Սառնաղբյուր (Շիրակի մարզ)

Սառնաղբյուր, գյուղ Հայաստանի Շիրակի մարզի հարավարևելյան մասում, Արագած լեռան արևմտյան լանջին, մարզկենտրոնից 34 կմ հարավ։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սառնաղբյուր (այլ կիրառումներ)

Գյուղ
Սառնաղբյուր
Հոգեվանք
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	ՇիրակիՇիրակի մարզ|Շիրակի
Համայնք	Շիրակի մարզ, Ալեքսանդրապոլի գավառ և Անիի շրջան
Այլ անվանումներ	Սոգթլու, Ուռնուտ
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	2971[1] մարդ (2011)
Ազգային կազմ	հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական Եկեղեցու Շիրակի թեմ
Ժամային գոտի	UTC+4
Սառնաղբյուր (Շիրակի մարզ) (Հայաստան)

Նախկինում՝ Ուռենուտ, Սոգյուտլի։ Սառնաղբյուր է վերանվանվել 1940 թ.-ին։

Գյուղն ունի արհեստական ջրամբար, որը ոռոգում է Անիի տարածքի 1000 հեկտար հողատարածությունը։

Պատմություն

Գյուղում կա նաև հնավայր, Կալաչի կամ Ղալաչի կոչվող բլրի վրա առկա են բազմաթիվ վկայություններ հնավայրի գոյությունը ապացուցող, սակայն առայժմ այն ոչ մի հնագիտական ուսումնասիրությունների չի ենթարկվել։ Գյուղի անվանացանկում կարելի է թվարկել նաև Գյոդիքենդի և Սյոգութլի կամ Սոգթլու անունները, որոնք տրվել են թուրքերի կողմից 1918 թվականի մայիսյան հերոսամարտերի ժամանակ, ի դեպ պետք է փաստել, որ գյուղը բավականին լուրջ դիմադրություն է ցույց տվել թուրքական ջարդարարներին 1918 թվականի մայիսի 18–23 կամ 24–ը ընկած ժամանակահատվածում։ Այս դեպքերի վերաբերյալ կան բազմաթիվ վկայություններ։ Գյուղը բավականին մեծ տարածք ունի։

Բնակչություն

Նախնիները 1828-1829 թթ.-ին գաղթել են Ալաշկերտից, Կարսից, Բասենից և Մուշից։

Սառնաղբյուրի ազգաբնակչության փոփոխությունը.^[2]

Տարի	1831	1897	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	262	2385	2851	2012	2394	2460	2928	3034	2971[1]

Տնտեսություն

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, հացահատիկի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։

Օգտակար հանածոներ

Սառնաղբյուրում գտնվում է նաև քարհանք, որտեղ կա վարդագույն տուֆ և ավազի հանք «Բողթլու» անունով։ Տարածքում կան տուֆի և պեմզայի հարուստ պաշարներ։

Կրթություն

Գյուղն ունի մեկ դպրոց։

Աղբյուրները

Սառնաղբյուրում են գտնվում մի շարք սառնորակ աղբյուրներ։ Դրանցից հիշարժան են «Կաթնով աղբյուր», «Թմոյի աղբյուր», «Ձորի Աղբյուր», «Կանալ», «Բռդի աղբյուր» և այլ աղբյուրները։

Պատմամշակութային կառույցներ

Գյուղը ունի մի շարք պատմական կոթողներ, որոնք հավանաբար վկայում են, որ գյուղի տարածքը նախկինում բնակեցված է եղել։

Գյուղի կենտրոնում են գտնվում սուրբ Թադևոս (1883 թ.), սուրբ Հակոբ (V-VI դարեր) և Սուրբ Կարապետ (1205 թ.) եկեղեցիները։ Գյուղի մոտ են գտնվում V-XIII դարերի Հոգեվանքը, Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ ուխտատեղին, իսկ 6 կմ արևելք՝ Սուրբ Ղազար եկեղեցին (V-VI դարեր), «Գնդաքար» (մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակ) և «Բերդիկ» (մ.թ.ա. 2-րդ-1-ին հազարամյակ) ամրոցները։ 1883 թվականին կառուցվել է Թադևոս Առաքյալ եկեղեցին, որը այժմ գործող է։

Սառնաղբյուրում է եղել է Լենինականի կարի ֆաբրիկայի արտադրամասերից մեկը։ Սառնաղբյուրում են ծնվել ՀՀ ԳԱ ակադեմիկոս Գ. Սահակյանը, բանաստեղծ Ա. Սարոյանը։

Տես նաև

• Սառնաղբյուրի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Շիրակի մարզ)

• 
  Կարմիր վանք
• 
  Թադևոս Առաքյալ եկեղեցի
• 
  Սուրբ Հակոբ վանք
• 
  Արիդ կլիման Սառնաղբյուրում
• 
  Անապատակիսաանապատային տարածք
• 
  Սառնաղբյուրի աղբյուր
• 
  Սառնաղբյուրի ջրամբարը
• 
  Սառնաղբյուրի հուշաղբյուրը

Հայտնի անձինք

• Հայկարամ Մխիթարյան, Նախկին ԱԺ պատգամավոր, «Հայմամուլ» ՓԲԸ գլխավոր տնօրեն, ՀՀ կառավարության աշխատակազմի գործերի կառավարիչ, ՀՀ նախագահի աշխատակազմի գործերի կառավարիչ, ներկայումս՝ ՀՀ ԱԻՆ փոխնախարար
• Արշալույս Սարոյան
• Գուրգեն Սահակյան
• Սամվել Նիկոյան (ծ. 1958), ՀՀ Ազգային ժողովի նախկին նախագահ, քաղաքական գործիչ։

Ծանոթագրություններ

1. 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
2. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 174» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Մայիսի 8-ին.

Արտաքին հղումներ

• Սառնաղբյուր գյուղի մասին Armeniapedia.org կայքում

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 188)։