Փրկություն կրոններում
From Wikipedia, the free encyclopedia
Փրկություն (հունարեն σωτηρία, լատիներեն salus[1]) տարբեր կրոնների վերջնական նպատակն է, վերջնական ազատագրումը չարից ու տառապանքից, գոյության վերջավորության հաղթահարումը։ Փրկության գաղափարը հիմնված է այն գաղափարի վրա, որ աշխարհը և/կամ մարդկային վիճակն այնքան լավը չէ, որքան կարող է լինել։ Փրկությունը արմատական փոխակերպումն է, որը կշտկի դա։ Սկզբում «փրկություն» տերմինը օգտագործվում էր միայն Քրիստոնեության հետ կապված՝ այն այժմ վերաբերում է այլ կրոններին[2][3][4][5][6][7]։
Որոշակի կրոնում փրկության վերաբերյալ հավատալիքներն ու գաղափարները, ինչպես նաև այս թեմայի ուսումնասիրությունը կոչվում են «սոտերիոլոգիա»[8][7]։
Բոլոր կրոնները փրկություն են խոստանում իրենց հետևորդներին։ Մեծ թվով կրոնների առկայությունը վկայում է կարծիքների զգալի բազմազանության մասին, թե ինչ է փրկությունը և ինչպես հասնել դրան։ Այնուամենայնիվ, փրկության գաղափարն ընդհանուր է շատ տարբեր մշակույթների համար[9][10][11]։
Փրկության, այսինքն՝ ողբալի վիճակից ելքի գաղափարը տրամաբանորեն ենթադրում է, որ մարդկությունն ամբողջությամբ կամ մասամբ գտնվում է այդպիսի վիճակում։ Յուրաքանչյուր կրոն յուրովի բացատրում է դրա պատճառը։ Պատճառը մարդու և աշխարհի էության մեջ է, որը հասկացվում է որպես որոշակի կրոն, և փրկությունը նշանակում է անհատի ամբողջական կամ մասնակի փոխակերպում այս աշխարհում կամ դրանից դուրս, կամ կարող է նշանակել աշխարհում փոփոխություն [8][7]։
Տարբեր կրոններ փրկության են հասնում տարբեր ձևերով։ Փրկության հիմնական մեթոդները կարելի է բաժանել հետևյալ խմբերի[12][13][14].
- հավատ ծիսական մոգության արդյունավետության նկատմամբ,
- փրկություն սեփական ջանքերով, սովորաբար գիտելիքների ձեռքբերման, ինքնակարգապահության, ինքնախորացման և այլնի միջոցով.
- փրկություն Աստծո օգնությամբ,սՍովորաբար, փրկվողը ինչ-որ չափով համագործակցում է Աստծո հետ՝ գոնե դիմելով Նրան օգնության համար։
Կան նաև տարբեր պատկերացումներ այն մասին, թե արդյոք փրկությունը տեղի է ունենում մահից հետո, թե այս երկրային կյանքում[15][16][17]։
Կրոնները, որոնք մարդուն համարում են մարմին և հոգի մեկ համալիրում (օրինակ՝ հուդայականություն, քրիստոնեություն, իսլամ, զրադաշտականություն) սովորեցնում են հոգևոր-ֆիզիկական փրկություն՝ հարություն, հետմահու և այլն[18][19][20]։ Մյուս կողմից, կրոնները, որոնք մարմինը դիտում են որպես փրկության խոչընդոտ, որպես ոգու կամ հոգու բանտ (մասնավորապես՝ բուդդիզմ, մանիքեիզմ, գնոստիցիզմ, հինդուիզմ), փրկությունը սովորեցնում են որպես աշխարհից ազատում, ցանկությունների և կրքերի հաղթահարում, ընդհատելով անցանկալի վերածնունդների անվերջ շարքը[21][22][23]։