Ջենիֆեր Դուդնա

Ջենիֆեր Էնն Դուդնա (անգլ.՝ Jennifer Anne Doudna, փետրվարի 19, 1964(1964-02-19)^[1][2], Վաշինգտոն, ԱՄՆ), ամերիկացի կենսաքիմիկոս և գենետիկ, գենոմիկայի հետազոտող, «CRISPR-Cas9» գենոմի փոփոխման տեխնոլոգիայի ստեղծողներից մեկը։ Աշխատությունները հիմնականում նվիրված են կառուցվածքային կենսաբանության և կենսաքիմիայի ոլորտներում։ Քիմիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (2020, Էմանուել Շարպանտիեի հետ համատեղ)՝ գենոմի փոփոխման մեթոդի մշակման համար^[57]։

Ջենիֆեր Դուդնա անգլ.՝ Jennifer Anne Doudna
Ծնվել է	փետրվարի 19, 1964(1964-02-19)[1][2] (60 տարեկան) Վաշինգտոն, ԱՄՆ
Բնակության վայր(եր)	Հիլո[3]
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	կենսաքիմիկոս, մոլեկուլային կենսաբան, համալսարանի դասախոս, քիմիկոս և բյուրեղագիր
Գործակից	Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[4][5]
Հաստատություն(ներ)	Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[3][6], Կալիֆորնիայի համալսարան, Սան Ֆրանցիսկո, Howard Hughes Medical Institute?[3] և Եյլի համալսարան[3]
Գործունեության ոլորտ	Կենսաքիմիա[3], մոլեկուլային կենսաբանություն[7], տրանսկրիպցիա[7], Հեպատիտ C վիրուս[7], RNA interference?[7], Ռիբոսոմ[7] և Ռենտգենյան ճառագայթների դիֆրակցիա[7]
Պաշտոն(ներ)	տնօրենների խորհրդի անդամ
Անդամակցություն	ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[8], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բժշկության ազգային ակադեմիա (ԱՄՆ), Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[9] և Պապական գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Հարվարդի համալսարան (1989)[3], Pomona College? (1985)[3] և Hilo High School?
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն[10]
Գիտական ղեկավար	Ջեկ Շոստակ
Եղել է գիտական ղեկավար	Akshay Tambe?[11]
Ազդվել է	Corwin Hansch?[3], Sharon Panasenko?[3], Ջեկ Շոստակ[3] և Thomas Cech?[3]
Պարգևներ	[12] Breakthrough Prize in Life Sciences? [13][14][15] Dr. Paul Janssen Award for Biomedical Research? [16][17] Gruber Prize in Genetics? [18][19] Պաուլ Էրլիխի և Լյուդվիգ Դամշտեդտերի մրցանակ [20] Դիքսոնի անվան բժշկագիտության մրցանակ [21] Գայդների միջազգային պարգև [22] Հայնեկենի մրցանակ կենսաքիմիայի և կենսաֆիզիկայի համար [23] Մասրի մրցանակ [24] Tang Prize? [25] «Կանայք գիտության բնագավառում» Լ՛Օրել-ՅՈՒՆԵՍԿՕ մրցանակ [26] BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Awards [27] Ալանա Ուոտերմանայի մրցանակ [28] Gabbay Award? [29] Lurie Prize in Biomedical Sciences? [30] Warren Alpert Foundation Prize? [31] Kavli Prize in Nanoscience? [32] Քրունի լեկցիա [33] Ճապոնիայի մրցանակ [34] Pearl Meister Greengard Prize? [35] Mildred Cohn Award in Biological Chemistry? [36] ԳԱԱ-ի քիմիական գիտությունների պարգև [37] Fellow of the AACR Academy? [38] Վոլֆ մրցանակաբաշխության դափնեկիր [39][40] William O. Baker Award for Initiatives in Research? [3] Հարվիի մրցանակ F. A. Cotton Medal? [41] [42] Beckman Young Investigators Award? [43] Eli Lilly Award in Biological Chemistry? [44] Թայմ 100 [45] Vanderbilt Prize in Biomedical Science? [46][47] Murray Goodman Memorial Prize? [48] Գուգենհայմի կրթաթոշակ [49] Նիերենբերգի մրցանակ Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ [50][51] Գիտության և ճարտարագիտության Փեքարդ կրթաթոշակ [52] Ջոն Սքոթի մեդալ [53] Clarivate Citation Laureate [54] Albany Medical Center Prize? [55] Carl Sagan Prize for Science Popularization? և Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ
Ամուսին(ներ)	Jamie H. D. Cate?[56]
Jennifer Doudna Վիքիպահեստում

Հայտնի է դարձել որպես ՌՆԹ-ինտերֆերենցիայի հետազոտող և «CRISPR» գենոմի փոփոխման տեխնիկայի հայտնաբերիչ։ 2012 թվականին Դուդնան և Էմանուել Շարպանտիեն դարձել են առաջիններն, ովքեր առաջարկել են, որ «CRISPR/Cas9» մեխանիզմը կարող է օգտագործվել գեների ծրագրավորված խմբագրման համար^[58], ինչը գնահատվում է որպես կենսաբանության պատմության մեջ ամենանշանակալի հայտնագործություններից մեկը^[59][60]։

Փիլիսոփայության դոկտոր (1989), Բերքլիի կալիֆոռնյան համալսարանի պրոֆեսոր, Հովարդ Հյուզի բժշկական ինտիտուտի հետազոտող (1997 թվականից)^[61], ԱՄՆ գիտությունների (2002) և բժշկական (2010) ակադեմիաների անդամ, Լոնդոնի թագավորական ընկերության արտասահմանցի անդամ (2016)։

Կենսագրություն

Երբ նա յոթ տարեկան էր, ընտանիքը տեղափոխվել է Հավայան կղզիներ, որտեղ նրա հայրն սկսել է անգլերեն գրականություն դասավանդել Հավայան համալսարանում, իսկ մայրը՝ տեղական քոլեջում։

Կապուտաչյա Ջենիֆերն իրեն օտար էր զգում այնտեղի երեխաների մեծ մասի շրջանում, որոնք ունեին պոլինեզիական և ասիական ծագում, և հաճախ «փախչում» էր գրքեր կարդալու, կամ էլ ուսումնասիրում էր կղզու կտրատված հրաբխային լանդշաֆտը, լողափերը և փարթամ բուսականությունը։

Ավարտել է Պոմոնական քոլեջը (քիմիայի բակալավր, 1985)։ 1989 թվականին ստացել է կենսաքիմիայի գծով փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան Հարվարդի բժշկական դպրոցում՝ Ջեք Շոստակի ղեկավարությամբ, որը հետագայում արժանացել է 2009 թվականի Նոբելյան մրցանակի։ Նրա դոկտորական ուսումնասիրությունները վերաբերում են ՌՆԹ-ին։

2002 թվականից աշխատում է Բերքլիի կալիֆոռնյան համալսարանում, որտեղ այժմ քիմիայի և մոլեկուլային ու բջջային կենսաբանության պրոֆեսոր է։

Արվեստի և գիտության ամերիկյան ակադեմիայի անդամ է (2003), «National Academy of Inventors»-ի (2014) և Քաղցկեղի հետազոտությունների ամերիկյան ասոցիացիայի ակադեմիայի (AACR Academy, 2017) գործող անդամ է (ֆելոու)։

Ավելի քան 200 գիտական աշխատանքների հեղինակ է^[62]։

Ամուսինը՝ Ջեյմի Քեյթը, Բերքլիի կալիֆոռնյան համալսարանի պրոֆեսոր է^[63][64]։ Որդին՝ Էնդրյու Դուդնա-Քեյթը (ծնված 2002 թվականին), «հետաքրքրված է համակարգիչներով և մաթեմատիկայով»^[63]։

Մրցանակներ և պարգևներ

• 1996՝ Beckman Young Investigators Award
• 1999՝ Ուիլյամ Բեյքերի մրցանակ՝ հետազոտության մեջ նախաձեռնությունների համար
• 2000՝ Ալան Ուոթերմանի մրցանակ
• 2001՝ Eli Lilly Award in Biological Chemistry
• 2013՝ Mildred Cohn Award in Biological Chemistry, ASBMB (առաջին մրցանակակիր)
• 2014՝ Փոլ Յանսենի մրցանակ՝ կենսաբժշկական հետազոտության համար
• 2014՝ Lurie Prize in Biomedical Sciences
• 2014՝ Gabbay Award
• 2015՝ Բժշկության ոլորտում առաջնամուտի մրցանակ
• 2015՝ Գրուբերի մրցանակ
• 2015՝ Աստուրիայի արքայադստեր մրցանակ
• 2015՝ Մեսրիի մրցանակ
• 2015՝ Քիմիայի Thomson Reuters Citation Laureate մրցանակ
• 2015՝ Ընդգրկվել է «Time 100» ցանկում
• 2016՝ Լ՛որեալ-ՅՈՒՆԵՍԿՕ^[65]
• 2016՝ Փաուլ Էրլիխի և Լյուդվիգ Դարմշտադտերի մրցանակ
• 2016՝ Գայրդների միջազգային մրցանակ
• 2016՝ Ուորեն Ալփերթի հիմնադրամի մրցանակ
• 2016՝ Հեյնեկենի մրցանակ
• 2016՝ Դիքսոնի մրցանակ (բժշկություն)
• 2016՝ Թանի մրցանակ
• 2016՝ «Նակասոնեի մրցանակ՝ HFSP» (Էմանուել Շարպանտիեի հետ համատեղ)
• 2016՝ BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award
• 2016՝ Ֆիլադելֆիայի Ջոն Սքոթի մեդալ
• 2016՝ Kavli Lecturer, CSSP^[66]
• 2017՝ Ճապոնիայի մրցանակ
• 2017՝ Ֆ․ Ա․ Քոթոնի մեդալ
• 2017՝ Օլբանիի բժշկական կենտրոնի մրցանակ
• 2017՝ Դիքսոնի մրցանակ (գիտություն)
• 2017՝ «Carl Sagan Prize for Science Popularization»
• 2018՝ Լոնդոնի թագավորական ընկերության Քրունիանական լեկցիա
• 2018՝ Քիմիական գիտությունների գծով ԱՄՆ ԳԱԱ մրցանակ
• 2018՝ Fiat Lux Faculty Award, Cal Alumni Association
• 2018՝ Քավլիի հիմնադրամի համանուն մրցանակ (Էմանուել Շարպանտիեի և Վիրգինյուս Շիկշնիսի հետ համատեղ)
• 2018՝ Pearl Meister Greengard Prize, Ռոքֆելլերի համալսարան
• 2018՝ Lila Gruber Memorial Cancer Research Award, Մաշկաբանության ամերիկյան ակադեմիա
• 2018՝ Քաղցկեղի ամերիկյան հասարակության Պատվո մեդալ
• 2018՝ Հարվիի մրցանակ
• 2019՝ Lui Che Woo Prize
• 2019՝ Նիրենբերգի մրցանակ, «Scripps Institution of Oceanography»^[67]
• 2020՝ բժշկության ոլորտում Վոլֆի մրցանակ
• 2020՝ Գուգենհայմի կրթաթոշակ^[68]
• 2020՝ Vanderbilt Prize in Biomedical Science^[69]
• 2020՝ Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ

Եյլի (2016) և Հոնկոնգի (2017) համալսարանների պատվավոր դոկտոր է։

• 
• 
• 

Ծանոթագրություններ

1. Rogers K. Encyclopædia Britannica
2. FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
3. Marino M. Biography of Jennifer A. Doudna // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum — [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2004. — Vol. 101, Iss. 49. — P. 16987—16989. — ISSN 0027-8424; 1091-6490 — doi:10.1073/PNAS.0408147101 — PMID:15574498
4. Davos 2015 Participant List
5. Davos 2016 Participant List
6. https://vcresearch.berkeley.edu/faculty/jennifer-doudna
7. Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
8. www.nasonline.org
9. https://royalsociety.org/people/jennifer-doudna-12860
10. CONOR.Sl
11. Mathematics Genealogy Project — 1997.
12. PREMIO PRINCESA DE ASTURIASDE INVESTIGACIÓN CIENTÍFICA Y TÉCNICA 2015 (իսպ.)
13. Laureates
14. Jennifer Doudna Shares Breakthrough Prize in Life Sciences — HHMI, 2014.
15. Recipients Of The 2015 Breakthrough Prizes In Fundamental Physics And Life Sciences Announced — Breakthrough Prize in Life Sciences, 2014.
16. Emmanuelle Charpentier, Ph.D. and Jennifer Doudna, Ph.D. — Dr. Paul Janssen Award for Biomedical Research.
17. Jennifer Doudna, Ph.D., and Emmanuelle Charpentier, Ph.D., Win 2014 Dr. Paul Janssen Award for Biomedical Research — J&J, 2014.
18. 2015 Genetics Prize Jennifer Doudna — Gruber Foundation.
19. Gruber Foundation honors excellence in neuroscience, cosmology, and genetics // Yale Daily Bulletin — Yale University, 2015.
20. Paul Ehrlich and Ludwig Darmstaedter Prize for E. Charpentier an J.A. Doudna
21. 2016 Dickson Prize Winner — University of Pittsburgh.
22. Jennifer Doudna — Gairdner Foundation.
23. Jennifer Doudna — Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences.
24. Massry winners helped launch gene editing revolution
25. Taiwan’s Tang Prizes awarded to Doudna, Rosenfeld — UC Berkeley, 2016.
26. 2016 L’Oréal-UNESCO For Women in Science Awards — UNESCO.
27. Jennifer Doudna — BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award.
28. NSF Honors Yale Biochemist Jennifer Doudna with the Alan T. Waterman Award — NSF, 2000.
29. Gabbay Award honors researchers who developed groundbreaking genomic tool — Brandeis University, 2014.
30. FNIH Awards Lurie Prize to Jennifer Doudna — Foundation for the National Institutes of Health, 2014.
31. Jennifer Doudna
32. Jennifer A. Doudna
33. Jennifer Doudna — Royal Society.
34. Doudna awarded Japan Prize for invention of CRISPR gene editing — UC Berkeley, 2017.
35. The Award of "Scientific Heroines” Honors Dr. Jennifer Doudna // Genetic engineering & biotechnology news — 2018. — ISSN 1935-472X; 1937-8661
36. Jennifer Doudna winsnew Mildred Cohn award
37. NAS Award in Chemical Sciences
38. JENNIFER A. DOUDNA, PHD — American Association for Cancer Research.
39. Jennifer Doudna awarded 2020 Wolf Prize in Medicine — UC Berkeley, 2020.
40. 2020 Wolf Prize were announced — Wolf Foundation, 2020.
41. https://www.chem.tamu.edu/medals+lectureships/cotton-medal/Cotton-Medal.php
42. The Nobel Prize in Chemistry 2020: Genetic scissors: a tool for rewriting the code of life — Royal Swedish Academy of Sciences, 2020.
43. Dr. Jennifer A. Doudna, PhD — Arnold and Mabel Beckman Foundation.
44. Eli Lilly Award in Biological Chemistry
45. Emmanuelle Charpentier & Jennifer Doudna // Time / N. Gibbs — NYC: Time Inc., 2015. — ISSN 0040-781X; 2169-1665
46. Vanderbilt Prize in Biomedical Science — Vanderbilt University Medical Center.
47. UC Berkeley’s Doudna named to receive Vanderbilt Prize — Vanderbilt University Medical Center, 2020.
48. https://onlinelibrary.wiley.com/page/journal/10970282/homepage/murray_goodman_memorial_prize.htm
49. Guggenheim Fellows-ի տվյալների բազա
50. Fellows Directory (բրիտ․ անգլ.)
51. https://royalsociety.org/news/2016/04/new-fellows-2016/
52. https://www.packard.org/what-we-fund/science/packard-fellowships-for-science-and-engineering/fellowship-directory/doudna-jennifer-a/
53. https://thejohnscottaward.github.io/jsc/2011-recent.html
54. https://clarivate.com/citation-laureates
55. https://engage.amc.edu/wp-content/uploads/2022/12/AlbanyPrize_PastRecipients_2023.pdf
56. https://breakthroughprize.org/Laureates/2/L63
57. Нобелевская премия по химии за 2020 год- резюме
58. Jinek, M.; Chilynksi, K.; Fonfara, I.,; Hauer, M.,; Doudna, J.,; Charpentier, E., A programmable dual-RNA-guided DNA endonuclease in adaptive bacterial immunity(անգլ.) // Science : journal. — 2012. — Т. 337. — № 6069. — С. 816—821. — doi:10.1126/science.1225829 — Bibcode: 2012Sci...337..816J — PMID 22745249.
59. BBC, Фергюс Уолш, Как генная инженерия может изменить будущее. URL: http://www.bbc.com/russian/science/2016/06/160606_crispr_gene_editing
60. Pollack, Andrew (2015 թ․ մայիսի 11). «Jennifer Doudna, a Pioneer Who Helped Simplify Genome Editing». New York Times. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 12-ին.
61. Jennifer A. Doudna, PhD | HHMI.org
62. http://wonderfest.org/wp-content/uploads/2017/12/SaganPrize2017-release.pdf
63. Russell, Sabin (8 декабря 2014). «Cracking the Code: Jennifer Doudna and Her Amazing Molecular Scissors» (անգլերեն). Cal Alumni Association. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
64. Sanders, Robert (7 октября 2020). «UC Berkeley's Jennifer Doudna wins 2020 Nobel Prize in Chemistry» (անգլերեն). Berkeley News. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
65. Награды L’ORÉAL-UNESCO «ДЛЯ ЖЕНЩИН В НАУКЕ» 2016 ГОДА
66. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2020-10-23-ին. Վերցված է 2020-10-24-ին.
67. Biochemist Jennifer Doudna to Receive 2019 Nierenberg Prize for Science in the Public Interest | Scripps Institution of Oceanography
68. John Simon Guggenheim Foundation | Jennifer Doudna
69. Vanderbilt Prize in Biomedical Science | Office of Research

Արտաքին հղումներ

• Դուդնան «What is Biotechnology» կայքում(անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջենիֆեր Դուդնա» հոդվածին։