Úrúgvæ
land í Suður-Ameríku / From Wikipedia, the free encyclopedia
Úrúgvæ er land í Suður-Ameríku með landamæri að Brasilíu í norðri, Argentínu í vestri (við Río de la Plata) og strönd að Suður-Atlantshafinu í suðri og austri. Rúmlega þriðjungur íbúanna býr í höfuðborginni Montevídeó. Úrúgvæ er næstminnsta land álfunnar á eftir Súrínam.
Austræna lýðveldið Úrúgvæ | |
República Oriental del Uruguay | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Libertad o Muerte (spænska) Frelsi eða dauði | |
Þjóðsöngur: Orientales, la Patria o la Tumba | |
Höfuðborg | Montevídeó |
Opinbert tungumál | spænska |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Luis Alberto Lacalle Pou |
Varaforseti | Beatriz Argimón |
Sjálfstæði | frá Brasilíu |
• Yfirlýst | 25. ágúst, 1825 |
• Viðurkennt | 28. ágúst, 1828 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
89. sæti 176.215 km² 1,5 |
Mannfjöldi • Samtals (2019) • Þéttleiki byggðar |
132. sæti 3.518.552 19,8/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2020 |
• Samtals | 86,562 millj. dala (92. sæti) |
• Á mann | 24.516 dalir (59. sæti) |
VÞL (2019) | 0.817 (55. sæti) |
Gjaldmiðill | úrúgvæskur pesi (UYU) |
Tímabelti | UTC-3 |
Þjóðarlén | .uy |
Landsnúmer | +598 |
Einu íbúar landsins sem vitað er um fyrir landnám Evrópubúa voru Charrúar. Spánverjar komu þangað fyrst árið 1516 en sökum andspyrnu íbúanna og skorts á silfur- og gullnámum settust þeir þar ekki að nema í litlum mæli fram á 17. öld. Árið 1669 hófu Portúgalar að reisa virki í Colonia del Sacramento við ströndina. Spánverjar brugðust við útþenslustefnu Portúgala með auknu landnámi og snemma á 18. öld stofnuðu þeir borgina Montevídeó. Spánverjar, Portúgalar og Bretar tókust á um yfirráð í landinu í upphafi 19. aldar. Barátta fyrir sjálfstæði landsins hófst skömmu eftir Napóleonsstyrjaldirnar. Um 1820 lögðu Portúgalir landið undir sig. Úrúgvæ varð hluti af Brasilíu sem héraðið Cisplatina. Skömmu síðar hófst sjálfstæðisstríð sem lyktaði með sjálfstæði Úrúgvæ árið 1830. Nokkrum árum síðar hófst borgarastyrjöld í landinu þar sem stríðsaðilar fengu stuðning ýmist frá Argentínu eða Brasilíska keisaradæminu. Eftir að stríðinu lauk jókst innflutningur fólks, aðallega frá Ítalíu og Spáni. Seint á 6. áratug 20. aldar gekk landið í gegnum kreppu sem leiddi til óeirða. Þá var skæruliðahreyfingin Tupamaros stofnuð. Árið 1968 var neyðarástandi lýst yfir og herinn tók svo völdin í landinu árið 1973. Lýðræði var aftur komið á árið 1984.
Efnahagslíf Úrúgvæ byggist aðallega á landbúnaði, einkum útflutningi nautgripa- og sojaafurða. Landið gekk í gegnum erfiða kreppu milli 1999 og 2002 en síðan mikinn hagvöxt frá 2004 til 2007. Landið var eina Suður-Ameríkulandið sem þurfti ekki að glíma við samdrátt á árunum 2007 til 2011.