Կողքիս
From Wikipedia, the free encyclopedia
Կողքիս[1] կամ Կոլխիդա[1] (վրաց.՝ և լազ.՝ კოლხეთი, կոլխեթի, հին հունարեն՝ Κολχίς, Colchís), հին վրացական[2][3][4] պետություն[5][6], թագավորություն և տարածաշրջան[7] արևմտյան Վրաստանում։
- Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կոլխիդա (այլ կիրառումներ)
Հին Կոլխիդան գտնվում էր Սև ծովի արևելյան ափի երկայնքով (Կովկասի սևծովյան ափ) ՝ զբաղեցնելով Կոլխիայի հարթավայրը և հարակից տարածքները։Կոլխերը պետության և պատմական շրջանի հիմնական բնակչությունն էին ։Կոլխիդան առանցքային դեր է խաղացել վրացական պետականության ձևավորման գործում ՝ դառնալով հին վրացական հողերի միավորման առաջին կենտրոններից մեկը։
Ըստ մի շարք պատմաբանների ՝ Կոլխիդան եղել է մեկ թագավորություն և, հետևաբար , եղել է հին վրացական պետություններից մեկը (Կոլխիայի թագավորություն)։Այլ պատմաբանները վիճարկում են Կոլխիդեայի տարածքում միացյալ թագավորության գոյությունը։
Կոլխիդան վրաց ազգի կայացման և կազմավորման մեջ մեծ դեր է խաղացել[8][9] և եղել է վաղ վրացական (քարթվելական) պետություն[4], որը նաև մեծ դեր է ունեցել արևելավրացական Իբերիա պետության հետ միավորումից հետո վրացական ֆեոդալական պետության կազմավորման մեջ[10][11]։
== Անվանում ==
Տարածքի անվանումն առաջին անգամ հիշատակվել է մ.թ.ա. 13-րդ դարում, ասորական և ուրարտական սեպագրերում , ինչպիսիք են "Կուլխա", "Կոլխա" և վերաբերում էր այստեղ բնակվող հին վրացական ցեղերի ՝ կոլխերի կողմից ստեղծված հզոր պետական կազմավորմանը, որը էական դեր է խաղացել մեկ միասնական վրաց ազգի և պետության ձևավորման գործում, հետևաբար Կոլխիդան համարվում է հին վրացական պատմական շրջան։
Ժամանակակից Կոլխիդա անունը (բառացիորեն թարգմանվում է որպես "Կոլխերի երկիր" ) սկսել է օգտագործել հին հույները , իսկ այնուհետև հին հեղինակները (մասնավորապես ՝ Պինդարը և Էսքիլոսը ) միայն մ.թ.ա. առաջին հազարամյակի կեսերից։Կոլխիդայի թուլացումից հետո տերմինն այլևս կիրառվում էր ոչ թե պետական միավորման, այլ պատմական շրջանի վրա, որի տարածքում մ.թ.ա. 6-րդ դարում Միլեսիական առևտրային գաղութներ առաջացան, հիմնադրվել է հնագույն կոլխիդական քաղաքների տեղում՝ ավերված սկյութ-կիմերական արշավանքից։Դրանցից ամենախոշորներն են՝ Այա (ժամանակակից Քութայիսի) , Պիտյունտ (ժամանկակից Պիցունդա), Բաթուս (ժամանակակից Բաթում), Հերակլեա (ժամանակակից Անակլիա), Դիոսկուրիադա (հռոմեական տիրապետության ժամանակաշրջանում քաղաքը սկսեց կոչվել Սեվաստապոլիս, ժամանակակից Սուխումի), Փասիս (ժամանակակից Փոթի), Գյուենոս (ժամանակակից Օչամչիրա), Նեսիս կամ Նիկոպսիա (այժմ՝ Ռուսաստան , ժամանակակից Տուապսե), Ափսարոս (ժամանակակից Գոնիո) և Ռիզոս կամ Ռիզեա (այժմ Թուրքիա, ժամականակից Ռիզե)։
Կոլխիդեայի ամենավաղ նկարագրությունը հանդիպում է հին հունական պատմության հոր՝ Հերոդոտոսի մոտ, ինչպես նաև Ստրաբոնի և Քսենոփոնի մոտ։
Այս պատմական շրջանի տեղական (քարթվելական ) անվանումն է Էգրիսի։Այն գալի է Էգրիների ամենամեծ կոլխական ցեղի անունից (ժամանակակից մեգրելներ)։ Այսօր կենտրոնական Կոլխիայի մեծ մասը զբաղեցնում է Սամեգրելոյի շրջանը, որը Կոլխիդա-Էգրիսի անմիջական տեղանունային , գենետիկ, պատմական և մշակութային իրավահաջորդն է ։