Ալի իբն Աբի Տալիբ

Ալի իբն Աբի Տալիբ (արաբերեն՝ علي بن أﺑﻲ طالب, մարտի 17, 599, Մեքքա, Հիջազ, Արաբական թերակղզի^[1] - հունվարի 29, 661, ալ-Քուֆա, Ուղղահավատ խալիֆների պետություն^[1]), Արաբական խալիֆայության խալիֆա 656-661 թվականներին, Մուհամմադի հորեղբորորդին և փեսան։

Ալի իբն Աբի Տալիբ արաբ․՝ أبُو الحَسَنْ عَلِيُّ بْنُ أَبِيْ طَالِبٍ الهَاشِمِيّ القُرَشِيُّ‎‎
անհայտ
Ծնվել է	մարտի 17, 599
Ծննդավայր	Մեքքա, Հիջազ, Արաբական թերակղզի[1]
Մահացել է	հունվարի 29, 661 (61 տարեկան)
Մահվան վայր	ալ-Քուֆա, Ուղղահավատ խալիֆների պետություն[1]
Գերեզման	Imam Ali Mosque
Քաղաքացիություն	Ուղղահավատ խալիֆների պետություն
Մայրենի լեզու	Դասական արաբերեն
Կրոն	իսլամ
Երկեր	Mushaf Ali? և Q19506138?
Մասնագիտություն	պետական գործիչ, կադի, ֆաքիհ, մուհադիս, մուֆասիր, դատավոր, բանաստեղծ և Խալիֆա
Ամուսին	Ֆաթիմա Զահրա[2], Ումմ ալ-Բանին, Ումամա բինթ Զեյնաբ, Ասմա բինթ Ումայս, Խավլա բինթ Ջաֆար, Layla bint Mas'ud?, Al-Sahba bint Rabi'a? և Q61358382?
Ծնողներ	հայր՝ Աբու Տալիբ իբն Աբդ ալ-Մուտտալիբ[2], մայր՝ Ֆատիմա բինթ Ասադ[2]
Զբաղեցրած պաշտոններ	Խալիֆա և Imam of Twelver Shiism?
Երեխաներ	ալ-Հասան իբն Ալի[3], ալ-Հուսեյն իբն Ալի[4], ալ-Աբբաս իբն Ալի, Ջաֆար իբն Ալի, Մուհամմադ իբն ալ-Հանաֆիա, Զեյնաբ բինթ Ալի[5][2], Ումմ Քուլսում բինթ Ալի[2], Հիլալ իբն Ալի, Umar ibn Alí?, Օսման իբն Ալի, ալ-Մուհսին իբն Ալի իբն Աբի Տալիբ[2], Abdullah ibn Ali ibn Abi Talib?, Abu Bakr ibn Ali?, Abdullah Al-Asghar bin Ali?, Ubaidillah bin Ali?, Khadija bint Ali?, Maymouna bint Ali?, Fatima bint Ali?, Umama bint Ali?, Ramla bint Ali?, Ռուկայյա Մաշհադ, Aoun bin Ali? և Muhammad Asghar ibn Ali?
Ali Վիքիպահեստում

Ալի իբն Աբի Տալիբ - (Հակոբ Հովնաթանյան)

Ալին նաև իսլամի առաջին արական կրոնափոխն էր^[6][7]։ Սուննի մուսուլմանները համարում են Ալիին չորրորդ և վերջնականը «Ռաշիդուններից» (արդարացիորեն առաջնորդված կրոնապետներ), իսկ շիա մուսուլմանները նկատում են Ալիին որպես առաջին իմամը և համարում են նրա և նրա հետնորդները որպես օրինական իրավահաջորդները Մուհամմեդի, բոլորն անդամներ լինելով «Ահլ ալ-Բայտ»ի, Մուհամմեդի ընտանիքը։ Այս անհամաձայնությունը բաժանել է «Ումման» (իսլամական համայնքը) սուննի և շիա մասնաճյուղերի^[8]։

Մուսուլմանական, հատկապես՝ շիա աղբյուրները, գրում են որ Մուհամմադի կյանքի ժամանակ, Ալին միայն անձն էր, որ ծնվել է Քաաբայի սրբավայրում Մեքքայում, իսլամի ամենասուրբ վայրը^[8]։ Ալիի հայրը Աբու Թալիբն էր, իսկ մայրը՝ Ֆատիմա բինտ Ասադ^[8], բայց նա Մուհամմեդի տան մեջ մեծացել է։ Մուհամմեդը իր կարգին հոգ տարվել էր Աբու Թալիբից, նրա հորեղբայրը։ Երբ Մուհամմեդը հաղորդել է, որ ստացել է աստվածային հայտնություն, Ալին առաջին տղամարդն էր ընդունելու իր ուղերձումը, նվիրելով իր կյանքը իսլամի^{[9][10][11][12]}։

Ալին գաղթել է Մեդինա Մուհամմեդից անմիջապետ հետո։ Մեդինայում, Մուհամմեդն ասել է Ալիին, որ Ալլահն պատվիրել էր Մուհամմեդին, որ տա նրա դուստրը, Ֆատիման, Ալիի ամուսնության^[8]։ Տասը տարվա ընթացքում, որ Մուհամմեդը գլխավորել է Մեդինայի համայնքը, Ալին չափազանց ակտիվ է եղել իր ծառայությամբ, առաջնորդելով մարտիկների ջոկատներ մարտերում։ Ալին մասնակցել է վաղ քարավանի արշավանքների Մեքքայից և ավելի ուշ` գրեթե բոլոր մարտերում կռվել է սկիզբ առնող մուսուլմանական համայնքի կողմից։

Ալին նշանակվել կրոնապետ (խալիֆա) Մուհամմեդի ուղեկիցների կողմից («Սաբահաները») Մեդինայում երրորդ կրոնապետ Ութման իբն Աֆանի սպանությունից հետո^[13][14]։ Նրա գլխավորության տակ, քաղաքացիական պատերազմ է ծագել։ 661 թվականին, Ալին հարձակման է ենթարկվել մի առավոտ, երբ երկրպագում էր Կուֆա մզկիթում և մահացել է մի քանի օր հետո^[15][16]։

Իսլամական մշակույթում, Ալին հարգվում է իր քաջության, գիտելիքին, հավատքին, ազնվության, իսլամի նվիրվածության, խորը հավատարմության Մուհամմեդի, հավասար վերաբերմունքին բոլոր մուսուլմանների և մեծահոգության ներողամիտ լինելու համար նրա պարտված թշնամիների հանդեպ։ Ալիի ազդեցությունը եղել է կարևոր իսլամական պատմության^[8]։

Աղբյուրներ

1. Али бен-Аби-Талеб (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 438.
2. Али-заде А. Али ибн Абу Талиб (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — С. 68.
3. Али-заде А. Хасан ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.
4. Али-заде А. Хусайн ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.
5. Али-заде А. Зайнаб бинт Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.
6. Կելեն, Բետի (2001). Muhammad: The Messenger of God. Taylor Production. էջ 29. ISBN 978-81-261-2339-1.
7. Վաթ, Վիլիամ Մոնտգոմերի (1953). Muhammad at Mecca. Oxford University Press. էջեր xii.
8. Նասր, Սայեդ Հուսեյն. «Ալի». Encyclopædia Britannica, Inc. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 12–ին-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)
9. «Ալի իբն Աբու Թալիբ». Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)
10. Տաբատաբաեի, Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979). Shi'ite Islam. Suny press. էջ 191. ISBN 978-0-87395-272-9.. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)
11. Աշրաֆ, Շահիդ (2005). Encyclopedia of Holy Prophet and Companions. Anmol Publications PVT LTD. էջ 14. ISBN 978-81-261-1940-0.
12. Դիանա, Ստայգերվելդ. Alī ibn Abu Talib. MacMillan. ISBN 978-0-02-865604-5. {{cite book}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)
13. Աշրաֆ, Շահիդ (2005). Encyclopedia of Holy Prophet and Companions. Anmol Publications PVT LTD. էջեր 119–120. ISBN 978-81-261-1940-0.
14. Մադելունգ, Վիլֆրեդ (1997). The Succession to Muhammad: A Study of Early Caliphate. Cambridge University Press. էջեր 141–145. ISBN 978-0-521-64696-3.
15. Լապիդուս, Իրա (2002). A History of Islamic Societies (երկրորդ հատոր). Cambridge University Press. էջ 47. ISBN 978-0-521-77933-3.
16. Տաբատաբաեի, Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979). Shi'ite Islam. Suny press. էջեր 50-57 և 192. ISBN 978-0-87395-272-9.. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալի իբն Աբի Տալիբ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 170)։