From Wikipedia, the free encyclopedia
Մշուշոտ անտառ, որը նաև կոչվում է ջրային անտառ, ընդհանուր առմամբ արևադարձային և մերձարևադարձային, մշտադալար, լեռնային, խոնավ անտառ է։ Բնութագրվում է անփոփոխ, հաճախակի կամ սեզոնային ցածր մակարդակի ամպամածությամբ՝ սովորաբար հովանոցի մակարդակով, պաշտոնապես նկարարված է Միջազգային ամպամածության ատլասում (2017) որպես silvagenitus[1]: Մշուշոտ անտառները հաճախ ցույց են տալիս հողը և բուսականությունը ծածկող մամուռների առատությունը, և այս դեպքում նրանք նաև կոչվում են մամռոտ անտառներ։ Մամռոտ անտառները սովորաբար զարգանում են լեռների վրա, որտեղ ավելի արդյունավետ է պահպանվում ամպերի կողմից ստեղծված խոնավությունը։
Տեղական մթնոլորտը կախված է ծովի հեռավորությունից, ազդեցությունը և լայնությունը (23 °-ից մինչև 25 °), բարձրությունը փոխվում է ծովի մակարդակից 500 մ-ից մինչև 4000 մ բարձրության վրա։ Որպես կանոն, կա համեմատաբար փոքր բարձրություն, որի մեջ մթնոլորտային միջավայրը հարմար է մշուշոտ անտառների զարգացման համար։ Սա բնութագրվում է մշտական մառախուղի առկայությունը՝ բուսականության մակարդակի վրա, ինչը հանգեցնում է արևի ուղիղ լույսի նվազմանը և, հետևաբար գոլորշունակությանը։ Մշուշոտ անտառներում բույսերի հասանելի խոնավության մեծ մասը մտնում է մառախուղի կաթիլային ձևով, որտեղ մառախուղը կոնդենսացվում է ծառի տերևներին և հետո ընկնում գետնին։ Տարեկան տեղումների քանակը կարող է տատանվել 500-ից մինչև 10,000 մմ/տարի և միջին ջերմաստիճանը՝ 8-20 աստիճան։
Թեև մշուշոտ անտառը այսօր ամենատարածված տերմինն է, որոշ շրջաններում այս էկոհամակարգերը կամ մշուշի անտառների հատուկ տեսակները կոչվում են մամուռի անտառ, էլֆային անտառ կամ թզուկների անտառ։ Մշուշոտ անտառի սահմանումը կարող է լինել երկիմաստ, քանի որ շատ երկրներ չեն օգտագործում այս տերմինը (նախընտրում են այնպիսի տերմիններ, ինչպիսիք են Աֆրոմոնտի անտառները և վերին լեռան անտառները, լեռնային դափնեկիր անտառները կամ ավելի տեղայնացված տերմիններ, ինչպիսիք են բոլիվյան երիտասարդները և Ատլանտյան կղզիների լաուրիսը), երբեմն էլ մերձարևադարձաին և նույնիսկ չափավոր անտառներ, որոնցում նման մթնոլորտային պայմաններ են, համարվում են մշուշի անտառներ։ Համաշխարհային անտառների միայն 1% -ը բաղկացած է մշուշի անտառներից։
Մշուշի անտառի կարևոր ոլորտները գտնվում են Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայում, Արևելյան և Կենտրոնական Աֆրիկայում, Ինդոնեզիայում, Մալայզիայում, Ֆիլիպիններում, Պապուա Նոր Գվինեայում և Կարիբյան կղզիներում[2]։
Թեև համընդհանուր ընդունված չէ որպես ճշմարիտ մշուշոտ անտառները, մի քանի անտառներ, որոնք չափավոր շրջաններում նման են արևադարձային մշուշային անտառների։ Այս տերմինը ավելի շփոթված է արևադարձային երկրներում գտնվող «չափավոր» մշուշային անտառների պատճառով,որտեղ կլիման ավելի ցուրտ է՝ կապված մառախուղային անտառների հետ։
Ի տարբերություն ցածր արևադարձային խոնավ անտառների, մշուշոտ անտառները ցույց են տալիս նվազեցված ծառի չափսը, զուգակցված ցողունային խտության աճով և, որպես կանոն, անտառային բույսերի ցածր բազմազանությամբ։ Այս շրջաններում ծառերը, ընդհանուր առմամբ, ավելի ցածր են և ավելի ծանրացած, քան նույն մարզերում ցածր բարձրության անտառներում, հաճախ ծղոտված կոճղերով և ճյուղերով, կազմելով խիտ, կոմպակտ պսակներ։ Նրանց տերևները դառնում են ավելի փոքր, ավելի հաստ և ծանր՝ աճող բարձրության վրա[3]։ Բարձր խոնավությունը նպաստում է կենսազանգվածի և կենսաբազմազանության զարգացմանը, մասնավորապես, բրեոֆիտի, քարաքոսերի, ֆրանցերի, բրոմելիադների և խոլորձների։ Էնդեմիկ բույսերի քանակը կարող է շատ բարձր լինել։
Մշուշոտ անտառների կարևոր առանձնահատկությունն այն է, որ ծառի պսակներ կարող են խափանել քամու վրա գտնվող ամպի խոնավությունը, որի մի մասը կաթում է գետնին։ Մառախուղի այս կաթիլը առաջանում է, երբ մառախուղից ջրի կաթիլները նստում են ծառերի կամ այլ օբյեկտների տերևներին կամ ասեղներին, մեծ կաթիլները միաձուլվում են, ապա ընկնում գետնին։ Դա կարող է լինել կարևոր ներդրում հիդրոլոգիական ցիկլում[4]։ Հողի մեջ ջրի բարձր պարունակության պատճառով նվազեցվում է արևային ճառագայթումը, ցրման և հանքայնացման ցածր տեմպերը, հողի թթվայնությունը շատ մեծ է՝ կապված մեծ քանակությամբ հումուսի և տորֆի հետ, հաճախ կազմելով վերին հողային շերտը։
Stadtmüller (1987) առանձնացնում է երկու հիմնական տեսակի արևադարձային լեռնային մշուշոտ անտառներ։
1970 թվականին Երկրի վրա մշուշոտ անտառների սկզբնական երկարությունը մոտ 50 միլիոն հեկտար էր։ Բնակչության աճը, աղքատությունը և վերահսկվող հողօգտագործումը նպաստել են մշուշոտ անտառների կորստին։ 1990 թվականների գլոբալ անտառային հետազոտությունը պարզել է, որ տարեկան 1,1% -ով աճում է արևադարձային լեռնային և լեռնային անտառները, ինչը ավելի բարձր է, քան ցանկացած այլ արևադարձային անտառ։
Կոլումբիան մշուշոտ անտառների ամենախոշոր տարածք ունեցող երկրներից մեկն է, մնում է միայն մշուշոտ անտառի ծածկույթի 10-20%-ը։ Զգալի ոլորտները վերածվել են տնկարկների կամ գյուղատնտեսության և արոտավայրերում օգտագործելու համար։ Լեռնային անտառային գոտիներում զգալի եկամտաբերությունը ներառում է թեյը և սուրճը, իսկ եզակի տեսակների կտրումը անտառի կառուցվածքում առաջացնում է փոփոխություններ։ 2004 թվականին մոլորակի բոլոր մշուշոտ անտառների մոտ մեկ երրորդը պաշտպանված էր այդ ժամանակ[6]։
Տեղական կլիմայական պայմաններում իրենց նուրբ կախվածության պատճառով կլիմայի գլոբալ փոփոխության հետևանքով մշուշոտ անտառները մեծ ազդեցություն կունենան։ Արդյունքները ցույց են տալիս, որ մոտակա 70 տարիներին Մեքսիկայում մշուշոտ անտառների համար էկոլոգիապես ընդունելի տարածքների սանդղակը կտրուկ կնվազի։ Մի շարք կլիմայական մոդելներ ենթադրում են, որ ցածր բարձրության վրա ամպի ծածկույթը նվազում է, ինչը նշանակում է, որ շատ մշուշոտ անտառային միջավայրի օպտիմալ մթնոլորտը կբարձրանա։ Մառախուղի խոնավության ընկալման և ջերմաստիճանի բարձրացման հետ կապված, հիդրոլոգիական ցիկլը կփոխվի, ուստի համակարգը կչորանա։ Սա կհանգեցնի էպիֆիտի սառեցման և մահվան, որը հիմնված է բարձր խոնավության վրա։ Ակնկալվում է, որ գորտերը և մողեսները տուժվելու են երաշտի բարձրացումից։ Հաշվարկները ենթադրում են, որ Մեքսիկայում մշուշոտ անտառների կորուստը կհանգեցնի մինչև այս շրջանի բնորոշ 37 ողնաշարավորների ոչնչացմանը։ Բացի այդ, կլիմայի փոփոխությունը կարող է հանգեցնել փոթորիկների քանակի ավելացման, ինչը կարող է մեծացնել արևադարձային մշուշոտ անտառների վնասը։ Ընդհանուր առմամբ, կլիմայի փոփոխության արդյունքները կներկայացնեն կենսաբազմազանության կորուստը, տեսակների բազմազանության և բնակչության վերափոխման տեղաշարժերը, իսկ որոշ շրջաններում մշուշոտ անտառների ամբողջական կորուստը։
Մշուշոտ անտառի պայմանները դժվար և թանկ են ջերմոցում վերարտադրելու համար, քանի որ անհրաժեշտ է պահպանել շատ բարձր խոնավություն։ Դա սովորաբար թանկ է, քանի որ անհրաժեշտ է պահպանել բարձր ջերմաստիճան, իսկ բարձր ջերմաստիճանը բարձր խոնավության հետ պահանջում է լավ օդի շրջանառություն, այլապես սնկեր և ջրիմուռներ կառաջանան։ Նման դրսևորումները սովորաբար փոքր են, բայց կան որոշակի բացառություններ։ Երկար տարիներ Սինգապուրի բուսաբանական այգիներն ունեն այսպես կոչված սառնարան, մինչդեռ Բեյի նոր բացված (2012 թվականին) այգիներն առանձնանում են 0.8 հա (2.0 ակր) սառցարանով, որը պարզապես կոչվում է «Cloud Forest»: Վերջինիս մեջ ընդգրկված է 42 մետր բարձրությամբ արհեստական լեռ, որը ծածկված է էպիֆետներով, ինչպիսիք են խոլորձները, ֆրանցերը,բրոմելիադները և այլն:Մշուշոտ անտառում կա նաև այնպիսի սարքավորոմ, որն արտացոլում է գլոբալ տաքացման արդյունքում ստեղծված մշուշոտ անտառի էկոլոգիայի վտանգը։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.