Taíland
ríki í Suðaustur-Asíu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Taíland, opinbert heiti Konungsríkið Taíland, áður þekkt sem Síam, er land í Suðaustur-Asíu, með landamæri að Kambódíu og Laos í austri, Taílandsflóa og Malasíu í suðri og Mjanmar og Andamanhafi í vestri. Landhelgi Taílands nær saman við landhelgi Indlands, Víetnam og Indónesíu. Taíland er 50. fjölmennasta ríki heims, með um 66 milljón íbúa. Höfuðborg og stærsta borg landsins er Bangkok, sem er jafnframt sérstjórnarsvæði. Í Taílandi er þingbundin konungsstjórn og þingræði en landið hefur oft gengið í gegnum stjórnarbyltingar og tímabil með herforingjastjórnum.
Konungsríkið Taíland | |
ราชอาณาจักรไทย Racha-anachakra Thai | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Þjóðsöngur: Phleng Chat | |
Höfuðborg | Bangkok |
Opinbert tungumál | Taílenska |
Stjórnarfar | Þingbundin konungsstjórn |
Konungur | Maha Vajiralongkorn |
Forsætisráðherra | Srettha Thavisin |
Sjálfstæði | frá Kmeraveldinu |
• Sukothai-konungsríkið | 1238–1368 |
• Ayutthaya-konungsríkið | 1350–1767 |
• Taksin | 1767–7. apríl 1782 |
• Chakri-veldið | 7. apríl 1782-núna |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
50. sæti 513.120 km² 0.4% |
Mannfjöldi • Samtals (2019) • Þéttleiki byggðar |
22. sæti 66.558.909 132/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2019 |
• Samtals | 1,390 millj. dala (21. sæti) |
• Á mann | 20.474 dalir (70. sæti) |
VÞL (2019) | 0.777 (79. sæti) |
Gjaldmiðill | ฿ baht (THB) |
Tímabelti | UTC+7 |
Þjóðarlén | .th |
Landsnúmer | +66 |
Taímælandi þjóðir fluttust til Indókína frá Kína á 11. öld. Elstu heimildir um þær þar sem þær eru nefndar Síamar, eru frá 12. öld. Þá skiptist skaginn milli ýmissa ríkja sem voru undir áhrifum frá menningu Indlands. Þetta voru Monríkin, Kmeraveldið og Malajaríkin. Taíþjóðirnar stofnuðu ríkin Ngoenyang, Sukhothai, Lan Na og Ayutthaya sem börðust um völd við hin ríkin og sín á milli. Portúgalskir landkönnuðir frá Evrópu sigldu til Ayutthaya árið 1511. Völd ríkisins náðu hátindi sínum í valdatíð Narai mikla á 17. öld, en hnignaði eftir það. Stríð Búrma og Síam (1765-1767) gerði út af við Ayutthaya. Taksin sameinaði ríkið aftur undir sinni stjórn og stofnaði nýja höfuðborg í Thonburi (þar sem Bangkok er nú). Honum var steypt af stóli í hallarbyltingu sem Thongduang leiddi. Hann tók árið 1782 við völdum sem Rama 1., fyrsti konungur núverandi konungsættar.
Meðan á tíma heimsvaldastefnu Vesturlanda í Asíu stóð var Taíland eina ríkið í heimshlutanum sem hélt sjálfstæði sínu. Stjórn landsins neyddist samt oft til að láta bæði lönd og verslunarréttindi af hendi með ójöfnum samningum. Í valdatíð Chulalongkorn 1868 til 1910 var stjórn landsins breytt í þingbundna konungsstjórn. Síam var í liði Bandamanna í Fyrri heimsstyrjöld. Árið 1940 var nafni landsins breytt í Taíland. Í Síðari heimsstyrjöld varð Taíland leppríki Japans. Seint á 6. áratugnum gerði Sarit Thanarat herforingjabyltingu sem endurreisti stjórnarhlutverk konungdæmisins. Í Kalda stríðinu varð Taíland mikilvægur bandamaður Bandaríkjanna í Suðaustur-Asíu og einn af stofnaðilum SEATO.[1][2] Stjórn Taílands hefur síðan þá sveiflast milli borgaralegra þingræðisstjórna og herforingjastjórna. Frá aldamótunum 2000 hafa stuðningsmenn og andstæðingar fyrrum forsætisráðherrans Thaksin Shinawatra tekist harkalega á um völd í landinu sem hefur leitt af sér tvær stjórnarbyltingar og fjölda mótmæla. Frá 2020 hafa staðið þar langvinn mótmæli gegn konunginum og núverandi stjórn.
Taíland er stofnaðili að Sambandi Suðaustur-Asíuríkja. Þrátt fyrir óstöðugt stjórnarfar er landið talið til miðvelda á heimsvísu.[3] Taíland er með háa lífsgæðavísitölu. Landið er annað stærsta hagkerfi Suðaustur-Asíu og það 20. stærsta í heimi miðað við kaupmáttarjöfnuð. Taíland er skilgreint sem nýiðnvætt ríki. Helstu atvinnugreinar eru iðnaður, landbúnaður og ferðaþjónusta.[4][5]