Saudi Arabia

Ti Saudi Arabia wenno Arabia a Saudita (Arabiko: السعودية‎ as-Su‘ūdīyah wenno ti saan nga husto a as-Sa‘ūdīyah, nga opisial a naamamuan a ti Pagarian iti Saudi Arabia (Arabiko: المملكة العربية السعودية‎ al-Mamlakah al-‘Arabīyah as-Su‘ūdīyah Arabiko a pannakabalikas ), kadawyan a makunkuna a kas ti Saudi Arabia (iti Britaniko nga Ingles a kas ti  /ˌsaʊdi əˈreɪbiʌ/ (dengngen) wenno iti Amerikano nga Ingles a kas ti /ˌsɔːdiː əˈreɪbiːʌ/ (dengngen)) ket isu ti kadakkelan nga estado idiay Akinlaud nga Asia babaen ti kalawa, a nabuklan ti kadakkelan a paset ti Arabiano a Peninsula, ken isu ti maikadua a kadakkelan iti Arabo a lubong, kalpasan ti Algeria. Naibeddengan daytoy babaen ti Hordania, ken Irak iti amaianan ken amianan a daya, ti Kuwait, Qatar ken ti Nagkaykaysa nga Emirate dagiti Arabo iti daya, ti Oman iti abagatan a daya, ken ti Yemen iti abagatan. Ti Nalabbaga a Baybay ket naisanglad iti laud, ken ti Golpo Persiano ket naisanglad iti amianan a daya. Ti Saudi Arabia ket addaan iti kalawa iti agarup a 2,149,690 km² (830,000 sq mi), ken addaan iti nakarkulo a populasion iti 27 a riwriw, nga iti daytoy ket 8.8 a riwriw ket nakarehistro a gangganaet a tattao ken addaan iti nakarkulo a 1.5 a riwriw a saan a nadokumento nga imigrante. Dagiti Saudi a naipagilian ket isuda ti nagbukel ti agarup a 16 a riwriw a tattao.^[5]

Pagarian iti Saudi Arabia المملكة العربية السعودية al-Mamlakah al-‘Arabīyah as-Su‘ūdīyah
Wagayway Kayarigan
Napili a pagsasao: "لا إله إلا الله , محمد رسول الله " (Ilokano: Awan ti dios ngem ti Dios: Ni Mahoma ket Babaonen iti Dios) (Shahada)[1]
Nailian a kanta: "as-Salām al-Malakiyy" (Ilokano: Naunday ti panagbiag ti Ari)
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Riyadh 24°39′N 46°46′E
Opisial a sasao	Arabiko
Relihion	Sunni nga Islam
Nagan dagiti umili	Saudi nga Arabiano, Saudi (saan a pormal)
Gobierno	Unitario nga Islamiko patingga a monarkia
• Ari	Abdullah bin Abdul Aziz
• Nabalangat a Prinsipe	Nayef bin Abdul Aziz
Lehislatura	Awan – lehislasion babaen ti bilin ti ari.
Pannakabangon
• Pannakabangon ti Pagarian	14 Agosto 1932
Kalawa
• Dagup	2,149,690 km2 (830,000 sq mi) (Maika-13)
• Danum (%)	0.7
Populasion
• Karkulo idi 2010	27,136,977[2] (maika-46)
• Densidad	12/km2 (31.1/sq mi) (Maika-216)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$676.223 billion[3]
• Tunggal maysa a tao	$25,345.397[3]
GDP (nominal)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$578.566-bilion[3]
• Tunggal maysa a tao	$21,685.135[3]
HDI (2013)	0.836[4] nangato unay · Maika-34
Kuarta	Saudi a riyal (SR) (SAR)
Sona ti oras	UTC+3 (AST)
• Kalgaw (DST)	UTC+3 ((saan a masursurot))
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+966
Kodigo ti ISO 3166	SA
TLD ti internet	.sa, السعودية.

Ti pagarian ti Saudi Arabia ket pinundar idi babaen ni Abdul-Aziz bin Saud (kaaduan a naamammuan a kas ni Ibn Saud) idi 1932, ngem ti panagrukma a ti kanungpalan a nakaiturongan ti pannakapartuat ti Pagarian ket nangrugi idi 1902 idi natiliwna ti Riyadh, ti tinaudan a balay ti pamiliana, ti Kamara ti Saud, a naibagbaga iti Arabiko a kas ti Al Saud. Ti gobierno ti Saudi Arabia ket napauten a kas maysa a patingga a monarkia manipud idi napartuat. Daytoy ket bukodna nga inlawlawagan a kas Islamiko ken kaaduan a naimpluensiaan babaen ti Wahhabismo.^[6] Ti Saudi Arabia ket sagpaminsan a tinawtawagan ti "Du a aNasantuan a Moskito" a naireperensia iti Al-Masjid al-Haram (idiay Meka), ken Al-Masjid al-Nabawi (idiay Medina), dagiti dua a kasantuan a lugar iti Islam.

Ti Saudi Arabia ket addaan iti maikadua a a reserba ti lana iti lubong, a kaaduanna idiay Akin-daya a Probinsia.^[7][8] Ti lana ket mangbukel para iti ad-adu ngem 95% kadagiti panagiluas ken 70% iti rentas ti gobierno, urayno ti bingay iti saa a lana nga ekonomia ket agdama a dumakdakkel. Daytoy ti nangurugian ti pannakabalbaliw ti saan unay a narang-ay a pagarian ti desierto ti maysa kadagiti kabaknangan a pagilian iti lubong. Dagiti adu a rentas iti lana ket nangpalubos ti napardas a pannakabarona, a kas ti pannakapartuat ti maysa a Pagnam-ayan nga estado.^[9] Adda pay daytoy ti maikanem a kadakkelan ti reserba ti alingasaw. Ti Saudi Arabia ket isu laeng ti pagilian iti lubong a mangiparit ti babbai nga agmaneho.^[10]

Etimolohia

Kalpasan ti panagkaykaysa dagiti pagarian ti Hejaz ken Nejd, ti baro nga estado ket nanaganan ti al-Mamlakah al-ʻArabīyah as-Suʻūdīyah (ti transliterasion ti المملكة العربية السعودية iti Arabiko) babaen ti naarian a bilin ti Septiembre 23 1932 babaen ti nangpundar daytoy, ni kari Abdul Aziz Al Saud. Daytoy ket kadawyan a maipatarus a kas "ti Pagarian ti Saudi Arabia" iti Ilokano, urayno daytoy ket literal a ti kaibuksilanna ket "ti Saudi Arabo a Pagarian".^[11]

Ti balikas a "Saudi" ket naala manipud iti elemento ti as-Suʻūdīyah iti Arabiko a nagan ti pagilian, ken maysa daytoy a pananginagan a naam-ammuan iti nisba, a naporma manipud iti dinastiko a nagan nga Al Saud (آل سعود). Ti pannakainayon daytoy ket mangipakpakita a ti nagturay ti pagilian ket nakakita daytoy a kas bukod a tagikua ti naarian a pamilia.^[12][13] Ti Al Saud ket maysa nga Arabiko a nagan a naporma babaen ti panaginayon ti baliaks nga Al, a ti kaibusilanna ket "pamilia iti" wenno "Kamara iti",^[14] iti personal a nagan ti tinaudan. Iti kaso iti Al Saud, daytoy ti ama ti nagpundar ti dinastia idi maika-18 a siglo, ni Muhammad bin Saud (Muhammad, anak a lalaki ni Saud).^[15]

Dagiti nagibasaran

1. "Maipanggep ti Saudi Arabia: Dagiti kinapudno ken Bilbilang". Ti Naarian nga Embahada iti Arabia a Saudita, Washington D.C. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-04-17. Naala idi 6 Hunio 2011.
2. Sentro a Departamento iti Estadistika ken pakaammo Naiyarkibo 2012-09-22 iti Wayback Machine a kas naipabaro 2010
3. "Saudi Arabia". Internasional a Pondo ti Panguartaan. Naala idi 11 Hunio 2011.
4. "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25.
5. "Saudi Arabia". American Bedu. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-10-20. Naala idi 2 Nobiembre 2011.
6. Nipatengnga ti isip kadagiti Islamiko a Banag – Panid 23, Cofie D. Malbouisson – 2007
7. James Wynbrandt (2004). Ti Ababa a Pakasaritaan ti Saudi Arabia. Infobase Publishing. pp. 242. ISBN 978-1-4381-0830-8.
8. Soldatkin, Vladimir; Astrasheuskaya, Nastassia (9 Nobiembre 2011). "Ti Saudi Arabia labsannanto ti Rusia iti kaaduan nga agpatpataud ti lana-IEA". Reuters. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-09-24. Naala idi 10 Nobiembre 2011.
9. "Ti Pagarian ti Saudi Arabia – Ti Pagnam-ayan nga Estado". Naarian nga Embahada ti Saudi Arabia, Londres. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-08-24. Naala idi 1 Mayo 2010.
10. Dagiti Web 2.0 a Teknolohia ken Panagturay, Christopher G. Reddick, Stephen Kwamena Aikins – 2012
11. Lewis, Bernard (2003). Ti Didigra iti Islam. pp. xx–xxi (pangyuna). ISBN 0-679-64281-1.
12. Wilson, Peter W.; Graham, Douglas (1994). Saudi Arabia: ti umay a bagio. p. 46. ISBN 1-56324-394-6. Naala idi Hunio 6, 2011.
13. Kamrava, Mehran (2011). Ti Moderno a Tengnga a Daya: Ti Politikal a Pakasaritaan Manipud ti Umuna a Sangalubongan a Gubat. p. 67. ISBN 978-0-520-26774-9. Naala idi Hunio 6, 2011.
14. Wynbrandt, James; Gerges, Fawaz A. (2010). Ti Ababa a Pakasaritaan ti Saudi Arabia. p. xvii. ISBN 978-0-8160-7876-9.
15. Hariri-Rifai, Wahbi; Hariri-Rifai, Mokhless (1990). Ti tawid ti Pagarian ti Saudi Arabia. p. 26. ISBN 978-0-9624483-0-0.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Saudi Arabia iti Wikimedia Commons

• Saudi Arabia Naiyarkibo 2016-11-20 iti Wayback Machine Opisial a website ti gobierno
• Saudi Arabia a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
• Saudi Arabia iti Curlie (iti Ingles)
• Bariweswes ti Saudi Arabia
• Wikimedia Atlas iti Saudi Arabia
• Pakaammo ti panagbiahe idiay Saudi Arabia manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)