From Wikipedia, the free encyclopedia
Օֆշորային գոտի (անգլ.՝ offshore zone - «ծովեզերքից անդին»), պետության տարածք, կամ դրա մի մասը, որտեղ, օտարերկրյա կապիտալի ներհոսք խթանելու նպատակով, գործում է ոչ ռեզիդենտ ընկերությունների հատուկ և դյուրին գրանցման համակարգ և ուր այդ ընկերություններին տրամադրվում են հարկային և այլ արտոնություններ։
«Օֆշոր» եզրը առաջին անգամ կիրառվել է 20-րդ դարի 50-ական թվականների վերջում ԱՄՆ արևելյան ափի թերթերից մեկում։ Խոսքը իր գրանցման վայրը փոխելու միջոցով կառավարության վերահսկողությունից խուսափած մի ֆինանսական կազմակերպության մասին էր։
Օֆշորային սխեմաների կիրառումը նոր երևույթ չէ։ Դեռ հին Աթենքում, երբ մտցվեց երկտոկոսանոց ներմուծման և արտահանման հարկ, հույն և Փյունիկեացի վաճառականները սկսեցին քսան մղոնով շրջանցել Աթենքը, իսկ հետո, որպես հարկային ապաստան սկսեցին օգտագործել մոտակա կղզյակները, ուր ապրանքները բերում էին մաքսանենգ ճանապարհով՝ առանց հարկեր և տուրքեր մուծելու։
15-րդ դարում Ֆլանդրիայում շատ ցածր հարկեր և առևտրային սահմանափակումներ էին կիրառվում։ Այս պատճառով անգլիացի վաճառականներին ավելի հարմար էր բուրդը ներմուծել ու վաճառել այդտեղ և ոչ թե Անգլիայում, որտեղ հարկերն անհամեմատ բարձր էին։ ԱՄՆ-ում հարկերից խուսափելու պատմությունը սկսում է 18-րդ դարից։ Անգլիայի պարտադրած ներմուծման հարկից խուսափելու համար վաճառականները փորձում էին իրենց գործունեությունն իրականացնել Լատինական Ամերիկայով։
Շվեյցարիան դարձավ ժամանակակից օֆշորային գոտիների նախատիպը։ Խնդիր ունենալով իր տնտեսության մեջ ֆինանսական բիզնեսի ներգրավումը Շվեյցարիայում ստեղծվեցին դրամի փոխանակման կենտրոններ, ներդրվեցին ֆինանսական գաղտնիության ինստիտուտներ, ինչն էլ օտարերկրյա կապիտալի համար հարմար ապաստարան ստեղծեց։ Ընդունվեց օրենք, որը պարտադրում էր դրամատներին վարել հաճախորդների հաշիվները, բայց արգելում էր տրամադրել այդ տվյալները որևէ մեկին։
Հետագայում այլ երկրներ ևս սկսեցին շվեյցարականի նման օրենսդրություն կիրառել և սկսեցին մրցակցել միջազգային կապիտալի ներգրավման ոլորտւմ։ Շատ բնական պաշարներ չունեցող կղզի-պետությունների համար օֆշորային բիզնեսը դարձավ եկամուտների ստացման հիմնական աղբյուր։
Աշխարհի օֆշորային գոտիները պայմանականորեն կարելի է բաժանել երեք խմբերի.
Օֆշորային գոտիների համապարփակ ցուցակ գոյություն չունի։ Օֆշորային գոտիների վերահսկողությամբ զբաղվում են ինչպես Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ), այնպես էլ տարբեր երկրների կենտրոնական բանկերը։
Ստորև ներկայացված է աշխարհի օֆշորային գոտիների ոչ ամբողջական ցուցակը։
Օֆշորային ընկերությունն երկրի օֆշորային կենտրոնում գրանցված օտարերկրյա ընկերություն է, որը օգտվում է իրեն տրամադրված հատուկ հարկային և այլ արտոնություններից։ Այդ ընկերությունները իրավունք ունեն գործունեություն ծավալել միայն օֆշորային գոտուց դուրս։ Օֆշորային ընկերության ստեղծման հիմնական նպատակը հարկային օպտիմալացումն է։ Ճիշտ կազմակերպված օֆշորային բիզնեսի շնորհիվ կարելի է նաև ստանալ հետևյալ առավելությունները՝
Օֆշորների օգնությամբ հարկային օպտիմիզացիայի խնդիրներ են լուծում շատ հայտնի ընկերություններ։ Օրինակ Գուգլ, Մայքրոսոֆթ, Ջեներալ էլեկտրիկ, Pfizer, BMW, Ջեներալ Մոթորս ընկերությունները[1].
Օֆշորային բանկային հիմնարկը օֆշորային կենտրոնում գործող բանկ է, որն իրավունք ունի գործարքներ կատարել այլ նմանատիպ հաստատությունների և օտարերկրյա ձեռնարկությունների հետ։
Կարելի է օֆշորային ընկերությունների հինգ հիմնական առանձնահատկություն նշել։
Օֆշորային ընկերություն գրանցելու համար կարելի է մեկնել օֆշորային գոտի, կամ դիմել (նաև առցանց) օֆշորային ընկերությունների գրանցմամբ զբաղվող մասնագիտացված ընկերություններին։
Օֆշորային ընկերություններ գրանցող մասնագիտական ընկերությունները մատուցում են հետևյալ ծառայությունները.
Օֆշորային ընկերության գրանցման ծախսերը, կախված տեղից, մատուցվող ծառայություններից և ժամկետներից, կարող են տատանվել 320-ից մինչև 18 000 ԱՄՆ դոլար։
Օֆշորի միջոցով հարկերից խուսափելու, կամ դրանք նվազեցնելու բազմաթիվ ձևեր կան։ Կոնկրետ օֆշորային գոտու և սխեմաների ընտրությունը մեծապես կախված է այն խնդիրներից, որոնք ուզում է լուծել անհատը կամ ձեռնարկությունը։
Առևտրային գործարքներում օֆշորային գոտում գրանցված ընկերությունը հանդես է գալիս որպես լրացուցիչ ու միջանկյալ օղակ իրական վաճառողի ու գնորդի միջև։
Օֆշորային ֆիրմա-միջնորդի մասնակցությամբ ապրանքների կամ ծառայությունների արտահանման դեպքում դրանց գինը իջեցվում է մինչև հնարավոր նվազագույնը, իսկ հետո օֆշորային ֆիրմայի միջոցով իրական գնորդին վերավաճառվում են իրական՝ բարձր գնով։ Արդյունքում ողջ շահույթը մնում է օֆշորային ֆիրմային։
Օֆշորային ֆիրմա-միջնորդի մասնակցությամբ ապրանքների կամ ծառայությունների ներմուծման դեպքում գները սովորաբար նվազեցվում են, որպեսզի նվազեցվեն մաքսային և հարկային վճարումները։ Հաշվի է առնվում ընդհանուր մաքսային արժեքը, քանի որ շատ ցածր գինը կբերը շահութահարկի ավելացմանը, իսկ շատ բարձրը՝ մաքսային վճարների ավելացմանը։ Ամեն կոնկրետ դեպքում ընտրվում է ապրանքի կամ ծառայության այնպիսի գին, որի դեպքում պետությանը վճարվող գումարը լինի նվազագույն չափի։
Իբրև իր գործակալ, օֆշորային ընկերությունը վարձում է ցանկացած այլ ֆիրմա այն երկրում, որտեղ ծրագրում է ծավալել իր հիմնական գործունեությունը։ Գործակալ-ընկերությունը գործում է օֆշորային ֆիրմայի հրահանգներին համաձայն։ Արդյունքում երկրում գրանցված ընկերությունը հարկ է վճարում միայն իր ոչ մեծ պարգևավճարից՝ որպես կանոն ապրանքի գնի 1-2 % չափով[2]։.
Շինարարության սխեմայի դեպքում օֆշորային ընկերությունը հանդես է գալիս կապալառուի դերում։ Պատվիրատուն ամբողջությամբ վճարում է շինարարության համար, իսկ օֆշորային ընկերությունը իր հերթին կնքում է պայմանագիր ենթակապալառուի՝ իրական շինարարական կազմակերպության հետ։ Բոլոր ֆինանսական հոսքերն իրականացվում են օֆշորային ընկերության միջոցով և արդյունքում հիմնական շահույթը մնում է օֆշորային ֆիրմային։
Այս դեպքում օֆշորային ընկերությունը վճարում է հումքի և արտադրող ընկերության ծառայության համար։ Որպես կանոն, արտադրական ծառայություններն իրականացվում են ամենացածր գներով։ Արտադրողը ուղարկում է պատրաստի արտադրանքը գործակալ ֆիրմային, որն իր հերթին վաճառում է արտադրանքը իրական գնորդին ու ստանում է իր գործակալական պարգևավճարը։ Վերջնարդյունքում ներդրված գումարներն ու շահույթը հասնում են օֆշորային ֆիրմային։
Այս սխեման օգտագործում են միջազգային բեռնափոխադրումներ իրականացնող տրանսպորտային ընկերությունները։ Օֆշորային ընկերությունը հանդես է գալիս ապրանք տեղափոխողի դերում։ Կրկնակի հարկումից ազատելու մասին միջպետական պայմանագրի առկայությամբ կարելի է օրինական հիմունքով խուսափել հարկերից։
Սա ամենատարածված սխեմաներից է։ Օֆշորային ընկերությունը ծառայություններ է մատուցում ռեզիդենտ ընկերությանը։ Վճարումներն ուղղակիորեն արվում են օֆշորային ֆիրմայի հաշվեհամարին։ Ծառայություն ստանալու համար արված ծախսերը ավելացվում են ինքնարժեքին՝ նվազեցնելով շահութահարկը։
Բանկային հիմնարկը վարկ է տրամադրում ռեզիդենտ ընկերությանը միջազգային պայմանագրին համաձայն կանխավճար անելու համար։ Վարկային միջոցները փոխանցվում են օֆշորային ֆիրմայի հաշվին, բայց պայմանագրային պարտավորությունները չեն կատարվում։ Օրենսդրության համաձայն, վճարված գումարը, 180 օր անց վերադարձվում է պատվիրատուին, բայց այդ ընթացքում օֆշորային ընկերությունը հնարավորություն է ունենում շրջանառության մեջ դնել այդ գումարը և չհարկվող շահույթ ստանալ[3]։.
Օֆշորային ընկերությունը ապրանքանշան է գրանցում երկրում, որից հետո վաճառում է այդ ապրանքանշանի օգտագործման իրավունքը ռեզիդենտ ֆիրմային։ Այսպիսով, որպես ռոյալտի, կանոնավոր վճարումներ են գնում օֆշորային ֆիրմային։
Այս սխեման կիրառում են երբ հարկային արտոնություններ ստանալու համար ցանկանում են օտարերկրյա կապիտալով ձեռնարկություն հիմնել։ Օֆշորային ընկերությունը օտարերկրյա նշանակալի կապիտալով ձեռնարկություն է հիմնում երկրում։
Նախկինում Օֆշորային ընկերության հետ կնքվում է պայմանագիր և կատարվում է 100% կամ մասնակի վճարում՝ ի սկզբանե իմանալով որ պայմանագիրը չի կատարվելու և գումարը չի վերադարձվելու։ Կեղծ պայմանագիր կնքած ռեզիդենտ ընկերությունը դիմում է դատարան՝ վճարվածը հետ ստանալու հայցով և, բնականաբար, ստանում է հայցի բավարարում, սակայն գումարն այդպես էլ հետ չի ստանում և առաջանում է անհուսալի պարտք[3]։.
«Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքում 2011 թ-ին կատարվեց փոփոխություն, որով Օրենքը լրացվեց հետևյալ բովանդակությամբ նոր պարբերությամբ՝ «Հարկ վճարողների կողմից օֆշորային գոտիներում գրանցված (հաշվառված) կազմակերպություններից ապրանքների կամ հիմնական միջոցների ձեռքբերման համար այդ գոտիներում գրանցված (հաշվառված) կազմակերպություններին կատարված կանխավճարների դիմաց արդյունքը կանխավճարի կատարման օրվան հաջորդող մեկ տարվա ընթացքում չստացվելու դեպքում կատարված կանխավճարների նկատմամբ շահութահարկը հաշվարկվում է 20 տոկոս դրույքաչափով։ Օֆշորային գոտիների (երկրների) ցանկը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը։»http://www.parliament.am Այսինքն գործնականում վերոնշյալ մեխանիզմն այլևս չի աշխատում։
Փողերի լվացման դեմ ֆինանսական միջոցների մշակման խումբը (FATF) ներկայացնում է առաջարկներ որոնք մեծ մասամբ հանգում են օֆշորային ընկերությունների սեփականատերերի բացահայտմանը։ Օրինակ, անանուն բաժնետոմսերի թողարկումն արգելելու կամ սեփականատերերի մասին տեղեկատվություն տալու միջոցով։
2013 թ. մամուլում հայտնվեց տեղեկատվություն օֆշորում գրանցված ընկերությունների սեփականատերերի մասին։ Սկանդալը, ՎիքիԼիքս հայտնի գաղտնազերծումների նմանությամբ, կոչվեց «Offshore-Leaks» (leak - «արտահոսք»). Համաձայն այդ աղբյուրի հրապարակած տվյալների[4], «Հետաքննող լրագրողների միջազգային կոնսորցիումի» հրապարակած ցուցակն ընդգրկում է շուրջ 120000 «փոստարկղ-ընկերություններ» և 140 երկրներից շուրջ 130000 մասնավոր անձանց[5]. Հայաստանում նման բացահայտումներ հրապարակվեցին «Հետաքննող լրագրողներ» հասարակական կազմակերպության կողմից մայիս[6] և հունիս[7] ամիսներին։
2013 թվականին տեղի ունեցան օֆշորի դեմ պայքարին ուղղված բազմաթիվ միջոցառումներ[8]. Գոյացավ G5 անվամբ երկրների մի նոր խումբ՝ ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, Գերմանիայի, Իսպանիայի,Իտալիայի ևՖրանսիայի մասնակցությամբ, որոնք պարտավորվեցին մասնակցել հարկային տեղեկատվության ավտոմատ փոխանակման համակարգին՝ ամերիկյան ֆորմատին FATCA[9]։ համապատասխան։ Այդ խմբին միացան նաև Անգիլիան,Բերմուդները,Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ,Մոնտսերատը,Թերքս և Քայքոս կղզիները, ինչպես նաև Մեն,Գերնսի, Ջերսի և Ջիբրալթար կղզիները։
2013 թ. մայիսի 13-ին, ԱՄՆ նախագահ Բարակ Օբամայի հետ հանդիպումից հետո Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Դեյվիդ Քամերոնը հայտարարեց՝ «Մեզ անհրաժեշտ է իմանալ, թե ո՞ւմ են իրականում պատկանում ընկերությունները, ովքե՞ր են հարստանում դրանց հաշվին և մուծված են, արդյոք, հարկերը։ Մեզ պետք է բացահատման նոր մեխանիզմ, թե որտեղ են միջազգային խմբերը միջոցներ աշխատում և որտեղ են նրանք մուծում հարկերը, որպեսզի մենք կարողանանք խոչընդոտել նրանց, ովքեր անբարեխղճորեն մանիպուլյացիայի են ենթարկում համակարգը»[10]։.
2013 թ. մայիսի 20-ին Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Դեյվիդ Քամերոնը դիմեց Անգիլիային, Բերմուդներին, Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներին, Գերնսիին, Ջիբրալթարին, Ջերսիի, Կայմանյան կղզիների, Մոնտսերատի, Մեն կղզու և Թերքս և Քայքոս կղզիներին, կոչ անելով նրանց անհապաղ միանալ Եվրոպայի խորհրդի և Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության` Հարկային գործերով ադմինիստրատիվ փոխօգնության մասին բազմակողմ կոնվենցիային[11], որը նախատեսում է առանց պաշտոնական հարցման տեղեկատվության ավտոմատ փոխանակում և հարկային ստուգումներ միաժամանակ մի քանի երկրում։ Կոչի մեջ հատուկ ընդգծվում է G8 երկրների «կորպորատիվ գաղտնիությանը վերջ դնելու ցանկությունը»[12].
Մեծ Բրիտանիայի նախագահությամբ Բելֆասթում կայացած G8 երկրների նիստում Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության հարկային ստորաբաժանման նախկին ղեկավար Ջեֆրի Օուենսը (Jeffrey Owens) և Միք Մուրը (Mick Moore) Սասեքսի համալսարանից (the University of Sussex) ներկայացրեցին մեծ ութնյակի երկրների գործողությունների պլան[13], որը կհանդիսանա օրակարգի լրացում G20-ի նիստի համար, որը նախատեսված է 2013-ի սեպտեմբերին Սանկտ-Պետերբուրգում (Ռուսաստան)։
Հակառակ Օֆշորի, Օնշոր նշանակում է ծովեզերքից, կամ երկրի սահմաններից ներս։ Համապատասխանաբար օնշոր ընկերությունը՝ լիարժեք հարկային դաշտում գործող ընկերություն է, իսկ օնշոր տարածքը օտարերկրյա ընկերություններին հարկային հատուկ արտոնություներ չտրամադրող տարածքն է։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
