Honduras

Ti Honduras,^{[lower-alpha 1]} opisial a ti Republika ti Honduras,^{[lower-alpha 2]} ket ti maysa a pagilian iti Tengnga nga Amerika. Ti republika ti Honduras ket beddengan iti laud babaen ti Guatemala, iti abagatan a laud babaen ti El Salvador, iti abagatan a daya babaen ti Nicaragua, iti abagatan babaen ti Taaw Pasipiko iti Golpo ti Fonseca, ken iti amianan babaen ti Golpo ti Honduras, ti maysa a dakkel a sumrekan ti danum iti Baybay Karibe. Ti kapitoliona ken kadakkelan a siudad ket ti Tegucigalpa.

Republika ti Honduras República de Honduras (Espaniol)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao:  "Libre, Soberana e Independiente" (Espaniol) "Nawaya, Naturay ken Independente"
Nailian a kanta: "Himno Nacional de Honduras" "Nailian a Kanta ti Honduras"
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Tegucigalpa 14°6′N 87°13′W
Opisial a sasao	Espaniol
Grupgrupo ti etniko (2016)[1]	90% Mestiso (aglalaok nga indihenio ken puraw) 7% Indihenio 2% Nangisit 1% Puraw
Relihion (2014)[2]	7001870000000000000♠87% Kristianidad —7001460000000000000♠46% Katoliko —7001410000000000000♠41% Protestante 7001100000000000000♠10% Awan relihion 7000200000000000000♠2% Dadduma
Nagan dagiti umili	Hondureneo Catracho(a)
Gobierno	Unitario a presidensial a republika
• Presidente	Xiomara Castro
• Bise Presidente	Salvador Nasralla
• Presidente ti Nailian a Kongreso	Luis Redondo
Lehislatura	Nailian a Kongreso
Wayawaya
• Nairangarang manipud itib manipud iti Espania	15 Septiembre 1821
• Nairangarang manipud iti Umuna a Mehikano nga Imperio	1 Hulio 1823
• Nairangarang, a kas Honduras, manipud iti Pederal a Republika ti Tengnga nga Amerika	5 Nobiembre 1838
Kalawa
• Dagup	112,492 km2 (43,433 sq mi) (Maika-101s)
Populasion
• Karkulo idi 2018	9,587,522[3][4] (Maika-95)
• Senso idi 2022	9,540,539
• Densidad	84.72/km2 (219.4/sq mi) (maika-128)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2018
• Dagup	$49.010 billion[5] (Maika-104)
• Tunggal maysa a tao	$5,817[5] (Maika-133)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2018
• Dagup	$23.835 bilion[5] (Maika-108)
• Tunggal maysa a tao	$2,829[5] (Maika-128)
Gini (2018)	52.1[6] nangato
HDI (2019)	0.632[7] kalalainganna · Maika-133
Kuarta	Lempira (HNL)
Sona ti oras	UTC−6 (CST)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+504
Kodigo ti ISO 3166	HN
TLD ti internet	.hn
Panaglalaok ti Europeano ken Amerikano nga Indiano. Kas parte ti Pederal a Republika ti Tengnga nga Amerika.
Dagiti karkulo ti populasion ket nalawag a mangibaga kadagiti apekto ti nakaro nga ipupusay gapu ti AIDS; mabalin a pagresultaan daytoy iti ab-ababa a panagbiagy, nangatngato nga ipupusay ti maladaga ken dagiti gatad ti ipupusay, dagiti ab-ababa a gatad ti iyaadu ti populasion, ken dagiti panagbaliw ti pannakaiwarwaras ti populasion babaen ti tawen ken sekso ngem ti mabalin a manamnama, manipud idi Hulio 2007.

Ti Honduras ket ayan idi dagiti nadumaduma a nangruna a kultura ti Mesoamerica, ti kangrunaan ket ti Maya, sakbay ti kolonisasion ti Espaniol iti maikasangapulo ket innem a siglo. Impakaammo ti Espaniol ti Romano Katolisismo ken ti predominante itan a pagsasao nga Espaniol, ken maikuyog dagiti nadumaduma nga ugali a nailaok kadagiti indihenio a kultura. Nagbalin a nawaya ti Honduras idi 1821 ken republika daytoyen manipud iti dayta a panawen, ngem nagsagsagaba met kadagiti riro ti sosial ken instabilidad ti politika, ken agtultuloy a kas maysa kadagiti kapanglawan a pagilian iti Akinlaud a Hemisperio. Idi 1960, ti akin-amianan parte a dati idi a ti Aplaya ti Mosquito ket naiyakar idi manipud iti Nicaragua iti Honduras babaen ti Internasional a Korte ti Hustisia.^[8]

Ti ekonomia ti pagilian ket kangrunaan a maipapan iti agrikultura, a makaaramid daytoy a nalaka a maallukoy kadagiti masna a didigra a kas ti Bagio Mitch idi 1998.^[9] Ti ab-ababa a klase ket kangrunaan a naibatay iti agrikultura bayat a ti baknang ket naikonsentrado kadagiti urbano a sentro ti pagilian.^[10] Ti Honduras ket addaan iti Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan iti 0.625, a mangidasig daytoy a kas maysa a pagilian iti kalalainganna a panagdur-as.^[11] No mabaliwan iti inekualidad iti matgedan, ti Mabaliwan iti Inekualidad a Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan ket 0.443.^[11]

Ti Hondureneo a kagimongan ket kaaduan a Mestiso; nupay kaasta, dagiti Amerikano nga Indiano, nangisit ken puraw ket agttaengda pay idiay Honduras (2017).^[12] Ti pagilian ket addaan iti relatibo a nangato a politikal a talinaay aginggana iti kudetana iti 2009 ken idi manen panagbubutos iti presidente idi 2017.^[13]

Sakupen ti Honduras iti agarup a 112,492 km² (43,433 sq mi) ken ti populasion a sumurok iti 9 a riwriw.^[3][4] Dagiti akin-amianan a pasetna ket parte iti sona ti akinlaud a Karibe, kas maipaltiing iti demograpia ken kultura ti luga. Ti Honduras ket ammo para kadagiti nabaknang a masna a rekursona, a mairaman dagiti mineral, kape, tropikal a bunga, ken unas, ken ti pay dumadakkel nga industria ti abel, nga agserbi iti sangalubongan a pagtagilakuan.

Dagiti nota

1. Pannakabalikas nga Espaniol: [onˈduɾas] (dengngen)
2. Espaniol: República de Honduras

Dagiti nagibasaran

1. "Honduras". The World Factbook (iti Ingles). 5 Enero 2016. Naala idi 9 Pebrero 2016.
2. "Religion in Latin America: Widespread Change in a Historically Catholic Region" (PDF) (iti Ingles). Nobiembre 2014. p. 14. Naala idi 17 Disiembre 2019.
3. ""World Population prospects – Population division"". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
4. ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
5. "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org (iti Ingles). International Monetary Fund. Naala idi 7 Marso 2019.
6. "Gini Index coefficient" (iti Ingles). CIA World Factbook. Naala idi 12 Agosto 2021.
7. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) (iti Ingles). United Nations Development Programme. 15 Disiembre 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Naala idi 16 Disiembre 2020.
8. "Mosquito Coast". Encyclopædia Britannica (iti Ingles). Britannica Concise Encyclopedia. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 29 Septiembre 2007. Naala idi 3 Agosto 2007.
9. McSweeney, Kendra, et al. (2011). "Climate-Related Disaster Opens a Window of Opportunity for Rural Poor in Northeastern Honduras". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (iti Ingles). 108 (13): 5203–5208 – babaen ti JSTOR.
10. Merrill, Tim, ed. (1995). "War with El Salvador". Honduras (iti Ingles). Library of Congress Country Studies. Naala idi 9 Pebrero 2016.
11. "Human Development Report 2016: Human Development for Everyone" (PDF) (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2021-02-25. Naala idi 2021-09-10.
12. "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov (iti Ingles). Naala idi 26 Nobiembre 2017.
13. Ruhl, J. Mark (1984). "Agrarian Structure and Political Stability in Honduras". Journal of Interamerican Studies and World Affairs (iti Ingles). 26 (1): 33–68 – babaen ti JSTOR.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Honduras iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Honduras manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

• Honduras iti Curlie (iti Ingles)
• Wikimedia Atlas iti Honduras