin. Albanian Grammar. Wiesbaden, Germany: Otto Harrassowitz.
• Çabej, Eqrem. Disa probleme themelore të historisë së vjetër të gjuhës shqipe. BUSHT,SSHSH 1962/4 (In German SA 1964/1)

რესურსები ინტერნეტში

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ალბანური ენა

• Albanian phrasebook, ტურისტული მეგზური ვიკივოიაჟზე
• Drejtshkrimi i gjuhës shqipe (Orthography of the Albanian Language) დაარქივებული 2018-06-01 საიტზე Wayback Machine.
• Albanian Translation დაარქივებული 2013-05-04 საიტზე Wayback Machine.
• Albanian Language and Literature Portal დაარქივებული 2014-08-12 საიტზე Wayback Machine.
• Albanian Dictionary დაარქივებული 2016-03-04 საიტზე Wayback Machine.
• Albanian Swadesh list of basic vocabulary words

სქოლიო

1. Robert Elsie (2010). Historical Dictionary of Albania. Rowman & Littlefield, გვ. 216. ISBN 978-0-8108-6188-6. ციტირების თარიღი: 30 September 2013.