Lesotho

Ti Lesotho (/ləˈsuːtuː/ (dengngen),^[7] IPA: [lɪˈsʊːtʰʊ]), opisial a ti Pagarian ti Lesotho (Sesotho: Naha ea Lesotho, Ingles: Kingdom of Lesotho), ket ti maysa nga enclaved a pagilian nga intero a palikmutan babaen ti Abagatan nga Aprika. Daytoy ti kadakkelan kadagiti tallo a nawaya nga estado a kompleto a napalikmutan babaen ti teritorio iti sabali a pagilian, dagiti sabali ket ti Siudad ti Batikano ken San Marino. Iti pay maipatinayon, daytoy laeng ti kasta nga estado iti ruar ti Italiano a peninsula, ken ti kaikaisuna a saan a maysa a mikroestado. Ti Lesotho ket sumurok bassit iti 30,000 km² (11,583 sq mi) ken addaan iti populasion iti agarup a 2 a riwriw. Ti kapitolio ken kadakkelan a siudadna ket ti Maseru. Dagiti opisial a pagsasao ket Sesotho ken Ingles.

Pagarian ti Lesotho Naha ea Lesotho (Sesotho) Kingdom of Lesotho (Ingles)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: "Khotso, Pula, Nala" (Sesotho) "Kappia, Tudo, Rang-ay"
Nailian a kanta: Lesōthō Fatše La Bo-Ntat'a Rōna (Ilokano: "Lesotho, daga dagiti Amatayo")
Ipakita ti globo Ipakita ti mapa ti Aprika
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Maseru 29°28′S 27°56′E
Opisial a sasao	Sesotho Ingles
Grupgrupo ti etniko	99.7% Basotho 0.3% Dadduma
Relihion (2015)[1]	92.3% Kristianidad —49.4% Katolisismo —40.7% Protestantismo —2.2% Dadduma Kristiano 6.4% Dagiti tradisional a pammati 1.0% Dadduma 0.3% Awan
Nagan dagiti umili	Mosotho (maymaysa) Basotho (ad-adu ngem maysa)
Gobierno	Unitario a parlamentario a batay-linteg a monarkia
• Monarko	Letsie III
• Kangrunaan a Ministro	Moeketsi Majoro
Lehislatura	Parlamento
• Akinngato a kamara	Senado
• Akinbaba a kamara	Nailian nga Asemblia
Wayawaya manipud iti Reino Unido
• Nadatonan	4 Oktubre 1966
Kalawa
• Dagup	30,355 km2 (11,720 sq mi) (Maika-137)
• Danum (%)	0.0032%
Populasion
• Karkulo idi 2018	2,108,328[2][3] (Maika-144)
• Senso idi 2004	2,142,249
• Densidad	68.1/km2 (176.4/sq mi) (Maika-138)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2017
• Dagup	$7.448 bilion[4]
• Tunggal maysa a tao	$3,868[4]
GDP (nominal)	Karkulo idi 2017
• Dagup	$2.721 bilion[4]
• Tunggal maysa a tao	$1,413[4]
Gini (2017)	44.9[5] kalalainganna
HDI (2019)	0.527[6] ababa · 165th
Kuarta	Loti (LSL) Rand ti Abagatan nga Aprika (ZAR)
Sona ti oras	UTC+2 (Pagalagadan nga Oras ti Abagatan nga Aprika)
Pormat ti petsa	aa/bb/tttt
Pagmanehuan	kanigid
Kodigo ti panagtawag	+266
Kodigo ti ISO 3166	LS
TLD ti internet	.ls

Dati a Balangat a Kolonia ti Britaniko ti Basutoland ti Lesotho, ngem nangirangarang ti wayawayana manipud iti Reino Unido idi 4 Oktubre 1966. Napno itan daytoy a naturay nga estado ken maysa a kameng ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, ti Mankomunidad ti Pagpagilian, ti Kappon ti Aprika, ken ti Komunidad ti Panagrang-ay ti Akin-abagatan nga Aprika (Southern African Development Community – SADC). Ti nagan a Lesotho ket agarup a maipatarus iti "daga dagiti Sotho".^[8][9]

Pakasaritaan

Ni Ari Moshoeshoe I ken dagiti Ministrona

Dagiti kasisigud a nagtagtagitao iti Lesotho ket dagidi tattao a San. Dagiti pagarigan dagiti arte ti batoda ket mabalina mabirukan iti banbantay iti amin a paset ti lugar.^[10]

Turay ni Moshoeshoe I (1822–1868)

Ti moderno a Lesotho, dati a tinawtawagan iti Basutoland, ket rimsua a kas bugbugtong a bagi ti politika babaen ni Ari Moshoeshoe I idi 1822. Ni Moshoeshoe, ti maysa nga anak a lalaki ni Mokhachane, ti maysa a menor a hepe ti kaputotan ti Bakoteli, nangbukel ti bukodna a pamilia ti kaputotan ken nagbalin a hepe idi agarup a 1804. Idi baetan ti 1820 ken 1823, isuna ken dagiti simmursurot kaniana ket nagtaengda iti Bantay Butha-Buthe, ken timmiponda kadagiti dati a kabusorda a sumuppiat iti Lifaqane a mainaig iti turay ni Shaka Zulu manipud idi 1818 aginggana idi 1828.

Rimsua ti adu pay a panagbalbaliw ti estado manipud kadagiti suppiat iti baetan ti Britaniko ken dagiti Olandes a kolonista ken pimmanawda iti Kolonia ti Rawis kalpasan ti pannakatiliwen babaen dagiti Britaniko idi 1795 manipud kadagiti nakikadua iti Pranses nga Olandes, ken manipud pay iti Katurayan ti Karayan Orange ken ti simmaruno a Nawaya nga Estado ti Orange. Dagiti misionario a ni Thomas Arbousset, Eugène Casalis ken Constant Gosselin manipud iti Kagimongan ti Ebangheliko a Misionario ti Paris, nga inimbitaran babaen ni Moshoeshoe I, ket naikabilda iti Morija, ken nagparang-ayda iti ortograpia ti Sesotho ken dagiti naimaldit nga obra iti pagsasao a Sesotho idi baetan ti 1837 ken 1855. Ni Casalis, ti nagtigtignay a nagpatpatarus ken ken nangipapaay iti balakad kadagiti gangganaet a pannakibiang, ket nakatulong a nangitakder kadagiti dalan ti diplomatiko ken nakagun-od kadagiti armas nga inusar a panagsuppiat kadagiti umas-asideg nga Europeano ken dagiti tattao a Griqua.

Simmangpet dagiti Trekboer manipud iti Kolonia ti Rawis kadagiti akinlaud a pagbeddengan ti Basutoland ken tinuntonda ti karbengan ti dagana, ti immuna ket ni Jan de Winnaar, a nagtaeng iti lugar ti Matlakeng idi Mayo–Hunio 1838. Dagiti simmangsangpet a Boer ket pinadasda a kinolonia dagiti dua a karayan ken ti amianan ti Caledon, ken tinuntonda daytoy a pinanawanen babaen dagiti tattao a Sotho. Kanungpalan a nagpirma ni Moshoeshoe iti maysa a tulag iti Britaniko a Gobernador ti Kolonia ti Rawis, ni Apo George Thomas Napier, a nangikapet ti Katurayan ti Karayan Orange a kaaduan a nagtaengan dagiti Boer. Napasardeng dagiti nakaunget a Boer babaen ti nabiit a bakalan idi 1848. Idi 1851, ti maysa a puersa ti Britaniko ket inabak babaen ti buyot dagiti Basotho iti Kolonyama, a nakairugian ti maysa a nakababain a gubat ti Britaniko. Kalpasan ti panangisanud ti sabali pay a panagraut ti Britaniko idi 1852, nangipatulod ni Moshoeshoe ti maysa nga apelar iti komander ti Britaniko a diplomatiko a nangrisot ti suppiat, ken intonokuan inabakna ti Batlokoa idi 1853. Idi 1854, pimmanaw iti rehion ti Britaniko, ken idi 1858, nakilaban ni Moshoeshoe kadagiti serye ti gubat kadagiti Boer nga ammo a kas ti Gubat ti Nawaya nga Estado–Basotho. Kas nagbanagan, napukaw ni Moshoeshoe ti adu a paset dagiti akinlaud a tanap. Ti naudi a gubat kadagiti Boer ket nagpatingga idi 1867 idi nagapelar ni Moshoeshoe ken ni Reina Victoria, a timmunos a nangaramid iti Basutoland a kas maysa a protektorado ti Britaniko idi 1868.

Dagiti nagibasaran

1. "Lesotho" (iti Ingles). Association of Religion Data Archives. 2015. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2021-08-11. Naala idi 18 Mayo 2020.
2. ""World Population prospects – Population division"". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
3. ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
4. "Lesotho" (iti Ingles). International Monetary Fund.
5. "Gini Index coefficient" (iti Ingles). CIA World Factbook. Naala idi 10 Agosto 2021.
6. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) (iti Ingles). United Nations Development Programme. 15 Disiembre 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Naala idi 16 Disiembre 2020.
7. "lesotho noun – Definition, pictures, pronunciation and usage notes | Oxford Advanced Learner's Dictionary at OxfordLearnersDictionaries.com". www.oxfordlearnersdictionaries.com (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 11 Marso 2018. Naala idi 10 Marso 2018.
8. Nicole Itano (2007). No Place Left to Bury the Dead (iti Ingles). Simon and Schuster. p. 314. ISBN 978-0-7432-7095-3.
9. Roman Adrian Cybriwsky (2013). Capital Cities around the World: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture (iti Ingles). ABC-CLIO. p. 182. ISBN 978-1-61069-248-9. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 8 Mayo 2018. Naala idi 4 Marso 2018.
10. Walsham How, Marion (1962). The Mountain Bushmen of Basutoland (iti Ingles). Pretoria: J. L. Van Schaik Ltd.

• Boyd, J. Barron (Disiembre 1979). "African Boundary Conflict: An Empirical Study". African Studies Review (iti Ingles). 22 (3): 1–14. doi:10.2307/523892. ISSN 0002-0206. JSTOR 523892.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Lesotho iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Lesotho manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

• Lesotho iti Curlie (iti Ingles)
• Wikimedia Atlas iti Lesotho
• Heograpiko a datos a mainaig iti Lesotho iti OpenStreetMap