From Wikipedia, the free encyclopedia
Iti heograpia, dagiti kalalainganna wenno temperado a latitud iti globo ket naisanglad iti nagbaetan ti tropiko ken dagiti rehion ti polar.[1] Dagiti panagbalbaliw kadagitoy a rehion a nagbaetan ti kalgaw ken panaglalam-ek ket kadawyan a relatibo a moderado, imbes a nakaro a napudot wenno nalamiis.
Nupay kasta, iti dadduma a luglugar, kasla idiay Asia ken sentral nga Amianan nga Amerika, dagitoy a panagduduma a nagbaetan ti kalgaw ken panaglalam-ek ket mabalin a nakaro gapu ta dagitoy a lugar ket adayoda manipud iti baybay, a gapuanan dagitoy ket kaadda ti kontinental a klima. Kadagiti rehion a naikeddeng a tropikal, dagiti lokalidad kadagiti nangato nga altitud (kasla dagiti paset tie Andes) ket mabalin nga addaanda iti kalalainganna a klima.
Ti amianan a kalalainganna a sona ket gumay-at manipud iti Tropiko ti Kanser (agarup a 23.5° amianan a latitud) aginggana idiay Sirkulo ti Artiko (agarup a 66.5° amianan a latitud). Ti abagatan a kalalainganna a sona ket gumay-at manipud iti Tropiko ti Kaprikornio (agarup a 23.5° abagatan a latitud) aginggana idiay Sirkulo ti Antartiko iti agarup a 66.5° abagatan a latitud).[2][3]
Ti kalalaingann a klina ket adu pay a manginayon ti subtropikal a klima dagiti karuay: subtropikal a medio-desierto/desierto, nadam-eg a subtropikal, oseaniko a subtropikal ken Mediteraneo a klima. Nupay kasta, kadawyan a ti kalalainganna a klima ket maysa kadagiti uppat a sona ti klima ti lubong (malaksid dagiti sona ti polar, subtropikal, ken tropikal).
Ti maritimo a klima ket maapektaran babaen dagiti taaw, ken mangtulong daytoy a mangtalinaay kadagiti natalna met a temperatura iti amin a paset ti tawen. Kadagiti kalalainganna a sona ti kaaduan a pul-oy ti angin ket manipud iti laud, isu a ti igid dagiti temperado a kontinente ket kaaduanda a makasanay iti daytoy a maritimo a klima. Dagiti kastoy a rehion ket mairaman ti Akinlaud nga Europa, ken akinlaud nga Amianan nga Amerika kadagiti latitud a nagbaetan ti 40° ken 60° amianan (65°N idiay Europa).
Ti kontinental, namaga-bassit ken namaga ket kadawyan a mabirukan iti akin- uneg ti daga, nga addaan iti napudpudot a kalgaw ken nalamlamiis a panaglalam-ek. Ti pannankapukaw ti pudot ken resepsion ket tulongan babaen ti nawatiwat a masa ti daga. Idiay Amianan nga Amerika, ti Nabato a Banbantay ket agtignay a kas panglapped ti klima iti maritimo nga angin nga agpulpul-oy manipud iti laud, ken agpartuat ti namaga bassit ken kontinental a klima iti daya.[4][5][6] Idiay Europa, ti maritimo a klima ket makapabaelan a mangipatalna ti temperatura iti akin-uneg ti daga, gapu ti nangruna a kabambanatayan – ti Alpes – daytoy ket naiturong iti daya-laud (malaksid ti daya a lugar ti atiddog a kabambanatayan ti Eskandinabia).
Ti kaaduan a populasion ti lubong ket agnaed kadagiti kalalainganna a sona (no maipalawag a buklen pay dagiti subtropiko), ken naipangpangruna idiay Akin-amianan a Hemisperio gapu ti kadakkel ti masa ti daga.[7]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
