![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Plate_tectonics_map.gif/640px-Plate_tectonics_map.gif&w=640&q=50)
Հրաբխականություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Հրաբխականություն, հալված ժայռի՝ մագմայի ժայթքումն է Երկիր մոլորակի, Լուսնի, մոլորակների մակերեսի վրա, որտեղ լավան, պիրոկլաստիկները և հրաբխային գազերը ժայթքման միջոցով ստեղծում են կափույր կոչվող միջավայր[1]։ Այն ներառում է բոլոր երևույթները, որոնք առաջացնում է մագման երկրի ընդերքում կամ կեղևի մեջ և բարձրանալով ընդերքից՝ մակերևույթին ձևավորում է հրաբխային ժայռեր։ Ընդգրկում է երկրի խորքում ու մակերևույթին մագմայի գործունեությունը պայմանավորող և տիեզերական երևույթները հրվիժակների առաջացումը Արեգակի վրա և այլն)։
Ըստ դրսևորման առանձնահատկությունների և արտավիժած նյութերի տարբերում են պլատֆորմային, գեոսինկլինալային և լեռնածին (օրոգեն) հրաբխականություն, ըստ տևողության և հրաբխային կենտրոնների ձևերի ու տեղաբաշխման՝ բազմածին, միածին, ճեղքային, բազմաելք, մակաբույծ հրաբխականություն, ըստ տեղի՝ օվկիանոսային, մայրցամաքային, կղզային, ստորջրյա հրաբխականություն, ըստ դրսևորման ժամանակի՝ հնագույն, երիտասարդ, նորագույն, ժամանակակից հրաբխականություն, ըստ արտավիժված նյութերի գերակշռող կազմի՝ բազալտային, անդեզիտային, ռիոլիտային և այլ հրաբխականություն, ըստ երևույթների բնույթի՝ արտավիժումային, ներժայթքային, արտաժայթքային, արտապայթունային հրաբխականություն և այլն։
Հայկական լեռնաշխարհի տարածքին առավել բնորոշ են գեոսինկլինալային (յուրայի, կավճի, էոցենի դարաշրջաններում) և լեոնածին (օլիգոցենի, պլիոցենի և չորրորդական դարաշրջաններում) հրաբխականություն։ Հայաստանի տարածքի զգալի մասը (Աշոցքի, Լոռու, Եղվարդի, Կոտայքի, Ջերմուկի, Եռաբլրի սարահարթեր, Ջավախքի լեռներ) ծածկված է պլիոցեն-չորրորդականի հրաբխյան նյութերով, որոնք պարունակում են շինանյութերի (բազալտ, տուֆ, ավազ, խարամ, պեմզա ևն) հարուստ պաշարներ։
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Plate_tectonics_map.gif/640px-Plate_tectonics_map.gif)