kapitolio ti probinsia ti Makkah idiay Saudi Arabia From Wikipedia, the free encyclopedia
Ti Meka[3] (Arabiko: مكة, Makkah, panangibalikas [ˈmækkæ]) ket maysa a siudad idiay Hejaz ken ti kapitolio ti probinsia ti Makkah idiay Saudi Arabia. Ti siudad ket mabirukan idiay 70 km (43 mi) idiay kaunegan ti Jeddah iti akikid a ginget iti kangato a 277 m (909 ft) ti pantar ti baybay. Ti populasionna idi 2012 ket 2 a riwriw, ngem dagiti agbisbisita ket ad-adu a pagkatluenna dagiti bilang ti tunggal maysa a tawen iti las-ud ti Hajj a paset ti panawen a natengtengngel iti maika-sangapulo ket dua a lunar a bulan ti Muslim ti Dhu al-Hijjah.
Meka/Makkah
مكة المكرمة Makkah al-Mukarramah Makkah | |
|---|---|
| Ti Nasantuan a Siudad ti Meka | |
 Ti Masjid al-Haram ken ti sentro ti Meka | |
| Parbo a nagan: Umm al-Qura ("Ina kadagiti Amin a Pagtaengan") | |
  Meka/Makkah Lokasion ti Meka | |
| Nagsasabtan: 21°25′N 39°49′E | |
| Pagilian |  Saudi Arabia |
| Probinsia | Rehion ti Makkah |
| Nagpundar | Propeta Ismā'īl, anak a lalaki ni Abraham (Islamiko a tradision) |
| Gobierno | |
| • Mayor | Abuzar Abbas |
| • Probinsial a Gobernador | Mishaal bin Abdullah Al Saud |
| Kalawa | |
| • Siudad | 760 km2 (290 sq mi) |
| • Urbano | 850 km2 (330 sq mi) |
| • Metro | 1,200 km2 (500 sq mi) |
| Kangato | 277 m (909 ft) |
| Populasion (2010)[2] | |
| • Siudad | 1,675,368 |
| • Densidad | 2,200/km2 (5,700/sq mi) |
| Sona ti oras | UTC+3 (AST) |
| • Kalgaw (DST) | UTC+3 (AST) |
| Kodigo ti lugar | (+966) 12 |
| Website | www |
Nga isu ti nakaipasngayan a lugar ni Mahoma ken ti lugar a nakaisuratan ti Koran,[4][5] Ti Meka ket naipanpanunotan a kas ti kasantuan a siudad iti relihion ti Islam[6] ken maysa a peregrino a naam-ammuan a kas ti Hajj ket obligatorio para kadagiti amin a makabael a Muslim. Ti Hijaz ket nabayagen nga inturayan dagiti kaputotan ni Mahoma, dagiti sharif, a nawaya nga agturturay wenno basalo kadagiti dakdakkel nga imperio. Daytoy ket sinagepsep ti Saudi Arabia idi 1925. Iti moderno a panawenna, ti Meka ket nakakitkita ti adu a panagpadakkel iti kadakkel ken inpraestruktura. Gapu ti daytoy, ti Meka ket nakapukaw kadagiti adu a rinibu nga agtawen a pasdek ken dagiti arkeolohiko a sitio.[7] Tatta nga aldaw, adda dagiti agarup a 15 a riwriw a Muslim a mangbisbisita ti Meka, a mairaman dagiti adu a riwriw ti las-ud ti bassit nga aldaw ti Hajj.[8] A kas ti nagbanagan, ti Meka ket nagbalinen a maysa kadagiti kaaduan a kosmopolitano ken dibersio a siudad iti Muslim a lubong,[9] urayno dagiti saan a Muslim ket agtultuloyda a maiparit a sunrek ti siudad.[10]
Ti taga-ugma wenno nasapa a nagan para iti lugar ti Meka ket Bakkah (a naisurat pay iti Baca, Baka, Bakah, Bakka, Becca, Bekka, kdpy.).[11][12][13] Ti Pagsasao nga Arabiko a balikas, ti bukodna nga etimolohia, a kasla iti Meka, ket saan a nalawag.[14] Daytoy ket nawatiwat a namatmatian a sinonimo para iti Meka, daytoy ket naibagbaga a naisangsangayan a ti nasapa a nagan ti ginget a mabirukan idiay, bayat a dagiti Muslim nga eskolar ket sapasapda nga agus-usar a mangibaga ti sagrado a lugar ti siudad nga asideg a nakapalikmut ken mairaman ti Kaaba.[15][16]
Ti porma a Bakkah ket inus-usar para iti nagan ti Meka idiay Koran iti 3:96, bayat a ti porma a meka ket inus-usar iti 48:24.[14][17] Iti abagatan nga Arabiko, ti pagsasao nga inus-usar idiay akin-abagatan a paset ti Arabiano a Peninsula iti panawen ni Mahoma, ti b ken m ket mabalin dagiti nga agsinnukat.[17] Dagiti dadduma pay a nagibasaran ti Meka iti Koran (6:92, 42:5) ket tinawtawagan ti Umm al-Qura, a kayatna a sawen ket "ina ti amin a pagtaengan."[17]
Ti sabali pay a nagan ti Meka, wenno ti kaatapan ken banbantay a a nangpalikmut ti daytoy, segun ti Arabo ken Islamiko a tawidan, ket Faran wenno Pharan, a mangibagbaga ti Desierto ti Paran a naibaga idiay Daan Testamento.[18] Ti Arabo ken Islamiko a tawidan ket agtengtengngel a ti kaatapan ti Paran, iti nawatiwat a panagsasao, ket ti Hijaz ken ti lugar a nagtaengan ni Ishmael idi ket ti Meka.[18] Ni Yaqut al-Hamawi, ti maika-12 a siglo a Siriano a heograpo, ket insuratna a ti Faran ken "ti naiyulog ti Arabo a balikas ti Hebreo. Maysa kadagiti nagan ti Meka a naibaga iti Torah."[19] Adda ti maysa a Tal Faran ("Turod ti Faran") idiay ruar nga igid ti Meka.[19]
Ti Meka ket tinurayan babaen ti Munisipalidad ti Meka, ti munisipal a konseho dagiti sangapulo ket uppat a lokal a nabutosan a kamkameng nga indauluan babaen ti mayor (tinawtawagan a kas maysa nga Al-Amin) nga indutok babaen ti gobierno ti Saudi. Ti agdama a mayor ti siudad ket ni Usama al-Bar.[20]
Ti Meka ket isu ti kapitolio ti Rehion ti Makkah, a mangiraman ti kaarruba ti Jeddah. Ti probinsial a gobernador idi ket ni Abdul Majeed bin Abdulaziz Al Saud manipud idi 2000 aginggana idi pimmusay idi 2007.[21] Idi 16 Mayo 2007, ni prinsepe Khalid bin Faisal Al Saud ket naidutok idi a kas ti baro a gobernador.[22]
Ti Islamiko a tradison ket mangigupit ti rugi ti Meka kadagiti kaputotan ni Ishmael. Adu kadagiti Muslim ket mangitudo kapitulo almo 84:3–6 ti Daan a Testamento ti panangibaga ti perigrinasion idiay Ginget ti Baca, a nakitkita dagiti Muslim a kas ti panangibagbaga iti Meka a kas Bakkah iti Surah 3:96 ti Koran. Ti pay Griego a historiador a ni Diodorus Siculus a nagbiag idi baetan ti 60 BCE ken 30 BCE ket nangisurat ti maipanggep ti adayo a lugar idiay Arabia iti obrana iti Bibliotheca historica a nangipalpalawag ti nasantuan nga altar nga inbagbaga dagiti Muslim iti Kaaba idiay Meka "Ken ti templo ken nabangonen idiay, a nasatuan unay ken nakaro a rinaraeman babaen amin dagiti Arabiano".[23] Ni Ptolomeo ket sagpaminsan pay idi a mamgibagbaga kano idi a tinawtawagana ti Meka iti "Macoraba", ngem daytoy a panangilasin ket kontrobersial.[24]
Iti Sharḥ al- Asāṭīr, ti komentario iti Samaritano a kronolohia ti midrash dagiti Patriarka, iti di ammo a petsa a mabalin a naisurat idi maika-10 a siglo C.E., ket natunton a ti Meka Mecca ket inpatakder idi dagiti lallaki nga anak ni Nebaioth, ti kalakayan nga anak a lalaki ni Ishmael.[25][26][27]
Iti panawen idi maika-5 a siglo, ti Kaaba ket lugar idi a pagraraeman para kadagiti diosen ti pagano a tribu ti Arabia. Ti kangrunaan idi a pagano a diosen ti Meka ket ni Hubal, nga inabil idi idiay babaen ti nagturay a tribu ti Quraysh[28][29] ken nabati idiay aginggana idi maiak-7 a siglo.
Idi maika-5 a siglo,ti Quraysh ket tinengngelna ti Meka, ken nagablinda a nalaing a nagtagtagilako ken komersiante. Idi maika-16 a siglo timmiponda pay iti lukratibo a komersio ti rekado, sgapu ta dagiti gubat kadagiti sabali aparte ti lubong ket agpatpataud a mangilingay ti dalan ti komersio manipud kadagiti napeggad a dalan iti baybay kadagiti nasaysayaat a dalan iti daga. Ti Bisantinonga Imperio ket dati idi a nagtengel iti Baybay Nalannasit, ngem immad-adun ti panagpirata. Ti sabali pay idi a dalan a mapan iti Golpo Persiano babaendagitikarayan ti Tigris ken Euprates, ket naipangpangta pay idi babaen dagiti ekspolitasion manipud iti Sasasanida nga Imperio, ken riniribo pay babaen dagiti Lakmida, ken dagiti Gasanida, ken ti Gubgubat ti Romano–Persiano. Ti kaprominensia ti Meka a kas sentro ti komersio ket inatiwna pay ti siudad ti Petra ken Palmyra.[30] Nupay kasta, dagiti Sasanida ket saanda a kankanayon a nakaipangpangat iti Meka ken idi 575 CE isuda ket sinalaknibanda pay ti sudad ti Arabia manipud iti panagraut iti Pagarian ti Axum, nga indauluan ti Kristiano a daulona a ni Abraha. Dagiti tribu ti akin-abagatan nga Arabia, ket kimmidawda iti tulong manipud iti Persiano nga ari a ni Khosrau I, ken iti met sungbatna isu ket napan iti abagatan idiay Arabia nga addaan kadagiti soldado ken dagiti plota ti barko idiay Meka. Ti interbension ti Persiano ket nangatipa ti pannakaiwaras ti Kristianidad nga agpadaya idiay Arabia, ken ti Meka ken ti Islamiko a Propeta a ni Mahoma nga isu iti dayta a panawen ket agtawen iti innem idiay tribu ti Quraysh ket "saanto a dumakkel iti turay ti krus."[31]
Babaen ti tengnga ti maika-6 a siglo, adda idin dagiti tallo a nangruna a pagtaengan idiay akin-amianan nga Arabia, iti amin nga igid ti abagatan-laud nga aplaya a mangbeddeng ti Baybay Nalabbasit, iti mataengan a rehion iti nagbaetan ti baybay ken dagiti nalatak a bantay iti daya. Urayno ti luagar iti likmut ti Meka ket saan a maapitan, daytoy idi ti kabaknangan kadagiti tallo a pagtaengan nga adu kadagiti danum babaen ti nalatak a Bubon Zamzam ken ti puesto kadagiti pagballasiwan dagiti nangruna a dalan ti karaban.
Dagiti narusanger a kondision ti langa ti daga ti Arabiano a peninsula ket tikankanyon a kasasaad iti suppiat a nagbaetan dagiti lokal a tribu, ngem iti tinawen mangideklarada iti kappia ken mapanda amin idiay Meka iti maysa a tinawen a peregrinasion. Aginggana idi maika-7 a siglo, daytoy a panagbanniaga ket naikeddeng idi para kadagiti relihioso a rason babaen dagiti pagano nga Arabo tapno agraemda iti bukodda nga altar, ken uminom iti Bubon Zamzaml. Nupay kasta, daytoy pay ti panawen iti tunggal maysa a tawen a makappiaan dagiti suppiat, masolbar dagiti utang , ken ti komersio ket mapasamak kadagiti banag ti Meka. Dagitoy a tinawen a pasamak ket nangited kadagiti tribu iti kapanunotan iti sapasap nga identidad ken nangaramid ti Meka a kas maysa a nangruna a pagtengngaan ti isip para iti peninsula.[32]
Dagiti karaban ti kamelio, a nakunkuna nga immuna nga inusar babaen Magoma, ket paset idi ti agdurdur-as nga ekonomia ti Meka. Dagiti kumaduaan nagtitinnulagan babaen dagiti nagtagtagilako idiay Meka ken dagiti lokal a nomadiko a tribu, a mangiyeg kadagiti tagilako – lalat, dinguen, ken dagiti metal a namina kadagiti lokal a banbantay – idiay Meka tapno maikarga kadagiti karaban ken maawit kadagiti siudad idiay Siria Siria ken Irak.[33] Dagiti historikal a panangilaglagip ket mangited pay kadagiti dadduma a banag a dagiti tagilako manipud kadagiti sabali a pagilian ket mabalin pay a napan babaen ti Meka. Dagiti tagilako manipud idiay Aprika ken ti Adayo a Daya ket limmabas a mapan idiay Siria ket mairaman dagiti rekado, lalat, medisina, kawes, ken dagiti aadipen; iti maisubli ti Meka ket makaawat iti kuarta, ar-armas, dagiti sereal ken bino, ken dagitoy met ket maiwaras iti amin a paset ti Arabia. Dagiti taga-Meka ket nagpirma kadagitoy a tulagan kadagiti Bisantino ken dagiti Beduino, ken nakitinnulag iti natalged nga ilalabas dagiti karaban, ken nagitedda iti danum ken dagiti karbengan ti pagaraban. Ti Meka ket nagbalin a sentro ti nalukay a konpederasion ti kliente dagiti tribu, a nagiraman kadagiti Banu Tamim. Dagiti sabali a rehional a bileg ket dagiti Abisinio, Ghassan, ken Lakhm ket kimmapsutda idin ken pinanawanda ti komersio ti Meka nga isu ti kangrunaan a nagikaykaysa apuersa idiay Arabia idi naladaw a maika-6 a siglo.[32]
Ti Meka ket addaan iti kangato iti 277 m (909 ft) iti ngato ti pantar ti baybay, ken agarup a 80 km (50 mi) iti uneg manipud iti Baybay Nalabbasit.[34] Ti Sentral Meka ket mabirukan iti koridor a nagbaetan dagiti banbantay, a kankanayon a matawtawagan iti "Kalawakaw iti Mekaa." Ti lugar ket aglaon iti ginget ti Al Taneem, ti Ginget ti Bakkah ken ti ginget ti Abqar. Daytoy a lokasion ti kabanbantayan ket nangipalawag ti kontemporaneo a panagpadakkel ti siudad. Ti siudad ket maipatengnga idiay lugar ti Masjid al-Haram, a nababbaba ngem iti kaaduan ti siudad. Ti lugar iti likmut ti meskita ket buklen ti daan a siudad. Dagiti nangruna nga abenida ket ti Al-Mudda'ah ken Sūq al-Layl iti amianan ti meskita, ken ti As-Sūg Assaghīr iti abagatan. Idi nagpadpadakkel dagiti Saudi iti Nalatak a Meskita idiay sentro ti siudad, nga idiay idi ket adda dagiti ginasot a balbalay ken itan ket sinukatanen dagiti nalawa nga abenida ken dagiti kuadrado ti siudad. Dagiti tradisional a balay ket naipatakder iti lokal a bato ken kadawyan a dua wenno tallo a kadsaaran. Ti dagup a kalawa ti Meka tatta nga aldaw ket sumurok a 1,200 km2 (460 sq mi).[35]
Iti kasakbayan ti moderno a Meka, ti siudad ket nangpadpadas ti bassit a nangruna a taudan ti danum. Dagidi immuna ket dagiti lokal a bubon, a kas ti Bubon Zamzam, a nagpataud ti kadawyan a natabang a danum. Ti maikadua a taudan idi ket ti ubbog ti Ayn Zubayda. Dagiti taudan iti daytoy nga ubbog ket dagiti banaty ti J̲abal Saʿd (Jabal Sa'd) and Jabal Kabkāb, a mabirukan iti bassit a kilometro iti daya ti Jabal Arafa wenno agarup a 20 km (12 mi) iti abagatan a daya ti Meka. Ti danum ket nabunag manipud daytoy babaen ti panagusar kadagiti kanal iti sirok ti dagas. Ti maikatlo a manmano a pagtaudan idi ket ti tudo nga inpenpen babaen ti tattao kadagiti bassit a pagidulinan ti danum wenno dagiti sisterna. Ti tudo ket saan unay nga adu ken mangipresenta pay iti layus ken peggad daytoyen manipud idi un-unana nga aldaw. Segun kenni Al-Kurdī, adda idin dagiti 89 a historiko a layus aginggana idi 1965, a mairaman dagiti nadumaduma a paset ti panawen ti Saudi. Iti naudi a siglo ti maysa a kakaruan ket napasamak idi 1942. Manipud idin, nabangonen dagiti penned tapno mabanagan ti problema.
Ti Meka ket adaan iti namaga a klima. Saan a kas dagiti sabali a sudad ti Saudi Arabia, ti Meka ket mangitalinaay ti nabara a temperaturana iti kalamiisan, ken mabalin a sumakop iti 18 °C (64 °F) iti rabii aginggana iti 30 °C (86 °F) iti malem. Dagiti temperatura iti kalgaw ket napudot unay ken malabsanna ti marka ti 40 °C (104 °F) iti malen ken lumaiis iti 30 °C (86 °F) iti rabii. Mabalin nga agtudo met bassit idiay Meka iti baetan dagiti bulan ti Nobiembre ken Enero.
| Datos ti klima para iti Meka | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bulan | Ene | Peb | Mar | Abr | May | Hun | Hul | Ago | Sep | Okt | Nob | Dis | Tawen |
| Rekord a kinangato °C (°F) | 37.0 (98.6) |
38.3 (100.9) |
42.0 (107.6) |
44.7 (112.5) |
49.4 (120.9) |
49.4 (120.9) |
49.8 (121.6) |
49.6 (121.3) |
49.4 (120.9) |
46.8 (116.2) |
40.8 (105.4) |
37.8 (100.0) |
49.8 (121.6) |
| Napipia a kinangato °C (°F) | 30.2 (86.4) |
32.5 (90.5) |
34.6 (94.3) |
38.5 (101.3) |
41.9 (107.4) |
43.7 (110.7) |
42.8 (109.0) |
42.7 (108.9) |
42.7 (108.9) |
40.3 (104.5) |
36.3 (97.3) |
31.8 (89.2) |
38.2 (100.7) |
| Inaldaw a pagtengngaan °C (°F) | 23.9 (75.0) |
24.5 (76.1) |
27.2 (81.0) |
30.8 (87.4) |
34.3 (93.7) |
35.7 (96.3) |
35.8 (96.4) |
35.6 (96.1) |
35.0 (95.0) |
32.1 (89.8) |
28.3 (82.9) |
25.5 (77.9) |
30.7 (87.3) |
| Napipia a kinababa °C (°F) | 18.6 (65.5) |
18.9 (66.0) |
21.0 (69.8) |
24.3 (75.7) |
27.5 (81.5) |
28.3 (82.9) |
29.0 (84.2) |
29.3 (84.7) |
28.8 (83.8) |
25.8 (78.4) |
22.9 (73.2) |
20.2 (68.4) |
24.6 (76.2) |
| Rekord a kinababa °C (°F) | 11.0 (51.8) |
10.0 (50.0) |
13.0 (55.4) |
15.6 (60.1) |
20.3 (68.5) |
22.0 (71.6) |
23.4 (74.1) |
23.4 (74.1) |
22.0 (71.6) |
18.0 (64.4) |
16.4 (61.5) |
12.4 (54.3) |
10.0 (50.0) |
| Napipia a panagtudo mm (pulgada) | 20.6 (0.81) |
1.4 (0.06) |
6.2 (0.24) |
11.6 (0.46) |
0.6 (0.02) |
0.0 (0.0) |
1.5 (0.06) |
5.6 (0.22) |
5.3 (0.21) |
14.2 (0.56) |
21.7 (0.85) |
21.4 (0.84) |
110.1 (4.33) |
| Napipia nga al-aldaw ti presipitasion | 4.1 | 0.9 | 2.0 | 1.9 | 0.7 | 0.0 | 0.2 | 1.6 | 2.3 | 1.9 | 3.9 | 3.6 | 23.1 |
| Napipia a relatibo a dam-eg (%) | 58 | 54 | 48 | 43 | 36 | 33 | 34 | 39 | 45 | 50 | 58 | 59 | 46 |
| Pagtengngaan nga inaldaw nga or-oras ti lawag iti init | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 10 | 9 | 10 | 10 | 10 | 8 | 7 | 9 |
| Taudan 1: [38] | |||||||||||||
| Taudan 2: Weather2Travel (kainitan)[39] | |||||||||||||
Thi ekonomia ti Meka ket kaaduan nga agdepdepende iti tinawen a peregrinasion. A kas inbaga ti maysa nga akademiko, "Dagiti taga-Meka ket awan dagiti panggedanda ngem ti agserbi laeng dagiti hajji." Ti matgedan a mapataud manipud iti Hajj, ket saan laeng a mangpaandar ti ekonomia ti Meka ngem iti pakasaritaan daytoy ket adu ti apektona iti ekonomia ti intero nga Arabiano a Peninsula. Ti matgedan ket mapataud kadagiti nadumaduma a waya. Ti maysa a pamay-an ket ti panagbuis dagiti peregrino. Dagiti buis ket napangina idi las-ud ti Nalatak a Depresion, ken adu nga adda dagitoy a buis ket adda aginggana idi naladaw a 1972. Ti sabali a waya iti panagpataud ti matgedan ti Hajj ket babaen dagiti serbisio kadagiti peregrino. Kas pagarigan, ti nailian a kompania ti eroplano ti Saudi, ti Saudia, ket agpataud ti 12% iti matgedanna manipud iti peregrinasion. Dagiti plete a binayadan dagiti peregrino iti ipapanda idiay Meka babaen ti daga ket agpataud pay ti matgedan; kas met dagiti otel ken dagiti kompania ti pagdagusan a mangibalay kaniada.
Ti siudad ket makaala iti ad-adu ngem $100 a riwriw, bayat a ti gobierno ti Saudi ket aggastos iti $50 a riwriw kadagiti serbisio para iti Hajj. Adda met dagiti dadduma nga industria ken dagiti paktoria iti siudad, ngem ti Meka ket awanen iti nangruna a papel iti ekonomia ti Saudi Arabia, a kangrunaan laeng a naibatay kadagiti eksport ti lana.[40] Dagiti bassit nga industria nga agpatpataray idiay Meka ket mairaman ti abel, alikamen, ken dagiti gamigam. Ti kaaduan ti ekonomia ket naibatay iti serbisio.
Ti siudad ket adun a dimmakkel kadagiti maika-20 ken maika-21 a siglo, gapu ti panagpasayaat ken kalaka ti panagbanniaga iti eroplano, ken nagpaadu daytoy kadagiti bilang dagiti peregrino a nakibingbinglay iti Hajj. Dagiti rinibu Saudi ket nagtrabtrabahoda iti amin a paset ti tawen tapno mangtaripato ti Hajj ken agtrabaho kadagiti otel ken dagiti paggatangan a mangserbi kadagiti peregrino;dagitoy nga agtrabtrabaho ket nagpaadu met ti kammasapulan para iti pagdagusan ken dagiti serbisio. Ti siudad ket addaan kadagiti adu a nawaya a dalan, ken aglaon kadagiti paggatangan ken dagiti natayag a pasdek.[41]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
