Չալթր

Չալթր կամ Չալթիր (ռուս.՝ Чалтырь), գյուղ Ռուսաստանի Դաշնության Ռոստովի մարզի Մյասնիկովի շրջանում, Մոկրի Չալթիր և Խավալի գետերի ափին, Դոնի Ռոստովից 18 կմ հյուսիս-արևմուտք։ Հանդիսանում է Մյասնիկովի շրջանի և Չալթիրի գյուղական համայնքի վարչական կենտրոնը։

Գյուղ
Չալթր
Чалтырь
Երկիր	Ռուսաստան
Երկրամաս	Ռոստովի մարզՌոստովի մարզ
Շրջան	Մյասնիկովի շրջան
Համայնք	Q4506952?, Մյասնիկովի շրջան և Ռոստովի շրջան
Հիմնադրված է	1779 թ.
Առաջին հիշատակում	1779
Բնակչություն	15.334 մարդ (2010)
Ժամային գոտի	UTC+3
Հեռախոսային կոդ	86349
Փոստային ինդեքս	346960
Փոստային դասիչ	346800–346801
Պաշտոնական կայք	amrro.ru
Չալթր (Ռուսաստան) Չալթր (Ռոստովի մարզ)
Չալթր Վիքիպահեստում

Բնակչությունը

Գյուղը Մյասնիկովի շրջանի խոշորագույն բնակավայրն է։ Համաձայն 1959 թվականի տվյալների գյուղն ուներ 7983 բնակիչ, 1979 թվականին՝ 10924 բնակիչ, 1989 թվականին՝ 13078, իսկ 2010 թվականին՝ 15334 բնակիչ^[1]։

Տնտեսությունը

Բնակիչներն զբաղվում են հացահատիկի, արևածաղկի, բանջարեղենի մշակությամբ, այգեգործությամբ, անասնապահությամբ և թռչնաբուծությամբ։ 19-րդ դարի վերջերին գյուղի բնակիչները, որակյալ հացահատիկների ընտրությամբ, ինքնուրույն ստացել էին գարնանացան ցորենի դիմացկուն տեսակ, որը կոչվում էր «չալթիրկա»^[2]։ Խորհրդային տարիներին գյուղն ուներ երկու կոլտնտեսություն։

Ներկայումս գյուղն ունի միջնակարգ և ութամյա դպրոցներ, մշակույթի տուն, կապի բաժանմունք, հիվանդանոց, մանկապարտեզ։ Այնտեղ գործում են աղյուսի և ասֆալտի գործարաններ։

Պատմությունը

Գյուղը հիմնադրել են Ղրիմի եկած հայերը` 1778 թվականին (հավանաբար Ղրիմի Օրթալան գյուղից^[3][4]): Նրանց նախնիները Ղրիմ էին եկել Անիից։

Մշակութային հուշարձաններ

Չալթիր գյուղի «Սուրբ Համբարձում» եկեղեցին

Գյուղի «Սուրբ Համբարձում» եկեղեցին կառուցվել է 19-րդ դարում^[5]։ 1990 թվականին եկեղեցու բակում, 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնելու համար դրվել է խաչքար։

Հայրենական մեծ պատերազմում զոհված համագյուղացիների հիշատակը հավերժացնելու համար կառուցվել է Փառքի հուշահամալիրը։ Գյուղն ունի նաև հուշարձան` նվիրված պատերազմի ժամանակ գյուղի 10 անմեղ զոհերի հիշատակին։

1992 թվականին բացվել է պատմա-ազգագրական թանգարան, որտեղ պահվում են գյուղի հայ բնակչության պատմությունն ու կենցաղն արտացոլող իրեր։ Այն գործում է շրջանային մշակույթի տանը^[6]։

Գյուղի մոտ են գտնվում բրոնզի դարին վերագրվող «Չաթալ-Օբա» կոչվող գերեզմանաթմբերը, որտեղ կատարվում են հնագիտական պեղումներ^[7][8]։

Գյուղը հայտնի է նաև խմելու ջրի աղբյուրներով^[9]։

Հայտնի մարդիկ

• Սուրեն Թաշճյան - ՌԴ հերոս
• Սեյրան Խաթլամաջյան - նկարիչ
• Վալերի Չուբարով - նկարիչ
• Ալեքսանդր Չուբարյան - պատմաբան
• Եղիա Յավրույան - ֆուտբոլիստ
• Արտաշես Զաքարյան - ըմբշամարտիկ

Ծանոթագրություններ

1. «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам по результатам переписи 2010». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
2. Переселение армян с Крыма на Дон
3. «Поселок Земляничное — Малоизвестная жемчужина Крыма». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
4. Байбуртский. А. М. Новые данные по истории средневековой армянской общины в Кишлавской котловине. Поселения Бор-Кая и Сала. Стр. 77 // Материалы по Археологии и Истории Античного и Средневекового Крыма.. — Симферополь, 2008. — Т. 1.
5. Церковь Сурб Амбарцум (с. Чалтырь, Ростовская область)
6. 20 лет Чалтырьскому историко-этнографическому музею
7. Мясниковский район
8. П. А. Ларенок. Курганы Чатал Оба (некоторые полевые наблюдения о развитии погребального обряда в эпоху средней бронзы на правобережье дельты р. Дон)
9. Живительная сила родников

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։