Ֆրից Հաբեր

Ֆրից Հաբեր (գերմ.՝ Fritz Haber, դեկտեմբերի 9, 1868(1868-12-09)^{[1][2][3][…]}, Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն^[4] - հունվարի 29, 1934(1934-01-29)^{[5][1][2][…]}, Բազել, Շվեյցարիա^[5]), գերմանացի քիմիկոս-անօրգանիկ, Կարլսրուեի պոլիտեխնիկ ինստիտուտի պրոֆեսոր (1898-1911)։

Ֆրից Հաբեր Fritz Haber
Ծնվել է	դեկտեմբերի 9, 1868(1868-12-09)[1][2][3][…] Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն[4]
Մահացել է	հունվարի 29, 1934(1934-01-29)[5][1][2][…] (65 տարեկան) Բազել, Շվեյցարիա[5] բնական մահով
Գերեզման	Ամ Հյորնլի[6]
Բնակության վայր(եր)	Քեմբրիջ, Կարլսրուե և ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	Գերմանական կայսրություն և  Վայմարյան Հանրապետություն
Ազգություն	Հասիդական հուդայականություն
Դավանանք	լյութերականություն, հուդայականություն և քրիստոնեություն
Մասնագիտություն	քիմիկոս, ֆիզիկոս, ճարտարագետ, ակադեմիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)	HU Berlin, Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց, TH Karlsruhe? և Fritz Haber Institute of the MPG?
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիկական քիմիա
Պաշտոն(ներ)	Գաղտնի խորհուրդ և տնօրեն
Անդամակցություն	Լեոպոլդինա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[7], ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Ալմա մատեր	Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց, Բեռլինի տեխնիկական համալսարան (1891), Հայդելբերգի համալսարան (1891), HU Berlin (1891), Johanneum Breslau? և Elisabet-Gymnasium?
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր (1896)
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն[8]
Գիտական ղեկավար	Ռոբերտ Բունզեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Hilde Levi?
Պարգևներ	[9][10] Հառնակի մեդալ [11] Վիլհելմ Էկսների մեդալ [12] Ռումֆորդի մեդալ [13][14] Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ [15] Լիբիխի մեդալ [16] և Ռոբերտ Վիլհելմ Բունզենի մեդալ [17]
Ամուսին(ներ)	Կլարա Իմերվահր և Շառլոթ Հաբեր
Երեխա(ներ)	Հերման Հաբեր և Լյուդվիգ Ֆ. Հաբեր
Fritz Haber Վիքիպահեստում

1904 թվականից ուսումնասիրել է բարձր ջերմաստիճանների և ճնշումների պայմաններում ազոտից ն ջրածնից ամոնիակի առաջացման ռեակցիայի հավասարակշռությունը։ 1908 թվականին կիսագործարանային սարքավորմամբ Հաբերը առաջինն է ստացել հեղուկ ամոնիակ, իսկ 1913 թվականին նրա ղեկավարությամբ կազմակերպվել է մթնոլորտային ազոտի ֆիքսացման գործարան (Նոբելյան մրցանակ, 1918)։ 1911 թվականից ղեկավարել է Բեռլին-Գալեմի ֆիզիկական քիմիայի և էլեկտրաքիմիայի ինստիտուտը։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Հաբերը Գերմանիայի ռազմաքիմիական արդյունաբերության, մասնավորապես թունավոր նյութերի մշակման կազմակերպիչներից էր։ Ֆաշիստների իշխանության հաստատումից հետո՝ 1933 թվականի գարնանը, Հաբերը հեռացել է Գերմանիայից։

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Jensen W. B. Encyclopædia Britannica
3. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
4. Deutsche Nationalbibliothek Record #118699814 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
5. Габер Фриц // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
6. Find A Grave — 1996.
7. Notable Names Database — 2002.
8. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
9. http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1918/
10. https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
11. https://www.mpg.de/prizes/harnack-medal
12. https://www.wilhelmexner.org/en/medalists/
13. https://docs.google.com/spreadsheets/d/1dsunM9ukGLgaW3HdG9cvJ_QKd7pWjGI0qi_fCb1ROD4/pubhtml?gid=534642132&single=true
14. https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/rumford-medal/
15. Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ — 1973.
16. https://en.gdch.de/gdch/prizes-and-awards/gdch-awards/liebig-commemorative-coin.html
17. https://bunsen.de/preistraeger/bunsen-denkmuenze

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրից Հաբեր» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 39)։