nagara ing Asia Kidul-Wétan From Wikipedia, the free encyclopedia
Malaysia punika satunggalipun nagari ingkang dumunung ing Asia Kidul Wétan, dipunjumenengaken ing taun 1963. Malaysia gadhah padunung saking manéka warni suku lan budaya. Malaysia dados salah satunggalipun nagari persemakmuran karajan Inggris. Malaysia awujud nagari fédherasi ingkang kapérang dados 13 wewengkon praja lan 3 pasekutonan. Kutha krajan nagari Malaysia inggih punika Kuala Lumpur, bilih Putrajaya dados punjering papréntahan pasekutonan. Gunggungipun padunung Malaysia langkung saking 34 yuta tiyang.[13] Negari Malaysia dipunpisahaken ing kalih wewengkon Malaysia sisih kilèn lan Malaysia sisih wétan, dipunpisahaken déning Kapuloan Natuna, wewengkon Indonésia ing Laut Cina Kidul.[13]
ꦩꦭꦻꦱꦶꦪ Malaysia | |
|---|---|
 Gendéra
 Coat of arms
| |
| Motto: "Bersekutu Bertambah Mutu"[1] "Manunggal Nambah Kaunggulan" | |
| Gunagita: 'Negaraku | |
 | |
| Kuthagara | Kuala Lumpur 3°8′N 101°41′E Putrajaya (administratif) 2.9430952°N 101.699373°E |
| Brehakutha | Kuala Lumpur 3°8′N 101°41′E |
| Jawatbasa | Melayu Malaysia[2] |
| Latin | |
Basa sing diakoni | Inggris lan Cina |
| Budayawangsa (2023[3]) | |
| Agama | |
| Wangsanama | Wangsa Malaysia |
| Papréntahan | Monarki Konstitusional |
• Yang di-Pertuan Agong | Ibrahim saking Johor |
| Anwar Ibrahim | |
| Paukumkaryan | Parlemen |
• Ucagreha | Dewan Negara (Senat) |
• Nicagreha | Dewan Rakyat (House of Representatives) |
| Kamardikan saka Karajan Manunggal | |
• Mardhika saka Federasi Malaya | 31 August 1957[6] |
• Sarawak Self-government | 22 July 1963 |
• Cobbold Commission | 17 January 1962 |
• Malaysia Act 1963 | 31 July 1963 |
• North Borneo Self-government | 31 August 1963 |
• Malaysia Mardhika | 16 September 1963 |
• Singapura Mardhika | 9 August 1965 |
• Deklarasi ASEAN | 8 August 1967 |
| Pijembar | |
• Gunggung | 332.370 km2 (128.329 sq mi) (66th) |
• Banyu (%) | 0.3 |
| Population | |
• Pikira-kira 2024 | 34,564,810[7] (44th) |
• Cacahjiwa 2020 | 32,447,385[8] |
• Ketebdunung | 92/km2 (238.3/sq mi) (116th) |
| GKK (ITK) | Pikira-kira 2018 |
• Gunggung | $1.002 trillion[9] (26th) |
• Saben wong | $30,858[10] (41st) |
| GKK (angka) | Pikira-kira 2018 |
• Gunggung | $364.919 billion (38th) |
• Saben wong | $11,237 (62nd) |
| Gini (2009) |  46.3[11]dhuwur |
| IPM (2015) |  0.789[12]dhuwur · 59th |
| Artacihna | Ringgit (RM) (MYR) |
| Laladan wektu | UTC+8 (MST) |
• Mangsa ketiga (AKK) | UTC+8 (not observed) |
| Rupa titimangsa | dd-mm-yyyy |
| Nyetir ing | left |
| Kodhé bèl | +60 |
| TLD internèt | .my |
Malaysia ingkang sisih kilèn asring sinebat Semenajung Malaya. Wewengkon Malaysia ingkang sisih wétan lan dados wewengkon ingkang paling wiyar kapérang dados kalih laladan papréntahan (satingkat provinsi), inggih punika Sarawak lan Sabah. Malaysia dipunlangkungi gugusan pagunungan ingkang panjang ing Malaysia ujung. Wewengkon Malaysia sisih kilèn kalebet wewengkon ingkang kathah padunungipun tinimbang sisih wétan. Malaysia sisih kilèn ugi dados punjering papréntahan. Malaysia sisih wétan taksih awujud laladan ingkang taksih dipunkupengi alas bawera. Kirang langkung 15 % padunung Malaysia gesang ing wewengkon punika. Malaysia wewatesan kaliyan Thailand, Indonésia, Singapura, Brunei, lan Filipina.[13]
Malaysia punika dados nagari perintis ASEAN lan ugi ndhèrèk ing manéka organisasi internasional, kados PBB.[14][15] Amargi Malaysia naté dipunjajah Inggris, Malaysia ugi dados anggota Nagara-Nagara Persemakmuran.[16] Malaysia ugi dados anggota D-8.[17]
Satunggalipun golongan tiyang Malayu kapanggih ing ujung Malayu kinten-kinten 2000 SM. Tiyang-tiyang kalawau gesang ing guwa ing désa-désa. Awit abad angka 8 ngantos abad ka 13 ujung Malayu dipunkuwaosi Karajan Sriwijaya saking Indonésia. Sasampunipun punika karajan Hindhu saking Jawa, Majapahit dados panguwaos ing wewengkon Ujung Malayu. Ing taun 1400-an Malaysia sampun tepang kaliyan agami Islam ingkang dipunsebar sumarambah déning tiyang-tiyang saking Arab. Agami Islam sumebar kanthi saé ing Malaysia saéngga ndadosaken Malaysia minangka nagari Islam.
Taun 1511, Portugis dhateng ing Malaysia, salajengipun kinten-kinten wonten 4 nagari saking Éropa ingkang nguwaosi wewengkon Malaysia punika. Malaysia dipunkuwaosi Walanda ing taun 1641, lan ing taun 1786 Inggris nguwaosi laladan Penang. Ing abad kaping 19 nagara inggris saged nguwoasi sadaya wewengkon Malaysia. Ing kawitanipun taun 1900, Inggris saged kasil nguwaosi wewengkon Sarawak lan Sabah.
Malaysia minangka nagara pasekutonan sajatosipun dèrèng naté wonten sadèrèngipun taun 1963. Saderengipun punika, wujudipun pakempalan koloni ingkang dipunjumenengaken déning Karajan Manunggal ing pungkasaning abad kaping 18, lan Malaysia taksih awujud manéka karajan utawi praja-praja ingkang kapisah-pisah. Pakempalan wewengkon jajahan kalawau dipunsebat Malaya Karajan Manunggal ngantos dipunbibaraken ing taun 1946, nalika pakempalan punika dipundadosaken manunggal dados Uni Malaya. Amargi kathahipun tantangan, pakempalan kalawau dipun-gantos malih dades Federasi Malaya nalika taun 1948 lan salajengipun angsal kamardikan tanggal 31 Agustus 1957.[18]
Nalika tanggal 16 September 1963 jumbuh kaliyan prosès dhékolonisasi, Singapura, Sarawak, Borneo Ler utawi sapunika dipunmangertosi kanthi nama Sabah gantos dados praja saking fédherasi damelan énggal ingkang namanipun Malaysia kalebet kaliyan Federasi Malaya.[19]
Tanggal 9 Agustus 1965 Singapura dipunwedalaken saking fédherasi Malaysia lan dados nagari mardika kanthi nama Républik Singapura.[20][21]
Nalika prosès mujudaken papréntahan fédherasi ingkang énggal, wonten pasulayan saking Filipina lan Konfrontasi Indonésia-Malaysia[22]
Malaysia kalebet nagari ingkang caket kaliyan garis ekuator ingkang gadhah témperatur ingkang inggil. Saben dintenipun asring kraos benter, lan adhem ing wayah dalunipun. Ing wewengkon pagunungan, temperaturipun langkung adhem.
Malaysia dados nagari prodhusèn tin paling ageng sadonya. Prodhuksi tin punika saged narik tiyang kathah minangka dados adamelanipun. Malaysia ugi ngasilaken Bauksit, ingkang dipundamel dados Alumunium. Kinten-kinten 40% prodhuksi karèt donya dipunasilaken ing Malaysia. Prodhuksi karèt punika ndadosaken sapérangan kathah tiyang Malaysia nyambut damel ing indhustri karèt. Malaysia ugi dados prodhusèn wigati kopra. Sapérangan jinis kayu ingkang wonten ing Malaysia kados kayu teak, eboni, lan kayu sandal. Lisah (lenga) dipunwedalaken ing Sarawak.
Basa resmi ing Malaysia inggih punika Basa Malayu. Basa punika dipunserat nganggé seratan Arab. Basa Inggris dipunangge ing papréntahan. Ing Malaysia ugi wonten Basa Cina lan Basa India Kidul ingkang sinebat basa Tamil.
Sapérangan ageng padunung Malaysia punika agamanipun Islam, agami punika dipunbekta dhateng Malaysia atusan taun kapungkur déning tiyang Arab. Padunung ingkang asalipun saking India agaminipun Hindhu lan tiyang saking Cina agaminipun Konghucu utawi Buda. Sapérangan alit padunung Malaysia agaminipun Kristen.
Cara gesang modhèren padunung Malaysia saged kapanggih ing kutha-kutha ageng, nanging ing désa-désa tiyang Malaysia taksih gesang kanthi cara tradhisional.
Langkung saking sepalih padunung Malaysia nyambut damel ing babagan tetanèn. Kathah tiyang tani ingkang nyambut damel kaliyan kaluwarganipun. Saking babagan tetanèn punika Malaysia ngasilaken manéka jinis asil kados beras, kacang, uwoh-uwohan, lan sayuran. Prodhuksi uwos punika ugi saged dipunimpor dhateng nagari sanès. Negari Malaysia ngasilaken manéka warni barang asil padamelan kagunan kreatif, kados tenun, sarung, bathik, lan sanèsipun.
Negari Malaysia kalebet nagari monarki konstitusional. Malaysia dipunpandhegani ratu ingkang asring sinebat "yang dipertuan agong" ingkang dipunpilih gangsal taun sapisan. Minangka dados pangarsaning praja, "yang dipertuan agong" gadhah hak kanggé milih nayakotama lan sadaya mantri ing kabinèt-ipun. Kepala nagara Malaysia inggih punika Yang di-Pertuan Agong[23] lan pemarentahanipun dipunpimpin Nayakotama.[24][25] Modhèl papréntahan Malaysia mirib kados déné sistem parlementer Westminster.[26]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
