Նաիրա Հովակիմյան

Նաիրա Վիկտորի Հովակիմյան (սեպտեմբերի 21, 1966(1966-09-21), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[3] հայ գիտնական, ավտոմատ կառավարման համակարգերի տեսաբան։

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Հովակիմյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Նաիրա Հովակիմյան
Ծնվել է	սեպտեմբերի 21, 1966(1966-09-21) (58 տարեկան) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)	Ուրբանա-Շամպեյնի Իլինոյսի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	adaptive control? և մաթեմատիկա[1]
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան և Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա[2]
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն[1]
Գիտական ղեկավար	Արիկ Մելիքյան[2]
Եղել է գիտական ղեկավար	Kwang-Ki Kim?[2]
Պարգևներ	Նվաճումների մրցանակ Ամերիկյան օդագնացության և տիեզերագնացության ինստիտուտի անդամ և IEEE անդամ

Իլինոյսի համալսարանի ամենախոշոր Ուրբանա-Շամփեյն կամպուսի (UIUC) Մեխանիկայի և մեքենաշինության ճարտարագիտության ամբիոնի պրոֆեսոր է^[4], թռչող սարքերի AVIATE կենտրոնի^[5] տնօրենն է, որը ֆինանսավորվում է ՆԱՍԱ-ի Համալսարանական առաջնորդության փոխգործակցության միջոցով^[6]։

Նաիրա Հովակիմյանը Իլինոյիս համալսարանի Համակարգված գիտական լաբորատորիայի^[7] շրջանակներում ստեղծված Ինտելեկտուալ ռոբոտատեխնիկայի լաբորատորիայի առաջին տնօրենն է 2015-2017 թվականներին^[8]։

Կրթություն

Նաիրա Հովակիմյանը իր մագիստրոսի աստիճանը Տեսական մեխանիկայի և Կիրառական մաթեմատիկայի գծով ստացել է 1988 թվականին Երևանի պետական համալսարանում։ Նա իր թեկնածուական թեզը ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների ուղղությամբ, պաշտպանել է 1992 թվականին Մոսկվայում Ռուսաստանի Գիտությունների Ակադեմիայի Կիրառական Մաթեմատիկայի ինստիտուտում, օպտիմալ կառավարում և դիֆերենցիալ խաղեր^[9] մասնագիտությամբ։

Ակադեմիական կյանք

Նախքան 2008 թվականին Իլլինիոսի համալսարանում աշխատանքի անցնելը, Նաիրա Հովակիմյանը 2003-2008 թվականներին որոշ ժամանակ որպես հետազոտող գիտնական աշխատել է Շտուտգարտի համալսարանում (Գերմանիա), Համակարգչային գիտության և ավտոմատացման հետազոտությունների ֆրանսիական ինստիտուտում (INRIA, Ֆրանսիա), Ջորջիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտում, և Վիրջինիայի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի Օդատիեզերական և օվկիանոսային ճարտարագիտության ֆակուլտետում^[3]։

2015 թվականին, նա ստացել է նույն համալսարանի Համակարգված գիտական լաբորատորիայի (CSL) Ինտելեկտուալ ռոբոտների լաբորատորիայի առաջին տնօրենի պաշտոնը^[10]։ Ներկայումս Իլլինոիսի համալսարանի Վ. Գրաֆթոնի և Լիլիան Բ. Ուիլկինսի Մեխանիկական գիտության և ճարտարագիտության պրոֆեսոր է, UIUC թռչող սարքերի AVIATE կենտրոնի^[5] տնօրենն է, որը ֆինանսավորվում է ՆԱՍԱ Համալսարանական առաջնորդության փոխգործակցության (ULI) մրցանակի միջոցով^[6]։

Նաիրա Հովակիմյան երկու գրքի համահեղինակ է^[11][12], տասը գրքերում առանձին գլուխների հեղինակ, տասնմեկ արտոնագրերի և ավելի քան 450 ամսագրային և գիտաժողովային հոդվածների հեղինակ է^[3]։

Հետազոտության բնագավառներ

Նրա գիտահետազոտական հետաքրքրություններն են` կառավարում և օպտիմալացում, ավտոնոմ համակարգեր, մեքենայական ուսուցում, կիբերանվտանգություն, նեյրոնային ցանցեր, խաղերի տեսություն և դրանց կիրառությունը աերոտարածքում, ռոբոտաշինության, մեքենաշինության, գյուղատնտեսության, նաև էլեկտրական, նավթային, կենսաբժշկական ճարտարագիտության և տարեցների խնամքի ոլորներում։

Մրցանակներ և անդամակցություններ

• 1996 թվականին Ճապոնիայում կայացած Դինամիկ խաղերի միջազգային ընկերություն (ISDG) VII սիմպոզիումում^[13] արժանացել է Ավտոմատ կառավարման սարքերի և համակարգերի ճարտարագետների միության SICE լավագույն աշխատանքի համար միջազգային կրթաթոշակի` որպես երիտասարդ հետազոտող<sup>[3]</sup>։
• 2011 թվականին արժանացել է Օդագնացության և տիեզերագնացության ամերիկյան ինստիտուտի AIAA Mechanics and Control of Flight մրցանակի դափնեկրի կոչման<sup>[14]</sup>։
• 2015 թվականին ստացել է Ծրագրային ապահովման ինժեների SWE նվաճումների մրցանակ<sup>[15]</sup>։
• 2017 թվականին արժանացել է Էլեկտրական և Էլեկտրոնիկական ճարտարագետների ինստիտուտի (ԱՄՆ) Ավտոմատ համակարգերի կառավարման միության` IEEE CSS օդատիեզերական կառավարման ոլորտում տեխնիկական գերազանցության մրցանակի^[16]։
• 2019 թվականին արժանացել է Օդագնացության և տիեզերագնացության ամերիկյան ինստիտուտի` AIAA Pendray Aerospace - Պենդրեյ օդատիեզերական գրական մրցանակի<sup>[17][18]</sup>։
• 2014 թվականին նա արժանացել է Հումբոլդտի մրցանակի` կյանքում ունեցած նվաճումների համար և ճանաչվել Հանս Ֆիշերի Մյունխենի տեխնիկական համալսարանի ավագ գիտաշխատող^[19]։
• 2015 և 2023 թվականներին արժանացել է UIUC-ի Ճարտարագիտական խորհրդի մրցանակին՝ խորհրդատվության գերազանցության համար^[3]։

Օդագնացության և տիեզերագնացության ամերիկյան ինստիտուտի (AIAA) գիտաշխատող և ցմահ անդամ է^[20], Էլեկտրական և Էլեկտրոնիկական ճարտարագետների ինստիտուտի (IEEE) անդամ^[21], ՆԱՍԱ Աստղակենսաբանության ինստիտուտի (NAI)^[22] անդամ, Մեքենաշինության ճարտարագետների ամերիկյան միության (ASME) անդամ^[23] և Դինամիկ խաղերի միջազգային միության (ISDG) անդամ, Գյուտարարների ազգային ակադեմիայի ավագ անդամ^[24]։ 2015 և 2023 թվականներին Իլինոյիսի համալսարանի ճարտարագիտական խորհրդի կողմից ճանաչվել է ականավոր խորհրդատու^[25]։ Նաիրա Հովակիմյանը Օդային տվյալներից տեղեկատվություն (IntelinAir) ընկերության գլխավոր գիտական ղեկավարը և համահիմնադիրն է^[26]։

Տարեցների խնամքի ռոբոտաշինության ոլորտում նրա կատարած աշխատանքը լուսաբանվել է New York Times թերթում, Fox TV, CNBC ամերիկյան լրատվական հեռուստաընկերություներով, իսկ թռչող սարքերի վերաբերյալ ՆԱՍԱ Համալսարանական առաջնորդության փոխգործակցության (NASA ULI) վերջին մրցանակից հետո նրանից հարցազրույց են վերցրել Cheddar Innovates^[27] և բազմաթիվ այլ մեդիա հարթակներում^[3]։

Նաիրա Հովակիմյանը նշանակվել է Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի 2017 թվականի դիպլոմների հանձնման և գիտական աստիճանների շնորհման խոսնակ^[28]։

ՄեդիաՄաքսը նրան ընդգրկել է աշխարհի 50 գլոբալ հայերի շարքում^[29], և եղել է FAST (Հայաստանի գիտության և տեխնոլոգիաների հիմնադրամ) խորհրդատվական խորհրդի անդամ^[30]։ Նա նաև աջակցում է խորհրդատվությամբ մի քանի ստարտափ ընկերություններին։

2021 թվականին եղել է TEDxYerevan բանախոսներից մեկը^[31]։ 2022 թվականին նրան շնորհվել է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի Ֆուլբրայթի կրթաթոշակ։ 2022 թվականին նա հիմնադրել է թռչող սարքերի AVIATE կենտրոնը UIUC-ում^[5]։

Մատենագրություն

Նաիրա Հովակիմյանը գիտական գրքերի, խմբագրումների, հոդվածների և ավելի քան 450 ամսագրային և գիտաժողովային հոդվածների հեղինակ է^[3]։

Գրքեր

1. I. Kaminer, A. Pascoal, E. Xargay, N. Hovakimyan, V. Cichella, V. Dobrokhodov (2017). «Time-Critical Cooperative Control of Autonomous Air Vehicles - 1st Edition». shop.elsevier.com. ISBN 9780128099469. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
2. Naira Hovakimyan & Chengyu Cao (2010). «SIAM - Bookstore». my.siam.org. ISBN 978-0-898717-04-4. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.

Ծանոթագրություններ

1. Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
2. Mathematics Genealogy Project — 1997.
3. Naira Hovakimyan's biography
4. «Mechanical Science and Engineering, UIUC». Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 2-ին.
5. «AVIATE Center».
6. «NASA University Leadership Initiative».
7. «Coordinated Science Laboratory, UIUC». Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 2-ին.
8. «Letter from the Director». Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 2-ին.
9. Kamien, Morton I.; Schwartz, Nancy L. (1991). «Differential Games». Dynamic Optimization : The Calculus of Variations and Optimal Control in Economics and Management. Amsterdam: North-Holland. էջեր 272–288. ISBN 0-444-01609-0.
10. [robotics.illinois.edu] Intelligent Robotics Laboratory
11. Time-Critical Cooperative Control of Autonomous Air Vehicles
12. L1 Adaptive Control Theory
13. «Game Theory Society: 7th ISDG Symposium (Shonan Village Center, Kanagawa, Japan, December 16-18, 1996)». www.impan.pl. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
14. «Mechanics & Control of Flight Award». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 4-ին.
15. «SWE Award». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
16. «Award for Technical Excellence in Aerospace Controls».
17. «Pendray Aerospace Literature Award 2019». www (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
18. «Pendray Aerospace Literature Award».
19. «Humboldt Prize». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
20. «AIAA Fellows 2017».
21. «IEEE Fellows 2018» (PDF). Էլեկտրական և Էլեկտրոնիկական ճարտարագետների ինստիտուտ (IEEE).
22. «NASA Astrobiology Institute». astrobiology.nasa.gov. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
23. «ASME Fellows» (PDF).
24. «NAI Senior Members 2023» (PDF).
25. «MechSE sweeps Outstanding Advisor Awards».
26. «Intelinair Website - LEADERSHIP TEAM».
27. «$6 Million NASA Grant to Make Air Taxis a Reality, Really Soon». Cheddar News. 2022 թ․ մայիսի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
28. «AUA Graduate Commencement 2017». YouTube.
29. «50 Global Armenians».
30. «The FAST Foundation announced the formation of the Advisory Board and the appointment of the CEO». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
31. «The hidden cost of resistance to innovation in science». YouTube.

Արտաքին հղումներ

• «Home». Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. {{cite web}}: Text "Naira Hovakimyan - Illinois" ignored (օգնություն)
• «AVIATE – Autonomous Vehicles in Air Transportation Engineering» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
• «naira hovakimyan». scholar.google.com. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
• «Advanced Controls Research Laboratory» (ամերիկյան անգլերեն). 2023 թ․ նոյեմբերի 2. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
• Communications, Grainger Engineering Office of Marketing and. «Naira Hovakimyan». csl.illinois.edu (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
• Communications, Grainger Engineering Office of Marketing and. «Naira Hovakimyan - W. Grafton and Lillian B. Wilkins Professor; University Scholar; Schaller Faculty Scholar». mechse.illinois.edu (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.